Ernest Perdoda: Profili letrar

Nuk mund të jetë i plotë portreti i  Ernestit pa thënë dy fjalë për profilin e tij poetik. Nuk arriti, për arsye financiare, të botojë lirikat origjinale dhe të përkthyera nga poeti Italian hermetik Giuseppe Ungaretti. Mbeti, gjithashtu, në dorëshkrim përkthimi në spanjisht i “Kanunit të Lekë Dukagjinit”, të cilin ia pati dërguar shumë kohë më parë Akademisë së Shkencave për botim. Nuk dihet fati i këtij dorëshkrimi.

Një cikël lirikash të Perdodës u botuan në revistën “Phoenix”, viti 1999 /nr.  2. Këtu është shkruar se poezitë i takojnë: “Këngëve të para”, “Elegjive” dhe “Monologjeve”. Nuk kuptohet që nën këto tituj, a bëhët fjalë për përmbledhje poetike apor për cikle poezish.

Poezia e tij, të cilën kam pasur fatin ta njoh që gjatë kohës së krijimit të saj, dallohet për një bukuri të rrallë, ndjeshmëri e shije të hollë, figuracion të pasur, një akustikë imitative, ku spikat paja e fonetikës së gjuhës sonë, jetësuar në një strukturë harmonike të realizuar, më së shumti, në pak vargje.

Veç motiveve të lirikës intime e të natyrës, poezia e Perdodës karakterizohet për dhuntinë e artë të shqetësimit intelektual për atë që po ndodhte me atdheun e popullin tonë, duke e pasqyruar atë në situata e detaje konkrete dhe duke njëmendësuar mesazhe fisnike të qarta, të cilat shpesh kalojnë në intonime revoltuese.

Intelektualëve shkodranë antikomunistë dhe sidomos dashamirëve të poezisë së vërtetë i bie detyra fisnike e mbledhjes dhe e botimit të poezive të  Ernesit, dhe ndoshta edhe të ndonjë dorëshkrimi të ndonjë natyre tjetër.

Po bie këtu poezitë e botuara në revistën “Phoenix”, që u botua në Shkodër në vitet 1997 – 2003, me drejtor Dom Ndoc Nogaj dhe kryeredaktor Dr. Romeo Gurakuqi dhe disa përkthime nga Ungaretti.

Nga kangët e para:

Mengjez

 U  dogjen andrrat

Në dritë të trendafiltë

Edhe njiherë po lidhi

Fillin e këputur t’mendimit.

Nji nyje tjetër nji tjetër ditë.

Erë

Furishem  shkon

N’per fletë

Fershllon

Fishkllon

E tretë.

 

Prelud

Këtë natë

(Ndërsa për rreth

Gjithkund m’pergjanë

Me flokun tand qi l’moj,)

Yjet e qiellit tim

Un pa u kujtue zbuloj

Kur ti çel e mbyll sytë.

Asgja pa dashuri

                        Nanës

N’kujtimin tand

Vadita lulet

Qi mbijetuen mbas teje :

Porse asnji prej tyne

Nuk çeli ma.

 

Ato kërkonin

Frymën e dashnisë

Që unë s’ua dhashë.

     Nga “Monologjet’

 Subkonsh

 Andrrat më rrokullisin

Nder kambë të Trogloditit

Që më shikon e m’perqesh.

(Atje ku nisem shtegun

E nepër shekuj rryeshem

Shtrijmë krah’t per t’rrokun yjet . . .

E diellin që na zgjon)

Por gazi i njeiut  t’shpellës

Ende m’ushton  ndër veshë

E më trondit.

Nga “Elegjitë”

 Brymë e gjak

(Dhjetor 1944)

Shumë  gjethe ranë  që  atë  vjeshtë

E prap po bien,

Porse kujtimin

Qoftë  edhe nji i vetem e pert’rinë

E bahet brymë  e gjak.

(Dhe ja ti vjen pers’ri

E ashtu si ban kjo erë,

Mbi gjurmët që la dhuna

Hedh prap nji dorë me gjethe

E qan mbi supin tim

Si bane at’herë.)

 

Ato nuk duken ma,

As edhe ti;

Kurse trishtimi

Prap endet në k’to rrugë,

Me mue

dhe gjethet

që bien.

(Pa titull)

 Me kot pergjon tashma nga kumbonaret

Tingujt që malli zgjon n’kujtesën tande

Kumbon’t gjimuen kur ranë per t’fundit herë

Mbi tokën e dhunuar.

 

Agimet zbardhin pa meloditë e ambla

Që joshnin nga qielli sytë e veshtrimin,

tash jetën tande veç heshtja rrethon.

(Variant)

 Me kot pergjon tashma nga kumbonaret

Tingujt që malli zgjon n’kujtesën tande

Kumbon’t gjimuen kur ranë per t’fundit herë

Mbi tokën e dhunuar.

Mengjezet zbardhin pa meloditë e ambla

Që joshnin nga qielli sytë e veshtrimin,

dhe muzgjet sjellin me vete trishtimin

e dit’ve tua pa t’ardhme.

tash jetën tande veç heshtja rrethon.

 

Flakët që sollën errësinën

(Prill 1946)

Ngado që shkoj, më ndjek me hije të saj

Kjo Kullë e gurtë që m’josh e më largon:

N’rrenojat e kujtesës.

Ende luhaten flakët;

Por kangët e Alkeut

(Që deshe ma teper se mue)

Nuk m’bien ndër mend tashma.

Me hijet e asaj nate,

Nji tjeter Omar Khattab*

Rendi mbas dit’ve tona

Të zymta,

Të ftohta

Si gurët e k’saj kulle,

Ku nga frengjitë

Ajo pak dritë që hyn

Veç larva mendimi sajon.

 

E dashtun

Ndoshta këtë mbramje Prilli

Krrokatja e korbit mbi Kullë

T’kujton dhe ty

Çka humbem pergjithmonë.

*Në vitin 640 Omar I (Abu Hafsa ibn al Khattab) dogji bibliotekën e Aleksandrisë, një nga ma të mëdhatë e asaj kohe. Trembëdhjetë shekuj ma vonë me urdhen të diktatorit E. Hoxha u grumbulluan tek “Kulla e Inglizit” (që për nji kohë të shkurtë sherbeu si sallë leximi), fondet e të gjitha bibliotekave të qytetit të Shkodrës, pësuan të njajtin fat.

Perkthime nga Giuseppe Ungaretti

 Këshndellat

 Nuk kam dëshirë

T’i futem

Lamshit

T’ udhve.

 

E ndjej

T’dermuem

Vetveten.

 

Më leni kshtu

Porsi një

Çakël

Të hedhun

M’një qoshe e

T’harrueme.

 

Këtu

Nuk u ndienka

Tjetër

Veç afshit të ngrohtë.

 

Kam

Ndejë bri votre

Me katër

Fjolla tym

Që laradashën.

 

(Napoli, 26 dhetuer 1916).

 

*

E ndihem i tretun

M’nji puthje

Që m’shkrinë

E më qetson.

Qiell i kthiellët

 Po tretë

Kjo mjergull

E një

Nga një

Ja ku po dalin

Hyjet.

 

Po thithi

Freskun

Që ma dikon

E kthillta ngjyrë

E qiellit

E shof që jam

Një qenje

Kalimtare

Rrëmbye m’një valle

T’perjetshme.

(Pylli i Kiuton, korrik 1918).

Shtëpia ime 

Çudi

Sa dashuninë

E ruejtkam prap per ty

E pra kujtova se e kam  shpuplue

Nëpër botë.

 

 Mall

At’herë

Kur nata biret

Teksa pa dalë pranvera

E rrallë

Ndokush kalon

Mbështillet mbi Parisin

Një ngjyrë e mbyllët

Vaji

Nga skaji

I urës

Kundroj

Të pakufishmen heshtje

T’njaj vajze

Së bjerrun.

Të kqijat

Tona

Shkrijnë

E si të tretun

Mbesim.

(Lokvica, 28. 09. 1916).

Agoni       

Me vdekë sikur laureshat e etuna

N’mirazhë

Apor si shkurtat

T’ kaluemen detin

Ndër t’parat çufrra

Kur ma s’i kande të fluturojë

Por mos të rrosh me ankime

Si ‘j gardalinë

Hyje

 Rishtas po digjen atje siper prrallat

Do t’bijnë me t’paren erë sikurse gjethet

Por t’vijë një tjetër frymë,

Një vezullim i ri ka per t’u kthye.

Ndeshkim

 I mbyllun mes sendesh së vdekshme

(Një ditë edhe hyjet do t’shuhen)

Pse digjen për Zotin?

(Mariano 29. VI. 1916).

Kotsi

 Papritmas

Naltohet

Përmbi gërmadhat

E pastërta

Habi

E pambarimit

 

E njeri

Germuçun

Mbi ujin

E ndritun

Nga dielli

Kujtohet

Se asht hije

Që l’kundet e

Thehet

Ngadalë.

(Valone, 19 gusht 1917)

Ushtarë

 Qëndrojmë

Si gjethet

Ndër pemt

E vjeshtës.

(Pylli Kurton, Korrik 1918).

Heshtje e hyllzueme

 E pemt e nata

Nuk po lëvizin ma

Përvecse çerdhesh.

(1932).

Ironi

Po ndiej pranverën ndër gemat e mërdhitun

N’ket orë mund t’endesh lirshëm, tue bredhë

Përmes shtëpive, i zhytun ndër mendime.

N’ket kohë janë mbyllë dritaret, por

Ky trishtim shëngjergjash ma treti gjumin.

N’ mëngjez, një tis i blerë do njomëzojë kso pemësh,

Q’ ende të thame qenë kur erdhi nata.

Zotynë nuk rrin pushue.

Vetëm në ket orë, ndoj andërrtari t’rrallë

I bjen me vuejt duke ia ndjehun veprën.

Sonte, ndonse asht prill, n’qytet bjen borë.

Asnjana dhunë s’ia dalka asaj që dan

E ftohtë

Dhe e heshtun.

Shpërfytyrim

Jam

P’shtetun për kapën

E barit të zverdhun

Një duhëm e athët

Livron e çlirohet

Prej brazdash pjellore

Kujtohem mirfilli

Q’u linda prej bujqësh.

 

E ndihem ndër sytë

(Që ndjekin të vemendshem

Ndryshimet e motit)

E njerit të rudhun

Si l’vorja e mandit që kinë.

E ndihem

Ndër f’tyra fmijnore

Si molla të kuqe

Si gjaku

Mes pem’ve cipllake

Si reja

Kullohem

Në diell

E ndihem i tretun

M’një puthje

Që m’shkrinë

E më qetëson.

*Perkthye nga Ernest Perdoda pa pretendime artistike, por qartë. (Shënim i Ernestit.)

Përgatiti për botim Anton Cefa

Ridgewood, New Jersey, 8 qershor 2016.