Here what Lieutenant General Ben Hodges told to the Albanian sailors on the Cape of Pali

October 3, 2016 by dgreca

By Shefqet & Herion Kercelli/

The training “Joint-Effort 2016”, which culminated the date on the 26th of September 2016, promoted the operational and professional skills of all our Armed Forces, those land, air and naval. Every force at their own training theater demonstrated the degree, the skills and level of preparation according to the different scenarios on the enforcement of duties and military mission, where the war against terrorist acts was the main topic. While the land forces together with the ally military ones explored in detail their region in Bize, that day the Naval force gave away a spectacle of contemporary training on the region of the Cape of Pal. In fact the gulf of the Cape of Pal is suitable for such training, but there are stories of other earlier naval battles too. For example, in 1081 year, here is also noted one of the most important naval battles, because the Anzhuin prince Robert Boemundi, with well-armed fleet for the age tried to invade by the sides Durres from the region of the Cape of Pal. The historical sources witness that after a bloody battle, Robert was defeated badly by the troops and the ships of prince Paleolog and the Venetian ones. It is has been years that the Albanian sailors turned this beautiful and historical gulf into a training region where they measure their forces with the waves and the transgressors of the law at the sea.

For the sailors this day turned into a field-day, because this final of training at the sea, was watched by high military ones, positively, the Chief of Headquarters of FA, Major General Jeronim Bazo, the Commander of the Forces of the USA in Europe, General Lieutenant Benjamin Hodges, the Commander of FSK, General Lieutenant Rahman Rama, General of Brigade Ryan Richmond, the Commander of the 160th Brigade of the British Royal Army, the Commanders of Naval, Land and Air Forces, Major General Ylber Dogjani, General of Brigade Nazmi Cahani, Vladimir Avdiaj and other military ones… On the morning of the 25th of September 2016, a group of terrorists held hostage a ship with Albanian flag. After a 24 hours battle our military ships supported by the air and the special forces managed to catch and finish off the terrorists and to free the hostages. The high military ones watched and appreciated the level and the commitment of the sailors on every training scenario. The naval region of the Cape of Pal, for more than 2 hours turned into a naval battle, surely not like the one of 1081…but with tools and tactics of the age, standards that practices every fleet of the ally countries of NATO. In the beginning General Bazo pointed the increase of the parameters and the professional indicators of the sailors. Later, wondered by the nature, the sight that this gulf gives you and this cape only several miles away from Durres, the performance shown by our sailors, the Commander of the American Forces in Europe, General Lieutenant Ben Hodges, turned to our sailors with warm and hearty words, with the typical and direct simpleness, as American military ones speak, a friendly greeting. General Hodges in the beginning removed the cameras in front of him and he turned to the formed sailors: I want to envisage everybody, Who knows to speak English? … Some sailors raised their hand… I am from Florida and my English is terrible. Today you the best professional values as sailors. The Albanian army and your country is an important ally of NATO and the USA. We encourage you and we support every step that you will take for the enforcement of security and peace… I am impressed by this training, where helicopters and ships together transported bodies, proper and fast actions, like a single team. I am impressed by everything.

Actions from helicopter to ship conversely are dangerous actions, taking into consideration the wind, the sea and other factors, but you faced them with courage and determination. Albania has a part of the perimeter coast of NATO, that’s why it is important that Albania has operational capacities at the sea, capable sailors and Task Force for the execution of the law at the sea, as a member of NATO. I love the weapon of the land forces, but I have to admit that the fleet has the best place. If I was your commander, my office would be exactly here, smoking and thinking of important things… Thank for your service and the best congratulations for you and your families!… General Hodges also was interested in the history of the Albanian people and the naval base of the Cape of Pal. So for some minutes he was introduced to the main moments of the history of this base. His short time of staying on the Cape of Pali, didn’t enable that General Hodges to taste the hospitality of his sailors. But, the General and other allies are welcome for any case to visit Durres and Albania. He at a short time showed his values as noble military leader, friend of Albanians and won the hearts of our sailors.

Again on the 26th of September, before the training on the Cape of Pal, in the region of Biza, General Ben Hodges said:

“The Albanian army is advancing, but there is still a lot more to do. We need to know that nothing is free of charge, that’s why Albania has to increase the investments on the army. Albania committed that the budget for the army is going to be 2% of the GDP. Regarding Kosovo, the entrance to NATO is a political decision”,

Note: I feel privileged to have the opportunity to accompany almost all of the Commanders of the Forces of the USA in Albania. The first Commander of the American Forces in Europe who visited our country is General Lieutenant Chrouc, who stayed for several days at the Garrison of Plepa in September 1995, I even have an exclusive photo of general Chrouc among artists from Durres. While at the office desired by General Chrouc, I worked for several years where I wrote “Antologjia e Detarise Shqiptare” (Antology of Albanian Navy”. Lieutenant General Hodges holds the duty of the Commander of the Forces of the USA in Europe since on the 5th of November 2014. I mention that the above writing will be part of the newest book, “Një shekull bashkëpunim ushtarak Shqiperi-SHBA”, (A century military cooperation Albania-the USA).

Veprimtaritë e Presidentit NISHANI më Nju Jork, 22 Shtator

September 22, 2016 by dgreca

Presidenti Nishani dhe Zonja Nishani morën pjesë në pritjen e dhënë nga Presidenti Barack Obama dhe Zonja e Parë e SHBA-ve, Michelle Obama/

Presidenti Nishani merr pjesë në Segmentin e Nivelit të Lartë të Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së në kuadër të 30-Vjetorit të Deklaratës për të Drejtën për Zhvillim/

22 shtator 2016-Nju-Jork, SHBA/

Presidenti i Republikës, Sh.T.Z. Bujar Nishani mori pjesë në Segmentin e Nivelit të Lartë të Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së në kuadër të 30-Vjetorit të Deklaratës për të Drejtën për Zhvillim, që u hap nga Sekretari Përgjithshëm i OKB-së, Ban Ki-moon.

Në fjalën e Tij drejtuar të pranishmëve Kreu i Shtetit shqiptar theksoi mes të tjerash që: “Shqipëria vazhdon të ndërmarrë në vazhdimësi reforma institucionale, ligjore, ekonomike për përmbushjen e të drejtës së qytetarëve shqiptarë për një jetë me sa më shumë dinjitet, me kushte, liri dhe mundësi të barabarta për këdo, duke synuar zhvillimin e vendit, ku më jetikja e miratuar së fundmi ka qenë ajo në fushën e Drejtësisë.”

Presidenti Nishani duke nënvizuar rëndësinë e së Drejtës për Zhvillim, vuri në dukje se ajo përbën një motivim shumë të mirë për të lidhur strategjitë e zhvillimit në një qasje të të drejtave të njeriut bazuar në zhvillimin e tij, çka do ta bënte këtë të Drejtë një realitet të prekshëm për të gjithë dhe se Shqipëria vazhdon të mbetet e angazhuar për të bashkëpunuar në përmirësimin dhe implementimin e së Drejtës për Zhvillim, si një detyrim i patjetërsueshëm dhe përgjegjësi thelbësore ndaj qytetarëve të vendeve tona.

Në vijim fjala e plotë e Presidentit të Republikës, Sh. T. Z. Bujar Nishani:

“I nderuar President i Asamblesë së Përgjithshme, zoti Peter Thompson,

Lartësia Juaj, Princ Zaid Ra’ad Al Hysein,

Zonja dhe zotërinj!

Ndihem i nderuar dhe i privilegjuar t’i drejtohem sot para jush këtij segmenti të nivelit kaq të lartë për të përkujtuar 30-vjetorin e Deklaratës për të Drejtën për Zhvillim.

Shpallja e të Drejtës për Zhvillim si e drejtë e patjetërsueshme e njeriut sipas së cilës të gjithë njerëzit kanë të drejtë të marrin pjesë e të kontribuojnë në zhvillimin ekonomik, social, kulturor dhe politik në të cilin të gjitha të drejtat themelore të njeriut dhe liria mund të përmbushen plotësisht, është një parim sa njerëzor aq dhe universal, i cili duke theksuar me përparësi mirëqenien e individit, e angazhon me më shumë përgjegjësi politikëbërjen e vendeve tona.

Viti 2016 shënon 30-vjetorin e Deklaratës që mundëson çdokënd të gëzojë të drejtën për të qenë pjesëmarrës e për të kontribuuar në zhvillimet botërore. Megjithatë ende është shumë i madh numri i fëmijëve, burrave e grave, aktorë dhe faktorë të zhvillimit, që jetojnë çdo ditë me nevojën e madhe të realizimit të të drejtës së tyre për dinjitet, liri, barazi shansesh, çka përkthehet direkt në përballimin e një sërë sfidash bashkëkohore dhe mbrojtjen e një numri të drejtash civile, politike, ekonomike, sociale e kulturore.

Shqipëria ka qenë e gatshme për të plotësuar angazhimet që rrodhën nga nënshkrimi i Deklaratës së Mijëvjeçarit. Institucionet shtetërore shqiptare janë të përfshira në përmbushjen e Objektivave të Zhvillimit të Qëndrueshëm, duke e reflektuar këtë angazhim në miratimin e një agjende zhvillimi, në “Strategjinë Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim 2015-2020”, si dokument i rëndësishëm që mbështet zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik, social dhe mjedisor të vendit.

Shqipëria vazhdon të ndërmarrë në vazhdimësi reforma institucionale, ligjore, ekonomike për përmbushjen e të drejtës së qytetarëve shqiptarë për një jetë me sa më shumë dinjitet, me kushte, liri dhe mundësi të barabarta për këdo, duke synuar zhvillimin e vendit, ku më jetikja e miratuar së fundmi ka qenë ajo në fushën e Drejtësisë.

Gjithashtu, vendi im është i angazhuar dhe jep një kontribut të qenësishëm në forcimin e marrëdhënieve shumëpalëshe rajonale. Shqipëria nxit seriozisht procesin e bashkëpunimit rajonal duke qenë pjesëtare aktive në të gjitha nismat që veprojnë në rajonin e Evropës Juglindore. Ne besojmë se ky angazhim i shërben jo vetëm promovimit të fqinjësisë së mirë, forcimit të sigurisë dhe stabilitetit midis vendeve të rajonit, por edhe zhvillimit të vendeve tona, si rrjedhojë përmirësimit të mirëqenies së qytetarëve tanë.

Ne besojmë se sfidat aktuale me të cilat përballemi sot, si: lufta kundër terrorizmit ndërkombëtar, krimit të organizuar, korrupsionit, etj., mund të përballohen vetëm duke forcuar partneritetin dhe bashkëpunimin midis vendeve tona.

Ndaj dhe e Drejta për Zhvillim përbën një motivim shumë të mirë për të lidhur strategjitë e zhvillimit në një qasje të të drejtave të njeriut bazuar në zhvillimin e tij, çka do ta bënte këtë të Drejtë një realitet të prekshëm për të gjithë.

Shqipëria vazhdon të mbetet e angazhuar për të bashkëpunuar në përmirësimin dhe implementimin e së Drejtës për Zhvillim, si një detyrim i patjetërsueshëm dhe përgjegjësi thelbësore ndaj qytetarëve të vendeve tona.

Duke përfituar nga rasti i kësaj veprimtarie kaq të rëndësishme plenare, urojmë suksese në vijimësi për të paraqitur dhe ndarë bashkërisht praktikat më të mira, përvojën e vyer, ide dhe sugjerime të vlefshme se si mund të zhvillojmë më tej përparimin e ta masim atë në vazhdimësi.

Ju falemnderit!”/

Kreu i Shtetit shqiptar takohet me Presidentin e Kongresit Botëror Hebraik (WJC), Ronald Lauder

22 shtator 2016, Nju-Jork

Presidenti i Republikës, Sh.T.Z. Bujar Nishani në kuadër të vizitës zyrtare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës u takua dhe zhvilloi disa takime pune me Presidentin e Kongresit Botëror Hebraik (WJC) dhe delegacionin që e shoqëronte, me përfaqësues të organizatës hebreje B’Nai B’rith, si dhe me themeluesin dhe drejtuesin e Forumit për Diplomacinë Kulturore, Dr. Gregory Lafitte.

Zoti Lauder dhe anëtarët e tjerë të KBH-së e falënderuan Presidentin Nishani për qëndrimin që vendi ynë ka mbajtur në Organizatën e Kombeve të Bashkuara duke vlerësuar Shqipërinë si një vend miqësor ndaj hebrenjve dhe Izraelit.

Duke vënë në dukje se mes kombit shqiptar dhe atij hebre ekzistojnë një miqësi dhe partneritet i veçantë historik dhe vlera e parime të përbashkëta, të cilat u forcuan edhe më shumë gjatë periudhës së errët të Holokaustit, Presidenti Nishani theksoi se marrëdhëniet e Shqipërisë si me Shtetin e Izraelit, ashtu edhe me Shtetet e Bashkuara të Amerikës, mund të thellohen e të zgjerohen edhe më tej, sidomos në fushën ekonomike.

Duke pasur parasysh burimet e shumta e të pasura natyrore, klimën dhe pozicionin gjeografik të favorshëm, legjislacionin lehtësues, Kreu i Shtetit shqiptar dhe Presidenti Lauder ndanë bindjen e përbashkët se investimet e sipërmarrësve izraelitë dhe atyre hebreo-amerikanë duhet të jenë më të pranishme dhe në rritje me projekte konkrete në Shqipëri për vetë potencialet dhe mundësitë e mëdha që vendi ynë ajo ofron në fusha si turizmi, hoteleria, bujqësia, etj.

Drejtuesi Gary Saltzman dhe anëtarët e tjerë të Organizatës B’Nai B’rith, e cila shquhet për rolin e saj në mbrojtjen dhe avokacinë e hebrenjve dhe Izraelit, vlerësuan veçanërisht strehimin dhe shpëtimin mbresëlënës që Shqipëria u ofroi hebrenjve gjatë Holokaustit.

Duke ndarë të njëjtën pikëpamje me Presidentin Nishani, ata u shprehën se ky shembull pozitiv historik i shqiptarëve duhet të promovohet edhe më tej në botë, sepse duke pasur parasysh sfidat dhe rreziqet e terrorizmit, të ekstremizmit e të antisemitizmit në ditët e sotme, ai shpëtim i rrallë, së bashku me harmoninë dhe bashkëjetesën fetare në Shqipëri, mbeten shumë aktuale dhe frymëzuese edhe në ditët e sotme.

Presidenti Nishani, duke nënvizuar se historia e mikpritjes dhe shpëtimit të hebrenjve në Shqipëri ka hasur një jehonë të gjerë edhe përtej kufijve të kontinentit evropian e më gjerë, i çmoi këto takime si shprehje e miqësisë së konsoliduar dhe partneritetit mes dy kombeve, u shpreh se duhet: “Të ruajmë kulturën, identitetin, civilizimin dhe vlerat e përbashkëta që po kërcënohen seriozisht nga terrorizmi, ekstremizmi i verbër dhe urrejtja”.

“Kjo përvojë pozitive si dhe miqësia e konsoliduar historike i ka forcuar më shumë marrëdhëniet e gjithanshme mes popujve tanë, por edhe mes Shqipërisë dhe Shtetit të Izraelit, si dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës gjithashtu.” – vuri në dukje Presidenti Nishani.

Ndërsa në takimin me Dr. Gregory Lafitte, drejtuesin e Forumit për Diplomacinë Kulturore Kryetari i Shtetit shqiptar vërejti se gjesti fisnik i shqiptarve në shpëtim dhe strehim të hebrenjve si dhe modeli unik i bashkëjetesës dhe harmonisë fetare në vendin tonë, mund të shërbejnë jo vetëm si shembuj për të rritur imazhin e Shqipërisë, por edhe si mjete efektive për diplomacinë kulturore në përpjekjet e saj të luftës kundër mungesës së tolerancës dhe ekstremizmit, si dhe për shkëmbimin e kulturave dhe trashëgimisë së vyer për brezat e ardhshëm.

Presidenti Nishani ndau me bashkëbiseduesit gjatë këtyre takimeve pikëpamjen e përbashkët se mbështetja aktive e Kongresit Botëror Hebraik dhe organizatave të tjera të ngjashme hebreje në Izrael, Shtetet e Bashkuara dhe në Evropë, padyshim që do të luajë një rol të rëndësishëm në këtë drejtim.

Presidenti Nishani depozitoi pranë Sekretarit të Përgjithshëm të Kombeve të Bashkuara instrumentin e ratifikimit të Marrëveshjes së Parisit për Klimën/

22 shtator 2016

Presidenti i Republikës, Sh.T.Z. Bujar Nishani, mori pjesë në ceremoninë e Nivelit të Lartë për Hyrjen në Fuqi të Marrëveshjes së Parisit për Klimën, si dhe i dorëzoi Sekretarit të Përgjithshëm, krahas shumë krerëve të tjerë të shteteve, instrumentin e ratifikimit të kësaj marrëveshje nga Shqipëria, e cila ka si objektiv luftën kundër ndryshimeve klimatike, si dhe rakordimin e veprimeve dhe investimeve drejt një të ardhme me karbon të ulët, të qëndrueshme dhe përmirësim të aftësive ripërtëritëse.

Marrëveshja u nënshkrua nga pala shqiptare, më 22.4.2016, në Nju Jork dhe u ratifikua nga Kuvendi i Republikës së Shqipërisë, më 14.07.2016.

Magjia e Bjeshkëve të Tropojës – mrekulli të pa shijuara

September 16, 2016 by dgreca

*ÇEREMI, PORTA E BJESHKËVE TË LARTA/…

TROKUZI-PERLË EMOCIONUESE E MIKËPRITËSE/

DOBERDOLI E SYLBICA-BUKURI PËRRALLORE/

Shkruan: FRROK VUKAJ/

Përjashtuar një përqindje relativisht të ulët të tropojanëve e disa qindra turistëve, mund të themi se magjia e këtyre bjeshkëve mahnitëse mbetet e pa shijuar. Unë pata rastin e mirë të realizoj një nga ëndrrat më mbresëlënëse të mbetura peng prej shumë vitesh. Miqësia dhe vera janë të ngjashme: sa më të vjetra e të qëndrueshme, aq më të mira janë. Me Hysni Musën jam njohur prej vitesh kur ai punonte Përgjegjës i Qendrës Ekonomike të Arsimit e unë drejtor i shkollës së mesme të bashkuar në Lekbibaj.

Shpeshherë më ka ftuar për një vizitë në stanin e tij në Tërkuz. Nga qyteti në zemër të Alpeve u nisa më 11 gusht duke kaluar përmes fshatit – qytezë Markgegaj, një ndër më të bukurit e krahinës. Pa e ndjerë, fare natyrshëm, pa pritur e pa kujtuar, u futëm në Luginën e bukur të Valbonës. Buzë lumit kaltërosh, makina ’’hante” me shpejtësi kilometrat e rrugës së asfaltuar vetëm në vitet e fundit. Në Dragobi shoferi ul paksa shpejtësinë për të zbatuar rregullat e qarkullimit, por edhe për të shijuar ato pamje tërheqëse, veçanërisht shpellën e famshme, emri i së cilës lidhet me heroin legjendar Bajram Curri. Edhe 100 vizita të bësh, përsëri nuk ke të ngopur. Objekti im janë bjeshkët e larta në veri dhe timoni pret djathtas për në Çerem në hyrje të të cilit kisha qenë vetëm një herë në fillim të viteve ’80. Shoferi Rifat Dunisha me pasion flet për gjithçka, por më së shumti për problemet ekonomike që lidhen me bujqësinë e blegtorinë, për lidhjet e forta me vendlindjen, çka mungon tek shumë të rinj që nuk e gjejnë veten, duke u shtyrë në pesimizëm e ëndrra boshe. Mbi 300 dhi kishte në bjeshkë familja e tij jo e madhe. Siç mora vesh edhe nga të tjerët, jo vetëm ato që thoshte ishin të sakta, por ishte edhe një punëtor i palodhur në zanatin e tij duke u kujdesur e kontribuar edhe për punët bujqësore e blegtorale. Pa harruar fillin e bisedës, mendja më fluturoi në vitet e para të kolektivizimit, atëherë kur Dunisha i bëri një qëndresë të fortë atij regjimi, duke mos pranuar për disa vite kooperativën bujqësore. Mu kujtua edhe Malësia e Gjakovës me shumë resurse të pashfrytëzuara sa duhet dhe si duhet: tokat pjellore, burimet ujore për vaditje e pirje, klima e mikroklima e mrekullueshme, masivet me pyje e gështenja, blloqet me pemë frutore e vreshta, pasuritë nëntokësore, bimët mjekësore etj.

Çeremi me lumin përmes ngjan me oborrin e një kalaje; portat e bedenat e saj janë shkëmbinjtë mijëra vjeçar, të bukur e madhështorë. Në njërën anë Kollata hijerëndë e përballë saj Gjarpri i Çeremit. Sa më shumë afrohemi, hapësirat zgjerohen me pyje të dendur ahu e livadhe të gjelbëruara edhe në këtë mes gushti rreth të cilave bëjnë roje kreshtat e larta shkëmbore me shpate të veshura vende – vende me pisha e gjelbërim. Me dhjetëra turistë nga vende të ndryshme të botës, lëvizin nën hijet e dendura ku nuk depërtojnë dot rrezet e diellit; në atë pamje si muzg-mbrëmje u drejtohen për së shkurti kodrave për në thellësi të bjeshkëve. ’’Rivalizonte” e gulçonte makina jonë në rrugën gjarpëruese plot gropa e kthesa për lartësi të reja. Ne ngjitemi e ngjitemi, por në largësi shohim se turistët nëpërmjet të përpjetave e rrugëve direke kanë përparuar më shumë se ne. Markofçia është një ndër bjeshkët e para, si ato mini -fushat e futbollit para një stadiumi të madh.

Pas mëngjesit e kafes në dalje të fshatit Çerem, ndalimin tjetër e bëmë tek Kungji (kulmimi ) i Armëve, në atë shesh ku festohej e zhvilloheshin gjithfarë veprimtarish. Ndonëse në një pikë vështrim

relativisht të ulët, mund të vështroje në të katër anët dukë bërë një fotografim të shpejtë siç bën çdo vizitor kur vjen për herë të parë në një vend. U befasuam me këtë “prezantim të parë”, por edhe nga fjalët e dy pasagjerëve dhe të shoferit: ’’Do të shihemi… Sot nuk kemi lek”.

– Mirë, mirë, nuk prish punë edhe një ditë tjetër, -foli qetësisht shoferi.

Thashë me vete se për sot i iku gjysma e fitimit. Meditoja në heshtje e shikoja shoferin aspak nervoz. Disa thonë se tropojanët nguten e janë gjaknxehtë; rasti i sotëm e të tjerë tregojnë krejt të kundërtën. Në linjat inter-urbane, por edhe brenda qyteteve kam parë të plasë sherri e debate mes pasagjerëve, shoferëve e fatorinove për gjëra fare të vogla, deri edhe në përplasje fizike.

Trokuzi-perlë emocionuese e mikpritëse

Duke lënë djathtas Mullafcin, Lugun e Vocit, Poligajën, e majtas Markofçën, fillon zbritja për në terrlën (stane-qytezë) e Torkuzit e mbledhur dhe e qarkuar në një lëndinë, e rrethuar me pyje si një oaz me rreze jo më shumë se 100 metër. Kjo bjeshkë është ndër më të bukurat në Alpe, por ndoshta edhe në Europë. I mirënjohuri dhe i respektuari Hysni Musa, i befasuar e i gëzuar pamasë nga ardhja ime, nga oborri-ballkon turret drejt meje duke më uruar mirëseardhjen e duke më përqafuar e rrokur si të ishim ndarë prej vitesh. Me ngrohtësi e dashamirësi më priti i biri i tij, Petriti me nusen e vajzën, Fatbardhën e Erën studente në një universitet të Tiranës.’’ Stan i thënçin”, por ngjante më shumë si ’’shtëpi kukull’’ ; një vilë e vogël dykatëshe me oborrin-ballkon të ngritur për katin e parë, të përshtatur sipas pjerrësisë së relievit e katin e dytë për dhoma fjetje, me ballkone e mbulojë alpine me dërrasa. Me mjeshtëri janë harmonizuar thjeshtë, ndërtimi me gurë, tulla, çimento, lëndë drusore, por edhe punime të tjera artistike, ku bie në sy oxhaku karakteristik . Jo larg stani tjetër më i vogël me mur guri të thatë e lëndë drusore që shërben për magazinë e në raste të veçanta, kur shtohen mysafirët, edhe për fjetje. Mjediset ishin të thjeshta, të këndshme, funksionale, e çlodhëse; veshjet me dru m’u dukën kurative e anti-stres. Nuk ishim si në një stan tradicional me hapësira të vogla mbuluar me dushk lisi, fier apo bar, por në një mjedis relativisht të madh e modern, me dhomë pritje, ballkone, dhoma gjumi, kuzhinë e orendi, banjë me ujë të rrjedhshëm, ndriçim me panele diellor etj. gjëra që rrisnin rehatinë e komoditetin. Duhet thëne se ky është ndër më të mirët, por jo për të gjithë janë mundësitë për ndërtime të tilla.

Rreth e rrotull stanet e Buçpapajve, asaj dinastie me emër të njohur në të gjitha fushat, jo vetëm në Tropojë, por edhe më gjerë në të gjitha hapësirat shqiptare, biles në letërsi me njohje ndërkombëtare duke veçuar Skënder e Muj Buçpapaj me botime e çmime të rëndësishme prestigjioze botërore. Janë të një vllaznie edhe pse me mbiemra të ndryshëm Hysni Musa, Ali Ibishi, Skënder e Muj Buçpapaj, Skënder Haluci, Arber Ahmetaj, Bislim Ahmetaj, Avdi Haluci, Hasan Mehmeti e vargu nuk mbron as me Buçpapajt etj. Elida, Iliri, Flamuri, Halili, Abdyli, Zeneli, Alushi, Alia, Zmajli, Bajrami, Sejdia, Haxhia, Mehmeti, Shpendi.

Vizitën e parë atë pasdite të bukur e bëmë tek shkëmbi i Gjon Balës, i atij prijësi popullor shqiptar nga Vuthaj, emri e bëmat të cilit enden mes realitetit e legjendës. Thuhet se ishte aq i fuqishëm, sa me të dyja duart ka vendosur majë shkëmbit të lartë një masiv guri si sofër mbi dy kolona të mëdha karshi që ngjajnë si supet e dy vëllezërve krah njeri – tjetrit, ku dukshëm depërton drita tejpërtej. Sa më shumë afroheshim, shtohej edhe kurioziteti. Kaluam në ato lartësi, nëpër ca shtigje e labirinte misterioze e të rrezikshme. Rreth e rrotull pjesës qendrore që ngrihej dhjetëra metra pamë të shpërndarë në pyllin e dendur e tokën e butë me qindra masive gurësh me përmasa të ndryshme e forma gjeometrike, pothuajse të rregullta, por edhe të tjera të çuditshme. Mbase edhe ndonjë meteor nga hapësirat qiellore, hamendësi e cila meriton një studim shkencor.

E vendosur në një lartësi rreth 2000 metër mbi nivelin e detit,Trokuzi është një perlë emocionuese; ka kullota të bollshme, ujëra të shumtë e gurra poetike aq të çmuara e të vyera për bjeshkatarë e

turistë, por edhe për gjënë e gjallë; ka pyje shekullore të pafundme me pisha, aha e drurë të tjerë të rrallë. Në këto bjeshkë gjenden të gjitha bimët mjekësore të Alpeve duke përfshirë boronicën e dëgjuar për vlerat kurative që shtrihet në hapësira të konsiderueshme, mjedrat, luleshtrydhet, çajrat etj.; gjenden gjithfarë shpendësh e kafshë të egra si pula e gjeli, shqipet e famshme, ujku e ariu, kaprojtë e dhitë e egra, dhelprat e derrat, por edhe trofta pikaloshe në rrjedhën e lumit të Gashit etj.

Lëvizim nga njëra piramidë në tjetrën, nëpër ato kodra si kurriz peshku, bile disa herë edhe jashtë kufirit shtetëror. Këto ditë e në ditë të tjera kemi lëvizur ngjitur me piramidat që më ngjanin si thika në trupin e një njeriu. Nga qafa e Vranicës e deri në qafën e Sylbicës pothuajse i pashë të gjitha me sy e shkela afër tyre. Edhe sot, pas shumë vitesh që janë hapur kufijtë, përjeton një drithërimë të lehtë, një si ndjesi frike e trashëguar nga ajo perde hekuri e armiqësi që ndanin vëllain nga vëllai, popuj e kombe, por jo zemra; copëra bisedash që ngërthejnë drama e tragjedi, absurditete të pabesuara. Më vonë, jo larg staneve që shtriheshin në një pllajë të gjelbëruar e të rrethuar nga pyjet gjithfarësh, bëmë një vizitë tek kroi i Grave, mes një pylli shekullor e një bimësie të dendur që na e vështirësuan gjetjen e dy burimeve afër njëra – tjetrës. Filluam të filozofojmë. Pse ky krua me këtë emër në mes të pyllit, kur kishte burime të bollshme afër vendbanimeve verore?! Pa dyshim gra e vajza në një ditë të caktuar të javës shkonin në mes të pyllit për të përvëluar në kazanë rrobat e familjes, por edhe për t`u dëfryer, për t`u larë e për t`u pastruar.

Ashtu si plazhi edhe bjeshka pa pushues, nuk ka kuptim; ato ngjajnë më shumë me një shkretëtirë. Duke qenë se verimi zgjat 2 – 4 muaj larg qendrave të banuara, ai është edhe manifestim vlerash, ku duhet veçuar shoqëria e miqësia e sinqertë, duke përballuar së bashku edhe shumë vështirësi, por ndarë edhe momente gëzimi. Qysh atë mëngjes herët kuptova se atë ditë në konakun e Hysni Musës do të ketë një tubim të vogël hareje… Pa u ngritur akoma nga krevati, dëgjova t`u thërriste disa njerëzve e t`u thoshte se nga ora 14 do të mblidheshin disa shokë. E po thashë me vete ’’ndonjë sebep familjar”; tani është rasti të iki pa e tepruar. Pra, në ditën e tretë mendova të kthehem pasi shëtitjet e ditës së parë e sidomos pasditja e së dytës kur iku mjegulla e doli dielli e kishin përmbushur qëllimin e kënaqësinë e vizitës sime.

Ajo çanta pak më e madhe që s’e kisha marrë në ditët e tjera ’’më tradhtoi” disi. E zonja e shtëpisë më tha : ’’Pse po e merr sot atë çantë ta endësh kot ’’? Kaq u desh e puna ime u bë disi ’’problem’’. Më del përpara me të dyja duart Rasim Hasani, (nipi i shtëpisë ) e më shtyn për në stan, i zoti i shtëpisë më kap për njërën dorë, ndërsa i biri, si zakonisht fjalëpakë e i vendosur, më rrëmben çantën nga krahu e hyn në stan. U pa puna.. se si e ndjeva veten, edhe mirë edhe keq…

Ajo drekë e bollshme me gjithfarë ushqimesh BIO qe mbresëlënëse. Akoma më mbresëlënëse ajo tavolinë me burra të malësisë së Gjakovës për t`u marrë shembull në të gjitha drejtimet, harmonizuar natyrshëm tradita e mençuria popullore, me kulturën bashkëkohore e frymën civilizuese. Për një të panjohur ishte e vështirë të dallonte qartë nivelet e shkollimit, por jo profesionin, se secili fliste me maturi e kompetencë në fushën e tij, pa u hequr si eruditë në të gjitha fushat; çdonjëri i veshur thjesht, pastër e hijshëm.

Dashnor Elezi do të shiste këtë vit mbi 100 qengja. Rifat Ademi mbarështonte një tufë me lopë. Bajram Buçpapa, veteriner i pasionuar që banon në Tiranë, ka ardhur për pushime, por me çantën plot ilaçe. Ishte shumë entuziast e i gëzuar; ka shpëtuar një lopë e cila ka lindur 18 viça. Profesori i matematikës, Sejdiu, me përvojë si mësues e drejtues arsimi në Tropojë e Tiranë. Inxhinieri i talentuar Astrit Zeneli e juristi i njohur, i matur e i saktë Guxim Zeneli. Rasim Hajdari me kontribute të shquara në zhvillimet demokratike, vëllai i liderit e heroit të demokracisë, Azem Hajdari. Krah tyre Muslia, Selatini, Rexhepi, Fatosi etj. që plotësojnë mendimet e shprehura e gjallërojnë atë sofër bujare.” Jemi në stan” bëri shaka njëri, por me të shpejtë priti “rrufetë”. ’’Kudo ku janë burrat, bahet sobë burrash” (odë). Mendimet rrjedhin për shumë gjëra, se edhe jeta e tyre është e lidhur me zhvillimet politike, ekonomike e shoqërore. Do ta lehtësonin verimin e jetesën në këto lartësi ndërtimi i një ambulance, i një poste të vogël policie sezonale, i një shërbimi veteriner, i një punishteje për përpunimin e qumështit e boronicës me shumë vlera kurative, ndërtimi i një antene radio-telefonike, hartimi i një planimetrie për ngritjen e tërlave e staneve, përmirësimi dora-dorës i sistemit rrugor, kërkesa këto brenda mundësive ekonomike të shtetit tonë. Pa ndonjë pasuri të madhe, përkushtimi e kontributi i Sokol Avdiajt për hapjen e mirëmbajtjen e rrugëve është një shembull frymëzimi për çdo njeri, për biznesmenët e donatorët jo vetëm të Tropojës, por edhe më gjerë. Krah të zotit të shtëpisë në krye të tavolinës e ndjeva veten të respektuar në atë sofër burrash, edhe pse isha nga një krahinë disi më e largët e me prejardhje tjetër besimi fetar. Doberdoli e Sylbica- bukuri përrallore.

Përjashtuar ditën e kthimit, çdo ditë bëra vizita, çdo herë shikoja e shijoja gjëra të reja, por më mbresëlënëse qe vizita e papritur në Dobërdol. Kur u davarit mjegulla e doli dielli, makina mori rrugë të re. Pasi e kuptova këtë ndryshim, kundërshtova me forcë për arsye etike, por me zemër pranoja edhe të kundërtën. Shoferi, si zakonisht i vendosur për të plotësuar dëshirën time për sa më shumë vizita. Me të mbërritur në rrëzë të kershit të Vujkut, aty ku janë organizuar kuvende me rëndësi për mbrojtjen e trojeve autoktone shqiptare, pashë si në pëllëmbë të dorës atë perlë fantastike e u ngazëlleva shumë. Udhëtimi u bë magjik përmes rudinave të Dobërdolit e deri në Qafë; majtas midis dy majave të vogla pikëtakimi i kufirit të tri shteteve, dy prej tyre të krijuar vitet e fundit. Ajo luginë e shtruar me një qilim të blertë mes për mes të cilit rridhnin ëmbël burimet e Lumit të Gashit, ngjante si një banane gjigante e në shpinë të saj Sylbica me nam; i mendova si dy bukuroshe qafë më qafë, veshur me një pushe të blertë (pa pyje) që freskoheshin në ujin e burimeve të bollshme e rreziteshin në diell. Lotonin sytë e gjinjtë e tyre me ujë bore qelibar e përkarshi na shfaqet një bukuri përrallore: liqeni i Dashit, syri magjik i kaltër i Alpeve me diametër rreth 50 m e 2220 m lartësi mbi nivelin e detit. I pabesueshëm ky peizazh…buzë tij nga ai mister i mbushur ’’grumbull’’ me ujë e burime të tjera zë fill burimi i lumit. Tronditëse dhe interesante ajo legjendë e pashoqe e krijuar nga populli, kujto djalin simpatik me fyell që artikulon tinguj magjepsës, vajza bukuroshe me gërsheta me zërin melodioz e dashin kobzi…Pas vdekjes tragjike, sipas gojëdhënës, fyelli i bariut nëpërmes rrjedhjeve nëntokësore të ujit është gjetur në Vrellën e Molliqit në Kosovë e gërshetat e vajzës në Shoshan të Tropojës, dhjetëra kilometër larg nga burimi e njëri tjetri. Petriti pa e kursyer veten as makinën në ato rrugë vërtetë problematike, shfrytëzon çdo mundësi për të respektuar shokun e babait, ndërsa Era fikson me kujdes në aparatin fotografik pamjet më pikante.

Pas atyre shëtitjeve të mrekullueshme e asaj dreke të paharruar, kupa e kënaqësisë ishte mbushur plot, por nuk po shkëputesha dot nga ajo natyrë marramendëse. Pasditen e fundit u ngjitëm me Hysniun në majën e Borakës me lartësi mbi 2000 m me një sheshpamje me hapësirë të madhe. Ai burrë fisnik që ka mbjellë vetëm mirësi gjatë gjithë jetës, ecte përpara meje me shkop në dorë, më ngjante si shenjtor a si profet që sjell fat.

I rroka si i pangopur me sy ato hapësira e pas një frymëmarrje të lehtë bëra dhe një ’’inventar”.

Nga njëri krah : Gjarpri i Doçit, i Mulosmanajve, Rupat, Bira e Kusisë, Lugu i Vocit, Mullafci, Javori, Bullatergu, Policat, Lumi i Gashit e kulla e gurit e Mujë Hoxhës, Poligaja, Tërkuzi, Balçina, Kushetica, Kershi i Kocajve, Livadhi i Çillës, Luzhnicat, Prebuja, Tringëllima, Dobërdoli, Sylbica, Pojana, Ujeza, Radeshet e kreshtat e Shkëlzenit ; në krahun tjetër Kollata, Qafa e Borit, e Vranicës, Pecmarra, Brijza e Geghysenit, Droça, Maja e Hekurave, Shtylla e Grisë, Lugu i Thive, Bisheva, Soça e të tjera bjeshkë në ujëndarësen Valbonë – Curraj. Burimet e bollshme të ujit janë qershia mbi tortë. Ato rrjedhin në lugina me pyje të reja e shekullore, mes gjelbërimit të paanë, bimësisë së dendur e kurative, në rudina nëpër bar e myshqe që shërbejnë si sfungjer pa sjellë asnjë gërryerje apo dëm ekologjik. Ato rrugë e gjurmë rrugësh, ndonëse me shumë probleme, janë një arritje e madhe, sepse vit pas vit mund e duhet të rregullohen e shtohen; rëndësi ka se ekziston traseja e tyre në terrene jo të rrëshqitshme. Mund të shkruash gjatë për tërlat për postat e ish-postat e kufirit për kërkime gjeologjike, për rudinat e pllajat alpine, për këto bukuri të fjetura, perla të vërteta e sa e sa pasuri e histori të pashoqe. Pushues, vizitorë e bujtës mposhtin edhe shumë vështirësi të motivuar nga tradita, romantizmi e krenaria, por jo pa kosto.

* * *

Rritet e harliset robi e zmadhohen mushkëritë nga ajri kurativ, gufon zemra e hidhet përpjetë nga gjelbërimi i paanë, sytë përpijnë gjolet e bukur alpinë e burimet ujë-bore, trupi rinohet e gjeneron forcë, truri dehet e mendja merr krahë…Fantazon imagjinata ime, lundron në liqenet interesant e lumin e Gashit, fluturon në kreshta malesh, përkundet e mbështillet në ca shtëllunga të bardha të reve në qiellin e kaltër e mjegullën e pambuktë në fundin e luginave, që paralajmërojnë ardhjen e vjeshtës e befas, bjeshkët më shfaqen si mirazh, si në legjendat e Mujit e Halilit. Këto hapësira të papara me reflekse marramendëse, të pa shijuara, të panjohura mirë e të pastudiuara, janë një pasuri e madhe që duhet menaxhuar, por jo shpërdoruar, as lënë në harresë.

LIQENET E LURËS – MADHËSHTIA, BUKURIA E SHËMTIMI I TYRE

September 15, 2016 by dgreca

Nga Ramiz LUSHAJ/

Bukuria e Liqeneve te Lures

Ne Foto:Pamja sot e liqeneve

1.Këto liqene akullnajore të Periudhës të Kuaternarit, përndryshe: “sytë e kaltër të Lurës”, mrekulli e bukuri gjeo-turistike e kësaj krahine etno-historike të veçantë, shtrihen në shpatin lindor të Kunorës së Lurës. Shpesh, në gjeo-fizikë, thirren dhe “Liqenet e Kunorës së Lurës”.

Shkrimtari i madh shqiptar me famë botërore, Ismail Kadare, kandidat për Çmimin Nobel, në vitin 1967, qëndroi nji kohë të gjatë në Lurë, e cila e frymëzoi atë për të shkruar disa nga poezitë e vëllimit poetik “Motive me diell”. Se Lura merr shumë rrezatim nga qielli dhe bijat e bijtë e vet, se jep shumë rrezatim nga toka e kullat e saj. Asokohe, Kadare, tek reportazhi i tij “Një mbrëmje në Lurë” shkruante: “E vërtetë është që, zakonisht prapa fjalës tingëlluese “Lurë” shtrihen…liqenet e saj me tërë bukurinë dhe magjinë e tyre. Askush nuk mund ta ndajë Lurën nga liqenet e saj. Prandaj kush udhëton drejt Lurës, udhëton drejt liqeneve të saj”.

Kangtari kombëtar epik e lirik, Arif Vladi – nga nji derë e njohur në Krejë-Lurë, e ka nji kangë hit “Liqejt’ e Lurës” me përplot dashuri për vendlindjen e tij, me hymn për bukuritë e saj të rralla: “Je e bukur moj vendlindje/Sa të dua Lura ime./Si Liqejt e Lurës, pra /Oj, kërkund nuk ka !/”.

Kangtarja e shquar dibrane, nga Lashkiza e Dardhës, Lirie Rasha, Artiste e Merituar, me zërin e saj në rrjedhë të kohërave e çoi kangën “Shtatë liqejt’ e Lurës” në Festivalin Folklorik Kombëtar të Gjirokastrës, me refrenin: “Shtat’ liqejt’ e Lurës, o /Lart .o përmi pllaja /Prin si syt’ e shqipes, o /Hapin te kalaja/Ky Liqen i Luleve/Nën majën me borë / Dëshmorve të Lurës, o /U qëndron kunorë /.

2.
Krejt Shqipëria i ka 247 liqene të tipeve e madhësive të ndryshme, nga të cilët 12 prej tyre ndodhen në Lurë, po vetëm 7 apo 8 prej tyre kanë ujë në përhershmëri, ndërsa të tjerët periodikisht.

Shqipëria Natyrale i ka gjithsej 134 liqene akullnajore, ku ma të shumtit e tyre formojnë grupe të veçanta nga 10 deri 22 liqene si “Liqenet e Lurës”, Liqenet e Sylbicës e të Dobërdolit në Bjeshkët e Nemuna (Bekuara) në Tropojë; të malit të Balgjajt, të Malit të Lopës, të Valamarës, të Malit të Shebenikut, të Jezercës, të Runicës, etj.

Ky grup i liqeneve në Lurë janë të përhapura në një territor me sipërfaqe 20 km2 dhe shtrihen në lartësinë nga 1.500–1800 m. mbi nivelin e detit. Këto janë 12 liqene të vegjël me formë të rrumbullakosura me sipërfaqe 0.97 km2, afro 100 ha.

“Liqeni i Madh”, i cilësuem kështu nga vendasit lurjanë prej sipërfaqes së tij të madhe, kap 32 ha gjithsej, me përmasa e tij maksimale 300 m. gjerësi e 425 m. gjatësi.

Pas tij, në vargni hapësinore vijnë “Liqeni i Pishave” me sipërfaqe 13 ha; “Liqeni i Zi” me sipërfaqe 8 ha; “Liqeni i Luleve” me sipërfaqe 4 ha.

Në grupin e këtyre liqeneve hyjnë dhe të tjerë ma të vegjël, si “Liqeni i Bruçit” – që e ka marrë emrin prej vllaznisë lurase Bruçi; “Liqeni i Hotit”- prej fisit të Hotit në Borje-Lurë, “Liqeni i Rrasave”, “Liqeni i Shtatë Lopëve” (Liqeni i Lopëve), etj.

Këto liqene natyrore të Lurës ushqehen me ujë nga reshjet e borës dhe të shiut. Ato kanë një regjim tipik alpin, me lëkundje të vogla të nivelit gjatë vitit. Nivelet më të larta të tyre vrojtohen në pranverë, fill pas shkrirjes së borës, ndërsa ma të voglat në dimër, kur liqenet ngrijnë dhe mbulohen përsipri me borë. Në këto liqene ka amfibë, si tritoni, etj. tipik të trevave alpine. Ngjyra e blertë e mbyllur e ujërave të liqeneve dhe pyjet e pishës që i rrethojnë ato, krijojnë një mjedis piktoresk dhe i bëjnë “Liqenet e Lurës” një vend pushimi mjaft tërheqës. Diçka e mirë po lëviz sot. Shumçka e mirë do të gjallnojnë nesër. Në një ditë të afërt Lura do të jetë një nga destinacionet turistike botërore dhe kjo do të jetë meritë dhe e pranisë e bukurisë të “Liqeneve të Lurës”.

Në gushtin e vitit 2014 isha për herë të parë në Lurë e, sigurisht, dhe për një vizitë rasti ditore tek disa nga Liqenet e Lurës. Kena kalue një drekë të mirë në natyrë tek “Liqeni i Bruçit”. Isha i ftuar nga miku im i viteve të rinisë qyshse në Fierzë, nga biznesmeni bajemirë, Dod Doçi, në shoqërinë e tij mikpritëse. Aty kishin ardhë dhe zonja e tij e nderuar, Alda Laçi-Doçi, tre inxhinierë të talentuar të firmës “Lura”- projektues të Kishës Shën Maria në Lurë, e cila është vepër bamirëse e lurjanit të suksesshëm, Dod Doçi i Derës së Parë të Lurës.

3.
Pasaporta e Lurës i ka në identitetin e vet krahinor, natyror, turistik “Liqenet e Lurës”.

Ato liqene janë të shpallura zyrtarisht “Monumente Natyre”. Pra, të ligjëruara, të klasifikuara, të hipotekuara si pasuri elitare për kombin, të trashëgueshme për brezat shqiptar, të pacënueshme nga askush – as nga lurjanët, as nga shtetarët, as nga barbarët me keqpërdorim deri në shkatërrim të tyre.

E veçanta e “Liqeneve të Lurës” është se këto liqene përfshihen tërësisht në territorin e “Parkut Kombëtar të Lurës”.

Kjo jep ma shumë siguri për mbrojtjen e liqeneve dhe të pyjeve të Kunorës së Lurës e të krejt kësaj krahine të rrallë, nëse shteti ynë do të tregohet me të vërtetë kombëtar, nëse shteti ynë i sheh realisht këto si pasuri e madhe dhe e çmuar kombëtare.

Liqenet e Lurës kanë vlera shkencore, ekologjike dhe turistike, prandaj Tradita Shqiptare në shekuj ka pasë rregullat e veta njerëzore, kanunore e hjnore për ruajtjen e mirëmbajtjen e tyre.

Shteti ynë duhet të kujdeset çdo ditë dhe të investojnë çdo vit kalendarik, pasi liqenet po e humbin origjinalitetin e vet natyror të ujit e mjedisit, po iu damtohet barbarisht bukuria, po iu dhunohet hajnisht e harbutnisht krenaria e tyre lurjane, kombëtare e planetare. Kjo prej nga pakujdesia e banorëve e turistëve të saj dhe deri tek babëzia kriminale e keqtrajtimit e shfrytëzimit nga individë, firma e vet shteti ynë i dy shekujve të fundit. Një turist i huaj që kërkon bukurinë e rrallë në Liqenet natyrore të Lurës ka rrezik të pësojë tronditje psikologjike nga gjendja e tyre e deritanishme. Kjo për faktet se ka pasë ndërhyrje pa kriter për ndërtime të çmendura argjinaturash, për ndërtime aventureske kanalesh ujitëse, prerja pa kriter, pabesisht e poshtërisht të pyjeve, ndotjet e shumta të ujërave nga mbeturinat e vizitorëve, mospastrimi i liqeneve, moskujdesi shkencor për pyjet, etj. Të gjitha këto kanë krijue problematika ekologjike alarmante, degradim natyror kriminal të territorit të Kunorës së Lurës, etj.

At Lovro Mihaçeviq, magjistër i rishtarëve françeskanë në kolegjin françeskan të Zadrimës (1883-1892), misionari boshnjak nga Kresheva e Bosnjës, që (sëbashku me misionarin tjetër françeskan poetin Leonardo de Martino) pati ndikim të madh në jetën e udhët e të madhit Gjergj Fishta, ishte dhe në Lurë në vitin 1907. Ai u ngjit dhe në Kunorën e Lurës, tek liqenet e saj, si tek Liqeni i Madh, etj. Ky prift katolik, mik i përjetshëm i Shqipërisë, në njërin nga librat e tij për Shqipërinë e Shqiptarët, tek libri “Nëpër Shqipëri” – përshtypje udhëtimi, botue në Zagreb më 1911, shkruan tekstualisht: “Pak më lart, mbi këtë Liqen të Madh, është një tjetër më i vogël, i cili i jep ujë atij më të madhit më poshtë. Mua më interesonte gjithçka që shihja këtu në këtë lartësi prej 2.000 metrash dhe u kënaqa brenda dy orëve të plota në një qetësi idilike natyrore, por për Liqenin mund të them vetëm këtë, madhështor dhe i mrekullueshëm, por i lënë pas dore të Zotit dhe njeriut, kështuqë bukuria natyrore dhe me bukurinë e vet, e fsheh vendin e shkretë”.

Thonë e shkruajnë se nji gjerman, trajner futbolli, kur e vizitoi Lurën më 1989, kumtoi se “isha për dy ditë në Zvicrën Shqiptare, aty ku Zoti ka falur shumë, por dora e njeriut ka punuar pak”.

Unë e ndjej vetëveten si mik i Lurës e i Lurjanëve, si njohës i visareve historike, kulturore e natyrore të saj, që kam shkrue sadopak për rrugëtimet, kontribute e problematika të saj, më duket se gjendja e Lurës time/tonë ka mbetur pothuaj njëlloj, si në fillim (1907) dhe në fund (1989) të shek. XX si dhe në këtë shekullin e ri, XXI, në këtë ditë të sodit: shtator 2016.

Jo vetëm Toka e Qielli duhet t’ua ruajnë madhështinë e bukurinë “Liqeneve të Lurës” dhe vet krahinës etno-historike të Lurës, por dhe Shteti ynë duhet të jetë dalëzotës i tyre.

KARABURUNI, MAGJIA QË SFIDON ARKITEKTËT

September 9, 2016 by dgreca

NGA PËLLUMB GORICA/

Udhëtimet jashtë Tiranës, në fundjavë, në gjirin e natyrës së mrekullueshme të vendit tonë, janë sa të këndshme, dhe aq mbresëlënëse, sa kur kthehesh, pavarësisht nga lodhja fizike ndjehesh i ripërtërirë, e me një ndjenjë kënaqësie brenda vehtes. Sepse në këtë vapë përvëluese të verës ka edhe ca oaze qetësie. Deti i tërheq të gjithë të pushojnë brigjeve të tij. Sidomos kur dita është e bukur e me diell, dhe e ngrohtë nën një qiell pafundësisht të kaltër, pa asnjë re, të jep mundësinë të shijosh udhëtimin drejt hapsirash të pashkelura për shumë syresh ndër ne.

Pjesë e një udhëtimi drejt Vlorës

Mëngjesi ishte tepër premtues për një udhëtim drejt natyrës dhe detit. Është një nga ato mëngjese ku e ndjen të ngrohtin, por jo atë nxehtësinë që ka gjithmon ky muaj. Pikërisht ky mot ledhatar është prova e pakundërshtueshme e një dite të re. Qyteti zgjohet nga lëvizjet njerëzore dhe nga automjetet. Të jesh, në pritje të një udhëtimi të ri në vendet turistike është emocion më vete.

Tabelat e shkruara buzë rrugës me dritën e mrekullueshme të kësaj dite të urojnë një udhëtim të mbarë. Peisazhet ndryshojnë nga ndërtimet në të dy anët e rrugës, të cilat janë tregues i shpërthimit të vrullshëm të veprimtarisë ekonomike. Katrorët e fushave, përmasat e kodrave dhe lumenjve, fshatrat e shumtë e qytetet me radhë trazohen e formojnë një qilim shumëngjyrësh, po të përvëluar nga dielli i verës. Po udhëtojmë drejt Vlorës dhe shpesh na parakalojnë makina të shumta me shpejtësi. Vlora është një qytet me një histori madhështore, që kurrë nuk i kanë munguar kontributet e saj në dobi të kombit. Por si çdo qytet, që ka të veçantën e tij, Vlora me natyrën e pacaktuar në çdo stinë, por sidomos në verë është e vizitueshme nga shumë turistë. Zhurmat e makinave që kalonin bri nesh, zërat e kalimtarëve dhe murmërima e valëve të detit e bëjnë më kumbuese ardhjen tonë,si parathënie e një çlodhje të udhëtimit prej disa orësh. Por ajo që e bën të bukur qyetetin e Vlorës është pikërisht magjia e detit. Para syve ai shtrihet i kaltër si një pasqyrë gjigande. Në horizont spikasin kodra të veshura me ullinj dhe male hijerënda, të radhitur përbri njëri- tjetrit, e të mbështjellë nga një hartë resh të bardha. Ashtu si natyra që ka krijuar kufij të pakapërcyeshëm, malet dhe deti janë kurorë dhe vlera e vaçantë e Vlorës. Drita e pastër e qiellit e bën më të qartë pamjen e tij, ndërsa një fllad i lehtë e sillte më pranë jehonën e dallgëve. Anijet e ankoruara, varkat, çadrat dhe shezllongët e bëjnë më të padurueshme dëshirën të jesh pranë tij.
Ecim nëpër rrugën transballkanike që të nxirrte andej nga preferia e qytetit. Kalojmë Ujin e ftohtë, i cili është i njohur për pamjen e tij të mrekullueshme. Është një rrugë e gjallërueshme sidomos në verë, e mbushur me ndërtime që i ngjiten faqes së kodrës. Ato kanë mbirë gjithandej buzë detit, kryesisht në pallate shumëkatëshe dhe vezulluese, afër njëra-tjetrës aq sa të zihet fryma kur kalon përbri tyre. Por akoma pa kaluar tunelin e ujit të ftohtë ndesh një trafik në pak a shumë se normalja, dhe një kaos gjithë zhurma e pluhur të rrugës.
-Çfarë po bëjnë me këtë pjesë rruge? – pyesim një burrë të moshuar kur ndalojmë për pak çaste. Por në fjalët e tij ka një frymë revoltë, e cila është përgjigje e thatë si e çdokujt kur e pyet shpejt e shpejt.
-Po e shtrojmë, pasi ka vite që po zgjerohet dhe nuk dihet se kur do mbarojë.
Ndërsa dalim nga tuneli, të rëndon shikimin dendësia e ndërtimeve me komplekse të larta, ngjitur me njeri- tjetrën buzë detit deri tej Orikumit, e shumica prej tyre hotele. Pak më tutje, në Jonufër në vazhdën e surprizave të pakëndëshme të bien në sy ndërtime pa kriter, toka e kafshuar egërsisht, ndotje dhe plehra që hidhen vend e pa vend si diçka e zakontë. Natyrisht në buzë të rri pyetja: Kur do të mbarojnë një herë e mirë këto ndërtime të nëmura ?!…
Duhet ta ruajmë natyrën nga dëmtimet e të papërgjegjshmëve dhe përfituesve abuzivë, të cilët me egon e tyre po e shkatërrojnë atë, duke mos menduar për pasojat që vijnë sojesh. Të respektojmë natyrën, sepse, duke e shkatërruar atë nuk kemi të drejtë më pas të ankohemi. Jemi në dijeni të prishjes së këtyre ndërtimeve në emër të zhvillimit të turizmit dhe progresit. Por, sikurse ekzistojnë qënie njerzore që prodhojnë energji, drejtësi për të tjerët, e lenë gjurmë në emër të së mirës, në të njënjtin kohë ekzistojnë dhe qënie njerzore të tilla në emër ç’nderues të vlerave, të veshur e ngjeshur me pushtet, që vjedhin e shkatërrojnë natyrën, të mirën, të bukurën, e pasurive tona kombëtare.
Gjiri i Vlorës me natyrën interesante që ka përreth, ujërat e kristalta, plazhet e shumta i bëjnë pa dyshim vizitorët të kalojnë pushime të këndshme. Midis gjërave që afrohen këtu, vizitorët kanë mundësi zgjidhje jo vetëm duke u rrezitur në plazh, por edhe të eksplorojnë brigjet dhe panoramat e shumta të Gadishullit të Karaburunit, i cili nuk është larg, por shumë i dëshiruar besoj nga të gjithë.

Karaburuni, udhëtim në tokën e ndaluar të diktaturës

Po shkojmë drejt tij në një shëtitje në det si një vend ideal për pushime ditore, edhe pse në Shqipëri vende të bukura ka plot. Po pak dihet për vlerat e mëdha të tyre…
Vitet e fundit udhëtimi me anije e mjete të tjera lundruese këtu është kthyer në një destinacion të dëshirueshëm për pushuesit e shumtë që kanë preferuar brigjet e Vlorës, e sidomos për të gjithë ata që dëshirojnë t’i ikin rutinës dhe ritmit ditor të qyteteve të mëdha. Me shëtitjen romantike nëpër peisazhet e Karaburunit udhëtarët ndihen të gëzuar dhe të mrekulluar. Natyrish ardhja jonë këtu është një kënaqësi me të vërtetë e paharrueshme, edhe në një qëndrim që zgjat disa orë me risinë joshëse e të pashtershme në shpirt.
Karaburuni ka formën e gadishullit, ndaj emërtohet si i tillë, dhe është një prej atyre vendeve të lakmueshme. Një mal shkëmbor i rrethuar nga deti, me pak gjelbërim, dhe që të vret sytë me panoramë e tij gri. Kjo është përshtypja e parë e kujdo që e shkel dhe vështron natyrën e tij, blun e detit me afsh dielli nën pasqyrën e kaltër të qiellit. Tharmi i kësaj natyre duhet shfrytëzuar akoma më shumë për të mirë në zhvillim të turizmit. Dikur para viteve ’90, por edhe vite më pas, Karaburuni dhe Sazani ishte një ëndërr për shumicën e shqiptarëve për të shkelur dhe pushuar pranë brigjeve të tij, por sa ëndërra nuk u realizuan dot atëherë, sepse këtë privilegj e kishin një pakicë. Të shkelje aty përbënte sekret ushtarak. Duhej lejë e posaçme nga Dega … Ndal, Zonë Kufitare !… Kur erdhi demokracia, (një kapërcyell që do të ishte i dhimbshëm), rrodhën në të ngjarje të rënda. Për të mbushur xhepat e skllevërve të parasë lulëzoi këtu me mënyrë të paligjshme e të rrezikshme biznesi i trafikut të qënieve njerzore drejt brigjeve italiane. Ishte koha kur shqiptarët, dhe jo vetëm ata, u dyndën për të gjetur rrugë të papërshtatshme të kalonin detin, të cilat shpesh ishin me humbje jetësh njerzore. Kjo gjëndje vazhdoi vite me radhë, dhe ne të gjithë i kujtojnë tragjeditë e rënda që ndodhën e u përjetuan aty. Deti është dëshmitar i humbjeve, të cilat jetojnë në dhimbjen e nënave dhe baballarëve, motrave e vëllezërve. Askush nuk mund të thotë se kjo ishte normale, ashtu sikundër mund të pranohej lejimi i këtij fenomeni nga pushteti i kohës. Shoqërisë njerzore i duhen kujtuar këto ngjarje. Harresa e tyre është gabim i madh. Asgjë nuk duhet harruar, sepse u bë e mundur të frenohej disi fenomeni. Erdhi një kohë që turizmi, i cili duhet të lulëzojë më shumë nga inisiativat private, edhe pse do të përballej me probleme, e pengesa absurde , siç ishte moratoriumi për ndalimin e mjeteve të vogla lundruese, ishte një dëm për zhvillimin e tij, duke ngritur përsëri mure të mbyllur për këto peisazhe të bukur…

Përmes kaltërsive të Karaburunit

U ndalëm në Radhimë. Ishim pak metra larg detit që llokoçitej lehtë bregut. Një nga një zbritëm nga autobuzi për t’u gjendur pranë tij. Një fllad i këndshëm e gjallërues endej bregut që e dallgëzonte lehtë detin. Dielli i ngrohtë, por jo shumë i nxehtë. U akomoduam në anijen “Rexhina” për të pritur çastin e nisjes. Ajo është një anije e vogël udhëtarësh. Padurimi për t’u nisur çdokush e detyron të kërkojë shpjegime, por janë proçedurat e udhëtimit në det. Natyrisht ne e pritëm me kënaqësi këtë çast në një udhëtim eksplorues në Karaburun. Të gjendesh në det të hapur nën zhurmën ritmike të motorrit dhe dallgëve të vogla që përplaseshin, duke lënë pas gjurmë të shkumbëzuara është bukur, duke na dhënë mundësinë të shijonim udhëtimin. Herë- herë kreshtat e dallgëve përplaseshin beftas në trupit të anijes. Deti reflekton kaltërsinë me fuqinë e magjishme të madhështisë së tij. E kaltra e tij dhe e qiellit shkëlqente nga drita e diellit. Është dhe kjo pastërti e qiellit që kthjellon gjithçka; na bënte të shikonim me hollësi çdo gjë në breg, që edhe të nxisin dëshirën për t’i fotografuar. Natyra ka krijuar shkëmbinj që në kohëra i ka gërryer pa mëshirë deti me dallgë. Asnjë arkitekt, piktor sado i guximshëm qoftë s’do ia dilte dot mbanë të thurë mrekulli të tilla për syrin tonë. Thuajse asnjë nga ne nuk kishte udhëtuar këtu, dhe ndjesia e kuriozitetit, që të shkakton e panjohura e kësaj natyre të grish t’i vështrosh me shumë kënaqësi. Pamjet janë interesante me forma të shtresës shkëmbore shkallë – shkallë, ku gjire të fshehura të ftonin të pushoje. Pak përtej bregut, dhe në lartësitë e Karaburunit vraga rrugësh e përshkojnë atë, por ndesh edhe dëshmitë e ndërtimeve ushtarake, në ca godina të shkatërruara, bunkerë, tunele dhe qëndra zjarri, që socializmi i ndërtoi edhe këtu me shumicë, si në çdo pëllëmbë të Shqipërisë, të cilat të sjellin në kujtesë periudhën kur këtu popullohej vetëm nga ushtarët. Natyrisht është e kuptueshme se sot ato ndërtime fortifikuese nuk mund të jenë gjë tjetër përveçse gërmadha.

Në shpellën e Haxhi Aliut
Po shkojmë drejt shpellës së Haxhi Alisë. Kush ishte ky Haxhi Alija ?! Mbase ndonjë pirat deti i zoti, mbase ndonjë shenjt i krijuar nga njerëzit … Ajo do ta pasuronte me tej udhëtimin tonë. Fundja ky ishte qëllimi i udhëtimit, zbulimi i vendeve interesante me përbërësit e kurtheve të natyrës. Atmosfera bëhet më gazmore kur të rinjtë nën tingujt e këngëve ritmike vallëzojnë. Ata të shpenguar duan të marrin sa më shumë kënaqësi nga ky udhëtim. Stafi i anijes i miqësuar me ne, sikurse ne me ata, të përkushtuar krejtësisht që udhëtimi në det të jetë i këndshëm, e shoqërojnë atë me tregime për detin, malin e Karaburunit, dhitë e egra dhe gjarpërinjtë helmues, shpellat, koralet, Majën e e Frëngut, etj. Kalojnë minutat mes këtyre bisedave të këndshme dhe ja ku iu afruam shpellës së famshme, që është disi larg, përballë ishullit të Sazanit. Masivi i tij në mes të detit, shfaq konturet aq qartë në një ashpërsi diku të veshur me drurë, e diku me fortifikime ushtarake.

-Pas pak do t’i afrohemi shpellës së njohur të Haxhi Alisë- flet nga kabina e anijes, Arbeni, kapiteni i saj. Patjetër bëhesh tepër kureshtar të mësosh nga ai për misteret e kësaj shpelle, që në lashtësi ka qënë një vendstrehim për piratët e detit. Por kur çdokush është përballë saj befasohet nga përmasat gjeometrike, e futur thellë barkut masiv të malit. Aty, ku bregu shkëmbor shtrihet pingul mbi det, të shfaqet zgavra e saj me mbi 30 metrash gjatësi. Hyrja e saj ka një lartësi mbi 10 metra, dhe është shpella më e madhe detare në Shqipëri. I mrekulluar nga emocionet që ndodhesh këtu, duke bërë ëndërrën realitet, dhe jo vetëm kaq, nuk i shmangesh ngasjes të eksplorosh labirinthet e saj.

Historia e kësaj shpelle është përmbledhur në një legjendë, që në thelbin e vet tregon për piratin Haxhi Aliu, mjaft i njohur i shekullit të XVII-të. Në këtë shpellë ai strehohej së bashku me anijet dhe njerëzit e tij. Ajo i ofronte atij vendin më të përshtatshëm për të sulmuar anijet turke, veneciane, dalmate, napolitane, etj dhe për të ruajtur mallrat e plaçkitura. Edhe pse legjenda i ka zmadhuar trimëritë e tij ajo ka ardhur deri në ditët tona ndërmjet rrëfimeve që tregojnë se Haxhi Aliu ishte një hero, dhe tmerr i anijeve të Venedikut, Venecianëve, të Anglisë e Napolit, dhe që nuk i trembej askujt në përleshjet me ushtri, e piratët nëpër Mesdhe. Ai ishte nga Ulqini dhe kishte mbaruar shkollë detarie në Stamboll. “Deti ishte shtëpi a ime-thoshte Haxhi Aliu,por pragu i kësaj shtëpie është toka. Dallgët e detit i kam jastëk për kokë, ato do të jenë dhe guri i varrit tim”. Interesante kjo histori që natyrisht tregon guximin e Haxhi Aliut. “ Një pirat turk me origjinë algjeriane nga Afrika i dërgon një letër Haxhi Aliut. “Arrnaut, hiqmu nga sytë, hiqmu nga udhët e detit! Unë jam më i fortë se ti. Përndryshe, do t’a rrjep lëkurën tënde dhe do ta bëj pergamen për të shkruar në të suret e Kuranit.” Me të marrë letrën Haxhiu ju përgjigj kështu: “Kafkën tënde unë do ta bëj kokë për çibukun tim. Dhe u nis Haxhi Aliu, ngriti velat për t’u ndeshur me piratin turk. Ai u hodh në anijen e tij dhe vrau çdokënd që i doli përpara. Piratin, që ia kërkonte lëkurën e zuri të gjallë, ia preu veshin me gjithë vath; pastaj atë vath ia nguli në hundë dhe ashtu e tërhiqte zvarrë nëpër kuvertë të anijes”. Thonë se Haxhi Aliu ky pirat i detit u vra me të birin nga venecianët dhe e varrosën në Sazan.

Impresione

Të ngarkuar me impresionet e Karaburunit, të shpellës së Haxhi Aliut dhe me këtë hapsirë me thyrje të bregut shkëmbor, e me gjire të vegjël si të vizatuar me dorë, ne vazhdojmë drejt Shën Vasilit. Ky gji i vogël prej vitesh është kthyer në një kënd të qetë. Aty ndodhet një kalatë për tu ankoruar anije të vogla, motobarka e skafe, duke u kthyer në një vend pushimi ditor me kushtet të përshtatshme, e që të bëjnë të ndjehesh i kënaqur. Dhe duke e shijuar këtë pushim nën ngopjen e nxehtësisë përvëluese të rrezeve të diellit, ne i u gëzuam fatit, se po pushonim në një gji të qetë, ku magjike është deti dhe kthjelltësia e tij. Jo më kot atje nuk kishte shumë pushues. Personalisht i adhuroj këto vende të bukura për pushime, me qetësinë mbretëruese përmbi çdo gjë tjetër. Natyrisht të kaplon një ndenjë kënaqësie e thellë me ajrin e freskët, i cili i farfuronte dallgët, duke e thithur me tërë mushkritë aromën e detit që të futet thellë në shpirt, të shoqëruar me rrezatimin e diellit, i cili shpërndante reflekse të shëndritshme. Është një gjë që edhe ata që s’janë poetë i bën të fantazojnë.
Ja përmes këtyre përjetimeve të bukura me miq, ngrohtësi, dritë, diell, det, natyrisht njeriu nuk ka se si të mos ndjehet i lumtur. Është një lumturi që buron më së shumti nga vet peisazhi i këtij vendi të gdhendur dhe të qendisur si me dorë nga nëna natyrë, e pikturuar me ngjyrën e dritës dhe penelin e detit.

Zamiri, bashkëshoqëruesi ynë nuk priti fundin e udhëtimit për të falenderuar ata që u bën pjesë e tij. Në fytyrat e të gjithëve endej një lodhje e lehtë, por edhe kënaqësia e një dite të kaluar këndshëm, mes erës, detit dhe magjisë së kaltër. Shpirti ynë kishte nisur që të rrihte nën ritmin e valëve, dhe jo më kot ne ishim në Karaburun.