Shkruan: Mustafë Krasniqi

E diel më 14 korrik 2024, në Mynih të Gjermanisë u mbajt konkursi i diturisë 2024 me nxënësit e shkollës shqipe me moto  “ne jemi më të mirë”, të organizuar nga Lidhja e Arsimtarëve dhe Prindërve Shqiptarë (LAPSh-i) në Bavari. Të pranishëm përpos nxënësve e mësimdhënësve të shkollës shqipe me mësimit plotësuesn të pranishëm ishin edhe përfaqësuesit konsullor të Republikës së Kosovës, përfaqësuesi i fondacionit “Besa” dhe prindërit e nxënësve. Ndërsa përmes konsullit të përgjithshëm të Republikës së Kosovës, konsullata e Shqipërisë (konsullja e përgjithshme Genta Mburimi) dërgoi përshëndetje të përzemërta nxënësve të cilët do të jenë pjesëmarrës në konkursin e diturisë 2024.

Konkurrimi u hap në ora 11:15 me Vallen “Kosovare” nga shkolla e Freising-ut në qytetin e Mynih-ut. Por, ajo që i dha vlerë dhe emocion konkurrimit ishte çiltërsia e nxënësve, të cilët ishin të shkëlqyer dhe të angazhuar t’i demonstronin njohurit e tyre të fituara për gjatë një viti shkollor 2023/24.

Juria prej 4 anëtarësh: Mustafë Krasniqi, Lumni Nimani, Selim Hoti dhe Anila Xhani

Për ta përshëndetur këtë organizim moderatoria Enela Markja ftoi  kryetarin e LAPSh-it Milazim Ukaj, konsullin e përgjithshëm Afrim Nura, kryetarin e  Fondacionit Besa, Ilir Seferi dhe koordinatorin e shkollës shqipe për Bavari Mustafë Krasniqi, i cili dhe e bëri hapjen e konkursit, duke demonstruar rregullat e konkurrimit.

Pjesëmarrëja e klasave garuese ishte për të dy nivelet, ai i nivelit të parë më 19-të klasa, kurse i nivelit të dytë me 11-të klasa.  Nxënesit ishin të emocionuar, por edhe të sigurt në njohurit e tyre, që të dalin më të mirët; kështu ishte dhe logoja e konkursit “Ne jemi më të mirët”!

 Në përcjelljen dhe vlerësimin e konkurruesve ishte juria vlerësues e përbërë prej katër anëtarëve: Mustafë Krasniqi, Lumni Nimani, Anila Xhani dhe Selim Hoti, të cilët pas çdo shkalle konkurrimi ka nxjerr nxënës fitues, për të vijuar tutje konkurrimin. Prezantimi i nxënësve fitues ishte nën emocionet e mësuesve dhe prindërve, që nuk mungonin duartrokitjet, fytyrat e tyre të buzëqeshura, duke i nxitur nxënësit për të vazhduar konkurrimin tutje.

Konkurrimi  në pjesën e parë dhe të dytë u zhvilluan me shkrim, kurse në gjysmëfinale dhe në finale, përpos pyetjeve me shkrim kishte edhe pyetje me gojë dhe logjike, mes grupeve të ndara të cilët ishin përball njëri-tjetrit të emëruar me emra ilire.

Në këtë konkurrim u vlerësuan nxënësit e nivelit  të parë të cilët dolën më të mirë: Vendin e parë  e zuri shkolla -Moosach München, me mxënësit Rubina Nura dhe Rinor Morina, vendin e dytë nga shkolla e Aschaffenburg-ut, me nxënësit Jasina Bushati dhe Anissa Musliu, ndërsa vendin e tretë e zuri shkolla Grafingerschule. – München, me nxënëset Mia Memini dhe Laura Sllamniku.  Ndërsa për nivelin e dytë vendin e parë e zuri grupi i Taulantëve, me nxënësit Maurisio Topalli  -Freising  dhe Rinesa Morina -Moosach München, për vendin e dytë grupi Ardianët me nxënësit Rumajsa Berisha -Kaufbeuren dhe Xhesika Topalli -Freising, kurse vendi e tretë e fitoi grupi Albanët, me nxënësit Albina Krasniqi  -Moosach München  dhe Amir Bregaj -Landshut.

Për recitime vendim i parë iu ndan nxënëses Ambra Bardhoci nga shkolla e Fraising-ut, vendi i dytë iu nda nxënëses nga Landau Imare Bunjaku dhe çmimi i tretë iu nda nxënëses nga Dingolfing-u Tuana Jaha. Kurse për vizatim më të mirë vendi i parë iu ndan nxënëses Jonita Ismaili nga shkolla Landau, vendin e dytë nxënësit Eden Istogu nga Nyrnberg-u dhe vendi i tretë iu ndanë nxënëses ⁠Gioia  Muhameti nga Aschaffenburg-u.

Për të gjithë nxënësit pjesëmarrës në konkurrim u ndan certifikata dhe nga një stilolaps me logon e LAPSh-it, kurse për fituesit e vendit të parë, të dytë dhe vendin e tretë, përpos certifikatave ju ndan nga një libër nga Qendra e Botimeve për Diasporë (QBD-ja), përmes Konsullatës së Republikës së Shqipërisë, ku Kryesia e LAPSH-it e falënderoi Gentna Mburimin për librat e dhurara, për nxënësit fitues. Për finalistët kryesia e LAPSh-it, përpos certifikatave ndau edhe shpërblime tjera.

Mirënjohje u ndan edhe mësueseve të cilët/at dhanë një kontribut me punën dhe angazhimin e tyre në përgatitjen e nxënësve. Kurse skenën e zbukuroi dhe e shoqëroi programin kulturo-artistike i përgatitur nga nxënësit e shkollës shqipe në Bavari me këngë, valle e recitime, siç ishte këngë “Mora fjalë” nga Rosenheim, kënga “Albulena” nga Memmingen, “Vallja e Drenushës” nga Landau-ja, me këngën “t’fala Parisit” nga Freising-u, nga Landau, “Vallja e Pavarësisë” me “Vallen Festive” nga Landshut-i, me këngë „Gjyshi im më tha një ditë“ nga Dingolfing-u, nga shkolla shqipe Neumarkt me vallen e “Pavarësisë”, për të përfunduar me “ Vallen Festive” nga Memmingen-i.

Për përmbylljen e vitit shkollor 2023/24 u ndan edhe dëftesat për nxënësit të cilët kanë ndjekur mësimin plotësues në gjuhën shqipe. Ndërsa për punën dhe suksesin e konkursit të diturisë 2024 u përshëndet Këshilli Organizues: Mustafë Krasniqi, Enela Markja, Nife Arifaj, Lume Daci Hoti dhe Anila Xhani, si dhe kryesia e LAPSh-it: Milazim Ukaj, Avdi Kolukaj, Arif Arifaj, Bashkim Halilaj dhe Lirie Begisholli. Po ashtu u përshëndetën edhe mësimdhënësit të cilët/at ishin të angazhuar që procesi i konkurrimit dhe i programit kulturo-artistik të shkoi mirë! U përshëndet edhe Faruk Raka për sigurimin e sallës dhe Safet Shaqirin për ushqimit e përgatitur enkas për nxënësit dhe pjesëmarrësit në këtë eveniment konkurrimi.

Pjesëmarrësit në fund u ndan të kënaqur dhe të emocionuar për ketë aktivitet madhështor, njëkohësisht vlerësuan punën e palodhshme të kryesisë së LAPSh-it dhe të mësimdhënësve, të cilët me kontributin e tyre po e nderojnë gjuhën amtare dhe kulturën kombëtare shqiptare.

Përpos duartrokitjeve, shkrepjeve të aparateve për fotografim doli porosia: “Shqiptarë kudo që jeni, konkretisht në Landin e Bavarisë mos hezitoni, por, dërgoni fëmijët në shkollën shqipe!

Me këtë porosi u përmbyll programi konkurrues, konkursi i diturisë 2024 “ne jemi më të mirët”!

---

---

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 17 Korrik 2024

Gazeta kiliane “La Nación” ka botuar, të dielën e 7 shtatorit 1969, në faqen n°22, një shkrim për filmin “The Adventurers – Aventurierët” me aktorin e madh shqiptar Bekim Fehmiu, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Një film shumë brutal (i vrazhdë), por jo vetëm kaq

Nga Barry Norman

“The Adventurers – Aventurierët”, një roman i Harold Robbins, ka qenë baza për realizimin e një prej filmave më të vrazhdë në kujtesë, por, sipas producentit dhe regjisorit të tij, Lewis Gilbert, e gjithë dhuna dhe seksi në film është funksion i gjuhës kinematografike dhe jo thjesht për të tërhequr publikun. Diçka që është padyshim e siguruar nëse kemi parasysh se në tre vitet që nga shfaqja e romanit, tashmë janë shitur 9 milionë kopje.

Gilbert-i ka udhëtuar 250 mijë kilometra për të mbledhur një kastë prej 300 aktorësh të 22 kombësive të ndryshme dhe 12 mijë ekstra. Në mesin e këtyre të fundit, edhe pse për qëllime rreptësisht kinematografike, përfshihen edhe dy prostituta.

Deri tani regjisori ka filmuar në Nju Jork dhe Itali, përdhunime, orgji, joshje, skena mes lezbikeve e gjëra të tilla. E cila për shumë mund të duket si përzierja e zakonshme : mëkat nën diell, epsh nën pluhur. Është një film tjetër i këtij lloji apo synimet e tij janë të ndryshme ? Rekordi i Gilbert – veprat e tij përfshijnë “Alfie” – vërteton se ai është serioz në lidhje me punën e tij në këtë drejtim.

Në rregull. Filmi është komercial. Si ta mohojmë atë. Me këtë çmim, duhet të jetë (Deri tani filmi kushton rreth 13 milionë dollarë). Por nuk e kuptoj pse nuk mund të realizohet artistikisht. Sigurisht që në film ka shumë seks dhe dhunë, por ne mundohemi ta paraqesim në mënyrë serioze, si pjesë përbërëse të historisë. Unë nuk jam i interesuar vetëm për një blockbuster. 

Playboy amerikanojugor

Intriga e filmit flet për një playboy të Amerikës Latine. I pashëm, atletik dhe idealist, ai e kalon gjysmën e kohës në shtratet italiane dhe gjysmën tjetër duke ndihmuar në krijimin e një evolucioni në vendlindjen e tij, Kolumbinë. Duket sikur Porfirio Rubirosa të ishte bashkuar si një person i vetëm me Fidel Kastron.

Në parim është një temë mjaft serioze — thekson Gilbert —, ka kontraste të arritura shumë mirë. Njerëzit e pasur të botës në krahasim me një nga vendet më të varfra në botë. Përveç kësaj, ne i kemi lejuar vetes të bëjmë disa ndryshime në lidhje me romanin e Robbins…

Dhe kjo e fundit është e vërtetë. Historia origjinale është një përzierje jashtëzakonisht brutale e seksit dhe dhunës. E papërshtatshme për kinemanë.

Megjithatë, Gilbert bëri gjithçka në vendimin për t’ia dhënë rolin kryesor aktorit jugosllav Bekim Fehmiu. Ky aktor, emri i të cilit duket se është marrë nga “Një mijë e një netë”, është zbuluar rastësisht nga gruaja e regjisorit. Ajo e pa atë të aktronte në një film modest jugosllav dhe mendoi se kjo ishte ajo që kërkonte i shoqi. Nuk e kishte gabim.

Ky është njeriu që më duhet! Bërtiti Gilbert kur e pa atë.

Sigurisht që Fehmiu duhej të mësonte anglisht për dhjetë javë për të luajtur rolin.

Para se të vendoste për jugosllavin, Gilbert pa dhjetëra aktorë. Dhe ai është i vendosur të anulojë filmin nëse Fehmiu nuk e përfundon punën e tij në mënyrë plotësisht të kënaqshme.

Por unë mendoj se po ia dalim mirë — thekson Gilbert — Bekimi ka atë lloj “egërsie” që kërkon roli… Përveç kësaj, ai është një aktor 100 % serioz. Ai mendon se ky film është artistik. Ai nuk pranon që është komercial…

Fehmiu, 32 vjeç, nuk ka luajtur më parë jashtë Jugosllavisë. Dhe ai thotë se nuk do të punonte në një film nëse nuk do të realizohej ashtu siç është (duhet).

LAPSH është dhe mbetet institucioni i vetëm që i bashkon të gjithë shqiptarët.

“Prej 384 nxënësve sa ka LAPSH-i në kantonin e Cyrihut me 48 klasa, 8 mësues, 34 prej tyre sivjet përfunduan shkollën plotësuese shqipe. Duhet të thënë dhe pranuar, se LAPSH-i për këto 33 vite ka bërë shumë ose më të mirën e mundshme. Mësuesit e shkollës plotësuese shqipe në LAPSH ishin dhe janë heronjtë e diasporës që punuan shumë për të ruajtur gjuhën shqipe. Falënderojmë edhe shtetin zviceran që na ka mundësuar gjithashtu që të zhvillohet mësimi shqip në shkollat zvicerane”.

Rümlang, 6 korrik

“Kam emocione të papërshkrueshme kur i shoh fëmijët. Nuk mundem të rrij me një vend. Të gjithë këta fëmijë të lindur e që po rriten larg vendit të të parëve të tyre po e mësojnë gjuhën shqipe dhe do ta ruajnë. Është nder i madh për mua që erdha sot me bashkëshorten time enkas për ti mbështetur mikeshat e miqtë e mi mësues, që po bëjnë një punë të shenjtë. I falënderoj që nuk po më harrojnë dhe po më ftojnë. Kisha edhe disa takime të tjera, besoj se do ti mbërrij, se dita e gjatë, por nuk mundem të mungoj në këtë takim të dashur e shumë domethënës, ku po marrin diplomat fëmijë shqiptarë që po mbarojnë mësimin e gjuhës shqipe. LAPSH është munduar e do të mundohet edhe në të ardhmen, por padyshim, se mbështetja e dy shteteve tona edhe më shumë, do të ishte shumë e nevojshme. Prindër të dashur, ju që nuk i keni dërguar fëmijët tuaj apo keni dilema, dërgoni në shkollën plotësuese shqipe, se përbesë do të fitojnë shumë”, kështu na tha ndër të tjera, veprimari i mirënjohur, mësuesi veteran i LAPSH-it “Naim Frashëri” në Zvicër e njëherit ish kryetari i LAPSH-it për gjithë Zvicrën, z.Hamzë Morina i cili ishte edhe mësues në Kosovë para se të vij në Zvicër. Mësues i dalluar, i urtë, modest, shumë i sjellshëm. Edhe pse ishte musafirë e i shoqëruar me bashkëshorten e tij, ai lëvize me telefonin e tij, duke marrë foto nga fëmijët që mbanin program për manifestimin e përfundimit të vitit shkollor si dhe të diplomimit të nxënësve për vitin 2024. Edhe nga sytë e shihje se kishte emocione.

E fillova me këto fjalë, ngase kisha emocione dhe nuk mundem ti fshehi, kur z.Morina e kam përcjellur hiq më pak se për 20 vjet sa ishte në detyrën e mësuesit dhe pastaj edhe të parit të LAPSH-it në nivel Zvicre. Është e pamundur të largohesh nga ai, pa buzëqeshur me plot sinqeritet dhe duke uruar që të shihemi për gëzime. Është model dhe do të mbetet model i një atdhetari jo trumbetues, por i meritave dhe mësues i dalluar. E veçova z.Morina, sepse ishte afër edhe ish kryetarit të LAPSH-it në nivel Zvicre z.Nexhat Maloku, mësues veteran dhe intelektual i meritave, ku bashkëbisedonin me njëri tjetrin për të kaluarën dhe për të ardhmen e LAPSH-it.

Si gjithmonë, miqësor, ishte edhe kryetari i LAPSH-it për kantonin e Cyrihut, mësues i dalluar, z.Naser Ulaj, ku u ofrua me gjithë stafin e tij të këtij kantoni për të bërë një foto kujtimi me ne dhe padyshim, mjeshtri i madh, z.Lulzim Hasi si edhe herave të tjera me fotokamerat e tij po lë kujtime e fakte për brezat e ardhshëm. Barrën kryesore të organizimit të kësaj ngjarje të shënuar e kishte z.Naser Ulaj, kryetar i LAPSH-it, njëherit mësues i shkollës plotësuese shqipe, që së bashku me njërin nga pronarët e diskotekës së njohur “Rinora 4”, në Rümlang të Cyrihut, z.Habibi dhe i ndihmuar edhe nga familja e tij, por edhe nga stafi i LAPSH-it për Cyrih përgaditeshin për musafirët, që do të vijnë në këtë ngjarje. Është për të përshëndetur z.Habibi i cili për çdo vjet hap dyert për shkollën plotësuese shqipe. Manifestimi filloi ashtu edhe siç ishte parapa me një program modest të përgaditur me poezi e këngë si dhe hartim shkollor nga nxënës të shkollave plotësuese shqipe për kantonin e Cyrihut. Secili nxënës ishte më i mire se shoku apo shoqja e tij. Të buzëqeshur dhe me plot pozitivitet krenoheshin me ato që i kanë mësuar në shkollë dhe përqafoheshin me mësueset e mësuesit e tyre dhe bënin edhe foto kujtimi. Prindërit ishin kujdesur edhe për koktej me disa ëmbëlsira nga kuzhina jonë shqiptare, por edhe nuk mungoi lakrori me plot shije.

Prej 384 nxënësve sa ka LAPSH-i në kantonin e Cyrihut me 48 klasa, 8 mësues, 34 prej tyre sivjet përfunduan shkollën plotësuese shqipe

Në këtë ngjarje të madhe festive edhe sivjet ishte e pranishme edhe zonja Arjeta Gallapeni Simnica, Konsulle e Republikës së Kosovës në Cyrih. Programi filloi me një moderim shumë të mirë duke i bërë që të gjithë fëmijët të jenë të qetë sepse filloi programi. Fjalën përshëndetëse e mori z.Naser Ulaj, kryetar i LAPSH-it për Cyrih, njëherit mësues, i cili me fjalët më të mira të mundshme falënderoi konsullen e Republikës së Kosovës, zonjën Gallapeni Simnica, z.Hamzë Morina, mësues, prindër e nxënës, me një fjalë, gjithë stafin e tij, pa harruar e falënderuar të gjithë ata që e kanë ndihmuar dhe po e ndihmojnë shkollën plotësuese shqipe. Njëherit, luti të gjithë të pranishmit që të nderojnë me një minutë heshtjeje për ndarjen nga jeta të shkrimtarit të njohur shqiptarë me përmasa ndërkombëtare, z.Ismail Kadare. Më tej z.Ulaj, vazhdoi me disa fjalë, se vullneti nuk do të mungoj as te ai, por as te stafi i tij, që të punojnë me ndershmëri e profesionalizëm, me të vetmin qëllim, që gjuha shqipe të jehoj brez pas brezi. Përgëzoi prindërit që po i sjellin fëmijët e tyre në shkollën plotësuese shqipe dhe ju drejtua të gjithë atyreve që nuk i kanë sjellur, që ti sjellin në vitin që do të fillojmë. Nga e gjithë ajo që ka përcjellur nga puna e stafit të LAPSH-it për kantonin Cyrih, del qartë, se kanë punuar shumë dhe me shumë sakrificë. Ai shtoi, se: “Shkolla plotësuese shqipe “Naim Frashëri” ishte dhe do të jetë përgjithmonë, sepse do ta trashëgojmë edhe te brezat që do të vijnë dhe besojmë shumë, se do të kemi përkrahje edhe më të madhe të mundshme nga dy shtetet tona. Njëherit falënderoi për shumë herë shtetin zviceran, që i ka mundësuar dhe po i mundëson shkollat zvicerane që të mbahet mësimi shqip. Shumë faleminderit gjithë Zvicrës, prandaj jo rastësisht edhe nga ne shqiptarët, po quhet si atdheu i dytë. Ta ruajmë gjuhën tonë shqipe brez pas brezi, si sytë e ballit. Edhe konsullja e Kosovës në Cyrih, zonja Gallapeni Simnica përshëndeti të gjithë të pranishmit, gjithë stafin e LAPSH-it në kantonin e Cyrihut, nxënësit e shkollës plotësuese shqipe, duke ju uruar suksese edhe në të ardhmen. Përcolli edhe përshëndetjet e gjithë stafit të konsullatës. Ajo ndër të tjera theksoi se shkolla plotësuese shqipe “Naim Frashëri” ka dhënë kontribut e po jep dita ditës, prandaj duhet të përkrahet edhe më shumë dhe do të ishte më se e duhur, që të rritet numri i fëmijëve duke e ditur, se numri i bashkatdhetarëve është shumë i madh. Besojmë shumë, se do të shohim edhe klasa të reja për mësim shqip dhe falënderojmë shumë edhe shtetin pritës për të gjitha mundësitë. Uroi të gjithë nxënësit që sot e përfunduan vitin e ri shkollor dhe në veçanti ata që sotë e përfunduan shkollën plotësuese shqipe. Edhe PhD. Dashnim Hebibi në emër të Institutit Helvetikë të Evropës Juglindore me qendër në Cyrih, përgëzoi z.Ulaj për punën e madhe që ka bërë e që po bënë me gjithë stafin e LAPSH-it për kantonin e Cyrihut. Ai shtoi, se: “Kam nderin dhe kënaqësinë që ti uroj 34 nxënësit që do të marrin diplomat e përfundimit të shkollës plotësuese shqipe. I uroj shumë suksese edhe në të ardhmen. E dijmë, se ruajtja e gjuhës shqipe, është përgjegjësia jonë para historisë dhe të ardhmes.Psikologjia zhvillimore na konfirmon se njohja më e mirë e gjuhës amtare është thelbësore për zhvillimin e fëmijës dhe bazë për njohjen e gjuhëve të huaja. Çdo gjuhë e huaj të hap horizonte të reja, por nuk duhet lënë pas dore gjuha amtare. Gjuha si pasuri e pakontestueshme duhet të kuptohet e të pranohet si e tillë prej të gjitha shtresave, dhe si e tillë t’u lihet trashëgim atyre që i duam më shumë, atyre që i vlerësojmë si pasurinë tonë më të madhe, pra fëmijëve.

RUAJTJA E IDENTITETIT KOMBËTAR PËRMES GJUHËS SHQIPE!

Duhet të thënë dhe pranuar, se LAPSH-i për këto 33 vite ka bërë shumë ose më të mirën e mundshme. Mësuesit e shkollës plotësuese shqipe në LAPSH ishin dhe janë heronjtë e diasporës që punuan shumë për të ruajtur gjuhën shqipe. Respekte për punën e tyre. Falënderojmë edhe shtetin zviceran që na ka mundësuar gjithashtu që të zhvillohet mësimi shqip në shkollat zvicerane.

LAPSH është dhe mbetet institucioni i vetëm që i bashkon të gjithë shqiptarët e të gjitha trevave shqiptare, pa dallim krahine, bindje fetare apo bindje politike. Ta ndihmojmë edhe ma shumë me aq mundësi sa kemi LAPSH-in! Kam për të thënë shumë i dashur z.Ulaj edhe pse kam thënë me shkrimet e mia jo më pak se për 24 vjet me radhë për LAPSH-in, por kësaj here kemi festë dhe urime. Pushime të mbara e u pafshim në manifestime të tjera. Gjenerata e 27-të me 34 nxënës që përfunduan shkollën plotësuese shqipe janë këta nxënës që do të mburren gjatë gjithë jetës: „

VITI SHKOLLOR:2023 /2024

Emri, mbiemri, viti shkollor, vendi, shkolla, mësuesja;

Elona Bajraktari, 2023/2024,Wallisellen, Afërdita Veliu

Erisa Jashari, 2023/2024,Bülach, Aferdita Veliu

Lorik Bajraktari, 2023/2024,Wallisellen, Aferdita Veliu

Riana Ljatifi,2023/2024,Bülach,Aferdita Veliu

Erina Shkodra, 2023/2024, Thalwil, Drilona Maloku

Inara Isufi,2023/2024, Thalwil, Drilona Maloku

AnjezaHusaj, 2023/2024, Embrach,Elfete Hasi

Biona Dauti,2023/2024,Winterthur,Elfete Hasi

Dionard Brahimi, 2023/2024, Winterthur,Elfete Hasi

Eris Morina, 2023/2024,Winterthur,Elfete Hasi

Erza Miftari, 2023/2024,Winterthur,Elfete Hasi

Leo Bislimi, 2023/2024,Winterthur,Elfete Hasi

Blinera Xhaferi, 2023/2024, Winterthur, Elfete Hasi

Flori Shala,2023/2024,Winterthur,Elfete Hasi

Hana Rahimi, 2023/2024, Winterthur, Elfete Hasi

Adea Maralushaj, 2023/2024, Opfikon-Glattbrugg, Naser Ulaj

Ajlina Gashi, 2023/2024, Opfikon-Glattbrugg, Naser Ulaj

Egzon Sadiki, 2023/2024, Zurich,Naser Ulaj

Erisa Shala, 2023/2024, Wetzikon,Naser Ulaj

Fatbardh Latifi, 2023/2024,Dübendorf,Naser Ulaj

Liri Leci, 2023/2024, Opfikon-Glattbrugg, Naser Ulaj

Mirlinda Trnava, 2023/2024,Wetzikon,Naser Ulaj

Sara Ajeti, 2023/2024, Wetzikon, Naser Ulaj

Valona Fazliu, 2023/2024, Opfikon-Glattbrugg, Naser Ulaj

Malika Izairi, 2023/2024, Horgen, Nexhat Maloku

Aldrin Sylejmani, 2023/2024, Urdorf,Sabahat Krasniqi

Alina Berisha, 2023/2024, Urdorf, Sabahat Krasniqi

Alsina Hoxha, 2023/2024, Zürich,Sabahat Krasniqi

Arife Serifi, 2023/2024, Dietikon, Sabahat Krasniqi

Azra Osmani, 2023/2024, Urdorf,Sabahat Krasniqi

Jona Budeci, 2023/2024, Dietikon Sabahat Krasniqi

Mejdin Halimi,2023/2024, Urdorf, Sabahat Krasniqi

Ormir Baftiu, 2023/2024, Zürich,Sabahat Krasniqi

Leart Kelmendi,2023/2024,Zürich, Sabahat Krasniqi.

Krejt në fund, u ndanë edhe dëftesa dhe lule për të gjithë nxënësit që përfunduan shkollën plotësuese shqipe. Mësuesit e mësueset e tyre ishin me plot emocione, ku edhe prindërit nuk munguan duke falënderuar edhe gjithë mësueset/it për punën që kanë bërë. Foto kujtimi seili mësuese/s merrte me nxënësit e tyre dhe krejt në fund, u realizua edhe një foto kujtimi me të gjithë të diplomuarit, por edhe me stafin e LAPSH-it për kt.Cyrihut, prindër dhe të pranishëm. Z.Naser Ulaj, në emër të LAPSH-it për kt.Cyrih pasi uroi të gjithë nxënësit që përfunduan shkollën plotësuese shqipe, falënderoi edhe njëherë të gjithë të pranishmit, stafin e tij, dashamirësit e shkollës plotësuese shqipe, mediat dhe uroi që të gjithë pushime të mbara në atdhe meqë po afrohen dhe duke dashur, që vitin tjetër shkollor 2024/25 të kemi edhe më shumë paralele të reja me shumë nxënës dhe duke i bërë thirrje të gjithë prindërve, që ti sjellin fëmijët e tyre në shkollën plotësuese shqipe.

Shkolla plotësuese shqipe “Naim Frashëri” edhe pse ka pasur, ka e do të ketë sigurisht vështirësi, ajo ka pasur suksese e do të ketë edhe në të ardhmen, sepse gjuha jonë e mjaltë shqipe na thërret të gjithëve që të kontribuojmë shumë, që trashëgim t`ia lëjmë gjeneratave që do të vijnë. Ashtu edhe si herave të tjera edhe sot, por edhe në të ardhmen, do të duhej, që dy shtetet tona, ta ndihmojnë shumë shkollën plotësuese shqipe „Naim Frashëri“, duke e ditur rëndësinë e saj dhe duke e ditur, se është i vetmi institucion që i bashkon të gjithë shqiptarët rreth vetes. Gjuha na ka bashkuar, na bashkon e do t`na mbaj të bashkuar për jetë! / Përgaditi: Dashnim Hebibi, foto Lulzim Hasi

Pranë Akademise së Shkencave në Tiranë më,29 Qershor 2024 u mbajt ceremonia përkujtimore  e 80 vjetorit të  ditëlindjes së Kollosit të Arbërorëve të Greqisë Aristidh Kola\ Kollja.

Qéndra Albanologjike A. Bellusci mbi gjuhën dhe kulturën arbëreshe, e cila ka një lidhje shumë vëllazërore me këtë figurë, arsyea miq të hershëm me arbëreshin At Antonio  Belleusci u prezantua nga unë (Ornela Radovicka), dhe në të njëjtën kohë përfaqësuese të LKSHM. 

Takimi ishte në orën 10.Ishte ditë e shtunë dhe organizatori miku, vëllai i të madhit Aristidh Kola\Kollja ishte i pranishëm disi më herët. Në dorë mbante si diçka të çmueshme, ishte një  fotografi e A.Kolës të shkrepur prej tij. 

Ora po kalonte dhe vura re që pjesmarrja nuk ishte ajo që meritonte një kollos si Aristidh Kola. Këtë shqetësim e preku edhe Orgoanizatori i saj Z. Traboin gjatë fjalës së tij.  

Dua të shpreh deri diku indinjatën time se fatkeqësisht në Shqipërinë tonë gjërat po shkojnë akoma në përpjesim të zhdrejtë, për sa i përket figurave të mëdha që duhet ti përkasin kombit. Kam idenë se sa më shumë të bëkërke për kombin, sa më i ndershëm të jesh, aq  më tepër anashkalohesh, teorema të qenit “pelivan”, jep  propabilitet më të madh për të qenë i vlerësuar.

Mendoj se secili në atë sallë  i ka shkuar ndërmend pyetja: Ku janë istitucionet? 

Ku janë akadamikët??? 

Pse kjo indiferencë ndaj njerëzve të tillë?

Harruan këta akademik, që arvanitasit( arbëror të Greqisë), apo  arbëreshët e Italisë  si ndihuan në karrjerën e shumë akademikëve??? 

Më vjen ndër mend një letër i arvanitasit Jorgo Margu,themeluesi i revistës “Dialogoi”, i cili ka dërguar një letër At Belluscit, (të cilën e ruajmë në bibliotekë) ku thuhet se; për botimin “Thimi Mitko-Vepra”, Tiranë 1981, arvanitasi Maruga kishte dhënë një kontribut të madh me informacione e  materiale. Profesorët e Akademisë  kontributin e tij e kishin bere “kontribute” te tyre dhe nuk e kishin përmendur aspak Marugën e shkretë as edhe në “Parathënie”.Professor Qemal Haxhihasani sikur edhe  nje fije “Falenderimi”.

Kur më rrëfente Maruga- vazhdon Bellusci-  Ai i kishte sytë e mbushur me lot, dhe po me pika loti më shkroi kete leter.

Këtë letër Bellusci ia kishte treguar edhe Aristidhit Kolljes ku ai pasi e kishte dëgjuar, i ishte përgjigjur:”Margua këtë bashkpunim nuk e kishte dashur si lavdi për veten e vet, që në fund të fundit edhe e meritonte, sepse  ishte puna e tij, mundi i tij, djersa e tij (dhe nuk ka turp më të madh mos të kesh ndershmërinë intelektuale, ti vjedhësh punën tjetrit dhe të marrësh meritat) por Maruga  këtë bashkpunim më tepër se sa për vete  e pati  kërkuar si bashkpunim  me tokën mëmë. 

Ai kishte dashur te behej diçka të zyrtarizuar ku të vihej në dukje bashkëpunimi kulturor arbëror-shqiptar për të kapërcyer muret e politikantëve dhe pëngesat ideologjike të rregjimit të asaj kohe”.

Nëse këto raste i përkisnin epokës së regjimit, sot nuk është se jemi  më mirë, përmend këtu akademikun Tito Johalas,(prej të cilit  mësojmë  si nga Bellusci, por edhe nga arvanitasi Jorgo Mihas që është ende gjallë, pjesë e Shoqatës Marko Bociari)që Tito Johalas, mohonte jo vetëm  origjinën arvanitase, por ende sot vazhdon e të thotë që Arvanitasit erdhën nga Shqipëria rreth shek XV-XIV?  Pikërisht kjo vepër e tij  publikohet nga Akademia e Shkencave me lekët e shqiptarëve!!! 

Çfarë akademik kërkojmë që të marrin pjesë në ceremoni të tilla, kur ne qarqet e tyre,  ndodhin fenomene, te tilla si Mungese Ndershmerie intelektuale, ku përvetësohet puna e tjetrit,(në edukatën time ky akt quhet vjedhje) si në rastin e Marguës, apo publikohet vepra e Tito Johalas, një figurë kaq e diskutueshme për mos të thën anti arbërore! 

Si mund të marrin pjesë akademik të shkencës, ku personazhet si Kollja\ Kola  janë “Jo të rehatshëm” për të mos thënë te bezdisshem per Istitucionet e larta!!!. 

Por le të lëmë mënjanë për një çastë, çdo dritë- hije të botës akademike e të kthehemi  në 80 vjetorin e ditës së Aristidh Kollja\ Kola  e të përmendim këtë bashkpunim midis      

 Në vijim materiali i përgatitur me rastin e 80 vjetorit të lindjes së Aristidh Kollja.

Të nderuar miq të të Madhit Aristidh Kollja . Nuk mohoj që jam shumë e emocionuar që ndoshem sot midis jush pak javës të humbjes së kollosit të Arbërisë, vëllait shpirtëror të Kolljas, At Antonio Bellusci, të cilët përfaqësonin dy flatrat e atij ëngjëlli që ishin kudo, kurdo herë, për çështjen e kombit. At punuan me vetmohim e sakrifica për të mbajtur gjallë identitetin, çëshjtjen e Arbërisë, dhe të Arbërorëve të Greqisë. Për të dy këta gjigand të Arbërisë do të ketë vetëm ditëlindje.      

Në këto pak rreshta dua të përqëndrohem në miqësinë midis At Belluscit dhe Vëllaut të tij Aristidh Kollja. 

Si u njoh, Aristidh Kollja me At Belluscin?

Për herë të parë At Bellusci niset në Greqi në vitin 1962 dhe qendron vetëm për pak kohë, por sa shkeli  atë territor ndjeu që ajo tokë i përkiste, ata vëllezër flisnin të njëjtën gjuhë dhe kishin të njëjtat zakone.

Fillimet ishin me metropolitët, por  të paktë ishin ata që i dhanë një dorë, më të shumtët i kthyen krahët dhe At Bellusci kërkoi të  lidhej me intelektualët. 

Të parin arbëror që njohu ishte Jorgo Maruga. Një inxhinier i zoti por edhe një studiues i arbërorëve të Greqisë.  Kur e takoj për herë të parë unë- thotë At Bellusci kisha themeluar revistën Vatra Jonë 1966 dhe zgjati deri në vitin 1971. Ishte në tre gjuhë italisht, anglisht dhe shqip. Flas me Marugën nëse ishte e mundur që ai të hapte një revistë dhe të flisnin për botën arbërore.     

Ishte mars 1976, kur Jorgo Maruga themelon revistën e parë për arbërorët e Greqisë dhe e quajti “ Dialogoi” ku trajtoheshin argumente historike,gjuhesore, etnografike e letrare te arvanitasve.

Ishin fillimet e viteve 1980- rrëfen At Bellusci dhe isha në Athinë, kisha ndaluar në një librari sepse sa herë që largohesh blija libra për bibliotekën time që e kisha themeluar rreth viteve 1960. Si njeri kurjoz futem në bisedë me librashitsin dhe midis të tjerave më thotë se  në Athinë është një  Jurist i zoti por që merret edhe me studime mbi botën arbërore. quhet Aristidh Kollja dhe libërshitësi arvanitas i kishte dhënë   nr e shtëpisë.

U njohëm Në datën 5 Shtator 1980 tek rruga Solonos Nr77 ku gjendet “Vivliopolin” i Orestit Jorgo Metaksà 

Kush ishte Aristidh Kollja për Atë Belluscin?

Aristidh Kollja, për At Blleushin ishte kapaciteteti i kalibrit më të lart intelektual,një nga figurat më  ekselent të botës arbërore,një njeri gjenial në shpirt,i guximshëm, patriot,arvanitas që preku  argumentat e botës pellazgjike,u interesua për botën arbëreshe, dhe u bë mbrojtës i denjë i çështjes  së Kosovës. Historia, gjuha, folklori, arbërore ishin ajo diafragmë që i jepnin jetë dhe përkushtim këtij arbërori, por që nuk u vlerësua nga istitucionet e larta për kontributin të çmueshëm që ai dha botës arbërore.   

Ja se shprehet  At Bellusci  në kujtimet e tij:

“Kur e takova për herë të parë Aristidhin, më tërhoqi vëmendjen kultura e lartë e këtij arbërori,stili i të shkruarit, aftësia që ai paraqiste në shtrimin e problemeve historike shqiptare, por mbi të gjitha dashamirësia që shprehte për shqiptarët.

Jam një pellazgo-ilir thoshte gjithë krenari dhe  vështrimi i tij merrte një madhështi  kozmike sa herë që e thoshte. Kur bisedonte më afrohej  me një mënyre vëllazërore me ato gjestet e tij  sa fisnik po aq edhe bir  terreni, e nuk linte rast pa më thënë: Vëlla Ndon ne duhet të nxjerrim në pah, autoktoninë tonë!

Që nga ai moment që u pamë nuk u ndamë kurrë, u lidhëm më shumë me njeëri tjetrin dhe nisëm projektet në të mirë të Arbërisë.

At Bellusci e Aristidh Kolla mbjatën edhe një lidhje epistolare

Një mori letrash janë midis Beluscit dhe Kollja\ Kola 

Në një letër të vitit 1983 Kollja  i  shkruanteAt Belluscit: Vëlla Ndoni- unë lexova Kosta Rodi me titull “Arvanitët zgjohen”, 1978. Grumbullova të gjithë bibliografinë arvanitase, por nuk u mjaftova tek kjo. Fillova studimet, kuptova se duhej t’bëja një vështrim të tërë historisë greke që të kuptoja problemet e arvanitasve dhe sa munda, i përmblodha dhe  duke dhenë edhe  mendimet e mia  krijova  librin “Arvanitasit dhe origjina e grekeve”, që u botua me 1983. 

Ishte i lumturuar për këtë libër dhe kjo gjë më bënte optimist  për ri-zgjimin e ndërgjegjes arbërore në Greqi- shprehet At Bellusci-

Kur kthehm në verë,  takoj Aristidhin dhe e pyes: Si po shkon vepra?

– Vëlla Ndon, po shon disi mirë.

Ma ke pagëzuar si duket.Tani Arvanitasit nuk do mbajnë pranë biblën po Librin e Kolljas-  mu përgjigj ai me atë humorin e tij.  

Nuk do ishte keq i thashe Unë- se sot për sot  arvanitasit  kanë më tepër nevojë për zgjimin kombëtar se sa për biblën.

Biblën e priftit e kanë në çdo neuron.   

– O Vëlla  Ndoni ç-po më tha? Ti nuk je nga ata priftërinjë që gjynjëzohen në çdo moment dhe sytë e duart i mbajnë nga qielli.

  E thënë nga një prift si ju ka vlere 10 fish.

Qeshëm të dy.

Shpesh në atë buzëqeshjen e tij shikoja mirësinë ku bashkohej ajo dozë e malinkonisë.  

Një ditë më arrin një letër. E cila më entuziazmoi shumë- thotë AT Bellusci në kujtimet e tij. Ja se çfarë thuhet në të:

“Vëlla Ndon, nuk ka më të bukur se gluha shqipe. Në gjimnaz,fillova të dalloja ngjashmërinë e disa fjalëve me gjuhën e Homerit dhe latinishten, por nuk kisha kuptuar akoma lidhjen e thellë të saj me këto gjuhë, sepse shkolla shqipe nuk kishim, kisha mësuar shqip prej familjes e brenda meje kisha gjakun arbëror. E ndieja këtë gjuhë të materializuar me ndërgjegjen time, e ndieja që e kisha

në deje. Afrimiteti me ty më bëri të thelloja akoma më tepër njohuritë e të kërkoja të vërtetën historike. Po thelloj njohuritë mbi adhurimet e grekëve të vjetër dhe pellazgëve, përkufizimet e toponimeve madje dhe thjesht emrat e heronjve e gjysmëperëndive, që gjejnë shpjegime vetëm nëpërmjet shqipes së vjetër, gjuhës sonë arbërore. Vëlla Ndon,

më e keqja është se akoma historianët grekë, bashkëkohësit e tu e të mitë, shkruajnë historinë e Greqisë dhe nxjerrin jashtë saj pellazgët dhe arvanitët. Por një histori greke, e cila nuk merr në konsideratë pellazgët dhe arvanitët, nuk është as greke dhe as histori nuk mund të jetë”.

Aristidhi ishte i bindur për origjinën dhe gjuha e tij, për këtë më tha se ishte duke përgatitur fjalorin arvanitas-grek, i cili do të mund të bënte dallimin e gjuhës arvanitase me atë zyrtare

greke. Kishte kohë që kishte hedhur idenë e botimit të një fjalori me alfabet latin të shqiptarëve të Greqisë për ta afruar me gjuhën shqipe dhe komunikimin me historinë, kulturën e artin shqiptar.

Aristidhin e karakterizonte ajo fije  trimërie dhe guximi që iu atribohet vetëm njerëzve fisnik, dhe ai  ishte. Për këtë virty At Bellusci sjellë një episod në kujtimet e tij.  

Kujtoj një rast që jam ndier shumë i fyer- thotë At Bellusci- Isha në një nga udhëtimet e mia etnografike në Suli të Moresë, ku doja të bëja intervista mbi arvanitasit. Iu afrova një grupi arvanitas dhe i pyeta arbërisht, por ata m’u përgjigjën në greqisht: “Këtu nuk ka

arvanitas!!!”.

Më trajtuan shumë keq. U ula në një lokal të  e Sulit ku Aristidh Kollja kishte një mik të tij, i cili duke më parë të dëshpëruar dhe të fyer, i telefonon Aristidhit, dhe me i rrëfen se çfarë kishte ndodhur. Aristidhi i thotë mos të largohesha, sepse do vinte ai. Ndërsa qëndroja në lokal i zhgënjyer sepse Suli ishte historia, ishte legjenda,nisa të shkruaja disa vargje.

 “ Ti Sul i Moresë

Nuk je një vashëz e papjekur, Sulima!

Në Morënë tënde flasin legjendat për Sulin e Madh!

Me historinë tënde të lashtë,

por dhe me motërzat e tua për krah;

Krisohor dhe Kokla

Psari dhe Kuvëlla.

Por ti sot, Sulima,

e vetmuar te çuka e një mali shtrihesh si një kufomë,

Varfëria e shpirtit tënd dhe padituria

shpirtin arbëror moroit po shuajnë,

e fytyrën tënde turpëruan.

Sulima,

Ti, mëma e  trimit Kollokotronit

Frikacake u tregove, kur më the:

“Edo den iparachun arvanitas!”

Si ta zuri ajo gojë këtë rrenë?

Kur bir arbëror ti ishe vetë.

Mos u bëj dele, Sulima,

Se ujku të hëngri dhe akoma po të ha!

Arbërisht foli Erës, Sulima

se edhe qielli që të dritëson

do të bëhet më i kthjellët

nëse mban frymën tënde arbërore.

Do mbash lart edhe nderën e Suljotit.

Sulima Kiparissias (More), 13.9.1983.

Kështu ishte Aristidhi një trim i guximshëm, një leader i lindur për çështjen arbërore.

Aristidhi, ishte edhe një aktivist i denjë për çështjen e Kosovës.

Një dite më telefon Aristidhi. Unë, sapo isha kthyer nga Amerika për problemet mbi çështjen e Kosovës ku isha takuar me Senatorin arbërsh Dioguardi dhe kishim përgatitur një konferencë me një pjesëmarrje të gjerë i rrëfej për atë çka kishte ndodhur dhe i rrefej ne detaje per c’ka kishte ndodhur.

Kalojnë disa kohë dhe Aristidhi më më thotë se kishte nxjerrë  librin “Greqia në kurthin e serbeve të Millosheviçit”. Një libër që tregon për komplotët dhe masakrat çnjerëzore serbe kundër kombeve të ish- Federatës Jugosllave dhe kryesisht të shqiptarëve.

I thash të kishte kujdes, duke ditur situatën në Greqi. Mu pergjigj, qe e kete e perceptonte, ndihej te ishte në shenjestër, edhe pse deri diku kishte  pasur disi liri te shprehej nëpër  disa studio televizive në Greqi per masakrat qe beheshin ne Kosove.

Kollja ishte edhe nje intelektual.Ai kishte atë dhuntinë të ishte si një figurë polietrike. Kalonte me lehtësi nga Historia te pulicistika, dhe pastaj tek letërsia. Një herë  krijoi një projekt, midis arbëreshëve të Italisë dhe arvanitasve, mbi këngën “e Bukura e Strigar” (Strigari, është një katund arbëresh  në Shën Kosmo albanese, në Calabri dhe është qyteza e poetit të madh  Zef Serembes, këtij arbëreshi që i këndoj të dashurës së tij që emigroi në Brazil, që vdiq herët, por që vargjet e tij  shkruar nëpë  sokaket e këti fshati), nje projekt  ku u lidhen dhe u krijuan  ura midis  dy vellezerve, arberesh e arvanitas, ne fushe te letresise dhe artit.

Pyesja shpesh intelektualët arvanitas të shoqatës Bocari pse nuk ishte zyrtarizuar gjuha arbërore në Greqi.???

Përgjigjen më të sakt e kam marrë nga Aristidh Kollja në “Relazionin mbi  pakicat gjuhësore  bërë në Greqi në 1987” organizuar nga Komuniteti Europian.

U mblodhën ne Greqi  arvanitas dhe individë, por dhe grupe partish për të shprehur mendimet e tyre mbi pakicat minoritare ne Greqi dhe perdorimi i gjuhës tek arbërore e Greqise.

Përgjigja e Kolljas ne kete Relacion ishte:

Ne arvanitasit kemi nxjerrë sytë me gishtat tanë që nga momenti, kur fshehëm (apo mohuam) origjinën tone etnike, dhe gjuhën tonë”.

 Problemet tona sipas një rendi janë kështu:

Mos të fshehim, origjinën dhe gjuhën.

Të njohim historinë tonë.

Të mbledhim material të folklorit tonë.

Të mësohet gjuha shqipe dhe të publikohen sa më shumë libra.

Këto pika janë prioritetet tona.

Problemi tjetër është se Qeveria Greke deklaronte me të madhe se arbëroret-arvanitë nuk ekzistojnë, dhe ne  zyrtarisht në Greqi nuk njihemi.

Nuk njihemi sepse nuk njihemi me kushtetutë, dhe kur nuk njihesh me ligj nuk ka edhe si të mbrojë ligji .

E para e punës është të njihemi si popullsi  me të drejtën e gjuhës shqipe, dhe në pushtet.

Nuk njihemi por egzistojmë, sepse egziston historia,toponimet e vjetra,  egzistojmë në folklor,në poezitë gojore lirike dhe epike- dhe e  thoshte vazhdimisht, e më ton pët t’iu treguar të tjerëve: Hapni sytë. Nuk po kuptoni që po shuhemi përfundimisht!?

At Bellusci në referencat e tij gjatë këtij relacioni suvencionuar nga Europa  shprehet:

Priftërinjë në Greqi nuk mbështesin çështjen e gjuhës arbërore, ata propagandonin që gjuha shqipe arvanitikia ishte gjuha e djallit. 

Deri nga vitet 1970 fëmijët, të rinjë, flasin në mënyrë shumë të qartë gjuhën arbërore\ shqipe. Unë në fshatin tim kam folur gjuhën arbërore. Vetëm kur ikëm nga fshati dhe shkuam në universitete vumë re se kishte plot student të tjerë që flisnin të njjtën gjuhë kështu u njohëm pranë nesh.

Konfermohet  se shqiptarët sot në Athinë  janë mëse dy milionë njerëz.Të gjithë këta arbërorë i dinë rrënjët e tyre, por  shumica nuk kanë  ndërgjegjen arbërore, edhe pse fatkeqësisht shumë kanë humbur gjuhën  e janë shpërndarë në Athinë, në Patra, në Selanik.

Unë mendoj se t’iu heqësh arbërorve të drejtën për të mësuar gjuhën  është  krimi më i madh që i bëhet demokracisë. Në shoqaten tonë Arbërorët e Greqisë kërkojmë që të organizohen mësime të gjuhë shqipe për të mëdhenjë e për të vegjël.

Edhe pak më parë gjatë vizitës së Presidentes së Kosovës në Bibliotekë ai është shprehur. Pse të vazhdojmë të jemi të padukshëm edhe sot në 2023 kur flitet shumë për demokracinë, në një Greqi ku lindi demokracia, ku arbërorët janë autokton, dhe fatkeqësisht ndihen e trajtohen të padukshëm?

Personalisht pyes veten: Çfarë kërkon Europa sot  prej atyre vendeve të cilat kërkojnë të bëhen pjese  e saj..?Konkretisht, çfarë i kërkon Europa  Shqipërisë që ajo të bëhet pjesë e BE?

Kushtet themelore që të vë kjo Euuropë janë:

a(Kërkojnë siguresën, b)Të respektojnë të drejtat e pakicës minoritare.

Greqia këtë kriterin e dytë  nuk e ka marrë fare parasysh dhe nuk e njeh me kushtetutë.

Përse Greqisë nuk nuk i është kërkuar dhe ti kërkohet ky kusht?

Për shtetin Grek o je grek o je i huaj.

Pakica kombëtare nuk egziston.

Kjo është për të ardhur keq, por akoma më e trishtueshme është kur mendon se  shumica e anëtarëve të qeverisë  në Greqi sot kanë rrënjë arvanitase dhe nuk bëjnë asgjë për një identitet që bota mbarë e ëndërron, një identitet të lashtë, të një populli  që flasim gjuhën e folur më të lashtë në Europë, dhe që tregon autoktoninë e një populli.

Magjia dhe Miti

Vepra më intersante që e tërhoqi  Aristidh Kolljen prej veprave të miat ishte Magjia dhe Miti- rrëfen At Bellusci.

Aristidh Kollja ishte një figurë interesante. Ai ishte  një njeri i ligjit ku profesioni kërkon limite, standarte, përkufizime, inteligjencë, dhe shpirttë reduktuar,  ndërsa shpirti i Kolljes ishte Cartesiane. Ai La profesionin e tij, dhe  dhe përhapi atë shpirtin e tij  si notat e një pentagrami e fluturonte në këtë kozmo të mitit, të magjisë që e çonte në një botë paralele.

E admiroja sepse e perceptoja madhështinë  introspektive të tij  sa profan aq universal por dhe aq njeri i perëndisë . 

Në maj 2000 , Kollja më e fton në Athinë për  prezantimin e librit të tij me titullin :“Antonio Bellusci dhe Magjia e tradizionit popullor“. Në ketë libër ai trajton një matërie  shumë të vështirë dhe delikate ku vihen në pah sentimentet dhe besimet më atavike të popullit arbërsh“ Një maestër i sentimentit.

Kur arrita në Athinë në 20 maj në vitin 2000, me komunikohet nga miku Jorgo  Gerou, që  Aristidhi është shtruar në spitalin Evamgjelisomoit. Mbrin në Athinë 23 Maji.  Shkoj menjëherë në spital për ta vizituar dhe bisedojme me deshpërim reciprok. Vë re se Miku im ishte shtruar në korridor. Mu duk si çudi që nuk kishte  një shtrat për këtë vëlla kaq të çmuar, që kishte bërë për arvanitasit. Nuk gjendej një vëlla arvanitas, mjek, infermier, i njohur që të paktën të kurohej në mënyrë dinjitoze?

U ndjeva keq. Më pa dhe e pash ndër sy. U kuptuam pa folur. Kisha një ndjesi të çuditshme dhe i thash se  promovimin e librit do ta bëjmë një herë tjetër kur të bëhesh më mirë.

Inzistoi dhe më tha se do të bëhej pa prezencën e tij, sepse  nuk e dinte nëse do egistonte ndonjë “një herë – tjetër” për të.  Nuk kishte gjë më të dhimshme për mua në ato momente.

Largohem disi i trishtuar.

Promovim u bë në 24 Maj  në sallën Stampa Esterea në prezencen e Ambasadorit të asaj kohe dhe pa prezencën e Vëllaut tim Aristidh. Largohem nga Atthina ditën 26 Maji 

Në korrik i shkruaj një letër dhe pyes si ishte. Më thotë që nuk ishte mirë dhe se diçka të çuditshme kishte ndodhur në jetën e tij.

Ishte i bindur se dikush i kishte bërë keq.

Në Tetor Aristidhi vdiq. Për varrimin e tij nuk mora pjesë.  Nuk kisha kujt ti jepja ngushëllime përvëllaun tim. I dërgova familjes, Z Nensi një telegram, ngushëllimi, por nuk mohoj faktin se i madhi Aristidh Kollja mu duk se u abandonua nga të gjithë.

Me humbjen e Aristidhit nuk më bënin këmbët të shkoja në atë Greqi.Përpara syve më kujtohej ai  korridori i spitalit, ku ishte vëllau im, i shtrirë i sëmurë ku  nuk i kishin dhënë dinjitetin që meritonte këtij njeriu me shpirt sa universi.

Nuk e hoqa kurrë nga mendja kete Vëlla. Sa herë kam patur raste të takoj të politikës kam shprehur dëshirën  që Aristidh Kollja  meriton ndonjë shtator në qendrën e Tiranës apo Kosovës. I Pëlqente idea e shtatorve. Kritikonte faktin se në Shqiëpri nuk ka shtotore të Aleksandrit të madh, të Pirros, apo të shumë heronjëve që i quajtën Romak apo më vonë grek por që ishin pellazgo Ilir.

Kritikonte faktin që  rojet  e Shtetit të kishin uniformën me  fustanella, e jo si ato fustanellat qesharake të rojeve te parlamentit grek që iu ngjanin si “ Mini gonna” por ato fustanella të gjata, burrërore,fisnike që mbanin arbërorët. 

Aristidhi ishte Mirësia e kombit i personifikuar. Njeriu që lidhi Kosovën, arbëreshët, Shqipërinë, arbërorët e Greqisë!  

Me vdekjen e Aristidhit u mbyll një epokë e lavdishme,një urë që kishim lidhur e krijuar si dy popuj vëllezër të ndarë nga aksidentet historike.

Ne si Qëndër albanologjike me gjuhën dhe kulturën arbërore mbajmë lidhje me arvanitasit  ende. Me 28 shtator 2023, nisem nga stacioni metro  “Viktoria” në një takim me arvanitasin Jorgo Miha, një inxhinier i zoti, preofesor dhe studiues i botës arbërore.  Më thotë At Bellusci të merrja disa libra dhe ti bëja një intevistë. Më priste në një qendër komerciale. Nuk kishin endenjë qendër  si shoqatë, dhe se  Qëndra Boçari shumë nuk ishin më dhe ishte shpërndarë.

E përshëndes, dhe Ai, ngrihet  butë butë në këmbë, ashtu si e kemi zakon ne shqiptarët duke venë dorën pranë zemrës dhe me një buzëqeshje ku mirësia dhe gëzimi shkrihen, na përqafon krahë hapur e menjëherë më thotë: “Antonio Bellusci  si  është. Ai “Pafsania e Arvanitasve”.

Kishim dy njerëz të mëdhenjë At Belluscin dhe Aristidh Kolljan. Dy vëllezër të vërtetë. Miha vazhdon punën e tij arbërore nëpër rrjete sociale. Por me një dallandyshe nuk vjen pravera i thonë një fjalë, por për të shkuar pas një leader i cili ka një  qëllim për kombin kjo mund të arrihet.   

Mund të themi që Miqtë të tjerë arbërorë që mbetën në Greqi e lanë atë trashëgimi të krijuar dhe lulëzuar ose nga frika ose nga paaftësia ose mangësitë kulturore. Figura e atij brezit të viteve 70\80 deri nëvitet 2000 siç ishte figura e Kolljas\ Kola ,jurist, studiues, publicist, shkrimtar,e mbi të gjitha atdhetare  në mbrojtjen e cështjes së Kosovës dhe të arbërorëve të Greqisë, ngelen si ai ylli polar, figura polietrike te pavdekshëm në zemerat e atyre që duan Kombin. 

At Bellusci, gjithmonë na thoshte.

Kosovën deri diku e i dhame  nje drejtim ku mund te eci me kembet e saj edhe pse ka shumë probleme, por me Çamërinë cfarë do te bëhet.Ajo është lënë në heshtje, as edhe emrin “Gjenocid” nuk ia njohin ne tragjedine e saj. Prandaj mos harroni Çamërinë se pa u zgjidhur Çamëria vështirë të zgjedhim çështjen Arbëror të Greqisë.   

Kush merrte pjesë ne kete ngjarje:

Miku i Aristidh Kolla, Z. Traboin,shkrimtar, publicistë, poet,  i akorduar titulli “Mjeshtër i Madh”,  por me sa kuptova atë që e bënë atë më shumë krenar është kontributi i madh që dha në vitet e emigrimit ku u lidh dhe mbështeti mikun e tij të madh Aristidh Kolla për çështjen arbërore e  Arbërorëve të Greqisë. Është për tu përmendur në vitet e tij të emigrimit  edhe gazeta “Egnantia”.

Traboini vlerësohet për përpjekjet e tij për realizuar aktin më të madh që i është bërë figurës së madhe të Arisidh Kolljes deri më sot, duke iu dhënë titulli “Nderi i kombit”.  

Në këtë takim kishin ardhur nga Gjakova studiuesja dhe poetja Migena Arllati dhe bashkshorti i saj Behar Arllati, Z. Agim Gjakova një figurë shumë interesante për shqiptarët e Kosovës dhe të Shqipërisë. 

Mbi kujtimet e tyre mbi Aristidh Kolljen folën  deputeti Kostaq At Papa,  Zoti Zenel Hoxha punonjës në dhomën e Tregëtisë dhe pranë konullatës në Londër, Poeti Albert Zholi poet, Shkrimtar, Gazetar, Kryeredaktor gazeta Laberia, Zonja Angjelina Xharra kineaste, Mësuesja e Diasporësnë Turqi Mimoza Elezi,  Aktivistja Elida Jorgoni, studiuesja Zyba Hysa, Zotërinjtë Naun Kule, Mark Palnikaj,Tasim Mehmeti, Agron Gjedia, Nikolla Lokaj,. Në pjemarrjen e ceremonisë së 80- Vjetorit  të gjigandit Aristidh Kolla nuk merrnin pjesë akademikë të të lartë të botës shqiptare si edhe kanale televizive, të cilat  ishin informuar. Mori pjesë drejtuesi i televizionit ALPO të Gjirokastrës Mik i Aristidh Kollja

Komisioni kishte përgatitur edhe disa “Çertifikata Mirënjohje” të cilat iu shprndanë miqëve, shokëve si edhe gjithé atyre që kishin dhënë  kontribut pér botén arvanitase si edhe  për këtë mik të shqiptarëve që i donte aq shumë.

E rëndësishmja e këtij takimi ishte se u hodh kërkesa dhe u firmos një peticion që njëra prej shkollave të kryeqytetit ti vihet emri “Aristidh Kola”.

Përgatiti materialin

Ornela Radovicka Qëndra Albanaologjike  kërkime e studime mbi gjuhën dhe kulturën arbëreshe At Bellusci Frascineto (Cs)Itali

8 Korrik 2024 

Aristidh Kollja\Kola. Mik dhe Vëlla i ngusht i Atë Bellusci. Revista Lidhja\ A. Bellusci 

Në fund të ceremonisë përkujtimore të ditëlindjes të të madhit Aristidh Kollja, miku i tij i ngusht,hulumtuesi, shkrimtari Kolec Traboini shpërndahu disa kopje të librit të tij dedikuar kërij vëllait arbëror të Greqisë që bëri shumë për, për çëshjten arvanitase, krijoi lidhje me arbëreshët e Italisë, ndihmoj si askush tjetër  shqiptarët e Shqipërisë e migrant në Greqi, dhe bëri një punë të madhe për sensibilizimin për  çështjen e Kosovës Republikë e pavarur, sa shpesh vuri disa herë në rrezik edhe jetën e tij.     

Ornela Radovicka, miqësia e Atë Bellusci me Aristidh Kolës\ Kollja, dhe misioni i tyre në çështjen kombëtare, çështjen e Kosovës, çështjen Arvanitase 

Arkivi Qëndra Albanologjike gjuha dhe kultura arbëreshe A Bellusci 

Letra e  Jorgo Marugës, Arkivi Qëndra albanologjike  gjuha dhe kultura arbërshe A. Bellusci 

Çdo botim qe ka të bëjë me Ulqinin dhe popullsinë e tij,  janë me interes për lexuesit e pasionuar, sepse plotësojnë gamën e gjerë të botimeve për këtë mjedis i cili ka qenë edhe është inspirues për autor të fushave të ndryshme. Ndër autorët e tillë bënë pjesë Hajro Ulqinaku, i cili  opusit krijues i ka bashkangjitur një botim të ri që është i veçantë për nga forma dhe përmbajtja e tij. Fjala është për fotoalbumin që  i kushtohet Riza Harapit-Shurdha(1922-2003), fotografit të parë profesionist në Ulqin 

Nail  Draga

Në përgatitjen e këtij botimi, autori përveç se ka konsultuar botime të ndryshme kushtuar harapëve(zezakëve) me vlerë janë rrefimet e undividëve të ndryshëm të cilët kanë jetuar e bashkëpunuar me ta në Ulqin. Ne këtë aspekt fotografitë e komunitetit të zezakëve të cilat janë dëshmi autentike e një kohe të shkuar në qytetin e Ulqinit.

Në kuadër të tekstit të albumit autori prezanton të dhëna ne lidhje me vendosjen e zezakëve, që në Ulqin janë quajtur harapë. Në veçanti theksohet për disa familje  detare ulqinake(Fici, Shurdha, Shepeteja etj.) të cilat kanë lundruar  si tregtarë në Adriatik e Mesdhe duke sjellur me vete zezakë, të cilët me pas i kanë sistemuar në punë dhe në familjet e tyre. Me vendosjen e tyre në Ulqin, ata kanë marrur mbiemrat e familjeve ulqinake, të cilët i kanë përdorur si dëshmi e identitetit të tyre. Të dhënat për numrin e zezakëve në Ulqin janë të ndryshme, varësisht prej viteve dhe autorëve të ndryshëm. 

Ulqini si vendbanimi i ri  i zezakëve

Pas rënies së Ulqinit nën Perandorinë Osmane në shek.XIV, vendosja e zezakëve në Ulqin ishte bërë dukuri e kohës, ndërsa autoriteti i familjeve ulqinake varëj edhe nga numri i zezakëve që kishin.

Detarët turko-arabë me vite kanë grabitur  njerëz nga bregu afrikan dhe i kanë shitur si robër në tregun në Ulqin, por edhe nëpër tregjet tjera gjithandej Evropës, Azisë e Afrikës. Kryesisht kanë qenë shërbëtor në shtëpia, prona por në anijet e ndryshme tregtare të kohës.

 Tregu i robërve në Ulqin ka qenë  më i madhi në Adriatik. Robërit i kanë sjellë nga të katër anët, por sidomos nga qytetet bregdetare. Nu ka dilemë se në historinë e bujshme të Ulqinit nuk mund të anashkalohet tregimi për robërit afrikanë, e pasardhësit e tyre qe sot e kësaj dite gjinden në këtë qytet. 

Jo rrallë është bërë edhe tregti me ta, qe dëshmohet edhe nga guri i robërve në Kalanë e Ulqinit, që si dëshmi ekziston edhe në ditët tona. 

Pjesë e qytetarëve ulqinakë

Në sajë të rrethanave shoqërore ata u bënë pjesë e qytetarëve të Ulqinit, sepse këtu ata kanë jetuar, punuar në det si pjesë e ekipazhit të anijeve të ndryshme, kanë punuar tokën, vjelur ullinjët, janë marrë me peshkim etj. Jeta e harapëve(zezakëve) në Ulqin, ishte identike si qytetarët tjerë në këtë qytet. Ata nuk ishin të diskriminuar në sajë të racës dhe ngjyrës së tyre, e kundërta ishin pjesë e pandarë e familjeve ulqinake, të cilët i kanë mbeshtur në çdo aspekt si pjesëtarë të familjeve të tyre. Në këtë aspekt  si rrallë kund në Ulqin në praktikë u dëshmu toleranca dhe solidariteti familjar e shoqëror, që dëshohet nga shumë fotografi qe janë pjesë e këtij albumi.

Prania  e zezakëve në Ulqin iu ka bërë përshtypje edhe të huajve të cilët e kanë vizituar Ulqinin, ku me këtë rast autori ceken udhëpërshkruesin çek Jozef Jan Svatek i cili shkruan se “… gjindemi në vendin historia e të cilit është histori e piraterisë në këtë pjesë të Adriatikut dhe në qytetin në të cilin piratëria është ruajtur më së gjati në Evropë. Nga kjo kohë grabitqare kanë mbetur mjaft monumente, e vetëm njëri prej tyre janë zezakët-vëndës të vjetër, pasardhësit e robërve që u sollën pronarëve të vet të dikurshëm dhe mbetën këtu. Këtu e kanë mirë, fundja në çka jam bindur, aq e kanë mirë sa që nuk kanë kërkesa të shkojnë ndokund tjetër”.

Me ulqinakët shkuan edhe zezakët

Por, në sajë të  rrethanave shoqërore e politike, në sajë të luftës dhe të presionit të Fuqive të Mëdha, Perandoria Osmane ia dorëzon Ulqinin Malit të Zi, në nëntor 1880, kemi dekompozimin demografik të këtij qyteti. Të pakënaqur nga pushtetin i ri shumë shqiptarë të Ulqinit shpërngulen nga qyteti duke u vendosur në Shkodër e Durrës. Me këta familje ulqinake janë shpërngulur edhe zezakët të cilët ishin pjesë e tyre familjeve. Nga ajo kohë e deri në ditët tona janë të pranishëm zezakët në qytetin e Shkodrës, të cilët me krenari cekin se janë nga Ulqini.

Në mungesë të martesave dhe të shtimit natyror, zezakët në Ulqin janë zvogluar shumë, andaj edhe prania e tyre mbeti simbolike, ndërsa afro-ulqinakja  e fundit nga të dy prindërit File Kastati ka vdekur  në Ulqin  në vitin 2022.

Fotografitë  si kujtim

Në fund duhet thënë se nuk ka banorë nga Ulqini apo jashtë tij e sidomos turistët e shumtë të cilët e kanë vizituar e pushuar në Ulqin e mos ta kenë ndonjë fotografi të realizuar nga fotografi Riza Shurdha. Dhe nuk ka si të jetë ndryshe sepse ky ishte fotografi i parë profesional në Ulqin, ndërsa dyqani “Pinjeshi” në Ranë ishte simboli i fotografisë në këtë qytet për afër gjysëm shekulli. Andaj, sa herë të shikojmë fotografitë e vjetra, do ta kujtojmë Riza Shurdhën i cili fotografinë e kishte profesion e pasion si rrallë kush, duke mbetur ikona  e fotografisë së Ulqinit.

Hajro Ulqinaku, Riza Harapi-Shurdha, Botoi: BKSHMZ, Ulqin, 2022.