”Engelana ” e Ohrit dhe Mateja Matevski

Nga Fahri XHARRA/

Maqedonia është një degëzim shqiptar me një vazhdimësi po ashtu shqiptare  4.000 vjeqare . Shkrimtarët e Romës dhe të Greqisë së vjetër e vërtetojnë ndërthurjen ilire në identitetin Ilir të Maqedonasve të vjetër si Plini i Vjetri, Strabo-ja dhe Ptolomeu. ”Duke u bazuar në këto shkrime, një numër i madh i historianëve dhe gjuhëtarëve të shekujve XIX-të dhe XX-të me këmbngulje e mbështesin hipotezën e identitetit ilir të Maqedonasve. Me këtë rast e përmendim Karl Otfrid Mueller, William Smith , Charl Antony, G.Finlay .( arberiaonline)”

Më vonë gjuhëtarët e mirënjohur që e mbështesin tezën e thelbit Ilir në gjuhën e vjetër Maqedone janë: G. Kazaroff, M. Rostovtzeff, M. Budimir, H. Baric(Miltiades Hatzopoulos: 1999). Por Anastasios Phoivos Christidēs (2007) që të jemi të pa një anëshëm në këtë qështje duhet thënë që debate mbi karakteristikat e Gjuhës Maqedone janë ende të pa përfunduara dhe si të tilla ende mbesin thelbësisht Ilire deri të Greke-Thrakase -Ilire.

Ku jemi ne si shqiptar?

Akademiku Mateja Matevski në moshën 80 vjeqare e deklaroi përkatësinë e tij etnike shqiptare. I lumt! Po pse kaq vonë?  “Përse ka nevojë që një intelektualë i njohur 50 vite gjatë komunizmit dhe 23 vite në demokraci të fshehë ndjenjën ( përkatësinë fxh) e tij kombëtare.”. ”Matevski nuk e ka fshehur identritetin e tij. Se ai është shqiptar e ka pohuar disa herë, gjatë bisedave, kur isha korrespondent në Shkup, por nuk ka pranuar të flasë hapur për këtë. Megjithatë ata që e kanë njohur e që kanë punuar me të e kanë ditur. Nëna e tij, që e kishte sjellë në Shkup, nuk dinte të fliste maqedonishten mirë dhe komunukonte shqip”(Rrahim Sadiku).”  ”Ne nuk mund të ndajmë njoftimin se akademiku Mateja Matevski është shqiptarë nga Maqedonia. Ky akt i njohjes së akademik Mateut Matevski pas 80 vjet fshehje dhe mimikë, është një guxim tashmë i ndarë me publikun maqedonas. Ne e mirëpresim dhe e përgëzojmë për këtë. Kjo është një e drejtë themelore të çdo qytetari, që të deklarojë lirisht ndjenjat ( përkatësinë fxh) kombëtare. Por, kjo ka shokuar opinionin maqedonas, për shkak se një fakt i tillë paraqet një braktisje nga maqedonizmi antik i promovuar nga pushteti aktual në Maqedoni”, shkruan VMRO-Partia Popullore.

Sipas kësaj partijeje opinioni maqedonas qenka shokuar sepse një fakt i tillë po paraqitka braktisje nga maqedonizmi antik i promovuar nga pushteti  aktual në Maqedoni. Këtu sllavëve të Maqedonisë po iu përzihen kabllot . Cila është Maqedonia antike? A janë duke e spjeguar drejtë këtë qështje apo mos janë duke e mashtruar popullin e vet me një barrë historike  që aspak nuk iu takon.

Të nderuarit  Mateja Matevski dhe Branko Manojllovski vetëm sa e hapën apo më mirë të them e shkyen ”vellon e heshtjës” , ” vellon e frikës dhe të kërcnimit”.Po kush ka guxuar nga shqiptarët ortodoks në kohën e komunizmittë deklarohet që është shqiptarë. Hapin e tyre kishin për ta ndjekur edhe të tjerët sikur edhe shqiptarët tjerë të ngarkoheshin me mbrojtjën e tyre. Sa shqiptarë musliman , katolik dhe ortodoks e kanë lëshuar Maqedoninë gjatë kohës së komunizmit?  Zhbërje totale.

“Ky akt i virtytshëm vetëm na konfirmoi se diçka nuk është në rregull me shoqërinë maqedonase, dhe seriozisht duhet të rishikojmë maqedonizmin e ashtuquajtur dhe të pranojmë dhe të zbatojmë parimet e demokracisë për të cilën jemi përkushtuar”, ka shkruar në fund partia VMRO-Popullore, që drejtohet nga ish-kryeministri Lubço Georgievski.

Po pra , nuk jeni në rregull dhe patjetër duhet të rishikoni historinë e maqedonizmit ?

“Një pranim i tillë nga ana e Matevskit i cili pas 80 vjetësh fshehjeje, më në fund mori guximin dhe pranoi publikisht para opinionit maqedonas, është për t’u përshëndetur dhe ne e urojmë për këtë! ” thuhet më tutje në letër . Si e shihni duhet të ketë pasur guxim të madh që të pranohet publikisht diçka e tillë.

”Me këtë hapet çështja parimore dhe thelbësore, në çfarë hutie kemi jetuar dhe akoma jetojmë”, thuhet në reagimin e VMRO-Popullore. Asfarë hutie; vetëm një qendrim i drejtë i qështjes historike dhe qëndrim i mençur ndaj shqiptarëve dhe të vërtetën e tyre historike do t`a ç`rrënjoste hutinë dhe dhe gjetjen e një rruge të drejtë për shtetin e Maqedonisë.

Deparmenti i parahistorisë të Muzeut të Ohrit e filloi një punë shumë të vlerëshme për historinë botërore duke punuar në vendgjetjen arkeologjike ,mbi Kishën e Shën Erazimit në hyerjen veriore  të qytetit të Ohrit , ku sipas arkeologut Pasko Kuzman gjindet një vendbanim i lashtë i Fisit Maqedonas Engelani. Që në fillim ,tentim për mashtrim me të dhëna historike . Ku ka pasur fis Maqedonas Engelani?  Ata ishin fis Ilir Enkelejt .

“ Jemi te Ohri dhe historia e tij shqiptare  , por e stërvjedhur  nga ardhacakët.Në antikuitet (shënime sllave) qyteti njihej me emrin e vjetër “Lychnidus” që ndoshta do të thoshte “ qyteti i dritës” ose “ guri i çmuar që lëshon dritë”.Por pas vitit 879 psK nuk quhej më Lychnidos , por sipas sllavëve Ohrid,që ndoshta rrjedhë nga fjala sllave “ “vo hrid “ me kuptimin “ në breg” sepse qyteti i vjetë ishte në maje të bregorës buzë liqenit”. E shifni , një rrenë tjetër e zakonshme sllave  me qëllim të humbjes së çdo gjurmëje shqiptare . Por është e pamundur!

Banorët  e herëshëm të  regjionit të gjerë të Liqenit të Ohrit  (Bogumil Hrabak… Disa emërtime gjeografike si Nishi , Shtipi ,Ohri iu erdhën Sllavëve  nga goja e arbanasve…) ishin Dasaratët dhe Enkelejt ( fise Ilire). Zbulimet në vazhdimësi tregojnë që qyteti banohej edhe nga Filip i II-të i Maqedonisë  (Origjina ilire e Aleksandrit të Madh)

Edhe studjuesi aspak i drejtë për qështjen shqiptare J.J. Wilkes  në librin e tij “The Illyrians, 1992,” shkruan” ,”the Illyrian Enchelei, the ‘eel-men’, whose name points to a location near Lake Ohrid” ( Enkelejt Ilirian , “njerëzit- njalë”, përputhet  me lokacionin afër Liqenit të Ohrit). Pra që në start një mundim për shtrembërim.

Pra jo Engelana ,por kështjella e Enkelejve. Flitni të vërtetën.

Fahri Xharra

13.06.13 Gjakovë

* Mateja

Keshtjella e Enkelejve  e ndërtuar me gurë ciklop