Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Federata Panshqiptare VATRA: Koment mbi Kishën e Shën Thanasit në Dhërmi

by

Bashke me komentin e Federates Panshqiptare te Amerikes VATRA, nje interviste:“Himara, djep i arsimit, kultures dhe lidhjeve shqiptaro-arbëreshe” dhe komenti i Panhelenikeve te Amerikes/

Në këto ditë asht shkrue dhe komentue shumë mbi kishën e vjetër Shën Thanas në Dhërmi mbas ngjarjes së datës 26 gusht 2015. Edhe komentet e vatranve kanë qenë të ndryshme, disa diametralisht të kundërta, si në shtypin e Shqipnisë. Për të ndihmue sqarimin rreth këtij subjekti, po sjellim për lexuesat e gazetës “Dielli” në internet dy artikuj, intervistën e profesor Françesko Altimarit marrë nga gazeta “Shekulli” dhe deklaratën e lobby-it vorjoepirot në Amerikë.
Ndërsa profesor Altimari ven në pah vlerën historike dhe kulturore të kishës se vjetër Shën Thanas dhe ban fjalë për randësinë e rolit që arbëreshët kanë luejtë në zgjimin e ndërgjegjes kombtare para Rilindjes, shkrimi i federatës panepirotike pasqyron qendrimin e kësaj organizate shoveniste antishqiptare, e cila asht gjithnji në harmoni me qarqet politike e kishtare të shtetit grek përsa i përket kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare dhe jugut të Shqipnisë, te cilin e quen krahinë panepirote dhe nuk hjek dorë nga përpjekjet e vazhdueshme për helenizimin dhe, ma vonë, aneksimin e plotë Greqisë.
Ky debat me fqiun tonë jugor, i cili siellet në mënyrë dyftyrëshe në trajtimin e çashtjevet që u interesojnë të dy vendeve, ka gjasë që do të vazhdojë. Toni i palës qevëritare greke, e cila në fillim e pat krahasue prishjen e nji “ndërtimi pa leje mbi gërmadhat e kishës së vjetër”, me aktet destruktive të ISIS, asht ulë tue lanë me kuptues se kryeministri i Shqipnisë do të “ndreqi gabimin” në mënyrë që pala greke të mbetet e kënaqun.
Kryeministri Rama i ka quejtë veprimet diplomatike dhe komentet e palës greke si ndërhymje në punët e mbrendshme të Shqipnisë të papranueshme. Opinioni shqiptar e ka pritë këtë lloj qendrimi shqiptar tash njizetepesë vjet, pse gjatë kësaj kohe interferenca greke në punët e mbrendshme të Shqipnisë ka qenë e pranishme, me ashpërsime të herëmbasherëshme.
Në këtë mes, me randësi parësore janë ortodoksët shqiptarë. Objekti fetar asht prekë befas, pa sqarime paraprake të domosdoshme. Kjo mungesë u ka dhanë shteg ambienteve qevëritare dhe kishtare greke për të ngacmue ndjeshmërinë e besimtarve.
Ky subjekt kombtar, shumë serioz, duhet të trajtohet bashkarisht si i tillë, pa u politizue, me kujdesin ma të madh dhe me transparencën e nevojshme, tue pasë gjithmonë parasyshë interesat e ortodoksëvet shqiptarë dhe randsinë e interesavet historike e kulturore kombtare dhe harmoninë ndërfetare.

***

“Himara, djep i arsimit, kultures dhe lidhjeve shqiptaro-arbëreshe”

Invervistë e gazetës Shekulli me profesorin arbëresh, Fançesko Altimari
Profesori arbëresh Françesko Altimari tregon marrëdhëniet himarioto-arbëreshe, që nga lashtësia. Ai përgëzon nismën e qeverisë për të nxjerr në pah vlerat historike, ndërsa kritikon Kishën Ortodokse për fshehjen e së vërtetës/

Nga Mirel Sheme

Kisha e Shën Thanasit në Dhërmi prej ditësh u bë objekt debati mes qeverisë shqiptare dhe Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare, me ndërhyrjen e vazhdueshme edhe të shtetit grek. Qeveria shqiptare ndërhyri për prishjen e shtesës pa leje mbi tokën ku ka ekzistuar kisha e Shën Thanasit, për ta shndërruar atë me anën e një projekti të ri, në një monument kulture. Ndërsa Kisha Ortodokse, nga ana e saj, e quan një masakër që shteti po i bën objekteve të kultit. Por cila është e vërteta e kishës së lashtë së Shën Thanasit?!
Françesko Altimari, profesori arbëresh i Universitetit të Kalabrisë në Kozenca, në një intervistë për gazetën “Shekulli” shprehet se, ai dhe profesorë të tjerë, si Matteo Mandala, prej vitesh janë përpjekur për të vënë në dukje rolin e rëndësishëm që “Rilindja” arbëreshe ushtroi në fazën e parë të zgjimit të vetëdijes kombëtare, edhe falë marrëdhënieve të ngushta që vatrat e para fetare dhe kulturore të arbëreshëve të Italisë patën për shekuj me radhë me disa qendra të veçanta të Shqipërisë së asaj kohe.
Profesor Altimari e përshëndet nismën e shtetit shqiptar që të vërë në pah e t’i ruajë këto monumente kulturore të mirëfillta si kisha e Shën Thanasit, por sipas tij, për fat të keq ka qarqe fanatike që kanë vepruar dhe po veprojnë edhe në Shqipëri, jo për të zbuluar të vërtetën, por për ta fshehur atë. “Qarqe të caktuara të Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare përpiqen të fshehin gjurmët e kësaj të kaluare të lavdishme historike dhe kulturore të Himarës, duke rindërtuar në rrënojat e kishës së vjetër të Shën Thanasit të shkatërruar nga diktatura e Enver Hoxhës, një ndërtesë parakishtare, kinse “ortodokse”, me synimin qesharak për ta mbuluar diellin me shoshë”, shprehet profesor Altimari.
Profesor, si lind interesi juaj kulturor për Himarën dhe përgjithësisht për raportet himarioto-arbëreshe?
I ftuar nga kolegë të universiteteve shqiptare kam marrë pjesë kohët e fundit në disa kuvende të posaçme ku është diskutuar për marrëdhëniet shqiptaroarbëreshe gjatë shekujve dhe me kolegun Matteo Mandalà kemi ndërhyrë shpesh në këto vite për të vënë në dukje rolin e rëndësishëm që “Rilindja” arbëreshe ushtroi në fazën e parë të zgjimit të vetëdijes kombëtare, edhe falë marrëdhënieve të ngushta që vatrat e para fetare dhe kul-turore të Arbëreshëve të Italisë patën për shekuj me radhë me disa qendra të veçanta të Shqipërisë së asaj kohe.
Nga këto vatra, Himara ishte një ndër kryesoret. Duhet nënvizuar se këto kontakte dhe këto shkëmbime idesh, tezash dhe opinionesh, kanë qenë vendimtare për të krijuar një vetëdije të përbashkët midis qarqeve intelektuale më të përparuara asokohe në mjedisin shqiptar dhe arbëresh, si edhe për të krijuar një trashëgimi kulturore të përbashkët që përcaktoi drejtimet që mori Rilindja arbëreshe në fazat e para të saj (qysh nga dhjetëvjeçarët e parë të shek. XVIII), si konvergjencë natyrore e një procesi që pastaj hodhi themelet e Rilindjes së mirëfilltë mbarëshqiptare.
Siç e vlerësoni interesin që treguan institucionet vendase dhe qendrore në Shqipëri për të vlerësuar këtë kujtesë historike që mbeti për aq kohë në harresë?
Në këtë kontekst është një nismë shumë serioze kjo që ndërmori një shtet laik, siç është për fat Shqipëria, që duke i pasur rrënjët e tij identitare në një trashëgimi historike, kulturore dhe gjuhësore të përbashkët, ndryshe nga shtete të tjera që lindin si kombe, duke pasur si mburojë identitare kryesore fenë, shqetësohet të vërë në pah e t’i ruajë këto veçori që janë monumente kulturore të mirëfillta. Për fat të keq, ka qarqe fanatike që kanë vepruar dhe po veprojnë edhe në Shqipëri, jo për të zbuluar të vërtetën, por vetëm për ta fshehur atë, kur ajo nuk është në përputhje me “të vërtetën” e tyre!
Sidomos kur, siç ndodh në këtë rast, kemi të bëjmë me realitete ndërkulturore dhe ndërfetare si Himara që kërkojnë kujdes dhe përqasje delikate dhe respekt maksimal ndaj dallimeve, fanatizmi fetar vazhdon të veprojë duke e prerë botën me shpatën e mashtrimit, duke vënë djathtas vetëm besimtarët dhe ithtarët e vet dhe majtas të gjithë “armiqtë”, “renegatët”, paçka se kanë të njëjtën bazë fetare me ta, por që si “armiq” dhe si “renegatë” duhen asgjësuar dhe mohuar me çdo kusht. Një shtet laik, siç e thashë, nuk mund dhe nuk duhet të përzihet në çështjet fetare, por duhet të angazhohet për të respektuar monumentet e veta kulturore.
Dhe kisha e Shën Thanasit në Dhërmi është objektivisht sot një monument kulture për arbëreshët dhe për shqiptarët, pavarësisht nga përkatësia e tyre fetare, sepse në Dhërmi dhe gjetkë, kur të tjerët merreshin vetëm me punët e feve përkatëse, murgjit bazilianë si Nilo Catalano, Filoteo Zassi, Zef Skiroi etj, krijonin vatra arsimore dhe kulturore që frekuentoheshin edhe nga besimtarë të feve të tjera. Kështu në relacionet e kohës lexojmë mesazhin e thellë dhe të përparuar të paqes dhe pajtimit që këta murgj na transmetojnë kur rrëfejnë sesi në shekullin XVIII paria islamike vendase i dërgonte gratë e veta në shkollën e misionit bazilian në Himarë, ku jepej mësimi i fesë së krishterë, sipas ritit lindor, por edhe i gjuhës shqipe.
Pse mendoni se disa qarqe po veprojnë për të fshehur të vërtetën historike dhe shenjat e kësaj kujtese që sipas jush duhet ruajtur?
Sot shohim sesi qarqe të caktuara të Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare përpiqen të fshehin gjurmët e kësaj të kaluare të lavdishme historike dhe kulturore të Himarës, duke rindërtuar në rrënojat e kishës së vjetër të Shën Thanasit, të shkatërruar nga diktatura e Enver Hoxhës, një ndërtesë parakishtare kinse “ortodokse” me synimin qesharak për ta mbuluar diellin me shoshë.
Në emër të kauzës së tyre “të shenjtë”, ata nuk sprapsen as përpara eshtrave dhe kujtimit të një figure të ndritur të kishës sonë dhe të kulturës shqiptare, si është ajo e Nilo Catalanos, sikurse nuk ua bëri syri tërr kur përdhosën eshtrat e shqiptarëve në Boboshticë e gjetkë për të ndërtuar memoriale ushtarësh grekë imagjinarë. Mund ta kishim marrë me shaka këtë histori e të qeshnim, sikurse qeshëm kur pamë filmin “Ballkan-Pazar” të Edmond Budinës, fundja dihet se historia kur përsëritet kthehet në farsë, por edhe shakaja e ka një kufi!
Siç mendoni se duhet vepruar, sipas përvojës suaj, nga ana shkencore?
“Kauzat e shenjta”, që pëlqehen aq shumë nga fundamentalistët, e djeshëm dhe të sotëm, për fat nuk kanë të bëjnë me shtetet moderne dhe as u përkasin shteteve! Prandaj, pa ndezur zjarre luftërash fetare që nuk i shërbejnë askujt, por mbi bazën e të dhënave shkencore e të dokumentacionit arkivor le të nxjerrim në dritë të vërtetën historike të pranisë së vjetër të kishës lindore arbëreshe, e cila, ta themi një herë e mirë për ekspertët pa diplomë, nuk është uniate, meqenëse nuk njihet deri sot asnjë akt zyrtar të ruajtur në ndonjë arkiv, publik ose privat, që mund ta dokumentojë ose ta vërtetojë ndarjen e kishës arbëreshe nga Ortodoksia, në shekujt XV-XVI, por nga ana e së drejtës kanonike, ajo përcaktohet sot si kishë “sui iuris” brenda Kishës Katolike.
Kuvendi shkencor që kemi menduar të organizojmë sivjet në nëntor, pas “shekujsh heshtjeje” dhe mashtrimi, besoj se mund të na shërbejë për ta rindërtuar më në fund bashkërisht një histori objektive dhe shkencore të kompleksitetit të Himarës, të këtij djepi të rëndësishëm kulturor dhe arsimor që meriton një vëmendje të posaçme larg shablloneve nacionale dhe fetare, larg kulisave politiko- kishtare dhe manipulatorëve të çdo lloji. Kujtesa historike e Himarës duhet të mbrohet së pari nga himariotët, por duhet mbrojtur drejtpërdrejt edhe nga shteti shqiptar, sepse aty lindin lidhjet e para të ngushta shqiptaro-arbëreshe dhe aty i gjejmë rrënjët tona të përbashkëta që nuk duhen shlyer.
A keni ndonjë sugjerim apo ndonjë vërejtje që besoni se duhet theksuar lidhur me disa polemika që janë ndezur për kishën e Shën Thanasit në Dhërmi?
Së fundi, dëshiroj vetëm t’u kujtojmë disa ekspertëve pa diplomë që i fryjnë zjarrit të konflikteve ndëretnike se terma si “grek” dhe “ortodoks” në shekujt për të cilët flasim nuk kanë pasur të njëjtën kuptim që kanë sot për ne. Mbi këtë problematikë që nuk mund të banalizohet ose të thjeshtëzohet sipas flamujve të sotëm, por që kërkon një thellim të posaçëm për një realitet kështu kompleks nga ana etniko-fetare siç ishte në shekujt e kaluar diaspora “greke”, jam marrë në parathënien e një artikulli tim lidhur me praninë e të së ashtuquajturës kishe “greke” të Napolit, që ishte pika e takimit të arbëreshëve të Kalabrisë dhe Siçilisë dhe të himariotëve në kryeqytetin e atëhershëm të Mbretërisë së Napolit nga gjysma e shekullit XVIII deri në gjysmën e shekullit XIX.
Nëse disa katunde arbëreshe në Itali edhe sot në emërtime mbajnë gjurmë të termit “grek”, edhe kur e humbën identitetin e vjetër fetar dhe janë kthyer në katolikë të ritit “latin”, kjo nuk do të thotë se ato nuk janë arbëreshe, e ruajna Zot se mos këtyre nacionalistëve të tërbuar të fshehur nën petkun fetar u shkon mendja t’i kërkojnë qeverisë greke të ndërhyjë pranë qeverisë italiane për të na siguruar edhe neve arbëreshëve si “grekë” dhe si “ortodoksë të mbodhisur” ndonjë mbrojtje të jashtëzakonshme. Për fat të mirë, ne arbëreshët, ndryshe nga ca e ca të tjerë, nuk shitemi për tridhjetë aspra dhe nuk kemi nevojë për protektorat!

********************************

PANEPIROTIC FEDERATION OF AMERICA CONDEMNS ALBANIA’S RUTHLESS DESTRUCTION OF GREEK CHURCH

The Panepirotic Federation of America vehemently condemns the brutal destruction by Albanian authorities on August 26 of a Greek Orthodox Church in the Chimara region of the former Communist nation that once prohibited all forms of religious worship. The Church of St. Athanasius in the town of Drymades, known in Albanian as Dhermi, was completely destroyed by government agents acting on the authority of Albania’s Interior Ministry.
The action has raised fears in Albania’s large community of ethnic Greeks of renewed persecution of the country’s Orthodox Christians, who constitute a third of the country’s 3.5 million people. “The razing of St. Athanasius Church echoes the brutal actions of the Stalinist regime that ruled Albania for half of the last century when government forces executed priests, turned churches into stables and imprisoned anyone wearing a cross or reading the Bible,” said Nicholas Gage, president of the Federation.
“It is a shameful act for a country trying to shed its violent past and become a member of the European Union.” Mr. Gage said the only way Tirana can make amends for its brutal actions is to offer an alternative site for the construction of a new church and to provide the funds to build it. St. Athanasius was first destroyed in 1972 by agents of Stalinist dictator Enver Hohxa and its stones were used to build a water depot. When communism fell in the country in 1992, residents built a new church on the site of the old one. It served the Orthodox Christians in the town as a place of worship for 23 years. Last week as worshipers were observing religious services, local government agents acting on an order from the Interior Ministry removed icons and other religious objects and began to destroy parts of the building.
The next day the agents returned in cars without license plates and continued the demolition despite the protests of the local priest who was almost crushed by falling debris. By August 26 the whole building was razed to the ground. The Orthodox Church of Albania, leaders of the ethnic Greek minority, human rights activists and foreign diplomats have all condemned the destruction of the church by Albanian authorities as arbitrary, brutal and in violation of the country’s own laws. A spokesman for the Orthodox Church of Albania noted that Law 10057 passed in 2009 that ratified a previous agreement between the Albanian nation and the Orthodox Church guarantees the inviolability of places of worship and their protection by the state.
Reports from Tirana say that U.S. Ambassador Donald Lu met with Prime Minister Edi Rama to protest the destruction of the church as insensitive to the rights of the Orthodox faith in Albania and the ethnic Greek minority and to urge him to seek a solution to the problem acceptable to both. Omonia, the largest advocacy group representing the Greek minority, and the Human Rights Party of Albania, the minority’s political organization, both issued statements condemning the brutal destruction of the church and warning that it will seriously harm relations between the government of Prime Minister Rama and all minorities in the country.
Those warnings were echoed by the leaders of the Panepirotic Federation of America both in the United States and in Albania, where the organization’s vice president, Menelaos Tzelios, is traveling to assess the treatment of minorities in the country. Mr Tzelios called on the Albanian government to move quickly and decisively to repair relations with its Orthodox Christians citizens if it wants to claim a rightful place in the community of civilized nations.

Vizitë e Presidentit të Vatrës në Ambasadën Shqiptare në Uashington DC

by

Nga Merita McCormack- Uashington DC/*
Ditën e enjte më 27 Gusht 2015, në mesditë, Dr. Gjon Buçaj , presidenti i Federatës Pan-shqiptare të Amerikës “ Vatra” dhe zonja e tij Nikoleta dhe autorja e ketij shkrimi,  vizituan Ambasadoren e Republikës së Shqipërisë në Uashngton DC, Znj. Floreta Luli-Faber.
Dr. Buçaj në momentin e parë të takimit i dha dorën zonjës Ambasadore duke i uruar kështu mirëseardhje dhe punë të mbarë dhe suksese në detyrën e re. Dr. Buçaj dhe Znj. Luli-Faber ishin takuar më përpara , kur Znj. Ambasadore merrte pjesë në funksione të tjera profesionale në një nga aktivitetet e Vatrës në Nju Jork, vitin e kaluar.
I shoqëruar nga bashkëshortja e tij znj. Nikoleta, Dr. Buçaj shprehu kënaqësinë të ndodhej në mjediset e rinovuara të Ambasadës shqiptare ne Uashington DC.
Ambasadorja Luli-Faber i mirëpriti mysafirët Vatranë në hollin e pritjeve të Ambasadës ku shihen qartë monumentet e Gjergj Kastriotit, Heroit Kombëtar Shqiptar dhe një statujë e shenjtores shqiptare, Nënë Tereza. Flamuri Kombëtar shqiptar dhe flamuri amerikan dekorojne bukur qendrën e hollit.
Nga diplomatët e Ambasadës, ndodheshin në takim edhe Konsullja shqiptare ne DC znj. Daniela Kristo-Nesho dhe Sekretarja e Dyte Ambasadës zonjusha Eni Jucja. Çifti Buçaj shoqërohej nga autorja e këtij shkrimi.
Dr. Buçaj dhe Ambasadorja Luli-Faber biseduan për çështje të ndryshme që kanë të bëjnë me shqiptarizmin në përgjithësi, për organizatat e ndryshme të diasporës, strukturat dhe rolin e tyre. Ambasadorja shqiptare shprehu kënaqësinë për takimin, falenderim për informacionin lidhur me VATRËN dhe për diasporën shqiptaro-amerikane në përgjithësi, rolin dhe aktivitetet e tyre. Ajo shprehu besimin se ajo vetë dhe stafi i ambasadës do të jetë gjithnjë pranë komunitetit shqiptar në SHBA dhe se konsullatat janë në shërbim të shqiptarëve në mërgim. Ambasadorja lavdëroi arritjet me të cilat ajo është njohur deri më tash nga diaspora shqiptaro- amerikane, veçanërisht nga ajo e Uashington DC, e cila punon e bashkuar dhe koordinuar. Ambasadorja Faber shprehu dëshirën të njihet edhe më gjerë, në shtetet e tjera, ku ka komunitet shqiptarë.
Dr. Buçaj dhe Ambasadorja Faber shprehën dëshirën e një takimi të afërt në NY dhe Dr. Buçaj e siguroi ambasadoren se gjithkush është i mirëpritur në shtëpinë e Vatrës, në aktivitetet dhe në funksionet e saj dhe se Vatra ka gjithnjë dyert e zemrat e hapura.
Dr. Buçaj theksoi rëndësinë e rolit të diasporës në çështjen shqiptare, apolitizimin e saj, punën e përbashkët të organizatave në Diasporë si dhe rolin që qeveria shqiptare duhet të luajë në rajon lidhur me të drejtat e shqiptarëve në shtetet fqinje por edhe në mbështetje të diasporës në botë, e veçanërisht në Amerikë ku ai jeton e vepron si president I VATRES.
Dr. Buçaj , I cili ka lindur në fshatin Arst të Pukës, ka kaluar vitet e para largimit nga Shqipëria në qytetin e Shkodrës dhe është larguar në vitin 1951, shprehu mallin dhe dashurinë për vendlindjen.
Në fund të takimit Dr. Buçaj i dhuroi Bibilotekës Shqip të Ambasadës rreth njëzet libra, disa prej tyre edhe volume të rralla.
Ambasadorja Luli-Faber dhe Dr. Buçaj biseduan për më shumë se një orë dhe pritja kaloi në një atmosferë të ngrohtë e miqësore dhe gjithë biseda u mbajt në gjuhën shqipe.
*Merita McCormack është presidente e degës së Vatrës për Uashington DC

KRYETARI I VATRES PRITI SEKRETARIN SHKENCOR TË INSTITUTIT TE HISTORISË TË KOSOVËS

by

Të Premten me 21 Gusht 2015, Kryetari i Vatrës, Dr. Gjon Bucaj, priti në Selinë e Vatrës, sekretarin Shkencor të Institutit të Historisë të Kosovës, Mr. sc. Arben Arifi. Në takim ndodheshin edhe anëtarët e kryesisë së Vatrës, Marjan Cubi dhe Dalip Greca.
Kryetari i Vatrës i uroi mirëseardhjen mysafirit dhe e informoi për veprimtaritë dhe qëndrimet e Federatës Panshqiptare të Amerikës Vatra. Ai shfaqi qëndrimet e Vatrës për rishkrimin e Historisë pa ndikime ideologjike dhe vlerësimin e figurave kombëtare, duke hequr dorë nga trashëgimia e historisë komuniste, që i trajton nacionalistët si bashkëpunëtorë të fashizmit e nazizmit an block, pa sjellë në fokus kontributin kombëtar, ndërkohë që bashkëpunëtorët për 50 vjet me armiqtë sllavë, trajtohen si patriotë! Ka ardhur koha, tha dr. Bucaj, që historianët dhe institucionet që merren me historinë tonë kombëtare të jenë të pavarur nga politika dhe të zhveshur nga ideologjia komuniste. Edhe Shqipëria, edhe Kosova, kanë nevojë për bashkëpunim të ngushtë dhe ndërtimin e një platforme kombëtare dhe shkrimin e plotë të Historisë.
Mysafiri nga Kosova, falenderoi për mikpritjen dhe informoi për punën që po bën Instituti i Historisë në Kosovë. Ai shfaqi pikëpamje të përbashkët me kryetarin e Vatrës në drejtim të pavarësisë së Institucioneve, vecanërisht të atyre që merren me hartimin e Historisë.Në vendet me demokraci të zhvilluar, politika dhe shteti kërkojnë këshilla nga historianët dhe institucionet, ndërsa në mentalitetin shqiptar, këto institucione vetëm emërohen apo urdhërohen nga politika. Z. Arifi tha se Instituti po punon me projekte të detajuara për shkrimin e Historisë.
Instituti i Historise ka organizuar tryeza shkencore, konferenca, dhe simpoziume për ngjarje dhe personalitete të rendësishme të historisë kombëtare. Në këto organizime kanë marrë dhe marrin pjesë studiues jo vetëm shqiptarë por edhe të huaj. Instituti i Historisë në kuadër të veprimtarisë së vet shkencore ka vënë bazat e bashkëpunimit nderkombëtar me institucione simotra në rajon dhe më gjërë.
Instituti i Historisë aktualisht është i fokusuar në: Historia e Kosovës, Historia e Luftes, dhe Gjenocidi serb ndaj shqiptarëve 1877-1999. Nuk kemi ende, tha ai, një Histori të plotë të Kosovës.
Sekretari i Institutit të Historisë së Kosovës z. Arifi dhe kryetari i Vatrës dr. Gjon Bucaj ranë dakort për një plan konkret bashkëpunimi mes Vatrës dhe Institutit.
Z. Arifi i dhuroi bibliotekës së Vatrës librat:
1- ARBËRORËT- NDËRMJET KISHËS PERËNDIMORE DHE ASAJ LINDORE GJATË SHEKUJVE XI-XV të autorit GJON BERISHA
2-Librin e iNstitutit të Historisë-Prishtinë”KOSOVA” 39
3- Dokumente Diplomatike të Qeverisë Shqiptare Për Demonstratat e Vitit 1981 Në Kosovë-Përgatitur nga Sabit Syla
4- Ali Hadri, Jeta dhe Vepra
Editori i Diellit, Dalip Greca,i percolli mysafirit nga Kosova dokumente e fotografi, qe pershkojne rrugen 103 vjecare te Vatres dhe rrugen 106 vjecare te Gazetes Dielli.
***
KUSH ËSHTË ARBEN ARIFI?
Arben Arifi, u lind më 06. 04. 1973 në Grabanicë-Klin, Shkollën fillore “Azem Bejat” e përfundoi në Grabanicë, ndërsa gjimnazin e përfundoi më 1987në Klinë. Në vitin akademik 1999/2000 filloi stundimet per Master në Fakultetin Filozofik-Dega e Historisë në Universitetin e Prishtinës. Në këtë fakultet magjistroi më 22.03.2004, me temën: “Nekropolët në Kosovë ne shek. V- XV”.
Në vitin akademik 2004/2005 në Universitetin Piérre Mèndes France- Grenoble II, fillon studimet Master në periudhën e Antikës, ku edhe mbron temën e masterit më 25. 03. 2007, me temën: “ Sistemi i fortifikimeve ne Kosovën Veri-Perëndimore”.
Vazhdon studimet e doktoraturës ne Universitetin Paris IV– Sorbonne me temën «Kosova (Dardania) gjatë kalimit nga Antika e vonë në Mesjetën e hershme».

PËRVOJA E PUNËS :

• Gjurmime arkeologjike, Salzkogől të Austrisë gusht-shtator 2001, Universiteti i Prishtinës në Vlashnjė (2002).
• Butrint me Institute of World Archaeology (Britani e Madhe) dhe Institutit Arkeologjik të Shqipërisë (2002, 2003, 2004).
• Apolloni, Misioni Arkeologjik Francez 2005.
• Ulpiana 2006, 2007.2008, 2009, 2010.
• Kryetar i OJQ-se Shoqatës se Historianëve të rinj në Fakultetin Filozofik dega e Historisë në Prishtinë (2001- 2003), Ruajtja e trashëgimisë kulturore (Departamenti i Kulturës – UNMIK, 2002)
• Që nga 01.09.2007, punon në Instituti e Historisë-Prishtinë.

FUSHA DHE PERIUDHA E INETERESIMEVE SHKENCORE:
Arben Arifi, merret me Historinë e Antikës se vonë dhe e mesjetës se hershme.

KUMTESA DHE PJESMARRJE NË KONFERENCA, SIMPOZIUME, SESIONE DHE TRIBUNA SHKENCORE NË KOSOVË :
• Sistemi fortifikues mbrojtës në Dardani në kohën e Justinianit. Në simpoziumin shkencor “Gjurmëve të perandorit Justininan“ Prishtinë 2008.
• Kalaja e Radacit, në simpoziumin shkencor “Kalatë e Kosovës” , Pejë 2008
• Arben Arifi &Luan Tetaj, Deklarata Kushtetuese dhe Kushtetuta e Kaçanikut në shtypin e kohës. Kumtesë me rastin e 20-vjetorit të shpalljes së Kushtetutës së Kaçanikut, mbajtur më 2 korrik 2010 në lokalet e Fakultetit Filologjik në Prishtinë.

PUNIME SHKENCORE TË BOTUARA :

• Fortifikime të antikës së vonë e mesjetës së hershme në Kosovën veriperëndimore. Revista “Kosova” nr. 29/30, Prishtinë 2008
• Shkrimet e Ali Hadrit për iliret., “ Ali Hadri jeta dhe vepra“, Prishtinë 2009.

KRYETARI I VATRES NGUSHELLOI AKADEMINE E SHKENCAVE TE KOSOVES

by

New York/ 16 gusht 2015
Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Republikës së Kosovës/
Prishtinë/
Me pikëllim të thellë morëm lajmin e idhtë të vdekjes së Akademikut, juristit të shquem, pedagogut të përkushtuem dhe atdhetarit të kulluet,Esat Stavileci.
Në emën të Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA dhe t’imin përsonal, ju sjell përdhimtimet ma të sinqerta për ketë humbje të randë që len nji zbraztësi të thellë në Familjen e nderueme Stavileci dhe në botën kulturore të Kosovës dhe të kombit shqiptar.
Ju lutemi t’ia përcjellni ngushëllimet tona edhe Familjes së të Ndjemit, me deshirën që të kenë gëzime mbas sodit.

Me nderime,
Dr. Gjon Buçaj, Kryetar

HISTORIA E VATRES- VEPRIMTARIA DIPLOMATIKE E NJË AMBASADORI PA KREDENCIALE

by

NGA IDRIZ LAMAJ*/
Me 15 janar 1943, një muaj pas vdekjes së Faik Konicës, Udhë- heqësi i Kishës Orthodokse Shqiptare në Amerikë, i cili ishte edhe Kryetar nderi i Federatës “Vatra”, dërgoi në Washington ambasadorin e ri; Këtë ambasador të pa shtet dhe të pa qeveri, ish Kryeministri i Shqipërisë, Peshkop Noli, e paisi me këtë kredencial historik:
Kisha Ortodokse Shqiptare në Amerikë
Boston, Massachusette
“Mbajtësi i kësaj shkrese, z. Petro Kolonja, 37 Marland Road, Worcester, Mass., dhe 1530 Sixteenth Street, Washington, D.C., është emruar prej Madhërisë së Tij Mbretit Zog i Shqipërisë si përfaqësues i Tij në Washington për të zëvëndësuar të ndjerin Faik Konica, ish Ministër i Plotëfuqishëm i Shqipërisë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, i besuar me mision të veçantë për të siguruar njohjen zyrtare të qeverisë shqiptare në mërgim nga Organizata e Kombeve të Bashkara. Çdo përkrahje që t’i jepet z. Kolonja do të vlerësohet lartë nga mbar populli shqiptar.
Peshkop F. S. Noli, 26 Blagden Str. Boston, Mass.

Përfaqësuesi i Mbretit Zog u vendos në Washington dhe vazhdoi menjëherë fushatën e tij diplomatike sipas planit të hartuar nga Konica e Noli.Në fillim, ai gjeti mbështetjen e plotë të Sekretares së ish Ministrit të Legatës Shqiptare, zonjës Charlotte Graham. Petro Kolonja shkruan në disa shënime kujtimesh të pabotuara:
“Zonja Graham më ndihmoi shumë, më siguroi apartamentin, më dorëzoi librin e Konicës me telefona e adresa dhe makinën e tij të shkrimit. Ajo më solli edhe disa orendi shtëpiake të cilat më hynë në përdorim edhe pasi solla në Washington time shoqe me fëmij”.
Një javë pas arritjes në Washington, Kolonja njoftoi 24 ambasada të huaja me këtë shkresë:
“ Shkelqesi,kam nderin t’ju njoftoj se jamë emruar Përfaqësues i Mbretit Zog të Shqipërisë në Washington, për të zëvendësuar të ndjerin Faik Konica, ish Ministër Fuqiplotë i Shqipërisë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.Në këtë kapacitet do t’ju isha shumë mirënjohës nëse me jepni një intervistë në kohën tuaj më të përshtatshme. Në këtë mënyrë do t’ju shprehja falenderimet dhe respektin tim në person.”
Me nderime, Petro Kolonja, Përfaqësues i
Mbretit Zog në Washington.
Shtëpisë së Bardhë, Ministrisë së Jashtme, Ministrisë së Luftës dhe zyrave të tjera kompetente amerikane, Kolonja u dërgoi letra me përmbajtje të ndryshme. Në secilën letër vuri në dukje deklaratën e ministrit Hull të 10 dhjetorit 1942, kërkoi njohjen e tërsisë territoriale të Shqipërisë dhe të qeverisë shqiptare në mërgim nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Ambasadorit turk, Kolonja i dërgoi një letër të veçantë falende- rimi për denoncimin që shteti turk i bëri Italisë me rastin pushtimit të Shqipërisë. Një letër të till i dërgoi edhe ambasadorit egjiptian në Washington.
Ndërkaq, ambasadorit britanik i shkroi një letër të përzemërt, në të cilën thekson miqësinë e vjetër anglo-shqiptare dhe përkrahjen e Britanisë së Madhe dhënë Shqipërisë në kohët të vështira. Në letër shpreh shqetësimin rreth deklaratës së ministrit Eden, dhe kerkon që qeveria britanike të njoh sa më parë integritetin tokësor të Shqipërisë. Ai shkruan:
“ Shqiptarët janë tepër të shqetësuar nga deklarata e ministrit të Jashtëm britanik i cili le hapur diskutimin e kufinjëve të Shqipërisë të cilët janë vendosur nga një komision ndërkombëtar ”.
Hapat e parë diplomatik Kolonja i bëri në bazë të udhëzimeve të Nolit dhe të reagimit të tij ndaj deklaratës të ministrit britanik. Një muaj më parë Noli i kishte dërguar ministrit të Jashtëm amerikan këtë letër:
“Është tepër poshtërim për një Peshkop të besimit në fenë e Krishtit kur mendon se vendet tona të mëdha të krishtera demokratike luajnë çdo lloj dredhie politike për të kënaqur agresorin italian, ndërsa ato dy shtete të guximshme muhamedane (është fjala për Turqinë dhe Egjiptin, il.) nuk përfillen Musolinin në kulmin e fuqisë së tij, ndaj të drejtave të shkelura të popullit të vogël shqiptar. Me vjen keq që vendet tona të mdha të krishtera nuk tregojnë guximin e duhur moral të krishterimit. Besonj se nuk ka garanci më të mirë që mund t’u jepet shqiptarëve se sa njohja zyrtare e një qeverie shqiptare në mërgim nën drejtimin e Mbretit Zog dhe siguria e tërsisë tokësore të Shqipërisë brënda lidhjes së Kombeve të Bashkuara. Një garantim i till është i domosdoshëm për të eleminuar dyshimet e ngritura nga z. Eden në deklaratën e tij në Dhomën e Komunave në të cilën thuhet qartë se në Konferencën e Paqes duhet diskutuar çështja e coptimit të Shqipërisë midis fqinjëve të saj, grekëve dhe jugosllavëve.”
28 Nëntori 1943 shënon një demonstrim serioz amerikan në mbrojtjen e tërsisë territoriale të Shqipërisë. Shoqata “Miqtë Ameri-kanë të Shqipërisë” shtroi një darkë përkujtimore për 31 Vjetorin e Shpalljes të Pavarësisë Shqiptare në të cilën merrnin pjesë afër 120 veta. Në darkë ishin disa ish diplomatë, katër-pesë senatorë e deputetë dhe dy zyrtarë të ministrisë së Jashtme dhe të ushtrisë amerikane. Megjithëse këta të fundit ‘nuk merrnin pjesë në emër të qeverisë’ lenin të kuptohej se mbrojtja e tërsisë territoriale të Shqipërisë nuk ishte temë tabu në diplomacinë amerikane. Kryetari i Shoqatës, ish ambasadori i Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Shqipëri, Charls C. Hart, hapi mbledhjen me këto fjalë:
“ Jemi mbledhur këtu për të demonstruar publikisht miqësinë tonë ndaj Shqipërisë dhe popullit të shumëvuajtur shqiptar. Mbretin e Shqiptarëve dhe ish Kryeministrin e Shqipërisë (është fjala për Nolin, il.), me të cilët fola në telefon, i urova në emrin tonë për 28 Nëntorin, duke shprehur bindjen e plotë se së shpejti, populli shqiptar do të kremtoj Festën e Flamurit të vet në një Shqipëri të lirë, të pavarur dhe me kufijtë shtetëror të paprekur nga askush ”.
Të nesërmen, Kolonja i shkroi Nolit me entusiazëm rreth fjalimeve të mbajtura në darkën e shtruar nga “Miqtë Amerikanë të Shqipërisë”. Ai citoi në letër edhe disa folës të tjerë të cilët përkitën në vaçanti mbrojtjen e tërsisë territoriale të Shqipërisë.
Më 1943 thellohen intrigat politike midis organizatës “Shqipëria e Lirë” dhe Federatës “Vatra”. Grupi shqiptar në Londër dhe Kostë Çekrezi kërkojnë heqjen dorë nga formimi i qeverisë nën drejtimin e Mbretit Zog. Në vend të qeverisë, ata propozojnë krijimin e një Komiteti. Sipas mendimit të tyre, vetëm rreth një Komiteti mund të realizohej Fronti i Përbashkët dhe bashkimi i shqiptarëve në mërgim. Ky propozim i kundërshtuar nga “Vatra”, vë Çekrezin në lëvizje. Ai zhvillon një mbledhje të organizatës së tij në Detroit dhe menjëherë deklaron në gazetën “Liria” se “protokolli i bashkimit u nënshkrua në Detroit”, pasi në mbledhje merrnin pjesë edhe dy degë të “Vatrës”. Përfaqësuesi i një dege të “Vatrës” në atë mbledhje, Refat Gurrazezi, pendohet dhe i telefonon Nolit në Boston.
Gurrazezi shkruan për reagimin e Nolit:
“ Nga zëri i tij m’u duk mjaft i dëshpruar dhe kish të drejtë. Më mbajti lartë nga një gjysëm ore në telefon, dhe para se të me thosh ‘natën e mirë’ më tha këtë:“Thuaju atyre shokëve të Detroitit se sido që të bëhet, qoftë monarki, qoftë republikë ose komunizëm, s’ka vent për Çekrezin në Shqipëri.” ( R . Gurrazezi “ Atdheu ”, 3 gusht , 1968 ).
“Vatra” mbajti qendrim të pa lëkundur politik deri në shtator të vitit 1944, kur themelohet në Shqipëri qeveria e dalë nga i ashtuquajturi Fronti Nacionalçlirimtar. Kolonja vazhdoi veprimtarinë e tij intensive gjithnjë në kontakt me Nolin dhe me ministrin e Oborrit Mbretëror në Londër.Ai, shkroi, përktheu, ndoqi me vëmendje dredhitë politike greke e jugosllave dhe raportoi e regoi menjëherë ndaj tyre. Ambasadori atdhetar, i pakredenciale, i ngarkuar me mision të veçantë nga “Vatra”, Noli dhe Mbreti, shkarkohet nga detyra me këtë telegram: “Siç është njoftuar me kohë çlirimi i atdheut sjell në përfundim misionin tuaj”. Ju falem nderit, Sotir Martini, Londër 22 shkurt 1945, ora një e mengjesit.
Ish përfaqësuesi i Mbretit, i tërhequr në heshtje nga “Varta”, për vite me radhë vazhdoi fushatën politike kundër regjimit komunist në Shqipëri. Ai banoi në Washington deri në fund të vitit 1956.
Përfundimisht:
Qeveria shqiptare në mërgim,bashkimi shqiptarëve të Amerikës rreth Federatës “Vatra” dhe Fronti i Përbashkët, për të cilat u bë aq shumë fjalë, nuk u realizuan kurrë. Konica dhe Noli gjatë pushtimit të Shqipërisë bënë përpjekje të gjithanëshme për sigurimin e tërsisë territoriale të Shqipërisë dhe përfshirjen e saj në aleancën e luftës antifashiste.Ata ndikuan thellë në diplomacinë amerikane për realizimin e qëllimeve të tyre kombëtare. Përfaqësuesi i Mbretit Zog në Washington, Petro Kolonja, gjatë atyre viteve të mjegullta, u tregua diplomat i shkathtë. Me ndërgjegjen e tij atdhetare, ruajti balancat politike shqiptare në mërgim, përcolli me vemendje çdo veprimtari politike ndërkombëtare dhe njoftoi menjëherë Mbretin Zog në Londër dhe Peshkop Nolin në Boston. Udhëzimet e atyre që e vunë në krye të detyrës i zbatoi me përpikmëri dhe ndershmëri të pashoqe.
Analistë jugosllav pohojnë se deklarata e Ministrisë së Jashtme britanike (1942), në të cilën lihej hapur diskutimi për coptimin e Shqipërisë në jug, ndikoi thellë në forcimin e ndikimit të komunistëve jugosllavë te komunistët shqiptarë. Për këtë nuk duhet të çuditemi po të shikojmë me vëmendje përkrahjen politike dhe ushtarake që i dha qeveria britanike Partisë Komuniste të Jugosllavisë gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe ndikimin që patën jugosllavët te komunistët shqiptar.
Qëndrimi i qeverisë amerikane ndaj tërsisë tokësore të Shqipërisë, ndryshoi rrënjësisht nga qendrimi britanik. Megjithëse për shqiptarët nuk ishte një qëndrim i qartë, sjellja e urtë e qeverisë amerikane me grekët dhe vënja në heshtje e pretendimeve të tyre ekspansioniste linte të kutohej drejtëpërsëdrejti se politika zyrtare e Washingtonit ishte kundër coptimit të Shqipërisë. Shoqata “Miqtë Amerikanë të Shqipërisë” i bëri sfidë të shkëlqyeshme lobizmit grek. Kryetari i Shoqatës, Charls. Hart, ishte mik dhe mbrojtës i vendosur i interesave të larta kombëtare të popullit shqiptar. Qeveria amerikane vazhdimisht këshillohej me të për çështje shqiptare. Z. Hart mbajti lidhje të ngushta me “Vatrën”.
“ Nuk është aspak ekzagjerim, po të nxjerrim përfundimin se gjatë Luftës së Dytë Botërore“Vatra”qe e vetmja organizatë shqiptare, i vetmi grupim shqiptar që u oreintua drejtë politikisht”. ( Prof. Beqir Meta: Kontributi i “Vatrës” për çështjen shqiptare, “Dielli”, Janar-Mars, 2003 ).
Merita për këtë orientim të drejtë politik iu takon, Faik Konicës, Fan Nolit, Petro Kolonjes dhe miqëve amerikanë të Shqipërisë.

* * *
Shënim.
Konica dhe Noli denoncojnë ashpër pushtimin e Shqipërisë dhe ndërhyjnë me të gjitha mundësitë e tyre pranë qarqeve amerikane dhe aleatët, përpiqen për krijimin e një qeverie në mërgim. Në anën tjetër, Konica dhe Noli, në heshtje shpresonin dhe deshironin që Greqia të merrte nga Italia një ndëshikm të merituar historik dhe të bashkoheshin territore shqiptare të pushtuara nga Greqia, fjala është Çamëria. Kjo shihet qartë në pamfletin e Konicës, Sfondi i Konfliktit Italo-Grek (The Background of The Italian-Greek Conflict), botuar në Washington në tetor të vitit 1940. Themi, ky ishte dhe qëndrimi në heshtje i Nolit, duke u mbështetur në letrat e tij, ai rikthen Konicën në politikë, dhe e mbeshtet derisa Konca vdes dhe veniten të gjitha shpresat për krijimin e një qeverie në mërgim. Natyrisht më pastaj ai mbështet qeverinë e re komuniste, sepse nuk i mbetej rrugë tjetër. Frika e mosnjohjes dhe shkatërrimit të shtetit shqiptar, kërcënimet serioze greke ndaj territoreve të Shqipërisë jugore, bënë përpjekjet e tij të fundit për të tërhequr atë qeveri dhe Shqipërinë në anën e ndikimit të influencës amerikane. Në letrën e Nolit dërguar Enver Hoxhës thuhet qartë “…ju përkrah në në teori por jo në praktikë…”, etj.
*Marre nga Libri i autorit Idriz Lamaj”Per Vatren dhe Vatranet”,New York 2014