Washington D.C., Nëntor 2025/
I. Parashikimi strategjik
Parashikimi ynë akademik është ky: Nëse Serbia vendos të vendosë sanksione ndaj Rusisë dhe të njohë pavarësinë e Kosovës, kjo do të mundësonte një rrugë të shpejtë drejt Bashkimit Evropian. Megjithatë, për shkak të realitetit politik, historik dhe strategjik, Serbia nuk ka gjasa ta bëjë këtë, duke e mbajtur vendin në një dilemë të qëndrueshme midis presionit perëndimor dhe aleancave tradicionale me Moskën.
Ky parashikim nuk është thjesht spekulativ: ai mbështetet mbi analizën e politikave historike të Serbisë, ndikimin e Rusisë, presionin ndërkombëtar dhe realitetin politik brenda vendit.
II. Konteksti historik dhe gjeostrategjik
Lidhjet historike dhe strategjike me Rusinë
Serbia ka një histori bashkëpunimi politik, kulturor dhe strategjik me Rusinë që daton qindra vjet pas mbështetjes ortodokse dhe ushtarake në Ballkan. Nga shpërbërja e Jugosllavisë, Rusia ka përdorur Serbinë për të ruajtur ndikimin e saj në rajon, përfshirë bllokimin e njohjes ndërkombëtare të Kosovës në OKB në vitin 2008 dhe 2010.
Çështja e Kosovës dhe kushtet për BE-në
Njohja e pavarësisë së Kosovës konsiderohet nga shumica e ekspertëve dhe diplomatëve perëndimorë si kusht i domosdoshëm për integrimin e Serbisë në Bashkimin Evropian. Refuzimi i Beogradit për ta bërë këtë pasqyron qëndrimin e ngurtë politik dhe presionin e brendshëm nga nacionalistët dhe qytetarët pro-rusë.
Shembuj krahasues në Ballkan
-Maqedonia e Veriut: ndryshoi emrin për të arritur marrëveshjen me Greqinë dhe për të avancuar procesin e BE-së (2019).
-Mali i Zi: pranoi reforma të thella në drejtësi dhe anti-korrupsion për të përshpejtuar integrimin.
-Shqipëria: ka zbatuar reforma kushtetuese dhe ligjore për të harmonizuar standardet me BE-në.
Krahasimi tregon se Serbia qëndron jashtë trendit të kompromisit historik dhe reformave strukturore që vendet e tjera të rajonit kanë pranuar për integrim.
III. Analiza e faktorëve strategjikë
Deklarata dhe parashikimi i bërë reflektojnë tre elemente thelbësore:
Instrumentalizimi i BE-së si levë politike
Serbia përdor perspektivën e anëtarësimit në BE si instrument për presion diplomatik dhe legjitimitet politik brenda vendit. Megjithatë, për të përparuar realisht, do të duhej të pranonte sanksione ndaj Rusisë dhe njohjen e Kosovës, gjë që nuk duket e mundur.
Balancimi midis Perëndimit dhe Rusisë
Serbia ka një strategji të dyfishtë: nga njëra anë pret mbështetje perëndimore dhe investime, nga ana tjetër ruan lidhjet tradicionale me Rusinë për stabilitet politik të brendshëm. Ky balancim është i ndërlikuar dhe kërkon menaxhim të vazhdueshëm të marrëdhënieve ndërkombëtare.
Presioni i brendshëm politik
Popullsia dhe partitë nacionaliste mbështesin një politikë anti-kosovare dhe pro-ruse, duke kufizuar lirinë e liderëve për të marrë vendime që do të shpejtonin integrimin në BE.
IV. Ilustrime konkrete historike dhe diplomatike
Vetoja ruse në OKB (2008–2010)
Rusia përdori veto në Këshillin e Sigurimit për të penguar pranimin e Kosovës si anëtare e OKB-së, duke përdorur Serbinë si instrument strategjik.
Sanksionet ndaj Rusisë (2022–2025)
Kur BE dhe SHBA vendosën sanksione ndaj Rusisë pas pushtimit të Ukrainës, Serbia refuzoi t’i bashkohej, duke përdorur energjinë dhe furnizimin me gaz si leverazh diplomatik.
Procesi i BE-së dhe vendet e rajonit
Maqedonia e Veriut ndryshoi emrin për të përparuar integrimin; Mali i Zi pranoi reforma të thella; Shqipëria harmonizoi legjislacionin. Serbia nuk ka bërë hapa të ngjashëm, duke mbajtur një qasje konservatore dhe nationalistike.
V. Skenarët strategjikë për Serbinë (2025–2030)
Skenari A: Refuzimi i njohjes së Kosovës dhe sanksioneve ndaj Rusisë
-Serbia mbetet jashtë BE-së për disa vite;
-Ruhet ndikimi rus;
-Stabiliteti politik i brendshëm mund të rritet përkohësisht;
-Presioni ndërkombëtar rritet, duke kufizuar investimet dhe zhvillimin ekonomik.
Skenari B: Pranimi i njohjes së Kosovës dhe vendosja e sanksioneve
-Serbia do të mund të hyjë shpejt në BE;
-Do të humbasë mbështetjen politike brenda vendit nga faktori pro-rus;
/Do të krijohej një partner strategjik i besueshëm për Perëndimin në Ballkan.
Skenari C: Balancim gradual
-Serbia mund të bëjë hapa të pjesshëm drejt BE-së, pa pranuar njohjen e plotë të Kosovës;
-Do të ruajë lidhjet me Rusinë;
-Procesi i integrimit do të jetë i ngadalshëm dhe i pasigurt, duke krijuar paqëndrueshmëri rajonale.
VI. Parashikimi strategjik
Parashikimi strategjik është i qartë: Serbia nuk do të vendosë sanksione ndaj Rusisë dhe nuk do të njohë Kosovën në të ardhmen e afërt, duke ruajtur fleksibilitetin strategjik dhe ndikimin politik të brendshëm. Ky qëndrim ka implikime të qarta për:
-Stabilitetin e Ballkanit;
-Procesin e integrimit euroatlantik;
-Marrëdhëniet Serbi–Kosovë–BE;
-Pozicionin e Rusisë në rajon.
Analiza tregon se Serbia mbetet një faktor kompleks në politikën e Ballkanit, ku historia, kultura, politika dhe strategjia ndërkombëtare bashkohen për të formuar dilemat dhe zgjedhjet e lidershipit serb.