NGA HASAN KOSTRECI*/
Kanë kaluar shumë dekada qysh atëhere, por megjithatë kujtoj dhe mbaj mënd mirë vitet e fëmijërisë time kaluar në Korçë. Mbaj mënd shtëpiat e bukura dy katëshe me dyer dhe kangjella hekuri si dhe trëndafilat shumëngjyrësh që vareshin jashtë tyre. Kujtoj çatitë me tjegulla të kuqe që gjatë dimërit mbuloheshin me dëborë, apo dyqanxhijtë kur herët në mëngjes hapnin qepenat dhe spërkatnin me ujë kalldrëmin përpara; Kujtoj burrat e veshur me kostume dhe me kapele republikë në kokë, të cilët hijshëm dhe me modesti preknin cepin e strehës, sa herë që përshëndesnin, gratë mbuluar fytyrën me tyl dhe dorashka të zeza, apo djelmoshat e rinj, të cilët mbrëmjeve me kitarë, u bënin serenatë vajzave që ata adhuronin dhe me të drejtë Korça në atë kohë quhej “Parisi i Vogël’. Por kjo gjëndje mbas ardhjes së komunistëve në pushtet, ndryshoi dhe njerëz ordinerë e pa shkollë u vunë në krye të vëndit, të cilët duke u bërë gjykatës, prokurorë dhe trup gjykues, vranë, burgosën, pushkatuaan dhe azgjësuan gjithë atë shtresë fisnike dhe intelektuale, me të cilët ky qytet në ato vite krenohej.
Ne si familje fillimisht jetonim në një shtëpi dy katëëshe pranë kinema ‘Maxhestikut’,por me arrestimin e babajt, na nxorrën dhe na shpunë tek ‘Kulla e Hirit’, një lagje kjo e humbur dhe në periferi të qytetit. Hallua, e motra e babajt, Nurije e quanin, na kuntrollonte gjithmonë mua dhe vëllanë, që të mos dilnim jashtë, megjithëse, s’e pati bërë këtë gjë, kur ishim edhe më të vegjël.
– Është kohë e keqe – na thoshte ajo me zë të ulët – e ka marë soj sëzi.
Ne, sigurisht këtë fjalë s’e kuptonim, por ajo, nga që për një periudhë të gjatë, kishte jetuar në Stamboll, përdorte shpesh edhe ndonjë fjalë turqisht.
Ime më në këtë kohë nuk qe më shumë se tridhjet e pesë vjeç, por e mbetur e vetme dhe me dy fëmijë të vegjël, dalenadalë nisi të dobësohet, u thinj dhe ajo pamja e bukur dhe fisnike dikur, filloi të venitej.
Ishte Dhjetor i vitit pesëdhjet e një dhe në prag të Vitit të Ri. Hallua si ditë feste, diçka ishte duke pergatitur, ndërsa nëna po bëhej gati që t’i shkonte të shoqit në takim
– Do vish me mua – më tha ajo dhe më vari në sup një trastë të mbushur me ndërresa, ndërsa për vete u ngarkua me dy çanta lëkure – do shkojmë të takojmë babanë, mirë? – më pyeti – dhe mos harro që t’i thuash ‘Gëzuar Vitin e Ri’
Për t’im atë ndjeja mall dhe nuk dija se kur do na kthehej.. Nëna edhe bisedonte ndonjëherë me vëllanë më të madh, ndërsa mua, nga që isha i vogël, s’më thoshte asgjë.
– Mirë mëngjesi – e përshëndetëm një grua me shami në kokë, ulur përpara derës së hetuesisë dhe po priste.
– Mirë mëngjes – u përmënd ajo dhe u mënjanua për të na lëshuar vënd edhe neve – afrohuni këtu mbas murit se nuk u kap era – na tha dhe kur uli jakën e palltos, u duk që nuk qe edhe aq e moshuar – Kë keni këtu?
– Kam t’im shoq – iu përgjigj mamaja dhe më afroi, sepse disa pika shiu nisën të bijen.
– Kjo godinë që është bërë hetuesi, ka qënë e një zotnie të nderuar, Adem Vila e quajnë, por ka kohë të ziun që s’e kam parë dhe nuk di ç’u bë.
Në brendësi të asaj shtëpije, dukej një oborr i madh shtruar me pllaka, si dhe disa dritare të vogla në kat të parë dhe rrëzë murit, të cilat për t’i siguruar, përveç hekurave, u kishin mbërthyer kryq e tërthor edhe disa dërrasa.
– Edhe unë kam djalin këtu – tha gruaja mbas një heshtje – mbaroi studimet në Itali dhe u kthye për t’i shërbyer vëndit të vet, por ja që e pësoi.
– E kush e parashikoi që do vinin këto punë kështu, moj zonjë – foli një burrë i moshuar, që sapo pati ardhur dhe po mundohej të ndizte me shkrepse cigaren – qenë burra më të zgjuar dhe u gënjyen.
Një civil trup madh, veshur me kapotë ushtarake, por pa spaleta dhe hedhur krahëve, doli mbas pak nga dera ku ishim duke pritur, i cili i hodhi një vështrim turmës, sikur do mbante ndonjë fjalim.
– U kemi thënë që takim për ata që s’kanë dalë akoma në gjyq, nuk do ketë – tha ai – prandaj hajdeni njëherë nga java tjetër.
– Të lutem – i tha mamaja qe sëbashku me atë gruan ishin në fillim – ka pesë muaj që na thoni kështu. Ç’farë kanë bërë këtä njerëz, që po i torturoni kaq shumë.
– Atë se ç’kanë bërë, e di tjetër kush – u përgjigj qikllopi, kështu ia vura unë emrin dhe u bë gati që të largohej.
– I kam pergatitur disa ushqime dhe ato deri javën tjetër, prishen – nguli këmbë mamaja dhe nxorri dy çantat përpara.
– Ato futini – tha ai për t’u treguar gjoja i mirë, por në realitet e ngacmoi era e gatimeve të ngrohta dhe të porsa gatuara.- do marr edhe këtë fëmijën e vogël që të shohë të atin – shtoi ai – ndërsa ju të tjerët largohuni.
– Mos harro që t’i thuash babajit nga ne të gjithë; ‘Gëzuar Vitin e Ri’ – më porositi edhe njëherë ime më dhe ma lëshoi dorën.
Qikllopi përpara dhe unë pas, zbritëm nëpër disa shkallë të ngushta dhe pa dritë, ku në fund dhe fshehur në krah të djathtë, ai tërhoqi një lloz, hapi një derë hekuri dhe më shtyu të futesha brënda. Syve të mij të porsa ardhur nga jashtë, iu deshën disa sekonda që të ambientoheshin me errësirën dhe erën e keqe të atij bodrumi dhe kur u kthjellova, përpara meje pashë një kufome njeriu shtrirë në çimenton e ftohtë, i xhveshur gjysëm lakuriq dhe me duar e këmbë të lidhura. I rënë në kllapi, ai nuk ndjeu as kërcitjen e derës dhe as mua, prandaj iu afrova me kujdes, sikur nuk doja ta zgjoja, por pamja nga afër e tij me këmishë të grisur dhe njolla gjaku, më tmerroi, aq sa nuk po besoja, në se ai ishte babaji im, apo jo.
– Babuç – i thashë me zë të ulët – jam unë yt bir dhe ‘Gëzuar Vitin e Ri’ – por ai megjithatë nuk u përmënd.. Ktheva kokën nga dera, por qikllopi nuk ishte me aty. Një rrënqethje më përshkoi krejt trupin dhe lotë të nxehtë më dualën nga sytë. Iu ngjita shkallëve me një frymë, dola jashtë dhe e futa kokën tek prehëri i mamasë.
– Ç’fare ke? – më pyeti ajo – a e takove babanë?
– Ai që më tregoi qikllopi, nuk ngjante me të – iu përgjigja dhe ia dhashë të qarit.
– Nuk të vjen zor – iu drejtua mamaja kryetarit të degës, Naun Bezhanit, që kish dalë jashtë derës dhe po përtypta fara lule dielli – pse ia tregove të atin këtij fëmije, kur e keni katandisur në atë gjëndje – kriminela – mërmëriti ajo dhe me mua për dore, u larguam.
– Mos u mërzit, shpirti im, sepse babai së shpejti do të na vijë persëri – u mundua ajo të me qetësojë, por kur ngrita kokën, pashë se edhe sytë e saj ishin të përlotur.. Gjithë ai gëzim që pata, kur u nisëm, m’u kthye në një brengë, e cila u desh disa ditë që të më largohej.
* ( Marë nga libri, ‘Jetë nën Diktaturë’)