Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

The Forgotten War Goes Global – Middle East Problem is No Longer Remote

by

Rafaela Prifti/

The United States intends to launch further strikes at Iran-backed group in the Middle East, the White House National Security Adviser Jake Sullivan said on Sunday, following the last days attacks on Tehran-aligned factions in Iraq, Syria and Yemen over the last days. The diplomatic efforts by the Biden administration continue with Secretary of State Antony Blinken currently on his fifth trip to the region since October. He is visiting Saudi Arabia, Egypt, Qatar and Israel in the coming days focusing on the return of hostages in exchange for a temporary ceasefire in Gaza. The Yemen strikes are running parallel to the unfolding U.S. campaign of retaliation over the killing of three American soldiers in a drone strike by Iran-backed militants on an outpost in Jordan.

On Friday, the U.S. carried out the first wave of that retaliation by striking targets in Iraq and Syria. The strikes are the latest military actions in a conflict that has spread into the Middle East since October 7, when the Iran-backed Palestinian militant group Hamas attacked Israel from the Gaza Strip, calling it a justified response to “Israeli crimes against the Palestinian people.” Since then, it is reported that Hezbollah has fired at Israeli targets at the Lebanese-Israeli border, Iraqi militias have fired on U.S. forces in Iraq and Syria, and the Houthis have fired on shipping in the Red Sea and at Israel itself.

Secretary Blinken is making a push for ‘enduring peace’ through a US-brokered deal between Saudi Arabia and Israel. The Kingdom of Saudi Arabia has no formal diplomatic relations with Israel ad currently does not recognize Israeli sovereignty. The deal relies on ending Gaza conflict and undertaking steps toward a future Palestinian state. Two senior regional sources say that Riyadh would not insist on Israel taking concrete steps towards a Palestinian state, instead it would accept a political commitment to a two-state solution.

While backing the fighting groups, Iran has so far avoided any direct role in the conflict. The Pentagon has said it does not want war with Iran and does not believe Tehran wants war either. Doubtless the Houthis forgotten war has now gone global. Senior research fellow in Arabic and Islamic studies at Pembroke College, Oxford University, Elisabeth Kendall examines the rise of the Houthis in Yemen from an Islamist movement in the late 1980s to a significant force in Israel’s war on Gaza. She evaluates the impact of disrupting Red Sea trade in terms of both the supply chain as well as driving up consumer prices and importantly the present risk of a major global escalation.

The Houthis are an Iran-aligned group based in Yemen, that is “at once religious, political and military,” Kendall writes. Yet, “the Houthis should not be considered a direct proxy of Iran as in the model of Hizbullah, at least not yet,” says the pro-bono international advisor to a cross-tribal council in Eastern Yemen. Kendall notes that the Houthis are pragmatic and “they will do Iran’s bidding as long as their interests align with and are served by Iran, as is currently the case.” Specifically, she argues “The Houthis have their own independent reasons for adopting a strategy of attacking Red Sea shipping, and their motives are at once domestic, regional and international. Domestically, they can frame themselves as the hero standing up for defenseless Palestinians, which rallies the base and helps them with recruitment. Regionally, the attacks on shipping, which the Houthis insist target only Israeli-linked vessels, enable the Houthis to tap into the general horror around the Arab world at Israel’s apparently indiscriminate bombardment of Gaza. It also increases Houthis’ leverage in talks with Saudi Arabia. Internationally, the Houthi attacks are winning maximum publicity, not only for the plight of Palestinians but also for themselves. Despite nearly a decade of war in Yemen, the world barely noticed the Houthis, and the conflict was often referred to as ‘the forgotten war’. Now at the front and center of an already spread-out conflict, the Houthis are making international headlines. After yearslong on and off conflict their standing from that of terrorist to political interlocutors may be jeopardized by starting a war with the US. They are on the cusp of being recognized as a legitimate political authority in Yemen, as signaled by the country’s UN Special Envoy at the end of December.

After nine years of civil war in Yemen went barely noticed by the international community, it now is currently tuned towards handing compromises in return for promises of peace. Would the US-led targeted military response work? Despite apparent reluctance to go to war by the power players, the aggressive ongoing military action under way is fraught with uncertainty for the region and the world. Everyone is watching and wondering if a miscalculation or an emotional reaction by any party might spark an all-out war.

“What seemed like a faraway problem in the Middle East is no longer so remote,” writes Kendall, founder of the “Modern Middle Eastern Vocabulary” series.

Photo: Secretary Blinken holds joint press briefing in Doha.

DILEMA : GRIP ? COVID? APO TË DY BASHKË?

by

Dr. Shefqet Deliallisi/

Viti i ri 2024 ka ardhur me një shqetsim të ri për shëndetin publik. Shtimi i rasteve të infektuar njëkohësisht me

covid dhe grip stinor janë raportuar. Dhe muaji shkurt zakonisht është kulmi i sezonit të gripit.

Para daljes në skenë të covid-19, një kollë apo dhimbje fyti, nuk na shqetësonte, aq më pak në stinën e gripit, ndërsa kur kjo na did sot gjëja e parë që mendojmë është : “mos jam infektuar me covid” !

Gripi dhe covidi në fillimin e tij kanë simptoma të njejta : temperaturë, kollë, dhimbje fyti, dhimbje trupi, dhimbje koke, lodhje, të dy prekin sistemin e frymarrjes.

Ndonëse si covidi dhe gripi shkaktohet nga viruse, dallime të rëndësishme ka mes tyre. Kryesori, covidi vlerësohet si më i rëndë se gripi. Grip apo covid? Një mënyrë për të shmangur këtë dilemë diagnostike është edhe vaksinimi për grip që ekspertët e rekomandojnë si një masë mbrojtje.

Sigurish, gjëja më e sigurtë për diferencim është një test për covid, dhe deri në marrjen rezultatit personi duhet të qëndrojë të izoluar në shtëpi.

Mos harrojmë se ka edhe teste për të diagnostikuar gripin, disa prej të cilave mund ta japin shpejt rezultatin.

MASAT QË KËSHILLOHEN…

Meqenëse të dy viruset transmetohen pak a shumë në të njejtën mënyrë, masat e shëndetit publik që mund të zbatohen kundër njerit infeksion vlejnë edhe për infeksionin tjetër duke frenuar si përhapjen e koronavirusit ashtu dhe parandalimin e përhapjes së virusit të gripit…

Sipas ekspertëve, ka qenë pikërisht mbajtja e maskës, distancimi social, apo mësimi online faktor i rëndësishëm në parandalimin e përhapjes së rasteve të gripit sezonal, në vitet e kulmit pandemisë covid -19. Në këto vite u shënuan rastet më të pakta të gripit stinor në histori.

KUR DUHET TË SHQETSOHEMI ?

Duhet theksuar se në rastet me

grip&covid duhet të shqetsohemi kur bashkë infeksionet shfaqin vështirësi në frymëmarrje me mundësi të lartë për dëmtime serioze të mushkrive.

Prandaj dhe këto ditë të fillimvitit 2024 këshillohet forcim i masave të shëndetit publik dhe vaksinimi që zvogëlon jo vetëm riskun për tu prekur nga gripi, por dhe mundësinë për rasteve të rënda të covidi-t.

NË TESTIMIN PISA NDËR TË FUNDIT – PËRSE!?

by

Prof.Xhelal Zejneli/

– reformat në arsim që s’do të bëhen kurrë –

Që nga fillimi i pluralizmit, në Maqedoni është folur për reforma në arsim. Deri më sot nuk është bërë kurrfarë reformë. Reforma s’do të bëhen as sot e tutje. Reformat duhet t’i bëjnë institucionet e arsimit. Këto institucione nuk dinë t’i bëjnë reformat, nuk kanë aftësi, nuk janë të përgatitura. Këto institucione apo organe të arsimit janë: Ministria e Arsimit, Biroja për Zhvillimin e Arsimit, Qendra Shtetërore e Provimeve (merret me realizimin e maturës shtetërore), Inspektorati i Arsimit, këshilltarët e arsimit. Disa prej këtyre organeve apo institucioneve janë të shkallës qendrore dhe të shkallës vendore, d.m.th. komunale. Këto farë institucione të lëmit të arsimit s’kanë njohuri të duhura, as në shkallën qendrore, as në atë vendore. Personi i cili s’ka mbajtur regjistër në duar, nuk mund të bëhet ministër i mirë. Ai nuk i di mirëfilli problemet që ekzistojnë në arsim. Fushën e arsimit duhet ta njohin në hollësi anëtarët e kabineteve të ministrave. As këta s’e dinë dhe kurrë s’kanë për ta ditur. 

Kur një popull, bashkësi etnike apo shtet në testimin Pisa del ndër të fundit në botë, atëherë del se kanë ngelur në klasë të gjitha verigat e zinxhirit që e përbëjnë sistemin arsimor. Kanë dështuar Ministria e Arsimit, Biroja për Zhvillimin e Arsimit, Qendra Shtetërore e Provimeve, inspektorët e arsimit, këshilltarët e arsimit, drejtoritë e shkollave fillore dhe ato të shkollave të mesme, përfshi edhe arsimin universitar dhe pasuniversitar. 

Çështja e arsimit është punë e politikës së shtetit. Me fjalë të tjera, çështja e arsimit nuk është vetëm punë e Ministrisë së Arsimit. Politika dhe strategjia arsimore e shtetit është mbi ministrinë. Ministria nuk ndërton politikë arsimore. Ajo zbaton politikë arsimore. E zbaton politikën arsimore të shtetit. Shteti këtu s’ka politikë arsimore, ministria aq më pak. Prandaj s’ka reforma dhe s’ka për të pasur. 

Në shtetin ku arsimi është i politizuar dhe i kapur prej partisë, arsim cilësor s’ka. Në shtetin e tillë për reforma as që mund të flitet. Politizimi apo partizimi i arsimit nuk është shkaktari i vetëm i rënies së cilësisë në arsim. Cilësia në arsim varet nga shumë faktorë. 

Kur shkolla apo sistemi i arsimit, që nga foshnjorja deri në universitet, shndërrohet në ent për punësim, aty s’mund të flitet për arsim cilësor. Aty kemi zhvlerësimin, devalvimin dhe degradimin e tërë ciklit arsimor. 

Projektin e reformës në arsim nuk mund ta bëjnë kuadrot pedagogjike të shkollës së Josip Brozit. Këta pseudo-pedagogë brenda periudhës së tranzicionit fare s’kanë kontribuar për përcaktimin e diagnozës së arsimit. Demagogët kanë për synim ruajtjen e interesave të vet meskinë dhe jo të kërkojnë ndryshime. Kuazi-pedagogët dhe demagogët as që e dinë saktë lëngatën e shkollave. Shpesh flitet për ekspertë të një lëmi të caktuar. Po ku t’i gjejmë këta farë ekspertë?! Ku e kanë varrin t’u çojmë lule? Në vendet e prapambetura secili e merr veten për ekspert. 

Duhet dalluar shkollën në sistemin komunist nga ajo e sistemit kapitalist apo kuazi-kapitalist. Arsimi në vendet e Ballkanit Perëndimor nuk dallohet fort nga ai i qindvjeçarit XIX. Thuhet se, krahasuar me arsimin në kohën e monizmit, ky i periudhës së pluralizmit shënon rënie. 

Projektin e reformës në arsim, në bashkëpunim me subjektet praktike të arsimit, duhet ta paraqesin institucionet shkencore dhe arsimore më të larta të kombit. Reforma duhet bërë duke u bazuar në praktikat e vendeve me arsimim cilësor. Reforma duhet t’u përshtatet kushteve dhe rrethanave të vendit. Nuk mjafton t’i kopjosh modelet japoneze të arsimit, kur s’i ke kushtet dhe rrethanat e Japonisë. Nëpër institucione arsimore punojnë njerëz të cilët mezi e shkruajnë gjuhën amtare. Një popull e fiton lirinë atëherë kur mëson ta shkruajë drejtë gjuhën amtare. 

Ka shumë që flasin për testimin apo për testin Pisa, por të paktë janë ata që dinë se si duket ai. Ndonëse ndër të fundit në testimin Pisa, përgjegjësi s’mban askush. Përgjegjësit arsyetohen me justifikime të pabazuara. Rezultatet ishin të këqija për shkak të pandemisë Covid-19. Maqedonia ishte ndër të fundit në botë edhe atëherë kur s’kishte kovid. Nuk duhet hedhur hi syve të publikut. Dobësinë duhet shikuar drejt në sy. Duhet ballafaquar me të. Ndryshe, ndër të fundit, në mos të fundit do të jemi edhe radhën tjetër. Në mesin e 80 shteteve të testuara, e katërta në botë nga fundi. Mirë që Qendra Shtetërore e Provimeve nuk i publikon rezultatet sipas bashkësive etnike. Ndryshe, rezultatet për njërën sosh do të kishin qenë akoma më dëshpëruese. 

Ç’është reforma? Është prerje. Është e dhimbshme. Reformë do të thotë mbi njëzet për qind të kuadrit arsimor ta largosh nga puna. Cila qeveri e Ballkanit kodrinor mund ta bëjë një gjë të tillë? Cila parti parapolitike e gadishullit e bën një gjë të tillë dhe i humb votat, e humb pushtetin, i humb kolltukët, privilegjet, tenderët. Si t’i lërë pa punë partizanët e partisë dhe militantët e saj?! Një shtet i pazhvilluar si Maqedonia nuk mund t’i lërë pa punë dhe pa bukë mijëra mësues, arsimtarë, profesorë dhe pedagogë.  

Ka shkolla ku artin muzikore ligjërojnë tre arsimtarë, ndërsa punë s’ka as për dy. Si kompensohen këta? Kompensohen duke u dhënë aktivitete të lira. Me fjalë të tjera, ata kanë gjysmë fondi të orëve. Gjysmën tjetër e kompensojnë me të ashtuquajturat aktivitete. Ka arsimtarë, në mos të gjithë, që s’e dinë dot se me ç’aktivitet janë të ngarkuar. Për aktivitetin e lirë ata mësojnë ditën e fundit të vitit shkollor, kur duhet të plotësohet ditari. 

Reforma në arsim i jep fund nepotizmit. Nepotizëm, që nga çerdhja e fëmijëve deri në universitet. Arsimi cilësor njeh profesionalizëm dhe jo politikë, parti, partizan partiakë, militantë partiakë, nepotizëm, korrupsion, mitë, ryshfet dhe imoralitet. 

Në shtetin që vlon nga korrupsioni në nivelet më të larta, mos prit arsimim cilësor. Në shtetin e tillë mjetet financiare në vend që të destinohen për shkolla dhe universitete, përfundojnë në xhepat e pushtetarëve, si të nivelit qendror ashtu edhe të atij vendor. Sidomos në xhepat dhe në llogaritë e fshehta të pushtetarëve të pushtetit qendror. Ç’pret prej një shteti si Maqedonia e cila në fillim të viti shkollor nuk është në gjendje t’u sigurojë nxënësve tekste shkollore për të gjitha lëndët. Çfarë arsimi pret aty?! 

Nxënësit, me përjashtim të atyre pa të ardhura apo me të ardhura të kufizuara, vetë duhet t’i blejnë librat në librari. Dhënia e teksteve falas nuk paraqet kurrfarë ndihme për nxënësit. Ndërkaq nxënësve me të ardhura të ulëta shteti duhet t’u kompensojë një shumë përkatëse mjetesh financiare me të cilat tekstet do t’i blinin në librari. S’bëhet dot shkolla me libra të grisur, të vjetruar, të përlyer, të shkarravitur dhe me mungesë faqesh! 

Shkollat kanë këshill prindërish dhe këshill shkolle ose pleqësi shkolle. Këta të ashtuquajtura këshilla të prindërve apo këshilla shkollorë nuk luajnë kurrfarë roli në shkollë. Dhe kurrë s’kanë për të luajtur. Po të kishin luajtur ndonjë farë roli, gjendja në arsim nuk do të ishte në këtë derexhe. Po të suprimoheshin këshillat e prindërve apo këshillat shkollorë, procesi edukativo-arsimor do të zhvillohej normalisht.

E di ti se në qytetin universitar ende ka shkolla pa sallë fizkulture?! Pa sallë edukate fizike në qindvjeçarin XX, në shtetin evropian, e që synon integrimin në BE?! Mjerim dhe  mëkat!       

Arsimi nuk duron eksperimente dhe pseudoreforma. Shpesh kanë ndodhur do ndryshime. Të gjitha, për një, kanë dalë shterpe, s’kanë sjellë rezultate. S’ka reformë dhe ndryshim pa e përcaktuar diagnozën e sëmundjes në arsim! 

Kush shkon në fakultetet e arsimit?! Në Fakultetin Filozofik, në atë të filologjisë, të matematikës dhe të shkencave të natyrës? Prej tyre dalin mësuesit, arsimtarët dhe profesorët e arsimit të mesëm. Nxënësit e dalluar të një gjimnazi apo të shkollës së mesme të mjekësisë shkojnë në Fakultetin e Mjekësisë, në stomatologji, në informatikë. Ata që kalojnë me dysh apo me tresh ndjekin kryesisht fakultetet e mësuesisë. E nxënësi me dysh apo me tresh s’bëhet dot mësues, arsimtar apo profesor i mirë. Nuk mund të marrësh diplomë universitare, kurse profesionin ta mësosh gjatë përvojës në punë. Një dijetar i madh i qindvjeçarit XX thotë: “Shkolla shërben për t’u pajisur me informata, kurse dituria mësohet gjatë përvojës në punë”.  Por ky dijetar i madh kur ka thënë kështu nuk ka menduar për nxënësin i cili mezi kalon mjaftueshëm. 

Përse të dalluarit apo ekselentët (të shkëlqyeshmit) parapëlqejnë mjekësinë?! S’ka dyshim se një prej arsyeve është edhe ana financiare apo materiale. Nxënësit dhe prindërit e dinë mirëfilli se një mjek ka të ardhura dhe të hyra më të mëdha se një mësues, se një arsimtar apo se një profesor shkolle të mesme. Si mjek apo si stomatolog ai mund të punojë edhe privatisht në ambulancën e vet. Mund të gjejë punë edhe në Gjermani. Rrjedhimisht, fakultetet e mësuesisë u mbeten nxënësve me sukses të dobët, për të mos thënë nxënësve të dobët. 

Nga kjo del se reforma në arsim duhet të përfshijë edhe pagën apo rrogën e mësuesit, të arsimtarit apo të profesorit të shkollës së mesme. Paga apo rroga e mjekut duhet t’i jepet mësuesit në mënyrë që nxënësi i dalluar apo ekselent të ketë motiv të ndjekë studimet e mësuesisë dhe jo vetëm mjekësinë. Paga mujor sot e një mësuesi, arsimtari apo profesori të matematikës, të fizikës, të kimisë, të informatikës duhet të jetë të paktën njëmijë euro, në mos dhe më shumë. Këto janë degë deficitare. Për fat të keq, numri i nxënësve që dinë matematikë dhe fizikë është i vogël. 

Nxënësi me dysh regjistrohet në degën e pedagogjisë. Në afat rekord merr diplomë fakulteti. Ky mësues apo arsimtar si do t’ua mësojë nxënësve matematikën në katër vitet e para të shkollës fillore?! Si pasojë, mungesa e njohurive në matematikë, përcillet gjatë tërë ciklit arsimor, që nga fillorja deri në të mesmen. 

Vitet e fundit janë organizuar dhe janë mbajtur të ashtuquajturat trajnime të arsimtarëve. Nuk rritet cilësia në arsim me trajnime mësuesish apo profesorësh. Në shumë raste, për të mos thënë në të gjitha rastet, trajnuesi është shumë më i dobët se mësuesi apo se arsimtari që trajnohet. Trajnim i thonë kësaj?! Trajnim na qenkësh kjo?! Diploma universitare nuk është leje drejtimi apo patentë shoferi që ta trajnosh një person që ka të kryer fakultet. Atëherë del se institucioni që e ka certifikuar me diplomë universitare nuk qenkësh në krye të detyrës. Trajnimi i kuadrit arsimor, tërthorazi apo drejtpërsëdrejti vë në dyshim vlerat e universitetit. Nuk përkryhet profesioni me trajnim, por me lexim dhe studim të ditëpërditshëm të përjetshëm. 

A thua ç’do të kishte ndodhur sikur testit të maturës shtetërore t’i nënshtroheshin së pari profesorët e pastaj nxënësit?! Po sikur provimet e maturës shtetërore të mbaheshin me kamera dhe pa telefona mobilë?! Po sikur ditën e provimeve të maturës shtetërore valët e internetit të eliminohen?! A thua ç’do të kishte ndodhur?! Vitet e fundit maturën shtetërore nuk e kalojnë më pak se një për qind e nxënësve. Po të merreshin masat e sipërthëna, ngelja do të arrinte mbi 20 për qind.

Regjistrimi në gjimnaze duhet të bëhet me provime pranuese. Për t’iu shmangur shpërdorimeve, provimet pranuese duhet t’i realizojë Qendra Shtetërore e Provimeve. Prej gjimnazeve duhet të hiqen lëndët që janë pjesë e plan-programeve të shkollave të tjera, si: biznesi, menaxhmenti, ekonomia, hyrje në drejtësi. Vlerësimi në lëndë të caktuara duhet të bëhet në mënyrë përshkruese dhe pa nota. Vlerësimet në ato lëndë nuk duhet të llogariten në mesataren e nxënësve. Prej gjimnazeve duhet të hiqet sa më parë mundësia për të qenë nxënës i çrregullt. 

Shteti që nuk e forcon arsimin profesional të mesëm nuk mund të ketë arsimim cilësor. Për ta forcuar arsimin profesional, shteti duhet të ketë industri dhe ekonomi të zhvilluar. Shteti që mbytet në korrupsion nuk mund të ketë ekonomi dhe industri të zhvilluar. Shteti, gjyqësorit të të cilit i besojnë jo më shumë se 4 për qind e shtetasve të vet, është larg integrimit në BE.   

Në fakultetet që përgatisin kuadër për degët e arsimit, të drejtë regjistrimi duhet të kenë kryesisht nxënësit e gjimnazeve. Regjistrimi në ato degë duhet të bëhet me provim pranues, pavarësisht nga diploma e maturës shtetërore. Në shtetin ku ngelja në maturën shtetërore është rreth një për qind, më mirë është që në atë shtet matura shtetërore të hiqet. Por kjo nuk është punë e lehtë se pa maturë shtetërore nuk mund t’i ndjekësh studimet jashtë vendit.

Reformat eventuale në arsim duhet të bazohen edhe në sistemet arsimore të vendeve të suksesshme, përshtatur kushteve dhe rrethanave tona. Nuk është mirë të mësohet kimia pa laborator apo fizika dhe biologjia pa kabinet. Në vendet e suksesshme, në vend të laboratorëve dhe të kabineteve ka kohë që përdoren edhe pajisjet audio-vizuale, video-bimet etj. Shkollat tona s’kanë as laboratorë e kabinete, as pajisje tekniko-teknologjike bashkëkohore. Në rrethana të tilla s’duhet të habitemi se testimin Pisa dalim ndër të fundit dhe në krahasim me atë të vitit 2018 shënojmë rënie si asnjë shtet tjetër bë rruzull.       

Shkollat duhet ta respektojnë disiplinën, rendin dhe rregullin. Humbja e orëve nëpër shkolla, përpos në raste të veçanta, duhet të eliminohet si mundësi. Kriteri nëpër shkolla nuk duhet të banalizohet apo të nëpërkëmbet. 

Shkollat dhe arsimi në përgjithësi duhet të depolitizohen dhe të departizohen. Kriter i vetëm për pranimin e kuadrit arsimor duhet të jetë aftësia profesionale, virtytet njerëzore dhe vlerat morale. Kush është ai që i mat këto parametra dhe vlera? Personin e diplomuar nuk mund ta pranosh në punë me testim.  

Akulli i trashë një metër nuk është bërë për një natë – thonë kinezët. Problemet në arsim nuk janë krijuar sot as dje. Ato trashëgohen nëpër dhjetëvjeçarë. Arsimi nuk është propagandë dhe reklamë. As mashtrim partiak i lemerishëm i bërë para fushatës zgjedhore. Kjo lemeri zgjatë që nga viti 1991. Trashëgohet edhe nga periudha bolshevike e Josip Brozit. Kështu do ta çojnë edhe politikanët dhe udhëheqësit e mëdhenj që do të vinin pas kësaj qeverie.   

Përmirësimi i cilësisë në arsim është proces që mund të zgjasë tridhjetë vjet. Pra, sot ta fillosh, pas tri dekadave t’i vjelësh frytet. Procesi i formimit të inteligjencies së një kombi zgjat njëqind vjet. 

Pa më të voglin dyshim, në trojet tona shqiptare ka fëmijë, nxënës dhe studentë që mund të ndeshen edhe në arena kriteresh të ashpra. Askush nuk ka të drejtë t’i marrë në qafë të tillët. Ata janë fatosa, shpresa të shqiptarisë dhe të njerëzisë.   

Prof.Xhelal Zejneli                                            

Shëndetësia “falas”, që të vret falas

by

Satirë nga Rafael Floqi

Në një kthesë të befasishme të ngjarjeve, të dhënat e fundit nga (OBSH) zbulojnë se edhe pse qeveria shqiptare insiston në shëndetësi falas, shqiptarët “mrekullisht” po mbulojnë 60% të faturës vetë. Për qeverinë Rama ky është kuptimi i fjalës “falas” në buletinin e propagandës.

Ndërsa synojmë të besojmë se shëndetësia duhet të jetë e lirë si një lumë malor, statistikat zyrtare të OBSH paraqesin një pamje tjetër. Në botën emocionuese të financave shëndetësore shqiptare, duket sikur qytetarët po veshin plaçkën e tyre financiare dhe po marrin përsipër përgjegjësinë, ndërsa qeveria luan rolin e një anëtari të pakuptuar. Mungesa e barnave, cilësia e ulët dhe korrupsioni gërryejnë xhepat e grisur të qytetarëve. Një raport i fundit nga Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) zbulon se Shqipëria renditet e para në rajon për shpenzimet e larta shëndetësore që qytetarët e saj duhet t’i mbulojnë nga xhepi i tyre. 

Mirëpo, duket se “Shëndetësia Falas” nuk është aq falas sa emri sugjeron.  Një shqiptar mesatar duket se është bërë një specie e re e financuar vetë për trajtimin shëndetësor. Një prej arsyeve kryesore është fakti që ligji për kujdesin shëndetësor nuk zbatohet, duke e lënë qytetarin të ndjehet si një kampion olimpik i shëndetit privat.

Vendi ynë është ende i paaftë për të ofruar shërbime shëndetësore sipas protokolleve që vetë ai i ka miratuar,”Ato paketa shërbimesh që tashmë janë miratuar nuk ofrohen për pacientët, duke i detyruar ata të kenë shkurtimin e tyre të shëndetit privat.

Shqipëria, e cila doli e para në ofrimin e shëndetësisë falas në rajon, tani duket se ka hyrë në një garë për t’u bërë lider në shëndetësinë private, ku qytetari blen agen, serumin, ilaçin, dhe pothuajse çdo gjë tjetër që ka nevojë. Ndërkohë, mungesa e barnave dhe ilaçeve nuk është një problem i njohur vetëm gjatë pandemisë, por vazhdon të krijojë vështirësi edhe sot. 

Pacientët janë në kërkim të aventurës për të gjetur ilaçet e tyre të nevojshme, si një lojtar që eksploron nivelet e reja të një video lojë në farmacitë private afër spitalit.( Mos rënç në dorë të tyre!).

Në këtë skenar, korrupsioni është një element që nuk mungon. “Ryshfeti i vogël” sa për një kafe ka bërë një hyrje triumfale në skenën shëndetësore. “Pacientët janë duke bërë një investim shtesë në shëndetin e tyre, me shpresën se do të kenë një trajtim më të mirë. Është një lloj loje kazinoje ku lojtarët hedhin para për një shans më të mirë për shërim.” Nga ana tjetër në një kthesë tronditëse, ish ministri ynë i nderuar i Shëndetësisë falas, Beqja ka dëshmuar se inovacioni nuk njeh kufi kur bëhet fjalë për sigurimin e kontratave për shërbimet e sterilizimit. Në një ekstravagancë të vjedhjes së ofertave që mund të rivalizojë çdo film me grabitje në Hollywood, ministri ynë ka demonstruar vërtet artin e zbrazjes së xhepave – ose më mirë, të vjedhjes së xhepave. Ish- ministri, i njohur për qasjen e tij unike ndaj shërbimit publik, ka arritur të rrëmbejë ofertën e sterilizimit mu nga hundët e kompanive konkurruese. Është si një truk magjik ku oferta zhduket dhe ish- ministri del si iluzionisti i madh i prokurimit të shëndetësisë. “Unë kam prekjen e Midas, por në vend që të kthej gjithçka në ar, unë e kthej çdo ofertë në një fitore personale. Është një situatë fituese për mua, dhe kjo është ajo që ka vërtet rëndësi, apo jo? Thotë si Beqja si në majë të thanës, po jo tani  para kadiut “SPAK”. 

Ndërsa publiku përballet me zbulimin e vjedhjes së ofertave në sektorin e shëndetësisë, ish ministri mbetet një figurë enigmatike – pjesërisht mashtrues, pjesërisht sipërmarrës dhe si gjithnjë magjistar.  

Cilësia e ulët e barnave është një tjetër shqetësim. Pas ndryshimeve ligjore të vitit 2014, në treg futën medikamente që nuk janë nga tregu i Bashkimit Evropian, kineze, turke, indiane. Kjo, sipas saj, solli një “ulje të cilësisë së medikamenteve”, duke e lënë pacientin me një dilemë: të blejë ilaçin e shtrenjtë ose të mbetet me atë me cilësi të ulët duke shpresuar për një shërim mirakuloz.

Sipas llogaritjeve magjike të OBSH për vitin 2021, shqiptari mesatar ka dhënë me dashamirësi 465 dollarë për mirëqenien e tij. Mbani frymën – një shumë e mahnitshme prej 59.7% të kësaj shume ekstravagante (kjo është 277 dollarë, në qoftë se i humb numrat) është paguar heroikisht nga xhepi i qytetarëve, ndërsa qeveria jap kontributin e saj me pjesën tjetër prej 39.7%, drejt nga buxheti i shtetit.

Duket se shqiptarët e vetëdijshëm për shëndetin kanë përjetuar një rritje të befasishme në formë financiare, pasi shpenzimet shëndetësore kanë shënuar një rritje të ndjeshme pas pandemisë. Në vitin 2015, superheroi ishte veshur me 57.3%, por që atëherë, ka fituar masat dhe ka rritur me 2.5 pikë. Edhe pse qeveria thotë se ka zgjeruar kapacitetet buxhetore, xhepi i qytetarëve ka qenë në rritje serioze gjatë dekadave të tranzicionit.

Si rrjedhojë e tejmbushjes së spitaleve publike, por edhe besimit të ulët në sistemin publik të shërbimit shëndetësor, shumë individë u kuruan në spitale private, me kosto që vlerësohet të kenë arritur mesatarisht 20 mijë euro/person. Rritja e kostove për të përballuar Covid ka ulur dhe më aftësinë paguese të individëve.  Rreth 947 milionë lekë në vit, që shpenzohen në spitalet private rimbursohen nga shteti për shërbimin e dializës që kryhet nga Spitali Amerikan, ndërsa vitet e fundit është zhvilluar dhe shërbimi i sigurimit shëndetësor nga shoqëritë private të sigurimit që mbulon një pjesë të shpenzimeve të individëve që kurohen në privat.

Në vitin emocionues 2005, shqiptarët po paguanin nga xhepi vetëm 49.3% të kostos së shpenzimeve shëndetësore. Shpejt përpara në vitin 2021, kjo shifër ka arritur në një shifër mahnitëse prej 59.7%. Nga viti 2015 deri në 2021, kontributi i qytetarëve në shëndetësi ka pësuar një rritje prej 82% – flasim për objektiva serioze të pasiguruarit financiar.

Krahasuar me fqinjët e tyre evropianë, Shqipëria mbart me krenari medaljen e artë për shpenzimet personale në shëndetësi. Pas tyre, vjen Maqedonia e Veriut me një rezultat respektues prej 41.7%, ndjekur nga Mali i Zi (38.1%), Serbia (35.8%), dhe Bosnja dhe Hercegovina me rezultatin më të ulët në rajon prej 30.7%, që qartë nuk po merr pjesë në Olimpiadën financiare.

Në vitin sensacional 2020, viti që na dhuroi pandeminë, familjet shqiptare vendosën një rekord të ri duke përkushtuar një shumë tmerrësisht prej 5.6% të shpenzimeve të tyre të përgjithshme për shëndetësi, nga 4.9% në vitin e mëparshëm. Një dëshmi vërtet joshëse për përkushtimin e qytetarëve në betejën kundër Covid-19 me xhepin e tyre.

Ndërkohë, treguesit zyrtarë sugjerojnë se buxheti i shëndetësisë po luan një lojë të fshehtë të shpërndarjes së drejtë të fondeve. Për një dekadë, buxheti i rimbursimit të barnave ka qëndruar gati në të njëjtin vend, ndërsa të ardhurat buxhetore dyfishohen, dhe burimet financiare të Fondit të Sigurimit të Detyrueshëm Shëndetësor janë rritur. Paçka se superhero apo jo, duket se akrobacitë financiare vazhdojnë në cirkun shëndetësor shqiptar.

Ndërsa shpresa për shëndetësi falas po zbehet, shqiptarët po shohin drejt klinikave private jashtë vendit, duke shprehur një kënaqësi për të paguar më shumë për një shërbim më të mirë. Megjithatë: “Ky fenomen nuk ka ndodhur së fundmi në vendin tonë, por ka 30 vite që ndodh. Dhe duket se kjo lojë e shëndetësisë është ende në fazën e betejës për çmimin e xhepit të shqiptarëve.”

Një ndikim i tillë në shëndetin dhe xhepat e qytetarëve ka sjellë një humbje të besimit në sistemin shëndetësor publik. “Qytetarët po e ndjejnë veten si në një treg ku ata janë blerës, por shëndeti nuk është një produkt që mund të kthehet. Dhe njeri syresh po thoshte : “Pse mjekët mbajnë një stilolaps të kuq? Në rast se duhet të marrin gjak më shumë nga pacienti.”

Glauk Konjufca: Jusuf e Bardhosh Gërvalla pararendës të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës

by

Kryetari i Kuvendit të Republikës së Kosovës, Glauk Konjufca, së bashku me Presidenten Vjosa Osmani dhe ministren e Punëve të Jashtme, Donika Gërvalla, bëri homazhe dhe vendosi kurora lulesh në varrezat e heronjve Jusuf e Bardhosh Gërvalla, në Dubovik të Deçanit, në 42 -vjetorin e vrasjes së tyre nga shërbimi sekret serbo-jugosllav.

I pari i Kuvendit, Glauk Konjufca, duke vlerësuar lartë sakrificën e Jusuf e Bardhosh Gërvallës, përmendi qëllimet madhore të këtyre heronjve, të cilat kishin të bënin me përpjekjet e vazhdueshme për bashkimin e organizatave ilegale për liri në një të vetme, me qëllimin që kjo liri të vinte nëpërmjet luftës çlirimitare.

“Heronjtë Jusuf dhe Bardhosh Gërvalla lirshëm mund t’i quajmë si pararendësit e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, të cilët do të kujtohen e nderohen gjithmonë për kontributin e tyre”, theksoi kryeparlamentari Konjufca.

Më pas, kryetari Konjufca vizitoi edhe Kullën-Memorialin e familjes Gërvalla dhe së bashku me qytetarë të pranishëm diskutuan lidhur me kontributin madhor të Jusuf e Bardhosh Gërvallës.

Po ashtu, Kryetari Konjufca së bashku me Presidenten Osmani, bëri homazhe dhe vendosi kurora lulesh te busti i heroit Kadri Zeka, në Prishtinë.