Satirë nga Rafael Floqi/
Në një vend ku kërkimi shkencor përmban më shumë mistere se një roman kriminal, qeveria shqiptare ka hedhur në konsultim publik një draft ligji për Shkencën dhe Kërkimin Shkencor. Tani, studiuesit janë të ftuar të mbushin kafenetë dhe tavolinat e bisedave për të diskutuar një projektligj që duket se ka më shumë lidhje me politikën sesa me shkencën.
Imagjinoni një këshill kombëtar të shkencës, të drejtuar nga Kryeministri vetë, me pesë ministra të tjerë për ta mbështetur. Ky këshill, sipas autoriteteve, do të orientojë dhe miratojë politikat e kërkimit shkencor. Po nëse i besojmë shkencëtarëve, ky duket më shumë si një grup i njohur si “Qeveria Këshillon Qeverinë”. Ndërsa po diskutojnë për “të ardhmen e shkencës”, ne e dimë se në të vërtetë po planifikojnë se si të rrisin ndihmën për… vetveten!.
Në një botë ku çdo fjalë është e pashmangshme dhe çdo mendim është i paefektshëm, Hoxha, si kryetar i Konferencës së Rektorëve, ka dalë në skenë si mbrojtës i shkencës, duke thënë se drafti qeveritar “është deklarativ dhe nuk zgjidh asgjë.” Me sa duket, në vend që të ofrojmë një rregullim për shkencën, do të krijojmë një anomali të saj—në një përpjekje për të rregulluar atë, do ta mbushim me më shumë kaos.
I vendosur në mbrojtjen e Kushtetutës, ai akuzon qeverinë se po përpiqet të kalojë një ligj që jo vetëm shkel lirinë e kërkimit shkencor, por gjithashtu ngatërrohet me ligjin për Arsimin e Lartë—si një rrobë që i përputhet dhe pastaj vendoset përmbys. “Kemi kërkuar pezullim të procedurave parlamentare,” thotë ai, si një avokat që proteston për një proces gjyqësor që ka vendosur të hedhë poshtë të gjithë logjikën.
Përfundimisht, Hoxha na fton të mendojmë: nëse të gjithë këta ligjvënës janë si arkitektë të pabesë që ndërtojnë mbi rërë, si mund të presim që shkenca të qëndrojë e fortë?
“Pse duhet që Kryeministri të jetë në krye? A është ai ndonjë lloj Galileo modern?” –,thonë shkencëtarët duke ironizuar rreth rëndësisë që i jepet pozitës së kryeministrit. Një pyetje e shkëlqyer: A është e nevojshme që vendimi përfundimtar mbi eksperimentet shkencore të kalojë në duar të politikës?
Sipas burokratëve të AKKSHI-it kjo është përpjekje për të mbushur boshllëkun. Kjo është një çështje këndvështrimi! Epo, ndoshta këndvështrimi do të ndihmojë që të gjithë të shohin se në fakt qeveria e “këshillon” shkencën, dhe me sa duket, shkenca është një instrument për të realizuar politikat e saj.
Por le të flasim për financimin: Shqipëria ka një buxhet prej 5.5 milionë euro për kërkimin shkencor, që është rreth 0.08% e PBB-së. Ky është një shifër aq e vogël sa duket se financimi i kërkimit shkencor është një punë për hobi, ndoshta për ata që duan të bëjnë eksperimentet e tyre në garazh!
E po, ndoshta pas një periudhe kohe, ndihma për kërkimin shkencor do të rritet në 1% deri në vitin 2030. Rritje fantastike! Çfarë do të bëjmë me gjithë atë buxhet? Do të blejmë ca “mikroskopë” të rinj për laboratorët?
Ndërkohë, studiuesit bëjnë thirrje për rritjen e kapaciteteve të kërkimit shkencor për të tërhequr fondet e BE-së, të cilat, për të qenë të sinqertë, do të ishin më shumë se një ëndërr për Shqipërinë.
“Duhet të kemi kapacitete për t’i thithur këto fonde”, duke e ditur se për të arritur këtë, do të duhet shumë më tepër se një projektligj i shkruar me entuziazëm, përveç një ekip pune që mund të shkruajë projekte, jo vetëm broshura të bukura.
Pra, nëse ndonjëherë mendoni se shkenca ka nevojë për ndihmë, kujtoni: në Shqipëri, kërkimi shkencor është një art që po e përjetëson politikën. Ndaj, përderisa qeveria po “këshillon” shkencën, mundësitë për të krijuar diçka të vërtetë janë po aq të pakta sa buxheti i kërkimit.
Një e vërtetë e hidhur: në vend të inovacionit, ndoshta ne po bëjmë mbledhje që AI të na zgjedhë një Ashtanj kryeministër. Dhe kështu, me këtë projektligj, duket se Kryeministri Rama po e vendos veten për të marrë çmimin Nobel për shkencë!
Sepse, në fund të ditës, në Shqipëri, gjithçka është një eksperiencë shkencore… përveçse kur bëhet fjalë për financimin e kërkimit!