NJË SHËNIM I SHKURTËR PËR 110 VJETORIN E KRYENGRITJES SË MALËSISË, NDIKIMI TEK SHQIPTARËT E AMERIKËS. FAIK KNICA PËR KRYENGRITËSIT…/
NGA DALIP GRECA-DIELLI/
Sivjet u përkujtua 110 vjetori i Kryengritjes së malësorëve gjatë vitit 1911, si prolog i shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, edhe pse vijon pandemia e Covid-19. Edhe Vatra u përfaqësua në veprimtarinë përkujtimore me një nga nënkryetarët e saj Dr. Pashko Camaj, bir i Malësisë.Përkujtimi i Kryengritjes së Malësisë në Shtetet e Bashkuara të Amerikës ka ushqyer në vazhdimësi patriotizmin e shqiptarëve të mërguar. Duke u përkujtuar në cdo përvjetor kjo ngjarje me ndikim në historinë e kombit shqiptar,si pragu i Pavrësisë së Shqipërisë, ka përcjellë tek brezat atdhetarizëm, veçanërisht tek brezi i ri .
Kam qenë me fat se që kur erdha në Neë York u vura në kontakt me shoqatat nga Malësia, që për cdo vit përkujtonin 6 prillin e vitit 1911 dhe udhëheqësin e kryengritjes Dedë Gjo Lulin. Madje në përkujtimin e prillit të vitit 2011, isha një nga ligjërusit, së bashku me diplomatin Sokol Neçaj.Në gazetën Illyria dhe më pas në Dielli, i kam ndjekur me emocion veprimtaritë.
Më 2004 kalova nëpër duar për Editim(Editor i librit) librin më të dokumentuar për këtë ngjarje historike me rëndësi kombëtare ”Kryengritja e Malësisë e Vitit 1911” e studuesit Gjergj Nikprelaj, të sjellë në shqip nga Fran Gjokaj, redaktor Qazim Muja, redaktor letrar Prof. Dr. Gjovalin Shkurtaj, recezent Prof. Dr. Gazmend Shpuza, botim i shtëpisë botuse GjonlekajPublishing Co në Neë Yrok-Copyright-Luigj Gjokaj. Libri qe ndodhet ne biblioteken time, ma shtojë informacionin për kryyengritjen dhe kryengritësit.
Ndërsa në veprimtaritë e vitit 2015, në 100 vjetorin e vdekjes së Dedë Gjo Lulit, isha një nga ligjëruesit, në konferencën që organizoi Shoqata “Malësia e Madhe” në Neë York, në Royal Regency Hotel në Yonkers.
Në konferencë prezantova kumtesën” Jehona e Kryengritjes së malësorëve në Diasporën Shqiptare të Amerikës”, ku solla për të parën herë fakte për ndikimin e asaj kryengritjeje në rritjen e shpirtit kombëtar të mërgimtarëve të asaj kohe,që ishin ende të paorganizuar në shoqata Kombëtare.
Për të përgatitë kumtesën kisha shfletuar shtypin e diasporës të atyre viteve që publikoheshin në SHBA “Dielli”, si dhe citime nga gazeta “Trumpeta e Krujës”- The Trumpet of Croya”, që botohej nga Faik Konica, drejtor – Angelo Laska, manager. Shqiptarët e Amerikës, kishin një projekt për të nisë një dërgatë tek malësorët me qëllim që të ndikonin në mbajtjen gjallë të shpirtit kryengritës dhe për t’i dhënë shpirt Lëvizjes Kombëtare në viset Shqiptare. Trumpeta e Krujës në numrin e 15 prillit,1911, nëntë ditë pasi ishte ngritë Flamuri në Bratile, në kolonën editoriale, vetë editori Faik Konica, bën një shënim me titull” Kryengritja në Gegëri”, ku shkruan për një projekt të shqiptarëve të Amerikës në përkrahje të kryengritësve malësorë dhe shtron nevojën për një fushatë ndihmash.
Konica sqaron lexuesit se ky projekt kishte nisë që një mot më parë në vjeshtën e vitit 1910, kur shpërtheu Kryengritja në Shqipërinë e Veriut. Duke folur për kryengrtjen e Malësisë, Konica shkruan se”Këtë radhë fusha e luftës nuk është Kosova, por Malësia e Mbishkodrës, e cila po e sfidon Perandorinë e plakur. “
Pena e Konicës i këndon hymne kryengritësve që me trimërinë e tyre tërhoqën vëmendjen e Europianëve, nën këtën ndikim ai shkroi “marsejezën”…. Në krye të Ushtrisë shqiptare është Gjeneral Isa Boletini, karakteri i të cilit duket për dita më i madh, dhe fama e të cilit sa po vete dhe po forcohet.Në një Luftë të madhe që u bë afër Shkodrës, kryegjenerali ynë në krye të 8,000 Shqiptarëve, rrahu ushtrinë halldupe, vrau disa qindra nizamë, plagosi shumë më tepër edhe zuri shumë rob të gjallë.
Në kumtesë theksova edhe faktin se nga heroizmi i malësorëve dhe karakteri heroik i Ded Gjo Lulit, kanë tentuar të përfitojnë Mbreti Kral Nikolla dhe shteti i Malit të zi.Vetë Krajl Nikolla ,shkroi një poemë me titullin”Kryengritja e Malësorëvet”( Malisori Ustanak”, ku ai i thur lavde kryengritësve, por nuk harron që aty këtu t’i jap dhe merita vetes. Kjo Poemë që u botua edhe në shtypin shqiptar(Revista Leka), kishte 215 strofa katërshe, që përfshinin 860 rreshta në 22 faqe të revistës….