Reportazh – Page 2 – Dielli

Për Shqipërinë, Kosovën dhe shqiptarët këto ditë dhjetori në Zvicër

December 16, 2019 by dgreca

Shkruan: ALFRED PAPUÇIU*/

Shkas për këtë shkrim në këto ditë para Krishtlindjeve, u bë miku im nga Kosova, Samiu. Atëherë, duke mbajtur në krah djalin e tij, Gentin, që shihte varur në mur flamurin kombëtar, ai më dhuroi ndër të tjera një kasetë me muzikë të artistes sonë të Popullit, Vaçe Zela. Nuk e di, por në mbrëmje e dëgjoja me vëmendje zërin melodioz të Vaçes, ato këngë të viteve ’60-’70 dhe m’u kujtua koha kur ajo këngëtare me atë zë kumbues e të fuqishëm i këndonte Atdheut të saj, Myzeqesë, ku ka lindur e jetuar, të gjitha trojeve shqiptare. M’u kujtua edhe miku im, ish-bashkënxënësi, inxhinieri Budjoni, të cilin e takova rastësisht në Florida ku është vendosur me familjen e tij. Ai më pyeti atëherë për Vaçen, për shëndetin e saj dhe unë të them të drejtën nuk dija më shumë se ai, megjithëse Vaçe Zela banonte në Zvicër. Ndoshta puna, hallet e përditshme nuk na kanë lejuar të takohemi me të gjithë njerëzit në Zvicër e mbi të gjitha me një artiste të madhe, e cila e ka kohën e kufizuar dhe nuk është me shëndet të mirë. Ndoshta një rast do të ishte një ditë feste ku të ftoheshin shkrimtarë, piktorë, studentë, punëtorë të nderuar, që për vite të tëra jetojnë në Zvicër. Natyrisht, shqiptarët shkojnë te njeri-tjetri dhe bisedojnë për hallet e tyre, e megjithëse larg, diskutojnë me dashamirësi edhe për vendin e tyre, Shqipërinë, për të afërmit, për shokët e tyre.

Në këto ditë dhjetori, më kujtohen edhe miqtë e Shqipërisë, personalitete të fushave të ndryshme, të cilët nga mënyra se si komunikojnë me shqiptarët, qoftë në takime zyrtare apo sipas ftesave në familjet e tyre, tregojnë interes për Shqipërinë, si dhe kanë respekt për të gjithë ata shqiptarë që japin ndihmesën e tyre në një mënyrë ose një tjetër për vendin e vet. Edhe tani, pas pasojave të tërmetit. Kadri Avdullahi, që banon në Gjenevë, më shkruan nga Tirana se solidariteti i bashkëbesëlidhësve po pasqyrohet kudo me ndihmat që po vijnë nga shumë vende të botës. Ledi Ikonomi më dërgon çdo ditë njoftime mbresëlënëse. Robert Rakipllari, i “Panoramës”, e ka gazetën me njoftime për ndihmat që do japë Europa, Amerika dhe vende të tjera dhe për organizimin e Konferencës së Donatorëve. Gjergji Biba më shkruan për solidaritetin e bashkëbesëlidhësve kudo në botë. Njoftime që të mallëngjejnë.

A mund të mos përmend piktorin e talentuar, të ndjerin Bujar Marika, i cili në çdo ekspozitë pikture që ka organizuar në Zvicër, Gjermani, Francë e gjetiu apo që piktura të tij janë depozituar edhe në muze të SHBA-ve, gjithmonë e ka përmendur prejardhjen e tij nga Shqipëria dhe ka qenë krenar për këtë? Më kujtohet si sot kur studentë të shumtë që studiojnë në Gjenevë, vunë mbi ballkonin e ndërtesës ku banojnë, si dhe në stadium, flamurin shqiptar, ditën kur Shqipëria luajti në Gjenevë me Zvicrën. Nuk mund të ri pa përmendur kujtimet e Tafil Boletinit, këtij atdhetari të përkushtuar, i cili e vuri jetën e vet në shërbim të kombit e atdheut, si demokrat, pa menduar për interesin vetjak, por për njerëzit e thjeshtë edhe gjatë kohës kur ishte në Fier. Në këto ditë dhjetori, pas pasojave të tërmetit, të përkushtuarit Hasan Barmeta, Erlind Llupo dhe bashkëshortja e tij, Jorida dhe Roel Zoga, dhe shumë të tjerë, kanë filluar punën për të pritur në muajin prill 2020, klientët e parë që do të vijnë të pushojnë në plazhet tona të bukura të Golemit apo bregdetit tonë nga Saranda në Velipojë.

A mund të ri pa përmendur në këto çaste, André Crettenand, i cili tregon më tepër se 500 vite të historisë të Zvicrës, te libri i tij “Zvicra – zbulimi i një Kombi”? Kam lexuar shumë libra për arritjet e këtij vendi të vogël, gjatë tri dekadave të jetës sime në Zvicër, që e kam përshkruar disa herë, me sipërfaqe afro dyfishi i vendit tonë, që Rilindasit tanë e kanë menduar edhe për Shqipërinë tonë, por edhe për Kosovën martire. Por t’ju them të drejtën, ky libër më ka bërë të mendoj edhe për kombin tonë, që ka vlera dhe pasuri natyrore shumë më tepër se Zvicra, një bregdet të virgjër, në një pjesë të territorit të saj dhe njerëz punëtorë dhe paqedashës. Prandaj u nisa për udhë dhe vendosa ta përkthej në shqip këtë libër të përkryer, të një gazetari të njohur zviceran.

“Helvétia është një mit, – shprehet autori. -Zvicra është një markë. Por si u krijua si vend, i populluar nga tetë milionë banorë, krenarë, me gjithë ndryshimet e tyre, me flamurin e tyre me Kryqin e Bardhë që njihet kudo? Dhe si arrin ajo të mbetet aq e begatë, duke qëndruar me vetëmohim, jashtë Bashkimit Europian që e rrethon? Që nga brigjet e liqenit Leman deri te fusha e Grütlit, në lartësitë e Zvicrës qendrore, deri te luginat e Valesë, te rrëpira deri në kufijtë italofone të Tessin. Identiteti i Zvicrës kudo është ngritur në virtyt. Por kujdes. Kjo lumturi e të qenit zviceran, shpesh e karikaturizuar nga ata që e vëzhgojnë nga jashtë me zili, gjithashtu meriton një diagnozë kërkuese”.

A mund të mos përmend profesorin e dëgjuar zviceran, anëtarin e Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq, Jean-Philippe Assal, i cili në një ceremoni për nder të tij, përmendi të parën Shqipërinë, nga vendet ku ka mbetur i impresionuar dhe janë realizuar projekte në fushën e shëndetësisë, si dhe do të realizohen edhe në të ardhmen? Nuk mund të ri pa përmendur edhe të ndjerin, muzikologun Marcel Cellier, pjesëmarrës në Festivalin Folklorik shqiptar, i cili me nagrën e tij ka realizuar emisione aq mallëngjyese për Shqipërinë në “Radio Suisse Romande”, disa muaj me radhë. Apo i madhi, kineasti Freddy Buache, i cili mbeti i impresionuar nga vizatimi i portretit të tij, prej kineastit shqiptar, Bujar Kapexhiut, gjatë ditëve të filmit shqiptar, në Kinematikën zvicerane në Lozanë? Shkrimtarja e dëgjuar zvicerane, Marie-Luce Dayer, me të cilën po përgatis një vëllim tjetër dygjuhësh me titull “Në krahët e shqiponjës”, pas “Karuzelit të ëndrrave”, botuar në shqip, e njeh Shqipërinë dhe shqiptarët nga shkrimet dhe bisedat me shqiptarët, nga Ismail Kadare, nga respekti që ka krijuar për fëmijët shqiptarë, të cilëve u ka dhënë me dashuri mësim. Çdokush që kalonte vite më parë në Rrugën e Elbasanit, nuk mund të mos ndalte shikimin te shkrimtarja zvicerane, profesoresha Francine Koch, autore e librit “Fëmija shqiptar me sy të zinj”, një libër mbresëlënës, me përshtypje vetjake gjatë vizitave në Shqipëri, që ndërmori në vitet 1994-’97. Atë libër që unë e përktheva në shqip, me shumë dëshirë, ato ditë dhjetori. Më kujtohet një darkë, kur ishim ftuar nga Francine Koch në një festë të organizuar në Gjenevë për Shqipërinë. I gjithë mjedisi ishte me plot fotografi nga Shqipëria, fëmijë zviceranë dhe shqiptarë, edhe nga Kosova, të gëzuar kërcenin së bashku. Kudo kishte flamurë shqiptarë. Një simbol i madh që na krijonte përshtypjen se ishim në Shqipëri apo Kosovë, në tokën tonë. Nuk mund të harroj humanistin Musa Zenelaj, i cili ishte i përkushtuar deri në fund të jetës së tij, për t’ua bërë sa më të lehtë jetën pacientëve që vuanin nga talasemia në Shqipëri. Në sa e sa konferenca ndërkombëtare kemi marrë pjesë me të, organizuar nga Federata Ndërkombëtare e Talasemisë, TIF, ku ai ngrinte zërin për të ndihmuar Shqipërinë me ndihmesë teknike për pacientët e shumtë talasemikë. Ai vazhdonte këtë rrugë pas përpjekjeve të profesorëve Selaudin Bekteshi, Enis Boletini dhe Afërdita Gusho, që gjithë jetën e tyre u përpoqën t’ua bënin sa më të lehtë jetën pacientëve shqiptarë.

Krahas këtyre vlerësimeve për personalitetet e huaja dhe shqiptarë, më kujtohen mbresat e atyre ditëve të dhjetorit, kur ishprofesori im i letërsisë, fisniku Nonda Bulka, na ftoi të zhvillonim mësimin në kodrat e Liqenit të Tiranës. Një çast i paharruar atë ditë të bukur, që besoj se u kujtohet të gjithë shokëve dhe shoqeve të mia të universitetit. Më kujtohet dhe profesori i paharruar, Vedat Kokona, i cili ditëve të dhjetorit ngjitej me ne në këmbë në malin e Dajtit, me gjithë moshën e tij atëherë, mbi 60-vjeçare. Ai na shpjegonte me dashuri e erudicion letërsinë frënge dhe fliste me admirim për korifenjtë e asaj letërsie, veprat e të cilëve i përktheu gjatë gjithë jetës së tij. A mund të ri pa përmendur të paharruarin Reis Malile, tepër njerëzor, që një ditë dhjetori nuk harronte të na dërgonte, megjithëse ishim larg atdheut, përshëndetje dhe urime për Vitin e Ri që do të vinte. Më kujtohen ato ditë dhjetori të vitit 1959, kur im atë i paharruar, Tuni Papuçiu, duke pasur mbështetjen e shkrimtarit Bedri Dedja dhe shumë shkrimtarëve e piktorëve të tjerë, përfshirë edhe piktorin e shquar Agim Faja, punonte deri natën vonë, me devotshmëri, mbi bocat e revistës “Fatosi”, për të nxjerrë numrin e saj. A mund të ri pa përmendur akademikun Bedri Dedja, i njohur botërisht në fushën e pedagogjisë dhe psikologjisë, i cili me gjithë moshën e tij mbi 70-vjeçare nuk reshte pa shkruar edhe nga Nëshateli i Zvicrës, ku vinte herë pas here, për vocërrakët e Shqipërisë kudo që ishin, që ta mbajnë gjallë gjuhën amtare dhe dashurinë për vendin e tyre. Romani i tij i ri që titullohet “Sikuriada, ose Kalamajtë e pallatit tim-3”, i redaktuar në mënyrë të përkryer nga bashkëshortja e tij, Pandora Dedja, i drejtohej, siç thoshte vetë autori, popullit të kalamajve, jo vetëm me ngjarje të vërteta e përralla, por edhe me një program se si ata do ta shndërrojnë e përparojnë atdheun e tyre të dashur, kur të rriten e të bëhen gra e burra, deputetë, ministra e kryeministra, presidentë, prefektë, kryetarë bashkie, drejtorë, inxhinierë e artistë. “Përrallat e Zvicrës” që unë i përktheva profesorit të nderuar në frëngjisht, lexohen nga vocërrakët shqiptarë, zviceranë dhe gjetiu. A ka krenari më të madhe se të jesh shqiptar, kur lexon shkrimet e shkruara me dashuri për Shqipërinë dhe shqiptarët nga Bajroni, Robert d’Angely e qindra të tjerë? Ne jemi krenarë që i përkasim një populli që gjuha e tij është një nga gjuhët origjinale indoeuropiane më të vjetra dhe që ka mbetur e paprekur me gjithë invazionet e shumta të huaja. Një gjuhë që vazhdojnë ta flasin e mësojnë fëmijët shqiptarë në Zvicër, Amerikë, Gjermani, Kanada etj., e mijëra të tjerë, falë edhe kujdesit të autoriteteve të këtyre vendeve. Këto ditë dhjetori, na bëhet zemra mal kur kujtojmë solidaritetin e përkryer pas rënies së tërmetit në Shqipëri, të një populli që ka pasur Nënë Terezën si bashkatdhetare. Të respektosh dhe të duash vendin tënd, të punosh me devotshmëri për të kudo që je, është një shenjë dinjiteti dhe emancipimi. Të tillë janë miqtë, shokët, të afërmit e mi kudo janë, në Zvicër, Sunio, Toronto, Nju Xhersi, Nju Jork, Florida, Las Vegas, Berlin, Bordo, Londër, Stamboll, Stokolm, Romë, Shqipëri etj., etj.. Prandaj, në këto çaste, duhet flakur tej fryma e klaneve, e futjes së pykave midis bashkatdhetarëve kudo që janë, e shpërndarjes së fletushkave apo e letrave anonime kundër bashkëkombësve nga ana e njerëzve dështakë dhe arrivistë, që vegjetojnë ende edhe pak edhe nëpër rrugët e Europës apo botës. Në fakt, ata nuk i shërbejnë kombit, por prishjes së frymës së kohezionit, të dashurisë për njëri-tjetrin, ata i shërbejnë kthimit të një kohe që ka perënduar njëherë e përgjithmonë. Do të ishte me mend që ata të kujtojnë se jetojnë në vende si Zvicra apo edhe gjetiu, ku bashkëjetojnë me zviceranët apo popujt e këtyre vendeve, shumë përfaqësues nga popuj dhe shtete të ndryshëm të botës, të cilët identitetin e tyre kombëtar e ruajnë me ligje. A nuk duhet të marrim shembull nga shumë popuj të vendeve të tjerë, që janë detyruar të largohen nga vendi i tyre, jo vetëm për arsye ekonomike, por edhe për të punuar dhe jetuar edhe në një shtet tjetër, qoftë edhe për disa vite, dhe që e duan njëritjetrin, bashkatdhetarin e tyre, e ndihmojnë njëri-tjetrin dhe me sa kanë mundësi japin ndihmesën e tyre me investime për shtetin e tyre amë? Por kjo do të arrihet nëse krijohet një frymë solidariteti apo mbështetjeje nga të gjithë ata që e ndiejnë se edhe diaspora shqiptare, kudo që është, të afrohet dhe të bëhet e ndërgjegjshme për fatet e një kombi të lashtë dhe që nuk mund të zhduket kurrë, me gjithë anatemat apo pykat e ndonjë keqdashësi të kohëve moderne. Fatet e Shqipërisë dhe të Kosovës, mund të mbrohen nga të gjithë shqiptarët kudo që janë, pavarësisht nga përkatësia e tyre fetare apo politike, si dhe nga miqtë e tyre të shumtë në botë. Ky meditim personal përçohet i tëri nga mbresat e mia të sinqerta jetësore, nga dashuria dhe malli për atdheun, nga synimi për të sjellë si një shqiptar i thjeshtë një mesazh human.

Gjenevë, më 15 dhjetor 2019

*Titulli i redaksise. E dërgoi për Diellin, autori. E falenderojme.

Lahim Kola …diapazoni i një instrumentisti

August 19, 2019 by dgreca

Nga Marjana Bulku/*

Nuk ishin heronjtë e skenës e mbase emrat e tyre as nuk citoheshin kur sallat e mbushura plot duatrokitnin protagonistët por natyrisht që skena nuk do të mund të quhej e tillë pa ata që vetëm me 7 nota dhurojnë miliona tinguj muzikorë duke krijuar emocione të bukura të cilat ua mbushnin sado pak shpirtin qytetarëve duke i bërë të ndihen edhe më shumë qytetarë.

Lahim Kola vjen si protagonist në këtë rrëfim jo vetëm për vete , diapazoni i tij shkon përtej vetvetes , tek miqtë dhe bashkëpunëtorët ,dikur në kohën kur lindi, atje në zonën (Gryka e Madhe Sopot)e cila i ka dhuruar Dibrës sistematikisht vlera, nëpër hapat e para drejt artit të cilat nuk mund të ishin nëpër korridore sallonesh apo kolegjesh me zë e emër por nëpër gryka ku nuk shteron vullneti dhe pasioni e kur ndodh që njeriu takon njerëzit e duhur , ata që dijnë ta dallojnë shkëndijën e bukur të talentit të cilin munden ta shndërrojnë në produksion artistik me vlera për çdo kohë .

I tillë do të ishte i mirënjohuri Tonin Rrota i cili drejtonte në atë kohë Estradën Profesioniste Peshkopi në vitet 1960 , kohë kjo që përkon me angazhimin profesional të një artisti që kujton me dashuri çdo akt që e lidhi aq shumë me muzikën e cila frymonte edhe nëpër livadhet ku bariu i binte fyellit.

Por asgjë nuk mundet ta plotësojë zanafillën e pasionit të tij për muzikën sesa ky rrëfim i Lahimit që unë dua ta citoj fjalë për fjalë …

“ Ne fillim te viteve ’50 nisi të kremtohej data e clirimit të Zerqanit me 3 gushtnë livadhet e allushjet. Një lugine e bukur e gjelberuar me lisa të medhenj që me hijet e tyre ia shtonin hijeshine ketyre livadheve të sapo kositura,që pershkoheshin nga vijat plot me uje të ftohte të Gurrave te Tushjet. Në kete feste vinin, jo vetem fshatrat e Grykes së Madhe, por edhe nga fshatrat e Gollobordes, të Maqellares e Bulqizes. Gjemonin lodrat e cylat nga të kater anet. Bukuri të papare krijonin veshjet popullore të grave, nuseve e vajzavetë krahines së Zerqanit. Shamitë e jepekut, qashat e shajakut, të zeza për nuset e të kuqe për vajzat, si dhe jeleket me pafte e bakoret me lara. Por bukurine më të madhe ja shtonin grupet artistike të ardhura nga Tirana e Shkodra. Këta grupe me kengetar popullor si Xhevdet Hafizi, File Gjeloshi, Lucije Miloti e tj. të shoqeruar nga orkestra të mrekullueshme, që jepnin shfaqje sapo mbaronte festa, na kenaqnin shpirtin. Por ç’e do se ishte vetem një dite në vit. Mua mbi gjithcka më pelqente fizarmonika dhe thoja me mend e mija: “ah sikur të arrija te kisha një të tille”.Me një fjalë u “dashurova” me këtë instrument. Ishte interesante se po thuajse të gjitha kenget që kendoheshin aty, pas disa ditesh mesoheshin dhe kendoheshin nga të rinjte. Kjo tregonte etjen e madhe që kishin njerzit e vecanrisht të rinjte dhe femijet për keto kenge, por që s’kishin ku t’i degjonin…”

Disa vjetë më vonë por pa u shkëputur kurrë nga ajo andërr fëminore vjen edhe ai momenti i duhur pranë njerëzve të duhur që kanë të përbashkët vullnetin e mirë.

Mjaftoi një firzamonikë dhe një partiturë dhe interpretimi edhe pse me emocion e me duar që i dridheshin mbi instrumentin të cilin Lahimi e kishte dashuruar në fëmijëri dhe kish mësuar ta ushtronte gjatë shërbimit ushtarak dhe dyert drejt profesionit do t’ia çelte një profesionist me emër dhe që i dha emër artistave , trupës dibrane duke ditur ta spikasë talentin dhe ta zhvillojë atë nëpërmjet punës . Dhjetori i vitit 1960 do ti çelte rrugën e gjatë si instrumentist profesionist pranë Estradës Profesioniste Peshkopi. Dhe nuk ishte aspak e lehtë -shprehet Lahimi , -e përmëtepër kur do të zëvendësoje një artist të mirfilltë si Ahmet Balliu i cili u largua për studime.

Të punoje me emra si Tefë Krroqi , regjizor i Estradës, i rrethuar nga kujdesi i Selim Alliut i cili i krijoi mundesi për arsimim komod çdo njërit që e dëshironte atë në një mjedis i cili duhet të edukonte shije muzikore mund të duket si luks por është përgjegjësi gjithashtu pasi kërkon aftësi , punë dhe përkushtim të vazhdueshëm .

Arti edukon ndjesi të bukura , modestie , solidariteti e disipline , pikërisht kështu mendoj teksa ndjek rrugëtimin artistik të Lahim Kolës( xhaxhi Lahimit siç jemi mësuar ta thërrasim në familje) .

Rrugëtimi i tij kalon nëpër udhë pasioni dhe përkushtimi, pa planifikuar kurrë madhështi por veçse dëshirë dhe sakrifica për atë çka shpirti don të bëjë : muzikën që sjell dhe ndjell aq shumë gëzim .Ai ka ruajtur me dashuri çdo kujtim, regjistrime , fotografi , audio ,vizive orkestrale duke pasuruar atë fond që mjerisht ka mbetur në harresë për shkak të teknologjisë së kufizuar të kohës . Teksa i ndjek me rradhë regjistrimet e hershme pohoj me një ndjesi krenarie se sa bukur këta artistë i kanë bërë jehonë trimërisë, bukurisë së natyrës dhe asaj njerëzore. Artistëve dibranë lindur e rrethuar me aq shumë bukuri natyrore ju kishte hije admirimi për natyrën , malet, kuvendet burrërore por edhe hijes jetëgjatë të bukurisë çka mbetet madhështore prej mjeshtërisë interpretuese të Melita Shehut.

“Të fala nga Korabi ” e vitit 1961 në një tur kombëtar përshkruhet me shumë dashuri nga Lahimi i cili në çdo akt përmend emra që për ne mbase janë të harruar por për të kurrsesi jo; Skënder Cala e Melita Shehu, Muharrem Zajmi, Haziz Ndreu, Adil Shehu, Hiqmet Elezi ,Haxhi Mata,Stefan Roçi, e pasuar nga Inajet Shehu, Agim Skara,Behar Mera,Flora Toska, Abdyl Sturçe,Liri Rasha,Arif Vladi, Saje Poleshi, etj…janë emra që e bënë të përjetshëm këtë udhëtim muzikor dhe artistik nga Korabi i lartë nëpër gjithë Shqipërinë e kohës.

Ne vërtet ishim të privuar dhe nuk i pamë skenat e botës në atë kohë , por sot kur ato nuk na mungojnë ndjejmë se sa gjallë e paskan mbajtur kulturën tonë këto akte artistësh , se sa peshë historike dhe sociale mbartnin ato skena të thjeshta ku e bukura duartrokitej me shpirt. Dhe sa më shumë artistët shtohen akoma më të vlefshme bëhen këto rrënjë identiteti të cilat e kanë zanafillën pikërisht nëpër këto rrëfime që nuk u ikën asnjëherë vlera dhe rëndësia.

Në kujtesën njerëzore dhe artistike të Lahimit një vend të veçantë zë Agim Krajka, një nxitës dhe frymëzues permanent me ndihmën e të cilit ai do tē luante në skenë solo pjesët :” Speranza Perdita, Vallja e shpatave, Fantazi për firzamonikë dhe madje me ndihmën e mjeshtrit Tonin Rrota , Lahimi arrin të krijojë këngë me motive popullore të cilat kanë mbetur në fondin e repertorit dibran si; Aksionistja e malit,Çobani e çobanesha,Aksioni na bashkoi , përpunimi i Shkurte Hoklit (me të cilën prezantohet për herë të parë Liri Rasha) , e shumë të tjera.

Prezenca e Zef Çobës , Përparim Tomçinit , Edmond Zhulalit do të linin gjurmë të paharrueshme në zhvillimin e mëtejshëm të muzikës së kultivuar dibrane.

Nuk ka gjë më të bukur se sa të duartokasësh artistët, përtej bukurisë skenike ata përcjellin njē diapazon të tërë përpjekjesh, përjetimesh , kufizimesh, sakrificash që në skenë nuk duken, por që kujtesa e tyre i ruan si një pasuri arkivore. Teksa futem një këtë lloj arkivi që Lahimi e ka ruajtur mjeshtërisht ndjek se si luan orkestra muzikore me dy tre instrumentistë, sa i pastër është tingulli nën atë interpretim live, sa i kthjellët është deri i kulluar zëri i Melita Shehut, sa i thellë është interpretimi i Skënder Calës , sa epik Arif Vladi , sa e ngrohtë Vera Laçi ,Liri Rasha e Flora Toska ,sa modern dhe klas Arjan Toçi, sa madhështor Edmond Zhulali i cili nuk reshti kurrë ti dhurojë art dhe artistë skenës , Dibrës , Shqipërisë.

Teksa ndjek rrëfimin arkivor plot me foto, shkrime e audio edhe vizive të Lahim Kolës pohoj dy gjëra : oda dibrane nuk është aspak rastësi dhe as një ngjarje gjeografike e eventeve folkloristike por një buqetë arti kultivuar historikisht në atë trevë ku i këndohet trimërisë e burrnisë, maleve e natyrës dhe se Agim Kola dhe Artur Kola dy trashëgimtarët e Lahimit , përveç edukatës kanë të përçuar gene të mrekullueshme artistike të cilat bëhen të dukshme në vendet ku ato jetojnë dhe duke na bërë të kuptojmë se talenti lind, edhe pse jo në qytete që gjallojnë nga teatro a skena të mëdha , ato bëhen të tilla kur takojnë njerëz dhe vullnete nxitëse , frymëzuese e dashamirëse.

Diapazoni i një njeriu si Lahim Kola shkon tej e përtej kohës, nëpër rrënjët e familjes, bukuritë e trevës ku është rritur , traditat e zonës me kostumet më të bukura në Shqipëri dhe kapërcen kufinjtë e Dibrës për ti dhuruar përjetësisht asaj tinguj , zëra e melodi që vijnë e shkojnë për të ushtuar grykave të thella të maleve ku ruhet e freskët dhe e harruar e shkuara jonë , diapazon.

Per me shume fotografi shihni ne facebook dielli vatra

KISHA E SHËN LUCISË DURRËS,TRADITË, MARTIRË, SHPRESË E RINGJALLJE….

August 7, 2019 by dgreca

Nga Shefqet Kërcelli/

E vendosur në një nga lagjet më të lashta të qytetit të Durrësit, midis banesave më të vjetra karakteristike të qytetit, kisha e restauruar e Shën Lucisë, të ngjall respekt për sa fenë, shërbyesit dhe prelatët e saj, aq dhe mallëngjim e shpresë për të ardhmen e besimtarëve dhe kishës.

Zgjodha një ditë të djelë për ta vizituar kishën e vjetër durrsake, ku dhjetra njerëz të moshave të ndryshme, kryesisht të besimit katolik po mernin pjesë në meshën e drejtuar nga At Martin Tomson. Kishte një gjallëri të vecantë si para oborrit ashtu dhe brenda sallës kryesore të saj.

Qytetarët ndiheshin mirë jo vetëm prej ndjekjes së kësaj meshe, por dhe takimit mes të njohurish e miqsh ku bisedohej lirshëm.

Në fakt qëllimi im i vizitës ishte njohja dhe prezantimi i dhjetra detarëve të krishterë katolikë, At Martinit, mjaft prej të cilëve kanë lënë gjurmë të pashlyeshme në të. Nuk dua të futem në emra konkretë, sepse janë shumë. Mbasi një nga shërbyesit e kishës i tha për mbrritjen time, Ati u shkëput nga mesha dhe me plot mirësjedhje më tha se, do takojmë sapo të mbaroj meshën.

I urova besimtarët për këtë ditë lutjesh dhe e shfrytëzova këtë kohë për të realizuar disa foto të ambientit të saj. Ndërkohë pashë 5-6 fëmijë te veshur me veshjen tradicionale sepse, do merrnin pjesë në një ceremoni martese të dy të rinjve.

Sapo mbaroi mesha, At Martini me qetesi më ftoi tek zyra e pritjes ku ishte dhe biblioteka. Ati ka një periudhë të shkurtër që ka sherben në këtë kishë, një katolik anglez i cili është përshtatur mirë me të, por ajo që më tërhoqi vëmëndjen ishte shqipja e tij e pastër dhe letrare, të cilën ai e demostroi dhe gjatë gjithë meshes, të cilën e mbajti shqip. Biseda jonë u fut në rrjedhën e saj normale falë mikpritjes, qetësisë e dëshirës për të dëgjuar. I prezantova Atit dy librat për detarinë shqiptare, ku i theksova disa figura të spikatura detarësh dhe kontributin e tyre për pamvarësi, duke pasur bashkëpunim të vecantë me Dom Nikollë Kacorrin, Dedë Gjo Lulin, e plot patriotë të tjerë shqiptarë.

Këtë veprimtari të cmuar të detërve shqiptarë e kam sjellë në vëllimin e parë të “Antologjisë së Detarisë”, faqe 109-116. At Martini e vlerësoi punën time shumëvjecare dhe filloi leximin e tyre në moment. Është një mundësi më tepër për të njohur historinë e popullit tuaj, ndaj librat do jenë pjesë e bibliotekës së kishës më tha, ndërsa më falenderoi për këtë dhuratë.

Në një kohë të shkurtër, për shkak të ceremonisë që e priste, shkëmbyem mendime me Atin për historinë e ndritur të kësaj kishe, martirët e saj, shërbyesit, ipeshkëvit që kanë shërbyer, etj.

Biseduam dhe mbi punën e bërë për restaurimin e kishës dhe nevojat që ka ajo për tu kompletuar me të gjitha elementët, për të cilën duhen donatorë vendas ose të huaj.

Sigurisht që në fund të bisedës i mora At Martinit një urim të vecantë për marinarët shqiptarë, e cila do jetë pjesë e vëllimit të ri të “Antologjisë”, ku do përdor dhe stilin e At Zef Pëllumbit.

Theksoj se, të tilla intervista dhe urime për marinarët shqiptarë do i mar dhe klerikëve të fesë islame dhe asaj ortodokse në Durrës e Vlorë.

Po cila është Kisha e Shën Lucisë, një nga pionieret e Kishës katolike në Shqipëri…

Zanafilla e saj i ka rrënjët në historinë mbi tre mijë vjecare të qytetit të Durrësit. Gjatë periudhës iliro-romake Durrësi, si qytet-port dhe qendër e rëndësishme tregëtare u bë dhe qendër ku depërtoi krishtërimi dhe nga këtej u përhap në zona e fise të tjera të Ilirikut. Rrjedhimisht ndërtesat e para të kultit fetar i gjejmë që në shekullin e VI-të. Dokumentet flasin se, Shën Cezari, ipeshkëvi i Durrësit, ishte martirizuar rreth vitit 58 AD dhe Shën Asti rreth 100 AD. Ndërkohë Shën Pali ka kaluar në këtë qytet duke “shpallur plotësisht ungjillin e Jezu krishtit deri në Iliri”.{Rom. 15,19}.

Vijimësia e bashkësisë së krishterë konfirmohet dhe me faktin se në Koncilin e Efesit{431}, mori pjesë ipeshkëvi i Durrësit, Eukario, dhe në atë të Kalkedonisë{451), Durrësi u përfaqsua nga ipeshkëvi Luka.

Mbas ndarjes së dy kishave në v.1054, Durrësi kishte kisha katolike dhe bizantine. Në Sinodin e Matit, v.1462, të drejtuar nga Pal Engjëlli, u nderua Shën Lucia në Durrës dhe në porte të tjera detare. Sipas një arkeologu frances, në v.1861, ka pasur një burim të Shën Lucisë, në rrugën që shkon tek Vila mbret.

Kisha mori emrin e Shën Lucisë para pushtimit Osman. Shën Lucia ishte një martire e shek.III-të nga Sirakuza e Sicilisë. Vetë kisha u ndërtua në vitin 1868, nga Austro-Hungarezët, që e kishin në kujdestari kishën katolike gjatë kësaj periudhe.

Kisha u bë e njohur në periudhën e shpalljes së pavarësisë, ku si famullitar {1893}, i saj u caktua Dom Nikollë Kacorri. Dom Nikolla i dha asaj një frymëmarrje të re, duke e parë atë, jo thjesht si tempull në nderim të zotit, por dhe si qendër të mirëkuptimit dhe bashkëveprimit ndërfetar, si përgatitëse e mësuesve të shqipes, si shkollë e mësimit të gjuhës shqipe dhe përhapjes së shtypit patriotik shqiptar. Jo vetëm kaq, por Dom Nikolla, bashkëpunoi me marinarët shqiptarë, për sigurimin e armëvë të kryengritësve shqiptarë. {ANTOLOGJIA E DETARISË SHQIPTARE, VËLLIMI I PARË, FAQE 112}. Veprimtaria atdhetare e Dom Nikollës kulmoi si përfaqsues i popullit të Durrësit në Kuvendin e Vlorës më 28 nëntor 1912. Eshtrat e Dom Nikollës prehen po në këtë kishë. Në vitin 1937, Kisha e Shën Lucicë u shpall katedrale e Dioqezës së Durrësit dhe në v.1939, pas vdekjes së Monsinjor Pjetër Gjura, emërohet Mons. Vincens Prenushi. Arkipeshkëv i saj.

At Vincensi ishte një shkrimëtar dhe poet i njohur. Gjatë periudhës komuniste At Prenushin e arrestuan e torturuan deri sa vdiq në burgjet famëkeqe. Njëkohësisht u dënuan Dom Anton Zogaj, famullitar i Shën Lucisë dhe Imzot Jul Bonatti. Eshtrat e tyre, bashkë me ato të At Vincensit, janë vendosur brenda altarit të kishës, pas shpalljes së tyre si Martirë të Kishës Katolike më 5 nëntor 2016.

Nga viti 1967 deri në vitin 1991, Kisha e Shën Lucisë shërbeu si teatër kukullash, mirë që nuk e rënuan. Ne v.1991, Imzot Damian Kurti e ringjalli jetën kishtare në këtë objekt, ndërkohë që vetë Nënë Tereza ka marrë pjesë disa herë në kremtimin e Meshës së Shenjtë.

Pas vdekjes së At Damianit, shërbesën në kishë e mori Mons. Gjergj Meta, i cili shërbeu për disa vite. Gjatë kësaj kohe u bë dhe restaurimi i Kishës me fonde nga Renovabis dhe dioqeza e Këlnit. Projekti u zbatua nga arkitekt Indrit Hamiti. Vitin e kaluar kisha katedrale e Shën Lucisë festoi 150 vjetorin e saj, [21 prill 2018}. duke falenderuar zotin për dëshminë e besnikërisë dhe ndihmën e vazhdueshme të Tij.

Nga kjo kishë kanë dalë tre martirë të Kishës katolike:

Doma Anton Zogaj, Monsinjor Vincens PRENDUSHI dhe Imzot Jul Bonati….

Ka një lutje për Sinodin Dioqezan Tiranë –Durrës

Ku në fjalinë e parë thuhet:

O atë i shenjtë, Hyji i mirësisë dhe i mëshirës,

Na trego nëpërmjet Sinodit Dioqezan,

Rrugën në të cilën është e thirrur të ecë

Dioqeza jonë Tiranë –Durrës…

……………………………………….

Këto mbresa mora atë ditë të djele fillimgushti në katedralen e Shën Lucisë, e cila qëndron hijerëndë në lagjen më të vjetër durrsake, duke ja shtuar lashtësinë dhe mirësinë kësaj lagje….

MBRËMJE ULQINAKE NË DURRËS

May 31, 2019 by dgreca

Marinarët ulqinakë sjellin aromën e valëve ulqinake në pallatin e Kulturës “Aleksandër Moisiu”

nga Shefqet Kërcelli*

Grupe muzikore nga Ulqini afruan dje mbrëmjen ulqinake për qytetarët e Durrësit….

në një sallë të mbushur plot jo vetëm me banorë me origjinë nga Ulqini, por dhe qytetarë durrsakë, më 30 maj, në sallën kryesore të pallatit “Aleksandër Moisiu” u organizua mbrëmja muzikore Ulqinake.

Në një mbrëmje ndryshe, muzikantë, solistë e këngetarë nga Ulqini krijuan një atmosferë plot gjallëri duke interpretuar këngë tradicionale të Ulqinit.

Për mëse 2 orë këngëtarë të dy grupeve muzikore, Burimi dhe “marinarët”, sollën një repertor të pasur të këngëvë popullore qytetare të Ulqinit.

Nën moderimin e aktores me origjinë ulqinake Aishe Stari, këngëtarët e mirënjohur ulqinakë sollën nga repertori i tyre 18 këngë që u shoqëruan me duartrokitje gjatë gjithë kohës.

Është për tu theksuar se Ulqinakët kanë tradita të lashta e vlera të gjithanëshme jo vetëm si popull atdhedashës e patriot, ku gjuha shqipe dhe flamuri janë të shenjta, por ata kanë rol të vecantë në kultivimin e traditës së detarisë së popullit tonë. Janë me dhjetra detarë ulqinakë që ndihmuan në zhvillimin e detarisë në Shkodër, Durrës e krejt Shqipërinë. Jo më kot themi se, nuk ka fund deti pa detarë ulqinakë.

Por, Ulqinakët vërtet janë lundërtarë të zotë, por kanë shpirt artisti, ata dinë ti këndojnë traditës, jetës, natyrës, marinarëve. Kënga dhe vallja për ulqinakët, janë tradita që trashëgohen brez pas brezi, ashtu si profesioni i detarit. Janë një duet i pandarë për ulqinakët. Këtë e shohim më së miri në Durrës. ku ulqinakë të vjetër e të rinj, treguan se dairja, ky instrument aq popullor gjendej në cdo shtëpi ulqinake dhe nën tingujt e saj, shoqëroheshin këngët që përhapeshin e këndoheshin në cdo shtëpi. Fillimisht interpretuan solistët e grupit “Burimi” këngët : Vijn’ vaporat moj nano, një këngë e vjetër detarësh dhe pastaj “Shegë e amël, shegë e butë’.

Gjithmonë kanë thënë se Shkodra dhe Ulqini, janë si dy lagje të një qyteti. Janë shumë këngë të njëjta që interpretohen në Shkodër dhe Ulqin. Ndaj grupi “Burimi” solli një kolazh me këngë shkodrane.

Më pas “grupi marinarët” solli një sërë këngësh të vjetra ulqinake, si “o ti kisha krahët si pllumbi”, ” o moj bukuroshe”, “të djelën nadje”, etj. ndërsa këngët ja linin radhën njera-tjetrës, publiku interpretoi disa prej tyre bashkë me grupin muzikor. Në repertor ishin futur dhe këngë të reja si “Ulqinake me ty kam merak”, me tekst të Zyhni Beqirajt, orkestruar nga Erion Sheqeri.

Repertori dhe tematika e pasur solli që koncerti të ndiqej me vëmendje nga pjesmarrësit, duke e shoqëruar me duartrokitje të shumta gjatë gjithë kohës. Të dy grupet merituan falenderimet dhe mirënjohjen e qytetarëve durrsakë për nivelin dhe profesionalizmin e treguar në interpretimet e të gjithë këngëve. Plot ngrohtësi, kolor e dashuri. Aktivitete të tilla shtojnë lidhjet dhe miqësinë me vëllezrit tanë të një gjaku, ndaj pjesmarrësit evidentuan rëndësinë dhe vijimësinë e tyre. Kjo u tregua dhe në fund të koncertit, ku pati përqafime, gëzim e shkëmbim kontaktesh për tu takuar përsëri në Ulqin e Durrës. Një falenderim shkon për organizatorët e këtij aktiviteti mbresëlënës, që në prag të sezonit turistik, këto dy qytete, qëndra të turizmit shqiptar, ofrojnë një mbrëmje ndryshe, për tju larguar politikës e halleve të përditëshme.

* Per me shume fotografi shkoni ne Facebook Gazeta Dielli

KUFIRI I ËNDRRËS

January 3, 2019 by dgreca

“Sapo e paskam kaluar kufirin e hekurt që ishte dikur midis Shqipërisë dhe Kosovës”, ishte mendimi i parë që i erdhi pas zgjimit nga dremitja në ulësen e kupesë. “Ishte si fundi i botës, kufiri fatkeq që i ndante shqiptarët…”/

1 Behlul RD

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul JASHARI/

PRISHTINË, 3 Janar 2019/ “Kufiri i ëndrrës” ishte reportazhi futuristik që kam shkruar para 21 viteve, në fundvitin 1997, botuar pikërisht në 3 Janar 1998 në Prishtinë në gazetën e rezistencës e pjesë e lëvizjes e luftës për liri e pavarësi “Bujku”, kryeredaktor i parë-themelues i së cilës isha. Në atë reportazh në kohë të rënda okupimi paralajmëroja “festimin gjithëkombëtar të pritjes së vitit jubilar të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, kuvendit historik për kufijtë e atdheut”.

Ishte ky reportazhi i tretë i ardhmërisë në kohën e viteve të rënda të okupimit, kur me shkrimet futuristike e shihja dhe e përshkruaja Kosovën e së ardhmes, të lirë, shtet, të ëndërrave.

I pari ishte reportazhi futuristik me titull “Një ditë e një viti që vjen”, i shkruar dhe dërguar nga Prishtina drejt Tiranës në 27 Dhjetor 1995.

Ndërsa, reportazhi i dytë futuristik ishte “Udhëtimi për në Prizren…”, botuar në Prishtinë e Tiranë në 31 Dhjetor 1996.

Shumë nga ato që shkruaja në reportazhet futuristike atëherë e që dukeshin si ëndërra, që ishin ngjarje të fantazuara-parashikuara, tashmë janë realizuar në Kosovën e lirë nga Qershori 1999 dhe të pavarur nga 17 Shkurti 2008.

Ky ishte reportazh futuristik i para 21 viteve:

KUFIRI I ËNDRRËS

(Reportazhi i Ardhmërisë – III)

Shkroi: Behlul JASHARI

1 Kufiri i Endrres

Një qiell i akullt hënor po mbushej me dritën e mëngjesit mbi Dukagjin. Ishte imazhi që po i fanitej prej dritares së trenit, që me rrugën nga Janina e kishte kaluar edhe natën. Vajza nga Lurasi, që po mbaronte studimet në Gjirokastër, për herë të parë po udhëtonte në veri të atdheut, në kërkimet, për punim diplome, të kufijve të botës shqiptare nëpër shekuj. Nëpër pjesën e hekurudhës së sapondërtuar po hynte në Gjakovë.

Tek po përpiqej ta maste me sy madhësinë e qytetit ku po ndalonte treni, më shumë e pëlqente një krahasim të përsëritur shumë vjet: “Kosova brenda vitit shtohet për një qytet, lind fëmijë aq sa ka banorë Gjakova”.

Zbriti vetëm për pak sa t’i shkelin këmbët në tokën e Kosovës, që nga Çamëria e parafytyronte si një takim me legjendën… “Rekord i arit në Trepçë”, ishte titulli me shkronja të mëdha në ballë të faqes së parë të botimit të mëngjesit të njërës nga gazetat që i mori t’i lexojë në vazhdimin e rrugës për në Prishtinë, ku kishte paralajmëruar arritjen për atë ditë…

Nga qendra hekurudhore në Fushë-Kosovë nëpër metronë që çon në Prishtinë arriti në Qytetin Studenti. E gjeti lehtë Zyrën e Shërbimeve Studentore, që i kishin thënë se ndodhet pranë Fakultetit Filozofik, para të cilit nga larg shihet një përmendore e lartë e Naimit.

“O, po, ju kemi pritur, e kemi marrë telegramin tuaj, ku keni paralajmëruar një qëndrim studimor. Ju kemi siguruar vend në konviktin e studentëve nr. 9”, i tha plot përzemërsi sekretarja e Zyrës Studentore.

Zyra, që e priste plot mirëpritje, po i bënte një përshtypje të veçantë me fotografitë e pikturat e varura nëpër mure, si në një ekspozitë.

“Është një pjesë e historisë”, i tha nikoqirja, duke i treguar në veçanti pamjet nga demonstratat studentore të viteve 1968, ‘81… ’97…

Pikturën, që ishte aty e kishte parë origjinalin në Galerinë Kombëtare në Tiranë. Është “Molla e Kuqe”, një shenjë e paharrueshme e gjeografisë e historisë shqiptare.

“A do të hyjë edhe Molla e Kuqe në punimin tënd të diplomës, ajo ishte shenjë e kufirit me serbët?” – pyeti nikoqirja.

“Pikërisht edhe për Mollën e Kuqe jam nisur këndej”, tha studentja që kishte marrë udhën e largët, deri te “kufiri i ëndrrës”. Shprehja “Kufiri i ëndrrës” i erdhi nga titulli i një libri me motive të dëbimit të shqiptarëve nga Sanxhaku i Nishit në vitet 1877-78…

Gjumi e kishte zënë derisa po shfletonte një atlas të gjeografisë shqiptare, dhe ishte zgjuar herët për të shkuar në Bibliotekën Kombëtare e Universitare. Rrugës u ndal në një klub studentësh, që me kafenë e mëngjesit të shfletojë gazetat e ditës. Më shumë u ndal në shkrimet që lidheshin me interesimet e saj. Gazeta “Rilindja” paralajmëronte se “së shpejti do të fillojnë bisedime shqiptaro-serbe për rirregullimin e kufirit”, ndërsa gazeta “Bota shqiptare” shkruante se “rritet përditë e më shumë numri i shqiptarëve në Turqi që kërkojnë të kthehen në tokat prej nga janë shpërngulur të parët e tyre”…

Gjithçka kërkoi në Bibliotekë ia sollën nga arkivat në tavolinë. Kishte kaluar shumë orë shfletimi e kërkimi të përgjigjes në pyetjen se kah do të ketë qenë vija e kufirit të natyrshëm shqiptar në veri para vitit 1877, para dëbimeve masive të mbi një milon a më shumë shqiptarëve nga Sanxhaku i Nishit?

Kronikat thoshin: “Elementi shqiptar më së shumti jetonte në Qarkun e Toplicës. Toplica shtrihej në mes të Jastrebovcit të Vogël, në veri të Kopaonikut, në perëndim të Sikobicës, maleve të Arbanasit, i afrohej Moravës Jugore”… Kronikat përmendnin Jabllanicën, Qarkun e Toplicës e të Nishit, të Pirotit… “Elementi shqiptar shtrihej edhe përtej Sanxhakut të Nishit”, thoshin disa kronika, e disa të tjera se “kalonte edhe lumin Moravë”…

Gjithë ato vende që përmendnin kronikat i kishte vijëzuar në një hartë, dhe po kërkonte vendin për të vënë shenjën e Mollës së Kuqe.

Si nga një shetitje në histori po dilte nga Biblioteka, ku do të kthente edhe disa herë ditëve të ardhme. Kishin mbetur edhe vetëm pak minuta deri në orën e takimit me shoqen e shokët që sapo i kishte njohur në Prishtinë.

E pritnin në kafiterinë “Orëjeta”, ballë hotelit “Evropa”, prej nga do të shkonin në Teatrin e Operës e Baletit, për të parë një shfaqje të trupës së artistëve nga Shkodra…

Qielli i akullt sikur po shkrihej bardh në errësirën mbi dritat e neonit shesheve e rrugëve të qytetit. Po reshte një borë e butë. Mbi bredhin e madh plot ditëza në rrugën “Nëna Tereze” nga bora që e kishte mbuluar nuk mund të shiheshin më të gjithë numrat e fundit të urimit. Mund të lexohej vetëm: Gëzuar Vitin e Ri dymijë e…”

Mbishkrimi mbi bredh ia përkujtoi të shkojë në telekom t’ia urojë në telefon Krishtlindjet familjes në Luras, dhe t’u paralajmërojë mikpritësve në Prizren shkuarjen në festimin gjithëkombëtar të pritjes së vitit jubilar të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, kuvendit historik për kufijtë e atdheut. Sa shumë vjet kishin kaluar…

(Botuar në Gazeta “Bujku” Prishtinë – e shtunë, 3 Janar 1998, faqe 6)

Attachments area