Prof. As. Dr. Hasan Bello/

Daut Efendi Boriçi është një personalitet i njohur për Lëvizjen Kombëtare Shqiptare dhe administratën osmane në fund të shekullit XIX. Pas përfundimit të arsimit fillor në qytetin e Shkodrës, ai u diplomua në medresenë e Stambollit dhe më pas u regjistrua në shkollën e lartë që përgatiste mësues të ciklit të ndërmjetëm (“Dârülmuallimîn-i Rüşdi”). Pas mbarimit të saj ai u kthye në qytetin e lindjes si kryemësues. Gjatë kësaj periudhe, ai hartoi një abetare shqip me gërma arabe dhe bëri përpjekje që gjuha shqipe të vendosej në programet e këtyre shkollave.

Mbi veprimtarinë pedagogjiko-arsimore dhe rolin e Daut Efendi Boriçit në shkollën ryshdije të Shkodrës, drejtori i Shoqatës Biblike Britanike dhe të Huaj në Perandorinë Osmane, me qendër në Stamboll, Aleksandër Thomson shkruan se gjatë vizitës së tij në vitin 1867 shkolla në fjalë mbante ende reputacionin e saj. “Daut Efendi, pedagogu, ishte ende atje, po aq energjik sa më parë dhe pjesmarrja ishte arritur aq shumë saqë ndërtesa që ishte më parë ishte lënë për degën e ciklit të ulët, ndërkohë që Daut Efendiu me nxënësit më të mëdhenj ishin zhvendosur në salla më komode në një godinë bashkangjitur. Dr.Koelle dhe unë u kënaqëm shumë që patëm mundësi të vizitonim këtë shkollë, sepse Daut Efendiu ishte një njeri i arsimuar dhe me karakter entuziast e energjik, dhe dukej qartë se kishte fituar ndjenjat e dashura të nxënësve të tij, dhe i kishte frymëzuar me një pjesë jo të vogël të zellit të vet. Kjo në vetvete ishte një pamje e pëlqyeshme, dhe megjithëse ajo u dobësua deri diku nga mendimi që karakteri i cili formohej në këtë shkollë do të ishte i ngarkuar me nocione dhe ndjenja islame mjaft të forta, prapë dukej në përgjithësi më mirë që popullit t`i mësoheshin elementet e diturisë, si p.sh. këndimi, shkrimi, gramatika, gjeografia, etj., edhe nën një mbikqyrje jo të favorshme, sesa të lihej fare pas dore. Daut Efendiu na priti me përzemërsi të madhe, dhe mund t`i bënim komplimentin më se të ndershëm që ai ndodhej në krye të shkollës islame më të begatshme që kishim parë gjëkundi në Turqi”.

Daut Efendi Boriçi shërbeu si inspektor i përgjithshëm i arsimit në Shkodër dhe me krijimin e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit edhe si kryetar i saj në këtë qytet. Për shkak të angazhimit të tij në përpjekjet dhe betejat që dega e Shkodrës dha për mbrojtjen e territoreve shqiptare, në vitin 1880 ai u transferua në Stamboll. Në vitin shkollor 1882-1883 ai i propozoi Ministrisë së Arsimit një projekt për vendosjen e gjuhës shqipe në shkollat osmane kudo ku kishte shqiptarë. Ndërsa në vitin 1888 ai u ngarkua me detyrën e drejtorit të arsimit për vilajetin e Shkodrës. Gjatë gjith jetës ai u përpoq për zgjerimin e rrjetit arsimor, emancipimin kulturorë dhe kombëtarë të popullit shqiptar.

Rafaela Prifti/

Sezoni i këtyre insekteve fluturuese është në fazën e vet intensive që do të thotë se tek shumë prej nesh vërehen tashmë vendet e pickuara prej tyre. Mjeket japin rekomandimet e tyre per mbrojtjen me te mire nga mushkonjat gjate stines se veres. Pickimi i mushkonjës shkakton kruarje të lëkurës sepse këto insekte lënë pas një sasi të vogël të pështymës që shkakton inflamacion në vendin e pickuar dhe si rezultat aktivizon përgjigjen e sistemit tonë imunitar.

Si të zgjidhni kremin më të mirë mbrojtës nga mushkonjat?

Ka një shprehje të vjetër angleze që thotë se mushkonjat janë njësoj si njerëzit e shtëpisë – janë boll të bezdizshëm por kanë gjakun tonë. Mushkonjat femër kanë në pjesën e aparatiti të gojës një si sondë me anë të së cilës shpojnë lëkurën, thithin gjaun dhe lëshojnë sekrecionin që mund të shkaktojë skuqje, fryrje dhe irritim. Qendra për Parandalimin dhe Kontrollin e Sëmundjeve njofton se këtu qëndron edhe rreziku i infektimit me parazitë si malaria dhe viruse të tilla si denge, Nili perëndimor dhe Zika. Qendra rekomandon kremra që kanë përbërës aktiv: DEET, IR3535, Picaridin, ose vaj limoni të eukaliptit, të cilat gjenden në listën e Agjencisë së Mbrojtjes së Mjedisit (EPA).

Hidrokortizoni mund të zvogëlojë inflaminimin dhe kruajtjen por mjekët thonë se fëmijët, gratë shtatzëna ose persona me infeksione të lëkurës duhet të kenë kujdes të posacëm ndaj tyre. Në përgjithësi, kremrat hidrokortizone duhet të përdoren vetëm për periudhave të shkurtra, ose me rekomandim të mjekut.

Për të ndierë lehtësim të shpejtë, mund të vendosni akull në vendin e pickuar sepse temperaturat e ftohta ngadalësojnë shkallën e inflamacionit. Rekomandahohet që akulli mos vendoset direkt në lëkurë, por së pari në një pako plastike ose pëlhurë të hollë.

Një nga efektet e aloe verës është trajtimi i lëkurës së acaruar ose inflamacioni nga pickimet e mushkonjave. Sipas rekomandimeve, pjesa e tulit ose xheli i saj aplikohet në zonën e acaruar. Nga “ilacet popullore”, mjalti konsiderohet si një ‘ndihmë e shpejtë’ për të lehtësuar irritiminnga pickimi i mushkonjave sepse mund të ndihmojë në parandalimin e infeksionit.

Pickimi i mushkonjave mund të shkaktoj rreziqe jo vetëm në lëkurë por dhe për organizmin

Nëse shqetësimet nga pickimi i mushkonjave zgjasin më shumë se një javë ose vërehen shenja të infeksionit apo reaksione alergjike duhet kërkuar kujdes i menjëhershëm mjekësor. Në rast se shfaqen probleme të frymëmarrjes, enjtje në zonën e pickuar, të përziera, të vjella apo marrje mendsh duhet të drejtoheni patjetër tek mjeku.

A mund ta parandalojmë pickimin nga mushkonjat?

Ndonëse shmangia është e vështirë, një nga mënyrat më të thjeshta të mbrojtjes nga pickimet e insekteve është mbulimi i lëkurës se ekspozuar sa më shumë që të jetë e mundur, vecanerisht oret e agimit dhe muzgut jane koha me aktive e tyre, spërkatja me esencë limoni e dyerve dhe dritareve, përdorimi i rrjetave kundër mushkonjave gjatë natës, si dhe mbajtja thatë e vendeve sepse mushkonjat shumohen me shpejtësi ne ujra të ndenjura.

Irida Xhura/

Libri është një mik i mirë që mund të të edukojë e udhëzojë, por mund të bëjë edhe të kundërtën! Jemi mësuar t’i qasemi librit duke e vlerësuar atë dhe duke gjykuar se do të na ndriçojë pjesë të mendjes e të shpirtit tonë, do të na bëjë të njohim vetveten e të tjerët. Libri artistik është një mënyrë e shkëlqyer për të kaluar edhe kohën e lirë, ndaj tani është stina ideale për lexime, por çfarë po zgjedhin të rinjtë? Si përzgjidhen librat në raftet e librarive?

Në mesin e jetës vanitoze, pakkush shkruan kritikë e pakkush e lexon kritikën, ndaj në mungesë të saj e të filtrit profesional, lexuesi shkon verbazi drejt zgjedhjeve të leximit. Dendur zgjidhet ai libër që qarkullon më shumë në rrjet, që qarkullon mes adoleshentësh, ai që në kopertinë ka vulën “bestseller”, që do të thotë më i shituri, a thua se kjo vulë jep konfimimin se libri që ke në duar është ushqim i kontrolluar për trurin e mund ta gëlltisësh pa frikë. Kështu, këto libra të shumëshitur e të shumëlexuar, zënë hapësirë në bibliotekat e në mendjet e lexuesit të pakualifikuar, përcaktim ky që u referohet atyre lexuesve, të cilët nuk kanë formim shkencor mbi letërsinë. Ata janë më të brishtët, kur vjen puna te zgjedhja e librave. Veçanërisht dua të ndalem tek adoleshentët. Jo se nuk ka të rritur, të cilët futen te grupi i lexuesve të pakualifikuar, por shqetësimi im i referohet kësaj grupmoshe, që është në kohën e ndërtimit të personalitetit, të formimit intelektual e shpirtëror, është në një çast kritik për të njohur veten e botën përreth. E ne të rriturit veçanërisht ngulmojmë se libri është një rrugë e ndritshme dhe e sigurt për to, mirëpo në tregun tejmbushur me “bestseller” adoleshentët po “helmohen” nga vula e shitjeve. 

Rëndom shoh 15-vjeçarë që lexojnë me etje mangat, histori të shkurtra, të thjeshta, të zbrazëta ose  autorë si Collen Hoover, Holly Jackson, Holly Black, Lucy Score etj. E di që shumë prej jush në këto çaste po pyesin veten nëse i kanë dëgjuar ndonjëherë. Njësoj edhe unë, derisa mora në duar të lexoja disa pasazhe për të kuptuar më shumë se pse adoleshentët zhyten në këto libra. 

Nuk qe fort e vështirë për ta zbërthyer enigmën, sepse faqet ishin të mbushura me përshkrime të zhveshura, të rëndomta, të pashije të aktit seksual ose me histori të frikshme e të përgjakshme vrasjesh, rrëmbimesh e aktesh të tjera makabre, çnjerëzore. Personazhe të vendosura në histori absurde dashurie, në marrëdhënie varësie, të abuzuar dhe të ngecur në kurthe që i çojnë drejt degradimit.

Është e kuptueshme se adoleshentët duan të zbulojnë botë të panjohura, është e kuptueshme edhe se dashuria, përfshirë edhe erotikën ka qenë kahera e do të vazhdojë të jetë, një “substancë” e pëlqyeshme në letërsi, mirëpo kur kjo vjen e rëndomtë e pa artistiken, humbet çdo vlerë. Ajo krijon vizione të gabuara, të pashëndetshme si dhe ofron keqedukim. 

Këto libra, të cilët nuk paraqesin as teknika rrëfimi, as kompozicioni, as përshkrimi, as larmi leksiku, as kurrfarë mesazhi, janë si një dozë adrenaline. Ato ndezin një lumturi akute, një imagjinatë absurde, ireale, e cila depërton për t’u brendësuar dhe për të fomësuar lexuesin. Por të dashur lexues, teksti nuk mund të jetë vetëm një objekt, një imazh, një sekuencë tingujsh, një rreshtim shkronjash a fjalësh. Objekti si lëndë nuk është ende tekst, por duhet krijuar si i tillë dhe jeni ju lexuesit që e krijoni atë. Do të citoj këtu Umberto Econ, sipas të cilit teksti është një “makinë dembele”, e cila arrin të aktivizohet plotësisht vetëm falë kooperimit të lexuesit. Ky i fundit e interpreton tekstin, mbush hapësirat e bardha. 

Kështu pra, teksti nuk e modelon lexuesin vetëm nga njohja, por provokon tek ai një seri gjendjesh emocionale e pasionale. Kuptimi i një teksti rrjedh nga raporti komunikues që realizon me lexuesin, i cili mund të arrijë një thellësi më të vogël a më të madhe në krahasim me nivelet e ndryshme të tekstit. 

Ti lexues je duke ndërvepruar me romanin që po lexon edhe pa vetëdije, ai po lë tek ti një ide a një mendim, ndaj të lexuarit mund të jetë një “ushqim” a një “helmim”. Cili lloj lexuesi do të jesh ti? Nëse shkrimi i një romani të madh shpesh është krahasuar me ndërtimin e një katedraleje, mund të themi se leximi e rihap këtë kantier të stërmadh.  Ti mund të ndjekësh thjesht dramën dhe si turist, të mjaftohesh me “filmimin” e asaj që sheh, duke e shtyrë për më vonë shqyrtimin me të kujdesshëm të pamjeve që ke marrë. Por të lexosh me kujdes një roman është krejt tjetër gjë: do të thotë të zbulosh, të ripërshkosh etapat e një rrugëtimi ndërtues dhe të kuptosh marrëdhnëniet mes pjesëve në tërësinë komplekse të veprës. 

Për të mbërritur këtu duhet të lexosh autorë dhe vepra që kanë dëshmuar të jenë të tejkohshëm. Lexoni klasikët për t’u njohur me letërsinë e vërtetë, atë letërsi që pavarësisht rrokullisjes nëpër shekuj, mbetet aktuale dhe me vlerë. (Në rrjet gjeni lehtësisht 100 autorët më të mirë klasikë dhe titujt e veprave të tyre.) Me ta mësuar veten me to, do ta ndieni se shumë autorë, me të cilët keni humbur kohë, pas 10 e kusur vjetësh do të jenë zhdukur nga qarkullimi. Në fillim mund të hasni vështirësi për shkak se ritmi i leximit do të jetë më i ngadaltë, gjuha më e larmishme do të kërkojë më shumë përqendrim e hulumtim, por kjo do t’ju stërvisë edhe për detyra madhore në të ardhmen.

Nuk mjafton të lexosh, duhet të dish çfarë të lexosh! Asnjëherë mos e nënvlerësoni rëndësinë dhe ndikimin e librave në atë që ju mendoni, ndieni e veproni. Investoni te vetja duke lexuar në mënyrë të orientuar, këshillohuni me profesionistë të fushës, me mësuesit ose me prindërit tuaj. Qëndroni në zonën e sigurisë duke lexuar si fillim klasikët, e më pas do të ndieni të jetë ndërtuar në mendjen tuaj themeli për të lexuar shkrimtarë modernë e postmodernë. Lexoni jo për ta vrarë kohën, por për ta fituar atë.

Nga Prof. dr. Roland Gjini

Qendra e studimeve Albanologjike dhe Ballkanologjike.

Universiteti i Elbasanit./

Tradita arsimore e Elbasanit bëri hapa të dukshëm progresivë edhe në gjysmën e dytë të shekullit XX, pavarësisht politizimit dhe ideologjizimit të skajshëm të shkollës nga partia-shtet në vitet 1944-1990. Në plejadën e bollshme në numur me figura e personalitete nga Elbasani, që kanë dhënë një kontribut të spikatur në xhvillimin e arsimit tonë kombëtar të kësaj kohe, në mënyrë të veçantë në fushën e drejtimit të arsimit dhe të të pedagogjisë e didaktikës shkollore, një vend të spikatur zë doktori i shkencave didaktike Reshit Koburja. U lind në vitin 1936 në një familje me tradita qytetarie në Elbasan. Pas mbarimit të shkollës 7-vjeçare, në vitet 1951-1955 ndoqi e përfundoi me rezultate shumë të mira shkollën e mesme pedagogjike (Normalja) të Elbasanit dhe në vitin 1959 u diplomua po me rezultate shumë të mira në Universitetin e Tiranës, në degën gjuhë e letërsi ruse në fakultetin e Filologjisë.

Pas mbarimit të fakultetit shërbeu si mësues në vende të ndryshme të Shqipërisë, fillimisht, në vitet 1959-1960, në Himarë të rrethit të Vlorës e, më pas, në vitin 1960 u transferua në rrethin e Gramshit. Këtu punoi e kontribuoi për 12 vjet, konkretisht, në vitet 1960-1962 si mësues në shkollën e mesme të përgjithshme “SH. Gjuzi”, në 1962-1963 mësues e zv/drejtor po në këtë shkollë, në vitet 1963-1966 në detyrën e drejtorit të shkollës së mesme të përgjithëshme “Sh. Gjuzi”. Më pas, më 1966 deri më 1968, punoi si inspektor arsimi po në Gramsh, ndërsa në vitet 1968-1972 ishte shef i Seksionit të Arsimit e Kulturës në këtë rreth.

Në vitin 1972, në kohën e një liberalizimi të përkohshëm në vend, Reshit Koburja, nisur nga aftësitë e formimi i tij, u transferua në Elbasan, fillimisht, në vitet 1972-1975 si drejtor i Kabinetit Pedagogjik, e më pas, 1975-1977 si inspektor në Seksionit e Arsimit e të Kulturës të rrethit të Elbasanit. Gjatë kësaj kohe, sidomos gjatë viteve që drejtonte Kabinetin Pedagogjik, dolën në pah aftësitë jo vetëm menaxhuese e organizuese të Reshitit si drejtues i arsimit, por edhe formimi i tij si një didakt e metodist i aftë, në veçanti për lëndët shoqërore. Ndërkohë, Kabineti Pedagogjik që ai drejtonte mori një fizionomi dhe vlerësim tjetër nga ana e mësuesve në qytet e fshatra. Ndryshe nga inspektorët e seksionit të arsimit, metodistët e Kabinetit Pedagogjik filluan të mos shihen më nga mësuesit e shkollave si kontrollorë të rreptë të punës së tyre, por si njerëzit më të afërt e më të nevojshëm për profesionin e tyre. Ata filluan të vlerësohen si specialistë që udhëzojnë, japin e hedhin mendime e ide produktive për mbarëvajtjen e punës në shkollë, e në mënyrë të veçantë për rritjen cilësore të orës së mësimit. Vetë Reshiti, në biseda me ta shprehej se kabineti pedagogjik duhej parë prej tyre si “Shtëpia e mësuesit” dhe metodistët e këtij institucioni duhej të trajtoheshin nga ta si kolegë të tyre, që rrahin mendime për gjetjen e rrugëve, formave e metodave sa më efikase për përmirësimin e mësimit dhe përgatitjen e ndërgjegjshme të nxënësve me dijet dhe aftësitë e duhura. Së bashku me kolegët e tij si Gani Bedhia, Muhamet Ndrita, Ruzhdi Hoxha, Taulant Zaimi, Kujtim Kopani, Genc Trëndafili, Anastasi Kote, Kristaq Mullisi e metodistë të tjerë, shumë shpejt Kabineti Pedagogjik i Elbasanit u bë ndër më të njohurit në vend, arritjet e punës së tij përgjithësoheshin nga Ministri e Arsimit së asaj kohe dhe Instituti i Studimeve Pedagogjike nëpër shkollat jo vetëm të rrethit Elbasan, por në të tërë vendin nëpërmjet materialeve të shkruara normative, siç quheshin atë kohë. Materialet normative ishin manuale udhëzuese për çështje të ndryshme si, për shembull, për drejtimin e shkollës, për metodat e mësimdhënies, për zhvillimin e prirjeve e talenteve te nxënësit nëpërmjet rretheve jashtëshkollore, për ndërtimin e përdorimin e bazës materiale mësimore, etj. Kështu, në vitin 1980, Reshit Koburja, së bashku me kolegë e drejtues të tjerë të arsimit në rreth, përgjithësoi përvojën e Elbasanit në drejtimin e shkollës nëpërmjet dy artikujve të botuar njëri pas tjetrit këtë vit në Revistëm Pedagogjike: “Kontrolli, funksion i rëndësishëm i drejtorisë së shkollës” dhe “Planifikimi dhe organizimi i përgjithshëm i punës së drejtorisë së shkollës”. Në vitet ’80-të të shekullit të kaluar mund të themi që këta dy artikuj shërbyen si udhëzues të rendësishmëm për planifikimin e punës në shkollat 8-vjeçare e të mesme të krejt Republikës.

Ndërkohë, Reshit Koburja nuk reshti së dhëni udhëzime, këshilla dhe rekomandime për përmirësimin e metodave të mësimdhënies si nëpërmjet kontrolleve-ndihmë nëpër shkolla, ashtu edhe nëpërmjet kumtesave në takime kualifikuese me mësuesit e rrethit, në konferenca pedagogjike si dhe me artkuj në shtypin pedagogjik. Përmendim këtu disa prej tyre: Në Revistën Pedagogjike nr. 1 viti 1978 ai botoi një artikull me shumë interes për mësimdhënien e gjuhëve të huaja, me titull “Mbi punën mësimore-edukative në klasë e jashtë saj në mësimin e gjuhëve të huaja”. Ishte ndër të parët në vend që në fillim të viteve ’70-të të shekullit të kaluar shtroi nevojën e përdorimit të lidhjeve ndërlëndore në mësimin e lëndëve të veçanta. Për këtë në gazetën “Mësuesi” më 14.03.1973, botoi një artikull me këtë tematikë. Këtu ai këmbëngulte që mësuesi i një lënde të caktuar duhet të zotërojë mirë e në thellësi nga ana shkencore jo vetëm lëndën e vet mësimore që mbulon, por edhe lëndë e shkenca të tjera që lidhen me lëndën e tij, të paktën aq sa të shpjegojë koncepte e dukuri që përmban lënda e tij, por që bëhen të qarta nëpërmjet lëndëve e shkencave të tjera.

Ai ishte një kërkues i rreptë ndaj vetes, lexues i zellshëm i botimeve pedagogjike, sipas kushteve të asaj kohe, ku botimet kryesore të huaja ishin në gjuhën ruse, të cilën ai e njihte mirë. Mbante lidhje të ngushta me specialistë të njohur të pedagogjisë, psikologjisë e didaktikës në vend, si me prof. Hamit Beqjen e prof. Bedri Deden. Duke qenë ndër bashkëpunëtorët më aktivë të Institutit të Studimeve Pedagogjike në Tiranë, miqtë e tij më të ngushtë përveç elbasallinjve Pëllumb Gaçe e Qazim Kashari ishin edhe metodistet e didaktët Kozma Grillo e Shefik Osmani. Në biseda me ta ai përherë shtronte probleme didaktike, rrihte mendime e kërkonte opinione të tyre, duke parashtruar edhe të vetat, për çështje të ndryshme të mësimdhënies dhe edukimit në shkollë. Ndërkohë, në kontrollet-ndihmë që zhvillonte Seksioni i Arsimit të rrethit në bashkëpunim me Kabinetin Pedagogjik, Reshit Koburja rekomandonte për pjesëmarrje në këto grupe kontrolli mësues e drejtues shkolle të dalluar në punën e tyre, qofshin këta edhe të rinj. Akoma më tej, ai ishte që përkrahës i flaktë i mësuesve e i mësueseve të reja që premtonin cilësi në punën e tyre. Këta të rinj jo vetëm i përkrahte por edhe i promovonte në aktivitete të ndryshme didaktike dhe shkencore, si ligjërues me kumtesa e informacione të ndryshme shkencore e pedagogjike në takimet kualifikuese me mësuesit e rrethit, të cilat zhvilloheshin për disa ditë në intervalet e pushimeve të shkollës në muajt janar, prill e qershor, në mënyrë të planifikuar nga kabineti pedagogjik. Pothuaj të tërë ata mësues të rinj të viteve ’70-‘80-të, të cilët ndjenë nga afër përkrahjen dhe mbështetjen e Reshit Kobures, në karrieren e tyre jo vetëm u bënë mësues të mirë, por bënë hapa përpara në kualifikimin shkencor duke marrë grada e tituj, arritën të jenë drejtues shkolle apo të arsimit në rrethe, bashki e qarqe, ata që u morën me kërkim shkecor u bënë pedagogë, drejtuesh departamentesh apo fakultetesh, madje edhe rektorë universiteti. Kishte edhe nga ata që u dalluan në politikë duke u bërë deri deputetë apo anëtarë qeverie.

Meqenëse nga regjimi i kohës ishte i cilësuar me “cen në biografi” ai nuk mundi të qëndrojë gjatë si drejtues i institucioneve arsimore në Elbasan. Kështu në vitet 1977-1981 u shkarkua nga detyra e inspektorit të arsimit në rreth dhe u caktua si mësues i thjeshtë në shkollën e mesme mekanike pa shkëputje nga puna të qytetit. Largimi i tij nga kabineti pedagogjik i rrethit la një boshllëk të dukshëm, prandaj në vitin 1981 ai u caktua përsëri si pjesë e këtij kabineti, por tashmë si metodist i theshtë. Me riardhjen e tij në kabinet u vu re dukshëm gjallërimi i jetës së këtij institucioni, në mënyrë të veçantë përmirësimi cilësor i procesit të kontroll-ndihmës në shkollat e rrethit si dhe puna kualifikuese me mësuesit. Në veprimtaritë kualifikuese me mësuesit e rrethit, në hartimin e programeve kualifikuese dukej qartë mendja dhe dora e Reshit Kobures. Rezultatati më i dukshëm i punës së Reshitit në vitet ’80-të të shek XX ishe ngritja dhe funksionimi në mënyrë rezultative i komisioneve të lëndëve me mëues të një profili. Këto komisione bashkonin mësues sipas profileve të disa shkollave të qytetit e të rrethit, të cilët në bazë të një plani të hartuar mirë zhvillonin veprimtarinë e tyre kualifikuese në bashkëpunim me kabinetin pedagogjik të rrethit.

Ndërkohë, Reshit Koburja nuk u ndal asnjëherë në rrugën e kualifikimit të tij si menxhues i zoti arsimit dhe si një didakt i përgatitur si teorikisht, ashtu edhe një zotërues i përvojave të shumta gjatë punës së tij disa dhjetëra vjeçare në arsim. Në këtë rrjedhë të kualifikimit të vazhdueshëm përmendim edhe mbrojten nga ana e tij të gradës “Kandidat i shkencave” me vendim të Komisionit të Lartë Shtetëror të Atestimit më datë 23.09.1989., të konveruar në vitin 1994 në “doktor i shkencave didaktike”. Tema e disertacionit të mbrojtur prej tij ishte: “Për konceptimin bashkëkohor të përmbajtjes, metodave e të formave të kontrollit të dijes në klasat V-VIII të shkollës 8-vjëçare”. Në këtë punim shihen qartë disa mënyra të reja të zhvillimit të kësaj faze të rëndësishme të orës së mësimit, ku autori vë theksin në atë që në praktikën tonë shkollore termi “kontroll njohurish” duhet zëvendësusr patjetër me termin “kontroll dijesh”, pasi njohuritë janë vetëm pikënisja e procesit të të mësuait. Në se e kufizojmë procesin mësimor në thjesht përvetsim njohurish atëhere të mësuarit, sidomos në lëndët shoqërore, rrezikon të kalojë drejt të mënyrës mekanike dhe të përciptë të të përvetsuarit. Ndërsa kur të mësuarit, thekson autori, orientohet drejt formimit të dijeve, duhet të kemi në konsideratë se dijet janë më të qëndrueshme se njohuritë, ato janë njohuri të zbatuara në rrethana të caktuara, ato gjithashtu formohen si rezultat i veprimeve të menduara mirë dhe shprehin raporte të caktuara të elementeve të veçanta të njohurive mes tyre, dijet janë forma të konceptuara që lindin nga veprime mendore të ndërgjegjme te nxënësit. Në disertacionin e tij dr. Reshit Koburja nënvizon se suksesi i kontrollit të dijeve në orën e mësimit varet nga pyetjet që ndërton e drejton mësuesi. Për t’i orientuar drejt mësuesit në hartimin e pyetjeve autori bën edhe një klasifikim të tyre, duke nisur me pyetjet riprodhuese, duke vijuar me pyetjet formuese e duke shkuar deri në pyetje të nivelit të lartë, siç janë pyetjet krijuese apo vlerësuese. Duke këmbëngulur për rëndësinë e të pyeturit në orën e mësimit, ai shprehej se në se do të dish se i kujt niveli është një mësues, shih se si ai e ndërton dhe e drejton pyetjen në orën e mësimit.

Në fillim të viteve ’90-të të shekullit të kaluar Reshiti përkrahu dukshëm lëvizjet demokratike të rinisë, intelektualëve dhe të popullit shqiptar për liri e demokraci. Ishte kjo një arësye më shumë që në vitet 1991-1992 ai u caktua në detyrën e shefit të Seksionit të Arsimit e të Kuturës në Komitetin Ekzekutiv pluralist të rrethit Elbasan, detyrë të cilën e kreu me përkushtim e profesionalizëm. Pas daljes në pension ai nuk u shkëput nga veprimtaria pedagogjike, të cilës i kishte kushtuar gjithë jetën. Për disa vite drejtoi me kompetencë profesionale dhe efektivitet shkollën e mesme private “Iliria”, ndër të parat e këtij lloji në Elbasan.

Në punën e tij kërkimore-shkencore dr. Reshit Koburja nuk u përqëndrua vetëm në çështjet didaktike, por edhe më gjerë. Kështu, pas ardhjes së demokracisë, ai u angazhua në studime të thelluara për Normalen dhe për historinë e arsimit në Elbasan, sidomos në njohjen e propogandimin e figurave të dalluara në fushën e pedagogjinë e didaktikës të trevës së këtij qyteti. Studimet e tij ai i publikoi jo vetëm në konferenca e tubime shkencore por edhe në shtypin periodik, si dhe në botime të tilla si: “Normalja në traditë”, “Normalja në fokus të bashkëkohësisë”, “Në panteon, drejt panteonit” etj. Mund të themi që ai qe ndër të parët që njohu lexuesit dhe opinionin publik me figura e personalitete të tillë si: Sulë Harri, Fadil Gurmani, Sotir Paparisto, Dhimitër Paparisto, Vasil Andoni, Skënder Sejdini, Venemin Dashi, Kamber Kazazi, Kol Prela, Mehmet Daiu, Kasem Bajram Malasi, Gani Bedhiu, Hysen Cera etj.

Puna më e vyer e dr. Reshit Kobures është kontributi i tij në një nga veprat më madhore të shkruara për Elbasanin e të botuar në vitin 2003: “Elbasani Enciklopedi”. Ai bashkë me disa bashkëpunëtorë të tjerë në vitin 1998 formuan një grup që përbënte Redaksinë Qendrore: Prof. as. dr. Kujtim Bevapi, përgjegjës i Redaksisë, anëtarë: Prof. as. dr. Ali Lazareni, Dr. Reshit Koburja, Prof. as. dr. Tomor Plangarica, Mësues i merituar Zeqir Sarja. Redaktor shkencor i enciklopedisë ishte Prof. dr. Xhevat Lloshi. Grupe të tjerë me emra të njohur studiuesish nga fusha të ndryshme përbënin redaksitë e veçanta. Roli i rëndësishëm i Reshitit për hartimin e kësaj vepre qëndron në faktin se ai luajti rol parësor nëgrumbullimin e përcaktimin e fjalësit të enciklopedisë, gjithashtu ai vetë personalisht shkroi disa zëra dhe drejtoi Redaksinë e Arsimit, Kulturës, Kulturës Popullore, Shtypit, Informacionit dhe Fizkulturës. Mund të themi se ai dhe shumë autorë të tjerë të kësaj vepre nuk jetojnë më, por ata na kanë lënë pas këtë testament të vyer, i cili është e do të jetë për Elbasanin e më gjerë manuali kryesor i shkruar për të njohur këtë qytet e trevat rreth tij.

Astrit Lulushi/

Dihet se shkencat natyrore merren me studimin e botës ekzistuese të objekteve dhe proceseve materiale. Për shembull, biologjia heton qeniet e gjalla ekzistuese dhe origjinën e tyre. Kimia heton elementët ekzistues dhe proceset me të cilat ato organizohen në forma më komplekse. Astronomia heton yjet, satelitët e tyre dhe galaktikat në të cilat janë organizuar këto sisteme diellore. Dhe kështu me radhë. Aristoteli ishte fizikan dhe filozof i lashtësisë, por fizika e tij konsiderohet sot si empirike ose metafizike, dhe hidhet poshtë nga shkenca moderne. Metafizika studion strukturën e realitetit dhe shkaqet përfundimtare të gjërave; fusha e studimit nuk kufizohet vetëm në atë që është, por edhe në atë që mund të ketë qenë, dhe çfarë duhet të jetë. Përveç kësaj, metafizika heton konceptet themelore që shkencat natyrore i marrin si të mirëqena. Për shembull, ndërsa shkencat e natyrës merren me lloje të ndryshme të substancave materiale – guri, uji, pemët, peshqit, yjet, e kështu me radhë – metafizika ka të bëjë me pyetje të tilla si: Çfarë do të thotë të jesh një substancë e çfarëdo lloji? dhe, A është substanca materiale i vetmi lloj i mundshëm?

Në mënyrë të ngjashme, shkencat e natyrës merren me pyetje, se përse shkakohen – djegia, gravitacioni, riprodhimi dhe kështu me radhë – ndërsa metafizika merret me pyetje të tilla se si arrihet te shkaku në radhë të parë.

Natyrisht, disa filozofë dhe shkencëtarë mohojnë se ka ndonjë realitet tjetër përveç realitetit material, dhe ndonjë metodë të studimit, përveç shkencës; ata mbrojnë materializmin. Por materializmi dhe shkencëtarizmi janë vetë pozicione metafizike në kuptimin përkatës. Ata gjithashtu adresojnë pyetjen nëse realiteti shtrihet përtej botës natyrore, dhe thjesht përgjigjen negativisht. Filozofia e natyrës qëndron midis shkencës natyrore dhe empirike. Metafizika merret me realitetin e mundshëm, jo ​​vetëm me atë material. Shkenca e natyrës nuk është e tillë.

Filozofia e natyrës ka të bëjë me atë se si do të duhej të ishte çdo botë e mundshme metafizike dhe materiale, në mënyrë që ne të jemi në gjendje të marrim njohuri për të.

A ka parime të përgjithshme, më të thella se ligjet themelore të fizikës, të cilat do të duhej të qeverisnin çdo botë të mundshme materiale dhe empirike, çfarëdo qofshin ato ligje themelore? Këto janë llojet e pyetjeve me të cilat merret filozofia e natyrës. Kjo nuk do të thotë se kufijtë midis këtyre fushave të studimit janë gjithmonë të mprehta. Nuk janë, të paktën jo në praktikë. Përndryshe, mund të mendohet si fundi më filozofik i shkencës natyrore – pasi fillon të shtrihet përtej asaj që mund të testohet nëpërmjet vëzhgimit dhe eksperimentit.

Shumë punë në filozofinë analitike bashkëkohore që shkojnë nën emërtimin “metafizikë” në fakt përmbledhin temat tradicionale në filozofinë e natyrës. Dhe shumë pretendime të paraqitura sot si “shkencore” janë në fakt filozofike, ose një përzierje e filozofisë dhe metafizikës. Fizika e Aristotelit është një vepër e filozofisë së natyrës po aq sa edhe një vepër e fizikës. Fakti që nuk kishte asnjë dallim midis këtyre fushave në kohën e tij, dhe shekuj më pas, bëri që shkenca e tij të hidhej poshtë, duke u quajtur metafizike.

Protokolli by: thomasoppong.com