Nga Mimoza Dajçi/

Më 12 Shtator 2024, pranë Sheshit “Lou Gehrig Plaza” në Bronx , New York Presidentja e Bashkisë në Bronx Vanessa L. Gibson organizoi për të tretin vit rradhazi me qytetarët, politikanët dhe OJQ-të “Diten e Kujtimit” për 11 Shtator 2001, në nderim të afro 3000 heronjve që humbën jetën gjatë atij sulmi terrorist. Edhe vite më parë ish Presidenti Ruben Diaz Jr. i kushtonte kohën dhe respektin e duhur kësaj date të rëndësishme historike.

Kaluan 23 vite dhe çdo qytetar në SHBA kujton me dhimbje 11 Shtatorin e vitit 2001, si dhe viktimat në njerëz që humbën jetën gjatë asaj tragjedie, kur terroristët islamikë rrëmbyen avionët dhe përflakën hapësirën amerikane duke goditur Pentagonin dhe World Trade Center.

Çdo kush që e do jetën lirinë, paqen pyet me të drejtë: Kur do të marrë fund terrorizmi?

Edhe unë si dëshmimtare okulare e asaj ngjarje që tronditi botën, bashkohem me dhimbjen e madhe që shkaktoi ajo katastrofë. Nuk po ndalem si e përjetova atë histori, pasi e kam publikuar më të zgjeruar e titulluar “Kur do të marrë fund terrorizmi” tek libri “Nënës” në vitin 2007 botim i “Bota e Gruas Shqiptare” në mediat shqiptare si dhe e dërgova për botim tek gazeta amerikane “New York Times”.

Ceremonia madhështore në Bronx u drejtua nën moderimin e spikerit të Tv – Bronx Net, Gary Azelbank. Si fillim në nderim të rënëve u mbajt një minutë heshtje, më pas “Hymni Amerikan” u këndua nga sopranoja Renee Vredle, lutjet fetare u mbajtën nga Kleri katolik, mysliman etj dhe nga Rabbai i Institutit hebre në Riverdale. Banda frymore “Pipes & Drums” e shtetit të New Yorkut ekzekutoi muzikë të zgjedhur si homazh për viktimat e 11 shtatorit 2001.

Fjalën e hapjes e mbajti Presidentia e Bashkisë në Bronx Vanessa L. Gibson. Eventin gjithashtu e përshëndeti Gjykatësi i Lartë Administrativ për Çështjet Civile në Gjykatën e Lartë në Bronx, New York – Hon. Joseph E. Capella, Presidenti i BCBA Sergio Villaverde, politikanë dhe përfaqësues të shoqërisë civile. Një ftesë për këtë Ceremoni mbërriti edhe në postën time elektronike, ku pata rast të takohem me Presidenten Vanessa L. Gibson, nëpunësen e lartë të Bashkisë në Bronx Cecilia Hernandez, Senatorin Jose M. Serrano, Liderin e Bordit për Komunitetet Keny Agosto etj.

Sulmet e 11 Shtatorit janë një seri sulmesh të kordinuara terroriste, të udhëhequra nga grupimi terrorist Al Kaeda, kundrejt SHBA më 11 Shtator 2001. Objekte të sulmit ishin ndërtesa të rëndësishme në SHBA, si Kullat Binjake ku ishte vendosur Selia e Organizatës Botërore të Tregtisë në New York, ndërtesa e Pentagonit si dhe Shtëpia e Bardhë.

World Trade Center (Qendra Botërore e Tregtisë) shkurt WTC, ishte një kompleks ndërtesash i ndërtuar 1973 në lagjen Manhattan në jug të New Yorkut. Lartësia e saj ishte 417 m, me 110 kate dhe me sipërfaqe 400.000 m2. arkitekt i së cilës ishte Minoru Yamasaki. Në vendin ku ndodhej WTC është ngritur një ndërtesë tjetër me emrin Freedom Tower – Kulla e lirisë, që është më e madhe se WTC.

Terroristët arritën të shkatërronin Qendrën Botërore të Tregtisë në New York dhe të dëmtonin rëndë Pentagonin në Washington. Mijëra qytetarë u vranë në sulmin më të rëndë terrorist në historinë e njerëzimit.

Ditët pas tragjedisë gjatë gjithë kohës, grupe të shpëtimit kërkuan për persona që mund të kishin mbijetuar. Ndërsa në mbrëmje, Presidenti Bush iu drejtua vendit me këto fjalë: “Ne po hetojmë se kush fshihet pas këtyre akteve mizore. Kam urdhëruar të gjitha organet e rendit që të gjejnë personat përgjegjës. Nuk do të bëjmë dallim midis terroristëve që kryen këto akte dhe atyre që i strehojnë ata”.

Në sulmin e 11 shtatorit 2001 humbën jetën rreth 3 mijë persona. Viktimat në kullat binjake ishin 2 752, mes tyre 343 zjarrfikës dhe 60 policë. Pjesa më e madhe e viktimave ishin civil të 70 kombësive të ndryshme.Sipas disa të dhënave, vetëm gjatë dekadës së fundit bazuar edhe tek mediat amerikane dhe shënimet e enciklopedisë shqiptare, Qeveria e Shteteve të Bashkuara ka shpenzuar rreth 7 trilionë dollarë për mbrojtjen kombëtare, sigurinë e vendit dhe shërbimet e inteligjencës.

Sigurina e udhëtimeve ajrore u ashpërsua ndjeshëm pas sulmeve të 11 shtatorit. Administrata për Sigurinë në Transport u krijua për të forcuar sigurinë në aeroporte dhe avionë. U deshën më shumë se 8 muaj për të pastruar Ground Zero, siç u quajt zona ku dikur ishin kullat binjake. U ngrit një memorial dhe muze me emrat e të gjitha viktimave në të cilat u skalitën panele të bronxta, të grupuara sipas vendit ku individët gjendeshin në ditën e sulmit.

Projekti u inagurua në nëntor të vitit 2014. Sot – One World Trade Center ose Kulla e Lirisë, është 541 metra e lartë, më shumë se sa kulla origjinale veriore. Për rindërtimin e Pentagonit u deshën më pak se një vit, me stafin që u rikthye në zyra, në gusht të 2002-shit.

Çdo 11 Shtator në Manhattan ndizet e ndriçon një Instalacion ikonik në shenjë homazhi për viktimat e asaj tragjedie. Instalacioni artistik konsiston në dy shtylla drita ngjyrë blu, te cilat simbolizojnë dy kullat binjake dhe është kthyer në një simbol të përvitshëm në lidhje me atë se si qytetarët e New York-ut e kujtojnë qëndresën dhe forcën e tyre pas sulmeve terroriste të 11 shtatorit 2001. Ky instalacion u prezantua për herë të parë gjashtë muaj pas ngjarjeve të 11 shtatorit, në mars të vitit 2002, teksa operacionet për kërkimin dhe shpëtimin e viktimave vijonin në rrënojat e kullave binjake.

Përkujtimi i 9/11/2001 tashmë është kthyer në traditë e vlerë historike nga Bashkia në Bronx edhe për brezat e rinj, ku mes viktimave që humbën jetën në krye të detyrës ishin edhe tre shqiptaro – amerikanët Mon Gjonbalaj, Roko Camaj dhe i riu Simon Dedvukaj, të cilët punonin si mirëmbajtës tek Kullat Binjake 110 katëshe në Manhattan. Edhe unë si e mbijetuar e asaj tragjedie (njohur ligjërisht nga shteti amerikan) ftohem çdo vit nga Bashkia në Bronx për të marrë pjesë në Ceremoninë Përkujtimore dedikuar 11 Shtatorit 2001. Sëbashku me mua të pranishme ishin edhe aktivistet e njohura, anëtaret e Organizatës së Gruas “Shpresë & Paqe” në SHBA, poetja Merita Prenga, Merlin Tushe, Rezarta Gashi etj……

Pasi u lexuan 144 emrat e viktimave që humbën jetën (ish banorë të qytetit në Bronx) në atë tragjedi Presidentja e Bashkisë në Bronx Vanessa L. Gibson falenderoi organizatorët, forcat e rendit dhe ftoi të gjithë pjesëmarrësit në koktejin e shtruar enkas për këtë event.

Zhvillimi i ngjarjeve të datës 11 Shtatori 2001

Ora 8:46 e mëngjesit, një aeroplan i rrëmbyer u përplas mbi kullën veriore të Qendrës Botërore të Tregtisë në Nju jork, duke krijuar një çarje të thellë në faqen e ndërtesës dhe duke shkaktuar zjarr. 17 minuta më vonë, në orën 9:03, një aeroplan tjetër pasagjerësh u përplas mbi kullën jugore, duke krijuar një zjarr të madh.

Ora 9:17 e mëngjesit. Administrata Federale e Aviacionit urdhëroi mbylljen e të gjitha aeroporteve në New York. Pak minuta më vonë u mbyllën urat dhe tunelet në New York.

Në orën 9:30 Presidenti Bush që ndodhej në Florida, informoi popullin amerikan se vendi ka përjetuar një sulm terrorist. Ndërkohë, Administrata Federale e Aviacionit pezulloi të gjitha fluturimet, hera e parë kjo në historinë amerikane, që pezullohet transporti ajror.

Ora 9:37 e mëngjesit. Vetëm pak kilometra jashtë Washingtonit, një aeroplan pasagjerësh përplaset mbi ndërtesën e Pentagonit, duke e mbuluar atë në flakë. Disa qindra vetë vriten ose plagosen.

Ora 10:05 e mëngjesit. U rrëzua Kulla jugore e Qendrës Botërore të Tregtisë duke shkaktuar re të dendura pluhuri që mbuluan qytetin e New Yorkut.

Ora 10:10 e mëngjesit, Rrëzohet Aeroplani i linjës United Airlines numër 93 në shtetin e Pensilvanisë.

Ora 10:22 e mëngjesit, Departamenti i Shtetit dhe i Drejtësisë evakuoet, më pas edhe Banka Botërore dhe ndërtesa e kongresit.

Ora 10:28 e mëngjesit, Rrëzohet Kulla veriore e Qendrës Botërore të Tregtisë, Kullat e famshme binjake të Nju Jorkut.

Ora 10:45 e mëngjesit, të gjitha zyrat kryesore të qeverisë federale evakuoen.

Ora 11:59 e mëngjesit, agjencia ajrore, United Airlines konfirmon se aeroplani me numër fluturimi 175, i linjës nga Bostoni për në Los Angeles u rrëzua me 56 pasagjerë dhe 9 pjesëtarë të ekuipazhit.

I biri i gjeneral-leitnant Teme Sejkos, ish-komandant i Flotës Detare Shqiptare i pushkatuar nga regjimi komunist, Rajmond Sejko, i mbijetuari i vetëm i Familjes Sejko, së  bashku me djalin, vajzën dhe nipin e tij, shkuan në  Filat si shtetas amerikanë  dhe vizituan shtëpinë   e gjyshit, Mehmet Sejko, një  nga personalitetet e rralla të Çamërisë, kryetar i shoqërisë “Vëllazëria” të  Filatit, protagonist i hapjes së  shkollave shqipe dhe  firmëtar i Memorandumit që i bënë çamët Fuqive të Mëdha në vitin 1919 për bashkimin e trojeve shqiptare me Shqipërinë.

“Shpirti  i babait tim Teme, i xhaxhallarëve Taho e Sulo Sejko, i vëllait tim Sokolit dhe i nënës Shpresa, nuk janë  të  qetë , tha  Rajmondi për “Diellin”. …Por as ne të gjallët nuk jemi të qetë, përderisa viktimat e familjes Sejko janë pa varr. Përderisa nuk kemi ku t’i qajmë, se shtëpinë e vatanin na e kanë marrë. S’më  mbante vendi derisa më  në  fund munda të  shoh shtëpinë  e gjyshit tim në Filat dhe, së  bashku me djalin dhe nipin tim, të  bënim këtë  vizitë, si një  përshpirtje për gjithë  njerëzit tanë. Shtëpia na mahniti ashtu hijerëndë, mes shkëlqimeve të  hirta drithëruese, me muret e saj të  qëndresës. M’u duk më e bukura në botë. Sikur na lutej të hynim brenda. Qëndronte aq solide dhe e pavdekshme në  pritje të  të  zotëve, edhe pse çatia kish rënë  me kohë. U çmalla gjatë  me shtëpinë  dhe m’u duk se për disa çaste dremita pak. Muzgu ra ngadalë si një psherëtimë. Gjethet u drodhën. Gjerdanë  ëndërrash më  erdhën radhë. Dhe vetëm njëra më  përmendi: Shihja çamët që  ktheheshin varganë – varganë  drejt shtëpive”!

***

Rajmondi është ishte vetëm 11 vjeç, kur nisi tragjedia e familjes së tij. Ajo fillon me arrestimin e vrasjen e babait të tij, Teme Sejko, më pas vazhdon me të vëllanë Sokolin e më tej me të ëmën Shpresa, e cila i dha fund jetës në pamundësi për të duruar persekutimin ekstrem të diktaturës komuniste, mbi djemtë e saj dhe të shoqin. Shpresa Sejko vendosi t’i japë fund jetës, kur komunistët arrestuan djalin e saj, tashmë i vetëm pas vrasjes së Sokolit, Rajmondin. Kur Rajmondi u arrestua, e ëma Shpresa u vetëvra.

Për Rajmondin, e enjtja e zezë e 28 korrikut ‘60, ishte fillimi i fundit të Teme Sejkos që pak nga pak e ditë pas dite, solli një tragjedi të tmerrshme.

 I mbijetuari i vetëm i familjes Sejko ndalon pak si për të sistemuar mendimet dhe vazhdon i mallëngjyer me momentet, kur ka humbur të dashurit e vet: “I pari, iku babai, Temja. Pas një procesi maratonë thanë se e pushkatuan. E pushkatuan, po mbeti pa varr. I dyti, im vëlla, Sokoli. E vranë edhe atë me plumb. E pushkatuan si sabotator natën për ta lënë pa varr. E treta, ime më, Shpresa. E dërrmuan tragjeditë e njëpasnjëshme dhe i dha fund jetës me dorën e saj. E mira nënë, mbylli sytë ditën e arrestimit tim. Ikën të gjithë pas njëri tjetrit. Nuk m’u dha rasti të përcjellë asnjërin për në banesën e fundit…” Por, Rajmond Sejko ka edhe një tjetër peng: “Ende nuk di ku pushojnë eshtrat e tyre”. 

Prandaj, rikthehet herë pas here nga Amerika, ku jeton prej vitesh dhe gjurmon pa pambarim në kërkim të vendvarrimit të të atit dhe vëllait. 

Arben Iliazi

---

---

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 7 Shtator 2024

“Il Piccolo di Trieste” ka botuar, të martën e 6 nëntorit 1990, në faqen n°4, një shkrim rreth studiuesit Mikel Prennushi, asokohe në gjurmët e aktorit të madh Aleksandër Moisi në Trieste, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Personazhet

Udhëtim në Trieste, dashuria për Moisiun

Një studiues shqiptar në gjurmët e aktorit të madh. Nga “vizita” do të lindë një libër.

Mikel Prennushi, studiuesi shqiptar, i cili ditët e fundit në muzeun “Carlo Schmidl” ka hulumtuar për Aleksandër Moisiun (në foton në të djathtë, ndërsa ai luan rolin e “Faustit”): dëshira e tij do të ishte që ekspozita që Trieste i kushtoi aktorit në ‘86 të vihet në skenë edhe në Shqipëri. Lindur në Trieste dhe vdekur në Vjenë, Moisiu ishte shqiptar nga ana e babait.

Trieste — Është e vërtetë, në fund të fundit, që t’i përkasin disa kombeve së bashku është një privilegj jo vetëm për ata që e gjejnë veten në këtë gjendje unike, por edhe për ata që i kanë dhënë një “copë” rrënjë ndonjë personazhi. Kërkimi i unitetit, i cili duhet të kalojë kufijtë, popujt dhe kulturat, krijon gjithmonë diçka të re. Kështu ndodhi ditët e fundit, falë “ndërkombëtaritetit” të aktorit të madh Aleksandër Moisi, i lindur në Trieste në vitin 1879, vdiq në Vjenë në vitin 1935, por me origjinë shqiptare nga ana e të atit.

Në gjurmët e tij, një studiues ka mbërritur në Trieste nga Shqipëria: për të mbledhur informacione dhe materiale të destinuara për hartimin e një libri, për të takuar ata që i kanë kushtuar studime shumë të kujdesshme Moisiut, për të verifikuar nëse ekspozita e bërë së bashku në 1986 nga Muzetë Qytetarë të Triestes mbi interpretuesin e famshëm mund të “huazohet” për një ekspozitë në vendin e tij. Qëndrimi i Mikel Prennushit (61 vjeç, mësues, banues në Shkodër, autor i shumë artikujve dhe dy librave për historinë kulturore të vendit të tij) zgjati vetëm disa ditë, koha e lejuar nga viza e tij. Në Trieste, ku u takua edhe me disa të afërm, mundi të konsultohej me dokumentacionin e pasur për Moisiun që ruhet në muzeun e teatrit “Carlo Schmidl”. “Ideja për t’u marrë me këtë aktor të madh — thotë Prennushi — më lindi teksa lexoja artikujt e botuar nga “Piccolo”, që i pashë në Bibliotekën Kombëtare të Durrësit. Moisiu vlerësohet shumë nga ne. Në Durrës ka një monument për të, dhe teatri mban emrin e tij. Por na mungon dokumentacioni për gjithçka që ai bëri në Itali”.

Tek “Schmidl” studiuesi gjeti një trashëgimi të vërtetë : botime nga e gjithë bota, regjistrime zanore, komente shtypi, teksti teatror i Giorgio Pressburger — “Eroe di scena, fantasma d’amore (Moissi)” — libri “Moissi” i krijuar me rastin e ekspozitës. “Tashmë kam shkruar dhe botuar pesë artikuj për të — thotë ai — por tani shpresoj të shoh në vendin tim recensionin e vyer që Trieste i ka kushtuar dhe të shkruaj një libër të mirë”.

Duke marrë parasysh të gjitha gjërat, do të jetë i treti (libër). I pari, i vitit 1980, është “Kontributi shqiptar në Rilindjen europiane” (tani do të përkthehet në italisht dhe anglisht). I dyti, i vitit 1984, është “Kolë Idromeno”, një biografi e “piktorit më të madh shqiptar të traditës”, i cili ka studiuar në Venecia.

Lidhjet kulturore midis Shqipërisë dhe Italisë, kujton Prennushi, datojnë që në agimin e kohës : “Në shekujt XV dhe XVI shumë refugjatë shqiptarë nga veriu, të detyruar të largoheshin nga atdheu i pushtuar nga osmanët, jetuan në Itali, në Venecia, Padova, Trieste, Brescia, Napoli. Të frymëzuar nga humanizmi, ata krijuan dhe botuan veprat e tyre në Itali. Përmend vetëm disa emra historianësh, shkrimtarësh, artistësh të kësaj epoke : Gjon Gazullin, Marin Barletin, Marin Beçikemin, Dhimitër Frangun dhe familjen Albanesi, skulptorë e arkitektë të shkolluar në Itali, në djepin e Rilindjes”.

Me Barletin, Beçikemin dhe Frangun, shton Prennushi, nis historiografia shqiptare. Në vitet 1508-1510 Barleti shkroi një libër të përkthyer në të gjithë Evropën për Gergj Kastriotin, i njohur si Skënderbeu (heroi kombëtar që mbrojti tokën e tij nga osmanët për njëzet e pesë vjet). Dhimitër Frangu botoi një vepër për të njëjtin personazh që kishte shtatëmbëdhjetë botime në Itali, duke filluar nga viti 1539, plus një në Francë dhe një në Angli. Jo vetëm kaq : portreti i parë i njohur i Skënderbeut gjendet në “Uffizi” të Firences, një qytet që ruan shumë dokumente të tjera të çmuara të historisë shqiptare, duke përfshirë atë që konsiderohet si shembulli i parë i shkruar në atë gjuhë. “Italia, për ne — përfundon Prennushi, që e flet dhe e shkruan shkëlqyeshëm gjuhën tonë — është një ‘arsenal’ i vërtetë kulturor, një fond shumë i çmuar kërkimi shkencor”.

[g.z]

-Gazeta e rezistencës në Kosovë “Bujku” para 27 viteve për kalimin në amshim të Nënës Tereze/

-Presidenti i Republikës së Kosovës dr. Ibrahim Rugova, për gazetën deklaroi: Lajmi për vdekjen e Nënë Terezës u prit me pikëllim të veçantë në Kosovë dhe kudo në botën shqiptare…/

-Në ballinë të gazetës ishte edhe kryetitulli “Nëna Tereze – shpirt shqiponje” i shkrimit me mbititull “Institucionet shtetërore dhe politike të Republikës së Kosovës mbajtën mbledhje komemorative”/

SPECIALE – Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari

PRISHTINË, 5 Shtator 2024/ Gazeta e rezistencës, e lëvizjes e luftës për lirinë e pavarësinë e Kosovës, “Bujku”, kryeredaktor i parë-themelues i së cilës isha, që sfidonte ndalimin e dhunëshëm të gazetës së vetme të përditshme shqipe në Kosovë “Rilindja” nga Serbia okupatore, para 27 viteve kryetitull balline kishte “Vdiq Nëna Tereze”, e në nëntituj theksonte: “Bamirësja 87-vjeçare shqiptare, e cila e nderoi kombin e saj edhe me Çmimin Nobel, u bëri ballë disa sulmeve në zemër gjatë viteve të shkuara, por gjithnjë mblodhi forcë të vazhdonte misionin e saj të shenjtë. – Pikëllim i thellë në tërë botën”.

Raportimi për kalimin në amshim të Nënë Terezës kishte vendin dhe datën “Kalkutë, Indi, më 5 shtator”, e vijonte “Gjerësisht në faqen e dytë”, ku ishte edhe kryetitulli “Dr. Rugova: Humbje  për mirësinë dhe harmoninë njerëzore” me këtë tekst:

“Menjëherë pas komunikimit të lajmit për vdekjen e Nënë Terezës, presidenti i Republikës së Kosovës dr. Ibrahim Rugova, për gazetën tonë deklaroi:

‘Lajmi për vdekjen e Nënë Terezës u prit me pikëllim të veçantë në Kosovë dhe kudo në botën shqiptare.

Në këtë moment të dhemjes për Nënën Tereze, për laureaten e Çmimit Nobel për Paqe, për simbolin e shenjtërisë, të përvujtnisë dhe të solidarizimit me të varfërit, mund të themi se vdekja e saj është një humbje e madhe për mirësinë dhe për harmoninë njerëzore’.

Në shenjë respekti të thellë për veprën dhe për figurën e saj, për prezentimin që i bëri kombit shqiptar dhe vendit ku lindi, presidenti i Republikës së Kosovës, dr. Ibrahim Rugova, kohë më parë Nënë Terezën e shpalli qytetare nderi të Kosovës.

Ky ishte nderi që i bëri Kosova në një kohë kur emri i Nënë Terezësa ishte bërë parashenjë për vetë Kosovën”.

Kryetitull në faqen e dytë ishte edhe “Një fytyrë që ngjanë në fytyrat e të gjitha nënave”, shkrim nga Nju-Jorku i Sinan Kamberajt me mbititull “Nga një takim me Nënë Terezën”.

“Bija e popullit dhe e Kishës Shqiptare” ishte titulli i deklaratës së dr. don Lush Gjergjit, kryetar i Shoqatës Bëmirëse Humanitare “Nëna Tereze”, deri atëherë autor i pesë veprave që i kushtoheshin Nënës Tereze.

“Një vdekje e madhe e një Nëne të madhe”, ishte titulli i deklaratës së dr. Rexhep Bojës, kryetar i Bashkësisë Islame të Republikës së Kosovës.

“Humbje e madhe për mbarë botën dhe kombin tonë”, ishte titulli i deklaratës së dr. dom Shan Zefit, Kancelar i Ipeshkëvisë së Kosovës. 

Gazeta “Bujku” e 6 Shtatorit 1997 botonte edhe një kalendar historik për Nënë Terezën – Gonxhe Bojaxhiun me titull “Datat e rëndësishe”, ku fillimisht shkruante se ishte viti 1910 kur Agnesë Gonxhe Bojaxhiu lindi më Shkup…Gazeta nisi menjëherë për në Kalkutë-Indi reporteren speciale Evliana Berani…Ajo, mes tjerash, nga Kalkuta në 12 Shtator 1997 raportonte me mbititullin “Sot varroset Nëna Tereze” e me titullin “Udha drejt Shenjtërisë”. Raporti botohej duke filluar në ballinë të gazetës të datës 13 Shtator 1997…

Në ballinë të gazetës ishte edhe kryetitulli “Nëna Tereze – shpirt shqiponje” i shkrimit me mbititull “Institucionet shtetërore dhe politike të Republikës së Kosovës mbajtën mbledhje komemorative”.

E, “Porositë e mëdha” ishte titulli i editorialit të shkruar nga kryeredaktori Avni Spahiu…

Shqiptarja Gonxhe Bojaxhiu, e lindur në 26 Gusht të vitit 1910 në Shkup, u bë Motra Tereze e Loretos (1929); Nënë Tereza – “Misionare e Dashurisë” (1950); Nobelistja e Paqes (1979), e Lumja Nënë Tereza (2003); Shën Nënë Tereza (2016).

Në 10 Dhjetor 1979, sipas raportimit në atë kohë të gazetës tradiconale të Kosovës Rilindja,  Nëna Terezë pasi kishte pranuar Çmimin Nobël për Paqe në Oslo ka deklaruar: “Përsa i përket prejardhjes, unë jam shqiptare, indiane përkah nënshtetësia, motër murgeshë katolike, përkah thirrja, që i përkas tërë botës…”

Ornela Radovicka, Qendra albanologjike mbi gjuhën dhe kulturën arbëreshe e themeluar  nga At Bellusci

Në Hora të arbëreshëve\ Piana degli albanesi më datë 30 gusht 2024  me rastin e themelimit të Horës së Arbëreshëve u mbajt nje eveniment  internacional, vendosja e një shtatore gjigande e morën pjesë nga  mbarë bota shqiptare. E kam ndjekur qe nga fillimi projektin me iniciativën  e shoqatës  “Horës se Skënderbeut”,  mbi përcjelljen e shtatores  gjigande te Gjergj Kastrioti – Skënderbeu, të skulptorit Gëzim Muriqi. Projekt që u realizua më datë 30 Gusht  2024 nga Hora e Skënderbeut, themeluar në Svicër nga një grup emigrantësh në diasporë si Ramadan Morina, Adnan Asllani, Veli Berisha djemë kapedanë dhe patriot të shquar. 

Dua te shtoj që në fillim që  shteti shqiptar nuk dha asnjë gram ndihme konkrete për te përcjellë  këtë shtatore, por  kjo u krye fale një shoqate e quajtur “Hora Skënderbeut” si dhe donatorëve me ndihmën e emigranteve nëpër  botë të cilët i dorëzuan Horës  me sukses këtë vepër gjigande dhe se Kryeparlamentarja Zonja Elisa Spiropali ishte e ftuar nga Kryetari i Bashkisë së Piana degli Albanesi së bashku me shumë autoritete të tjera që u ftuan nga Kosova e dhe trevat e tjera  shqiptare për këtë eveniment të madh. 

Nikoqiri shtëpisë Rosario Petta, kishte organizuar një konferencë që u bë rreth orës 11 pranë Bashkisë së Piana degli albanesi\ Hora e Arbëreshëvet. Ishte një ditë feste. Kostumet arbëreshe dhe ato shqiptare shiheshin nëpër rrugët e qytezës 536 vjeçare. 

Takova mësues te  diasporës, si  Nustret Derguti, i cili sapo kishte dale ne pension, dhe i  emocionuar si kurrë u tregua i gatshëm për te qene krahë vëllezërve Arbëresh për çështjen e shkollës  dhe mësimit te gjuhës. Ishte familja komplet e Adnan Asllanit,  Veli Berishes, e Dan Morines, vajzat e djemtë e apostullit  Rexhep Rifati, Teuta Kerhani-Rifati  me motra, vëllezër, vajza  e  arkitektes dhe poetes Shqipe Bytyqi, mjeku Faik Elezi se bashku me te shoqen e tij, Rexhei Leci, Arsim Berisha, Agush Buja, si dhe shume  djem e vajza shqiptar te Kosovës.

Por mbi të gjitha edhe shumë arbëresh miq të mi si: Lino Parrino, Aaron, Giusi Sciro, Zef Skiro di Magio, Papas Jani,mususet Sara dhe Antonella Caradonna, Zia Cicina,  Marco Lota, Giusepe, Danele, Pasquale, kompozitori Petta, Giorgio Cuccia, etje etje që mbrëmjeve uleshim dhe këndonim këngët shqiptare dhe kosovare si serenata të dikurshme. Se  bashke përjetuam  ato emocione, alkimi e gjakut te shprishur dhe  “mërgimtarëve modern” ku Hora i ngjante një Feniksi ne flakë me dëshirën e përjetshme per tu ringjallur. Ne këto rreshta  nuk do te ndalem as te ato personalite qe u përmendën nga Kryetari i komunës zoti Petta,por dua te shtoj atë  shirit, ku shume individë të ” te dukshëm” ne kontributin e tyre  u kthyen ne “invisibile”..

Mendoj se;Strukturat shoqërore, ne vlerësim e njerëzve te punës  kane patur gjithmonë hapësirën piramidale. Ne  ato tavolinat  gjerarkike ku nastradini yne thoshte:

“Ha binish mish”….ku edhe prifti kërcen nga belaja. Tavolina te tilla  jane ndryshe  nga ajo e tavolines  rrumbullake Artur, ku te gjithë  janë te barabarte,  e ku, gjendet  ajo “gota e  shampanje”  virtuale e shpirtit fale te atij e protokolli  për ata njerëzit e vyer te cilët duhet te ishin përfshirë, për kontributin e tyre ne boten arbërore. Nuk janë shume, janë pak, por qe jo gjithmonë ka tepër kohe për ta, sepse shpesh  skenën e mbajnë   ata qe iu jep gishtin te marrin krahun.

Kjo dobësi bene qe ne këtë eveniment internacional  shume autoritete te “eklipsohen”.

Kishin ardhur  me dhjetëra e dhjetëra shoqata si ajo e Lidhjes  Krijuesve Shqiptarë në Mërgatë e drejtuar me poetin  Zoti Musa Jupolli  me te shoqen te cilet mbështesin me mish, shpirt botën arbëreshe. Musa mbante ne duar  librin e At Belluscit te cilën e kishin  nxjerre ne kohe rekord dhe as emrin nuk ua përmendi kush!..

Aty ishte edhe zonja Shukrije Ramadani,  përfaqësuese e Ambasadës së Kosovës ne Zvicër,  e shoqja e komandantit Agim  Ramadani, një grua e thjeshte dhe  fisnike, por edhe ajo u  anashkalua disi. Nuk mungonte përfaqësuesi prof Hazir Mehmeti studiues,dhe themelues i shoqatës Aleksandër Moisiu në Austri,mbështetës i botes arbëreshe. 

Arkitektja dhe poetesha Shqipe Bytyqi .

Kishin ardhur nga shume kontinente si Australi e Kanada, përmendim përfaqësuesen nga Kanada  Ambasadoren, Dr  Ruki Kondaj, e cila futi ne parlamentin e Kandas promovimin e botes  Shqiptare dhe atë Arbëreshe dhe dallohet per një kontribute  te jashtëzakonshme.

Kishte ardhur  nga Franca një vajze e re, mësuese ne konservator, mbështetëse e kulturës Arbëreshe  Fatjona Matraku  e cila kishte përgatitur një koncert  mes  miqve  te saj ne Hora  te Arbëreshëve, dhe iu ishte anulluar ky koncert  me piano.

I thone një fjale: Mire gomari na ngordhi, por nuk na lenë as mizat rehat.

Menjëherë pas vendosjes së shtatores shpërthejnë ne disa rrjete sociale shqiptare ofendime përdhunohet nje pune kolosale e bërë me shume sakrifica nga  diaspora dhe jo vetëm, por indirekt përdhoset figura e Gjergj Kastrioti Skënderbe.   

Pyetja ime është: 

Pse u përfol për ngjashmërinë e shtatores së Gjergj Kastrioti me kryeministrin e Shqipërisë Edi Rama pikërisht ditën kur ishte e ftuar Parlamentarja Spiropali (e cila ishte thjesht një figurë, sepse asnjë ndihmë konkrete nuk kishte dhënë as për shtatoren dhe as për spostimin e saj, kishte qenë thjesht një e ftuar  si të tjerët në podium nga Z. Petta, por që mori hapsirën më shumë se sa ç’ duhej ose se sa i takonte, por me poltikanët e Shqipërisë kështu ndodh. Fasada është pjesë e protokollit të tyre) kur skica e shtatores ishte bërë e ditur publikisht dhe qarkullonte në rrjetret sociale  që nga muaji Janar, tetë muaj më parë??? 

Nuk do te ndalem ne  këtë polemike, nuk dua te bëhem as qesharake e as preh e lojërave politike ku shpesh herë i mjerë popull bie në këto kllapa, ku me hire apo pa hire  do te ndjekësh atë aksiomën ku 1 +1=3  apo  sfere e atij  boshti te teoremës:Thirri  derrit Dajo”, por një analizë arti në bazë të çdo bagalio që ka çdo njeri,  mund edhe të jap mendimin e tim. 

Pata rastin ta takoja Skluptorin Muriqi, një djalë i edukuar dhe  sipas meje nuk meriton këtë reaksin mediatik, por siç thuhet që sa më shumë flasin aq më i njohur bëhesh..  

Por pata rastin të isha në konferencën që u mbajt atë ditë, dhe të thoshja dy fjalë, ku për mua primare janë hapja e shkollave por që fola edhe dy fjalë për këtë shtatore. 

Për mua shtatorja është e një stili potencë “Viking” e në në të njëjtën kohë për madhështinë dimensionale të saj më dha aspektin e Mozes në Vatikan, Maestoze kur i afrohesh.

Simbolin e Ujkut e lidha me Romën,(Remolo e Romolo) me të cilin na lidhin Ilirët, që i dhamë asaj gjashtë imperator dhe themelues të saj por edhe Arbëreshët që ndodhen në këtë tokë pellazge, por edhe  Kafsha hiperboreane, përfaqëuesja e  dritës  origjinale fillestare, (dituria dhe ndërgjegja).Në mitologjinë greke, aurora (shih Shën Agustinin) quhet gjithashtu lykauges do t’i lejonte gjithashtu të shihnin në errësirë,Strateg.  Individual dhe në grup. Vetëm dhe me shokë 

Nuk mungonin as edhe simbolet e Diellit apo yllit, përkrenarja, shpata, shqiponja dykrenare që dihen që na përkasin.       

Që ne shqiptaret edhe Perëndisë me te mire ne absolute do ti nxjerrim defekti këtë e dija, por te politizosh një shtatore me figurat  politike te Shqipërisë, ku  ne këtë rast ashtu siç e përmenda disa herë më lart ku  shteti shqiptar i Shqipërisë nuk hyn fare, përveç  prezencës simbolike te zonjës Parlamentare Elisa Spiropali, kësaj i thonë siç thotë populli , “s’ka b..th te rri”.

Arti është subjektiv, dhe behet me sytë  e piktorit  e jo me sytë e tu, por mund te behet edhe me vizionin  tënd, me kritiken tende por brenda asaj zone ku nuk preket dinjiteti i tjetrit, ku nuk kalohet ne ofendime! 

Arti nuk është instrument dogmatik(se ndryshe nuk është art) 

Jemi pjesëmarrës  te kritikes por nuk  jemi askush qe  te gjykojmë!

Mjaft gjykuam se nxjerrim vetëm injorancën!

Vëllezër  shqiptarë,të Shqipërisë  qe iu ka merre  mendjen politika, mësohuni qe ne jete ka edhe te jesh ” Donator ” për te mirën e kombit.Mësohuni qe ne jete ka edhe Art dhe se Arti nuk ka pasaporta, nuk  ka kufij, dhe se  Gjergj  Kastrioti,  quajtur “Skënderbeu “do ti apo nuk doni ju është heroi i kombit!

 Me parlamentaret  tuaj mund te bëni c’te doni, i keni zgjedhur vet,  por mos OFENDONI  INTELIGJENCEN  E POPULLIT  ARBERESH, të cilët  e pranuan  me dëshirën e tyre  këtë dhurate nga emigrantet shqiptar  te Kosovës, te cilët ngushtuan buxhetin e tyre, morën rrugën dhe kaluan çaste te lumtura me vëllezërit e tyre Arbëresh, dhe rriten bashkëpunimin, vëllazërinë, midis dy vëllezërve me , me te njëjtën gjuhe, me gjak te shprishur neper bote!

Arti është  estetik mund te pëlqej apo mos te pëlqej. Arti është ide, dhe idetë provokojnë, hapin mendime, kontraste, por askush nuk ka te drejte te shtypi ato… 

Ta transformojë atë si përdorim per çështjet e veta  politike kjo do te thotë hegjemoni kulturave, është krim për artin!

Për ndihmesën e madhe të dhënë ne këtë ceremoni  dua te falënderoj shoqatën “Hora e Skënderbeut”:   Veli Genc Berisha , Da Morina, Adnan Asllani, mikun  Rexhep Rifati, e shume  vëllezër  te tjerë shqiptar  te Kosovës ne mërgim, qe i pash te lodhur, te dërrmuar, por nuk humben  kurrë as logjikën dhe as buzëqeshjen.

Ishin dinjitoz ne performancen e tyre.

Një përshëndetje te madhe grupeve “Shota”, “Lyra”, “Bashkimi”, “ Troja”  etje qe ishin asamble vërtet me një profesionalitet te larte dhe me shpirtin artist qe na bene për vete e na rrengjethen mishin.

Rrofshin mërgimtarët shqiptare te Kosovës, ne Zvicër, Gjermani, Austri, e gjetke, qe nuk u kursyen dhe mbërritën  te Hora e Arbëreshëve, dhënë me te mirën e mundeshe dhe mbi te gjitha i dhanë  çaste jete  abreshëve te Hores se Arbëreshëve ne Sicili te cilat me shume  sakrifica mbajnë  gjallë  gjuhen, kulturën, traditën si askush tjetër!

 Ornela Radovicka, Qendra albanologjike mbi gjuhën dhe kulturën arbëreshe e themeluar  nga At Bellusci