Vehbi Zeqiri/

Aplikim dhe pritja për viza pune nga njëra anë, pastaj biseda dhe plane ndër të rinjtë për dalje nga Kosova nga ana tjetër, kanë arritur në nivele shqetësuese për popullin dhe shtetin tonë.

Fakti edhe më shqetësues në këtë ‘mesele’ është që plane për dalje nga Kosova janë duke bërë edhe të punësuarit!?

Nga ana tjetër shumë konkurse pune të hapura prej bizneseve dhe organizatave, si dhe biseda dhe brenga të skajshme të pronarëve të këtyre bizneseve në lidhje me të ardhmen e tyre në aspektin e burimeve njerëzore, janë ndër temat kyçe nëpër çdo cep të Kosovës.

Të gjithë (pronarët; punonjësit) i kanë arsyet dhe justifikimet e tyre…?

Shumë pronarë të bizneseve kanë arritur sukses në bazë të njohurive dhe përvojave të tyre teknike dhe profesionale. Gjatë këtij rrugëtimi ata kanë rritur edhe numrin e të punësuarve si nevojë e pashmangshme për mbarëvajtjen e biznesit të tyre.

Sipas informatave nga tereni, supozohet që shumë prej këtyre pronarëve nuk kanë qenë të përgatitur aspak se si t’i udhëheqin dhe trajtojnë punonjësit e tyre!? Si rrjedhojë, shumë pak prej tyre e kanë kuptuar këtë mangësi!

Ndoshta edhe nuk kanë faj, sepse askush nuk i ka trajnuar dhe edukuar se si të udhëheqin.

Kjo ka shkaktuar pakënaqësi dhe pasiguri tek punonjësit e tyre dhe si rezultat punonjësit kanë humbur shpresën dhe vetëbesimin por jo vetëm kaq, ata gjithashtu kanë humbur edhe kreativitetin, produktivitetin, dhe përkushtimin ndaj punës dhe biznesit të pronarit.

Mungesa e Lidershipit të Mirëfilltë

Nuk ka asnjë pikë dyshimi që mungesa e lidershipit të mirëfilltë nga ana e pronarëve i ka sjellë punonjësit e tyre në këtë gjendje. Pastaj mungesa e lidershipit (prindërimit të duhur) edhe në familjet e këtyre punonjësve, ka shtuar dozën e pakënaqësisë dhe pasigurisë tek ta.

Vetëm njerëzit më të suksesshëm e pranojnë faktin që mund të kenë gabuar apo kanë pak njohuri rreth udhëheqjes/ lidershipit! Të tillët janë të gatshëm të kërkojnë mbështetje prej ekspertëve të kësaj fushe që t’i trajnojnë dhe udhëzojnë se si të bëhen udhëheqës më të mirë.

Pronarë të bizneseve dhe udhëheqës të organizatave dhe institucioneve të ndryshme…, është nevoja urgjente që të kini mendjen dhe urtësinë e ta kuptoni këtë mangësi që mund ta keni. Intervenimi i juaj i shpejtë në këtë drejtim mund të shpëtoj biznesin tuaj por edhe shumë familje të punonjësve të cilët janë nën mbikëqyrjen (amanetin) dhe trajtimin tuaj.

Edhe liderët më të mëdhenj të botës kanë kaluar nëpër faza të tilla, me shumë gabime në udhëheqje, por dallimi i tyre është se ata gjithmonë kanë ndërmarrë hapa përmirësimi në të gjitha drejtimet e nevojshme, pra ata kanë qenë dhe janë student të përhershëm.

Pranimi i mundësisë së gabimit dhe udhëheqjes jo adekuate të deritanishme, do t’ju mundësoj të përmirësoheni, me garanci…!

Çfarë po prisni…, ndihmoni biznesin tuaj, punonjësit tuaj, si dhe ekonominë e vendit me angazhimin tuaj.

Pacientët që luftojnë për të hequr kilogramët i drejtohen injeksioneve, por a funksionojnë ato dhe a janë të sigurta?

Ky artikull është pjesë e “Solutionaries”, dhe u përkthye nga Rafael Floqi  

Medikamentet, si Ozempic, Mounjaro dhe Wegovy, mund të jenë përgjigjja. Sipas disa pacientëve, injeksionet javore po japin rezultate për pacientët që kanë luftuar për të hequr kilogramët e tepërt.

Semaglutides u miratuan nga Administrata e Ushqimit dhe Barnave për humbje peshe në 2021 nën emrin e markës Wegovy. Është gjithashtu i disponueshëm si Ozempic, i cili është i njëjti ilaç, por shitet për të trajtuar diabetin e tipit 2.

Ozempic është një ilaç i ri kryesor që ofron humbje peshe si një efekt anësor gjatë trajtimit të diabetit. 

Mounjaro është pak më ndryshe – është një tirzapatide. Stilolapsi me injeksion u miratua nga FDA në vitin 2022 si një trajtim për diabetin dhe së shpejti mund të miratohet edhe për humbje peshe.

Stephanie Parris ka përdorur Mounjaro për humbje peshe që nga janari. Parris ishte një nga shumë që na tha se medikamentet e injektueshme i kanë ndryshuar jetën. Familja e saj është gjithmonë duke kaluar kohë jashtë dhe që nga fillimi i mjekimit, ajo ndihet më shumë si vetvetja.

“Ne jemi mjaft aktiv. Dua të them, ne na pëlqen të shkojmë me varkë, kemi një pishinë sepse na pëlqen të kalojmë shumë kohë jashtë, “tha Parris. “Pothuajse çdo gjë në diell. Burri im është një peshkatar i madh, kështu që i pëlqen të kalojë kohë duke e bërë këtë. Natyrisht që edhe vajza ime e pëlqen këtë.”

 Mounjaro është një semaglutide që po ndihmon gjithashtu njerëzit të humbin peshë  Parris tha se shtimi i saj në peshë filloi të bëhej i dukshëm pas lindjes së vajzës së saj. Ajo shkoi nga madhësia 25 në madhësinë 32 në xhinse dhe nuk mund të humbiste peshë. Ajo provoi dieta Keto dhe Whole30 dhe regjime strikte ushtrimesh, por asgjë nuk funksionoi për një kohë të gjatë.

Ajo gjithashtu filloi të luftonte me shëndetin e saj mendor pas lindjes, gjë që ajo beson se kontribuoi në shtimin e peshës së saj.

“Po luftoja me të vërtetë para se të kthehesha në punë nga leja ime e lehonisë. Kështu që kërkova ndihmë. Mora ilaçet kundër depresionit dhe me të vërtetë më ndryshuan trupin. Më duhej për stabilitetin tim mendor, padyshim, që të isha një nënë e mirë dhe një grua e mirë. Por për fat të keq, e bëri shumë të lehtë shtimin në peshë dhe shumë të vështirë për të humbur peshë”, tha Parris. “Besimi im ishte, e dini, aq i ulët sa mund të ishte. Dhe mendoni për stilin tonë të jetesës. Ne e duam peshkimin, na pëlqen të jemi në varkë dhe gjëra të tilla që po mendoja për mua me rroba banje, madje edhe pwr pak kokë ishte thjesht e tmerrshme.”

Parris filloi të dëgjonte për injeksione për humbje peshe si Mounjaro vitin e kaluar përmes mediave sociale. Ajo kurrë nuk e besoi se ata punonin derisa dëgjoi për këtë nga një mik i vjetër.

“Dikush me të cilin u rrita, e pashë, mendoj se ishte ndoshta personi i parë që pashë një ndryshim të madh tek dikush që e kam njohur që kur isha në shkollë të mesme dhe vura re se ajo po humbte shumë. peshë”, tha Parris.

Në gjashtë muaj, Parris ka rënë 25 paund për të cilat ajo vlerëson injeksionet për humbje peshe.

“Unë mendoj se ndoshta për shumicën e njerëzve, ata do të ishin të tillë, ‘Oh, ju e dini, nuk është shumë për gjashtë muaj’, por për dikë me madhësinë time ose me staturën time 5 këmbë 3 inç, është shumë. Dhe vura re. Së pari, njerëzit thonë gjëra gjatë gjithë kohës, sikur të dashurat e mia të thoshin, ‘Lopë e shenjtë, dukesh shumë mirë.’ E di, rrobat e mia janë shumë më të mëdha për mua. Dhe ndihem shumë më mirë. Sikur jam në gjendje të vazhdoj të luaj me fëmijën tim. E dini, fëmijëve të mi u pëlqen: “Mami, a mund të dalim jashtë dhe të shkojmë në park?” Absolutisht. Po. Nivelet e mia të energjisë janë ngritur, kështu që ndihem shumë më mirë.”

Pra, si funksionojnë ilaçet? Dhe a janë të sigurt? Ne shkuam në Thin MD Med Spa në Jacksonville Beach për ato përgjigje nga Dr. Anthony Capasso. Ai ka studiuar humbjen e peshës dhe perfeksionimin e trajtimit për pacientët e tij për 17 vitet e fundit.

Capasso beson se humbja e peshës është personale. Ai ofron plane të personalizuara për humbjen e peshës për pacientët e tij bazuar në qëllimet e tyre dhe që mund të përfshijnë injeksione për humbje peshe.

“Ka një ndryshim të vogël midis Mounjaro dhe Wegovy ose Ozempic. Për sa i përket llojit të asaj që bëjnë dhe çfarë, çfarë inkretinash që janë këto hormone që prodhon trupi juaj, lloji se si ndikon, por të dyja funksionojnë shkëlqyeshëm për humbjen e peshës, “tha Capasso.

Capasso tha se gjithçka funksionon duke imituar një hormon natyror në trup që ndihmon në rregullimin e sheqerit në gjak, tretjen dhe urinë. Mbyllja e oreksit ssion ju bën të hani më pak dhe nga ana tjetër, të humbni peshë.

“Ka qenë një nga zgjidhjet më të mira që kam parë në 20 vjet,” tha Capasso. “Kam pasur pacientë që nuk e kam menduar ndonjëherë se do të humbin peshë dhe i kam bërë. Dhe kështu, për mua, ka qenë, ka qenë e mahnitshme. Por duhet monitoruar”.

Capasso rekomandon me forcë që pacientët të monitorohen nga një mjek kur përdorin këto medikamente për humbje peshe me injeksion, sepse ekziston rreziku i humbjes së muskujve dhe efektet anësore mund të jenë intensive.

Katherine Zheveleva, një mjeke farmaciste në UF (Universiteti i Floridës) Health Jacksonville, është dakord. Ne ia çuam pyetjet tuaja asaj në lidhje me dështimet e mundshme të përdorimit të injeksioneve dhe nëse ilaçet janë një zgjidhje afatgjatë.

Ekzistojnë gjithashtu shqetësime për blerjen e drogës në internet ose në mediat sociale.

“Efektet anësore të stomakut, kështu që do të shihni shumë të përziera, që çojnë në të vjella, urth,acid reflux . Pra, këto medikamente zakonisht fillojnë me një dozë shumë të ulët për ta mësuar trupin tuaj me të. Dhe pastaj ato trajtohen ngadalë për t’u siguruar që po e toleroni ilaçin, “tha Zheveleva.

Zheveleva mendon se rrjetet sociale e kanë përshpejtuar popullaritetin e këtyre barnave dhe gjithashtu kanë ngritur disa shqetësime për sigurinë. Ajo tha se përgjigjja ndaj reklamave që ofrojnë semaglutide me një kosto të ulët nuk është në interesin tuaj më të mirë.

“Ata mjekë ose ofrues online që kanë qenë duke i shitur këto barna si të thuash, ata në fakt nuk po ju japin një recetë,” tha Zheveleva. “Ata po ju japin semaglutide të prodhuar nga vetë. Pra, ata po marrin përbërjen aktuale dhe po e bëjnë vetë, kështu që ju nuk e keni idenë se çfarë është në të vërtetë atje. Ata po ju thonë se është semaglutide, por ju nuk e dini me siguri.”

Është më mirë të flisni me mjekun tuaj të kujdesit parësor për marrjen e medikamenteve të përshkruara për humbje peshe ose për të vizituar një mjek me reputacion në një banjë mjekësore, si Capasso. Zheveleva tha që dëshironi të siguroheni që po merrni një recetë për një produkt të miratuar nga FDA.

Për fat të keq, Zhveleva tha se injeksionet nuk janë një zgjidhje afatgjatë për humbjen e peshës. Shumica e pacientëve do të fitojnë përsëri peshë pasi të kenë hequr dorë nga mjekimi për një kohë. Ju ende mund të përdorni Wegovy ose Ozempic për të filluar qëllimet tuaja për humbje peshe, por do t’ju duhet të mbani të njëjtat zakone të të ngrënit për të ruajtur peshën tuaj.

“Unë mendoj se me të gjitha këto medikamente, duhet të qëndroni në të për të ruajtur humbjen e peshës,” tha Zhveleva.

Nëse dëshironi të filloni t’i përdorni këto barna për humbje peshe, Capasso rekomandon që të shkoni te mjeku, të kryeni analizat e gjakut dhe të ndiqni rregullisht rezultatet.

Disa sigurime do të mbulojnë kostot e medikamenteve, por nëse nuk e bëjnë, ju mund të përdorni një kupon RX. Përndryshe, kostot e përdorimit të këtyre barnave mund të jenë mbi 1000 dollarë në muaj._

_______________________________

Prof. Dr. Fadil Çitaku, PhD, MME, themelues dhe derjtor ekzekutiv i Akademisë së Shkencave te Lidershipit në Zvicër www.alss-edu.ch/

Hyrje

Ne botën e shpejtë të akademisë, studentët shpesh ballafaqohen me stresorë të konsiderueshëm që mund të ndikojnë në mirëqenien e tyre mendore dhe emocionale. Aftësia për të përballuar këta stresorë dhe ruajtjen e reziliencës është një faktor kritik në suksesin akademik të studnetëve dhe cilësinë e përgjithshme të jetës së tyre. Vitet e fundit është parë një interesim i rritur në kuptimin e neuroshkencës rreth reziliencës së studentëve ndaj stresit. Ky artikull synon të sintetizojë hulumtimet më të fundit të publikuara nga 2020 deri në 2023, duke hedhur dritë mbi mekanizmat neuralë që ndodhen nën kapacitetin e studentëve për të rritur reziliencën ndaj stresit.

Baza Neurobiologjike e Stresit

Për të kuptuar reziliencën e studentëve ndaj stresit, është e rëndësishme të merremi fillimisht më neurobiologjinë e stresit. Studimet e fundit kanë treguar se reagimi i trurit ndaj stresit përfshin një lojë komplekse mes ndryshme rajoneve dhe neurotransmitërve. Amigdala, një lojtar kyç në rregullimin emocional, luan një rol qendror në zbulimin dhe procesimin e stresorëve. Po ashtu, korteksi para-qendror, sidomos korteksi para-qendror medial, është i përfshirë në rregullimin e reagimeve ndaj stresit përmes kontrollit nga lart. Këto zbulime janë konsistente me hulumtimet e mëparshme, duke theksuar rëndësinë e rrjetit amigdala-korteks para-qendror në formimin e reziliencës ndaj stresit (Arnsten, 2021; McEwen & Akil, 2020).

Neuroplasticiteti dhe Rezilienca ndaj Stresit

Aftësia e trurit për të adaptuar dhe ripërpunuar veten, e njohur si neuroplasticitet, luan një rol vendimtar në reziliencën ndaj stresit te studentët. Studimet neuroimazhike të fundit kanë treguar se rezilienca ndaj stresit është e lidhur me rritjen e vëllimit të materies gri në korteksin para-qendror dhe hipokampus. Ky plasticitet strukturor i mundëson studentëve të përballen më mirë me stresorët duke përmirësuar kontrollin kognitiv dhe proceset e kujtesës (Pariante & Wannemueller, 2021; Yang et al., 2022). Po ashtu, plasticiteti sinaptik në këto rajone, i ndikuar nga faktorë si neurotrofinat dhe sinjalizimi me glutamat luajnë një rol të rëndesishëm në ngritjen e reziliencës ndaj stresit (Baroncelli et al., 2020).

Rregullimi Neuroendokrin i Stresit

Sistemi neuroendokrin, që përfshin osën hipotalamo-hipofizo-adrenal (HPA), luan një rol jetik në përgjigjen fizike ndaj stresit. Hulumtimet e fundit janë fokusuar në rolin e hormonit kortikotropin-lirues të kortizolit (CRH) dhe glukokortikoidëve në reziliencën ndaj stresit te studentët. Studimet sugjerojnë se çrregullimet në HPA, të karakterizuar nga lirimi i lartë i CRH dhe nivelet e kortizolit, është e lidhur me reziliencën e ulur ndaj stresit akademik (Miller & Raison, 2023; Wei et al., 2021).

Në të kundërtën, rregullimi efektiv i HPA, i ndërmjetësuar nga faktorë si sistemi endokanabinoid dhe neuropeptida Y, është lidhur me përmirësimin e reziliencës ndaj stresit (Rea et al., 2022).

Neuroinflamacioni dhe Rezilienca ndaj Stresit Hulumtimet e reja kanë theksuar rolin e neuroinflamacionit te rezilienca e studentëve ndaj stresit. Proceset neuroinflamatorë, të ndërmjetuara nga aktivizimi i mikroglies dhe citokinat pro-inflamatore, mund të dëmtojnë funksionin kognitiv dhe rregullimin emocional. Studimet e fundit sugjerojnë se stresi kronik mund të shkaktojë neuroinflamacion, duke zvogluar reziliencën ndaj stresit (Wohleb et al., 2020). Në të kundërtën, ndërhyrjet që synojnë neuroinflamacionin, si acidet yndyrore omega-3 dhe barnat anti-inflamatore, kanë treguar premtime në përmirësimin e reziliencës ndaj stresit te studentët (Han et al., 2023; Larrieu et al., 2021).

Faktorët Psikosocialë dhe Plasticiteti Neural

Hulumtimet e fundit në neuroshkencën e reziliencës së studentëve kanë theksuar ndikimin e faktorëve psikosocialë. Mbështetja sociale, praktikat e vëmendjes së ndërgjegjshme dhe aplikimet e psikologjisë pozitive kanë treguar se rrisin plasticitetin neural në rajone si korteksi para-qendror dhe amigdala, duke përmirësuar kështu reziliencën ndaj stresit (Hölzel et al., 2023; Raison et al., 2022). Këto intervenime synojnë rrjetin e plasticitetit të trurit dhe rrjetët e rregullimit emocional, duke lehtësuar reagime adaptive ndaj stresorëve.

Konkludim

Kuptimi i neuroshkencës së reziliencës së studentëve ndaj stresit është jetik në promovimin e mirëqenies së tyre dhe suksesit akademik. Hulumtimet e fundit midis 2020 dhe 2023 kanë hedhur dritë mbi mekanizmat neuralë të involvuar në reziliencën e stresit, duke përfshirë rolin e neurobiologjisë, neuroplasticitetit, rregullimit neuroendokrin, neuroinflamacionit dhe faktorëve psikosocialë. Kjo njohuri mund të ndihmonë zhvillimin e ndërhyrjeve të orientuara dhe sistemeve të mbështetjes që synojnë të forcojnë reziliencën e studentëve përballë sfidave akademike.

Referencat

Arnsten, A. F. (2021). Stress signalling pathways that impair prefrontal cortex structure and function. Nature Reviews Neuroscience, 22(7), 410-422.

McEwen, B. S., & Akil, H. (2020). Revisiting the stress concept: Implications for stress-related diseases. The European Journal of Neuroscience, 53(1), 45-57.

Pariante, C. M., & Wannemueller, A. (2021). Glucocorticoid receptor function and stress resilience. Molecular Psychiatry, 26(6), 1951-1961.

Yang, J., et al. (2022). Structural and functional correlates of stress resilience. The Journal of Neuroscience, 42(6), 1256-1268.

Baroncelli, L., et al. (2020). Experience-dependent synaptic plasticity in the prefrontal cortex requires glucocorticoid receptor signaling. Cerebral Cortex, 30(5), 2932-2942.

Miller, A. H., & Raison, C. L. (2023). The role of inflammation in depression: From evolutionary imperative to modern treatment target. Nature Reviews Immunology, 23(1), 22-34.

Wei, L., et al. (2021). Hippocampal glucocorticoid receptor modulates mood-related behaviors and HPA axis dysfunction in a rat model of chronic stress. Neuropsychopharmacology, 46(4), 799-809.

Rea, K., et al. (2022). Neuropeptide Y mediates exercise-induced adult hippocampal neurogenesis and improves cognition in a rat model of Alzheimer’s disease. The FASEB Journal, 36(2), e22243.

Wohleb, E. S., et al. (2020). Microglia: Guardians of the neuroinflammatory brain. Cellular and Molecular Psychiatry, 25(9), 1299-1315.

Han, H., et al. (2023). Omega-3 polyunsaturated fatty acids promote resilience to chronic social stress through modulation of neuroinflammation. Brain, Behavior, and Immunity, 100, 221-230.

Larrieu, T., et al. (2021). Nutritional omega-3 modulates neuronal morphology in the prefrontal cortex along with depression-related behavior through corticosterone secretion. Translational Psychiatry, 11(1), 36.

Hölzel, B. K., et al. (2023). Stress reduction correlates with structural changes in the amygdala. Social Cognitive and Affective Neuroscience, 18(1), 49-58.

Raison, C. L., et al. (2022). A randomized controlled trial of the effects of a 6-week-long gratitude intervention on a biological marker of mental health. Brain, Behavior, and Immunity, 100, 151-159.

Akademia e Shkencave të Lidershipit në Zvicër është krenare të kontribuojë në avancimin neurolidershipit me baza shkencore në të gjithë botën. Ne ofrojmë shumë kuse dhe programe 100% online që përfshijnë zbulimet më të fundit të neuroleadershipit.

Academy of Leadership Sciences Switzerland

World Trade Center

Leutschenbachstrasse 95

CH-8050 Zürich

Switzerland

T. +41 (0)44 308 35 22

M. +41 (0)76 507 36 30

info@alss-edu.ch

www.alss-edu.ch