Shkruan Eugen SHEHU/*
Koha,tejet kryeneçe në verdiktin e saj,i ka gjykuar njerëzit kurdoherë dhe i gjykon,prej veprave të tyre.Fjalët,gjestet,simpatitë e vogla dhe mëritë e mëdha,shuhen nëpër muzgun e viteve.Ndërsa vepra mbetet.Ajo gjallon në vitet që vijnë pas,duke merrituar jo vetëm mbijetesën në kohë,por sidomos respektin e pamatë të kombit të vet.Vepra e atdhetarit Lef Nosi,ka lënë ç’prej deceniesh, gjurmët e saj,në historinë e trazuar tonën,në shekullin që lamë pas.
Lef Nosi ka lindur në Elbasan,në vjeshtën e largët të vitit 1876.Prej të atit mori një edukatë të vyer atdhetare,duke urryer abskurantizmin mesjetar të sundimit osaman.Në vitin 1884,ndjek një shkollë qytetëse në gjuhën turke dhe disa vite më vonë fillon mësimet në të parën shkollë shqipe të qytetit të Elbasanit.Vitet e mbrame të shekullit 19-të,do të linin gjurmët e tyre tek djaloshi qytetar,i cili do t’i ndiqte ngjarjet kurdoherë,me vëmendje të madhe për fatet e kombit të vet.Mbas mbarimit të shkollës qytetëse,niset për studime të mesme në qytetin e Athinës.Këtu do të theksoj se, Kisha Ortodokse e Elbasanit,bënte çmos që ortodoksët elbasnas të studjonin në qytetet greke,duke paramenduar në të pastajmen rekrutimin e tyre,në shërbim të ëndrrave shovene të Megaloidesë. Ndonës studioi në Athinë,faktet treguan se Lef Nosi,në çdo moment të jetës së vet,ishte dhe mbeti një shqiptar i madh dhe për interesat e kombit nuk mungoi të demaskojë sa planet shovene greke aq edhe ato serbosllavëve apo italainëve. Atdhedashuria ishte i vetmi fill që e mbante të lidhur ate me fatet njerzore të bashkëkombasve të vet.Në kryeqytetin helen,biri i Elbasanit njihet me vlerat e qytetërimit të lashtë Helen.Aty studion në fakulltetin e mjeksisë dhe përvetson mjaft mirë veç greqishtes edhe anglishten dhe frengjishten. Ndërkaq së bashku me disa studentë të tjerë shqiptarë,viret në dijeni të politikave djallëzore të grekërve me Stambollin,për ankesimin e trevave juglindore shqiptare.Në vitet 1906-1908,falë profesionit të mjekut farmacist,Lef Nosin e shohim të jetë i pranishëm në disa treva shqiptare.Në të vërtetë,ai pak interesohet për karierën e profesionit të vet.Në Manastir,më 1907 e shohim në shoqërinë e vëllezërve dhe motrave Qiriazi,por është mik edhe me Nijazi Resnjën e Bajo Topullin.Së bashku me këta,punon për të arritur një kuvend të abecesë shqiptare,i cili një vit më vonë u quajt Kongresi i Manastirit.Më 1908,fillon bashkëpunimin me gazetën “Liria” e cila dilte në Selanik prej atdhetarit tjetër të shquar Mid’hat Frashëri.Në një letër dërguar këtij,në nëdnorin e vitit 1908 i shkruan pos të tjerave ;”I ndershmi to ! Veprën tuej,me botimin e kësaj fletoreje kombëtare,nuk do të ketë shqiptar t’a harroje “.
Por është mik edhe me Fan Nolin,Josif Bagerin,Ibrahim Temon etj. Më 1908,kur Dervish Hima arrestohet në Shkodër dhë dënohet me vdekje prej gjykatores turke,ky i lutet Nolit në Boston,që të ndërhyjë një orë e ma parë,të ngrejë zërin në emër të kolonisë shqiptare,të lirohet Dervish Hima,ky patriot që ka bërë aq shumë për lëvizjen tonë kombëtare.Në përgjigjen që Noli i dërgon nga Bostoni,pos të tjerave shkruhet ; “I nderçim vella.I mora letrat tuaja prej londre si edhe një postale… Njeditezaj,ne të Bostonit bemë nje mbledhje per te derguar një delegat ne Stamboll dhe zgjodhëm zotin Peci.Protestuam edhe për serën e Dervish Himës që e zunë dhe e denuan me vdekje në Shkodër”.( Arkivi Qendror i shtetit – Tiranë.Fondi ,Fan Noli , dosja 14 ).
Në fillim të vitit 1909,Lef Nosi i kushtohet tërësisht hapjes së shkollave në gjuhën shqipe,në Elbasan e rrethina.Ai përballet sidomos me klerin grek por edhe me hoxhallarët e qytetit,të cilët e patën mallkaur alfabetin latin të miratuar në Manastir.Me një dashuri të madhe për bashkëkombasit e vet,por edhe me shqiptarizmën e kulluar për levrimin e gjuhës shqipe Lef Nosi troket nëpër dyert e miqve të vet,duke kërkuar para dhe mjete për çeljen e një shkolle shqipe të mbrëmjes.Qëllimi i kësaj shkolle,ishte që jo vetëm nxënësit e vegjël,por edhe gjeneratat më të rritura të Elbasanit,të mësonin menjëherë gjuhën dhe historinë e kombit të tyre,për të parandaluar sa të mundnin asimilimin e shqiptarëve prej fqinjëve barbarë,dhe për të qenë në gjendje të kërkonin të drejtat elementare të tyre,përballë ndryshimeve të shpejta që shfaqeshin në Ballkanin e atyre viteve.E vërteta është se që në javët e para të çeljes së kësaj shkolle,ishin me dhjetra të rinjë elbasanas që mbushën bangat,duke dashur përparimin e tyre dhe krejt kombit.Lidhur me këtë,gazeta “Liria” që dilte në Selanik,do të shkruante:”U hap një mësonjtore nate dhe mësimet po jepen rregullisht.Mësimet e natës janë këto :mësim gjuhe,histori,dhe shkronjë,letërkëmbim e cila mësohet prej z.Lef Nosi… “.(Gazeta “Liria “ nr.23, datë 3 janar 1909 ).
Mandej veprimtaria e Nosit do të ishte tejet e dobishme edhe në Kongresin e Elbasanit për gjuhën shqipe.Në këtë kongres,biri i Elbasanit,do të provonte me argumenta se i vetmi alfabet i yni,vlente të ishte ai latin,ngase kështu mund të shkëputeshim me lehtësi prej ndikimeve të errëta të Patriarkanës greke,po aq edhe ndaj influencave turke.Emri i Lef Nosit,tanimë përcillej me respekt jo vetëm në Elbasan e rrethina por deri në Starovë;Manastir,Shkup e Kosovë.Në mesin e vitit 1910,kryesisht me financat e veta Lef Nosi,boton në Elbasan gazetën “Tomori”.Që në numrin e parë të kësaj gazete,Lef Nosi i bën me dije bashkëqytetarëve të vet se kjo gazetë do të ishte tribunë e mendimit të lirë dhe atdhetar duke u përballuar jo vetëm me politikat shtypëse të Turqve të Rinj,por edhe me ambicijet e shfaqura të grekërve,serbosllavëve dhe bullgarëve,për coptimin e trojeve shqiptare.Dhe në fund,”qëllimi i daljes së “Tomorrit” është mbrothësia e kombit tonë “,do të shkruhej me germa të mëdha.Shytpi i asaj kohe,duke përshëndetur këtë dallëndyshje të pranverës në Elbasan,pos të tjerve do të shkruante ; “Atdhetari i Elbasanit z.Lef Nosi,sot përmbushi një nga dëshirat e tij, e cila kaq kohë rrinte në zemrën e tij, e mbyllur.Ai po nxjerr gazetën shqip me emrin “Tomorri”, e cila sot për sot do të dali tri herë në muaj.Nga të thellet ezemrës i lutemi perparim e mbrothësi në përmbushjen e programit të tij patriotik”.( Gazeta “Korça “ – Korçë , më 18 mars 1910 ).
Por nuk do të mbetet pas në kumtimin e këtij lajmi,as gazeta “Liria” e Selanikut, e cila duke patur bashkëpuntorë të afërt Lef Nosin për dy vjet me radhë,nuk harron të shkruajë ;”z.Lef Nosi, i cili ka punuar prej shumë kohësh me mendime e po punon pa u prehur për mbrothësinë e gjuhës shqipe dhe për përhapjen e ndjenjave kombëtare,një lule që ka kohë që e ka mbjellë në zemrën e tij e rriti me shpejtësi edhe sot ky burrë pati fatmirësinë me këtë lule,fletën “Tomorri” të gëzojë të gjithë qytetin dhe mëmëdhenë tonë,Shqipërinë”.(gazeta “Liria”-Selanik,nr.20,datë 20 mars 1910).
Por “Tomorri” që në numrat e parë të saj,do të zgjonte armiqësinë e Portës së Lartë.Artikujt e botuar aty,jo vetëm që demaskonin regjimin diktatorial të turqve të rinj,por në mënyrë të hapur merrnin krahun e patriotëve shqiptarë që rrekeshin të ndërtonin një lëvizje autonomiste me përfaqsues dhe të shtrirë në krejt trojet shqiptare.Mandej “Tomorri” ish ndër të parat gazeta shqiptare të asaj kohe, e cila,paralajmëronte shqiptarët për rrezikun që ndodhej kombi.Duke përkrahur lëvizjet e para të armatosura në viset e Kosovës kreshnike,në të vërtetë,kjo gazetë u bënte thirrje të gjithë shqiptarëve të bashkonin armët me vëllezërit e tyre të veriut,për të përballur edhe rrezikun serb edhe ate osman.Krejt kjo veprimtari,nuk mund të kalohej në heshtje prej autoriteteve turke të Elbasanit.Të shtyrë sidomos edhe nga disa klerikë myslimanë,zëdhënës të shpresave osmane në atë kohë,mytesarifi turk e thërret Lef Nosin dhe i kërkon të mbyllte gazetën.Biri i Elbasanit,nisur nga disa politika të ditës së Stambollit,argumenton se gazeta ka një program vetëm lokal,një pasqyrë e jetës elbasanase dhe nuk pretendon të marrë zgjidhjen e çështjeve të mëdha kombëtare.Sidoqoftë mytesarifi turk këmbëngul në kërkesën e tij,ngase e dinte fort mirë rolin e gazetës “Tomorri”.
Firmëtar i Pamvarsisë së Shqipërisë
Në janarin e vitit 1911,Lef Nosi thirret në Manastir nga atdhetarët shqiptarë të atjeshëm,për bashkërendimin e detyrave,në rrafsh të indipendencës shqiptare.Bedri Pejani,Bajram Curri,Sali Gjuka dhe Shahin Kolonja do të jenë paskëtej bashkëpuntorët e ngushtë të Nosit,me të cilët ai ndan shqetsimet e mëdha të lëvizjes kombëtare shqiptare.Por edhe këtu,bie në sy të autoriteteve turke të Manastirit,ku edhe arrestohet.Brenda 4-5 ditëve,gjyqi ushtarak i Manastirit e dënon me 7 vjet burgim dhe duke paraparë revoltën e atdhetarëve të Manastirit,Tetovës,Strugës e Shkupit,autoritetet turke e dërgojnë të vuaj dënimin në Bursë të Turqisë në një prej burgjeve famkeqe të këtij qyteti.Ka qenë më pas,ndërhyrja e deputetëve shqiptarë në parlamentin turk dhe sidomos vendosmëria e Ismail Qemalit,me ç’rast autoritetet e burgut të Bursës e lënë të lirë Lef Nosin.Lirimi nga burgu i këtij atdhetari u përcuall me emocione prej miqve të tij të pendës dhe të pushkës.Ata e pritën plot dashuri në Shkup,ndërsa shtypi i kohës do të shkruante ; “Nga Selaniku muarrëm një letër ku na thuhej se Zoti Lef Nosi,që qe dënuar e dërguar në Bursë,u lirua prej qeverisë dhe shkoi në Elbasan.Gëzohem tepër për këtë sihariq të mirë,që qeveria njohu pafajsinë e këtij mëmëdhetari të vërtetë”.(Gazeta “Liri e Shqipërisë “ nr.3, Sofje,31 mars 1911 ).
Dalja nga burgu,potencoi më tepër idenë e Nosit për lëvizjen kombëtare shqiptare.Ai mban lidhje të ngushta sidomos me Bedri Pejanin,Mid’hat Frashërin,Ismail Qemalin dhe Luigj Gurakuqin duke u shëndrruar në protagonist të ngjarjeve kulmore shqiptare në vitin 1912.Rrjedhat e lëvizjes autonomiste,nuk pengojnë sidoqoftë të nxjerrë në dritë,pas një pune plot sakrifica tekstin “Abetare për shkollat fillore meshkujsh e femrash” të shtypur në Manastir dhe të shpërndarë në mijëra kopje,fshehurazi,pothuaj në të gjitha trevat shqiptare prej Janine e deri në Preshevë.Krejt kjo veprimtari e Nosit,bëri që populli i Elbasanit,me entuziazëm të papërshkruar,t’a zgjidhte ate si përfaqsues të vetin,në kuvendin historik të ngritjes së flamurit në Vlorë më 28 nëndorin e vitit 1912.
Në Vlorën heroike,Lef Nosi shkonte tanimë si burrë i pjekur e atdhetar i madh.Ai do të merrte pjesë në aktin madhor të ngritjes së flamurit kuqezi pas pesë shekujsh,me të drejtën që i jepte vepra e tij atdhetare, e cila prej kohe i pat kaluar kufijtë Elbasanit.Në mbledhjen e dytë të kuvendit historik të Vlorës të çelur në pasdreken e 30 nëndorit 1912,Ismail Qemali propozoi që të zgjidhet një pleqësi e përgjithshme prej dymbëdhjetë vetash, e cila do të ishte paracaktuese në marrjen e vendimeve për qeverinë e përkohshme.Të dymbëdhjetë antarët e kësaj pleqësie u votuan prej delegatëve,ndërsa vetë ata,zgjedhën kryetarin dhe nënkryetarin e tyre.Sipas burimeve arkivore,vendin e kryetarit në shumicë votash e meritoi Dibra,ndërsa ate të nënkryetarit,atdhetari Lef Nosi.Në mbledhjen e pestë të kuvendit të Vlorës,më 4 dhjetor 1912 ( e cila është shenuar si dita e krijimit të shtetit të parë shqiptar) votohet prej 63 përfaqsuesve të krejt trevave shqiptare,kabineti ministror i Qeverisë së Përkohshme shqiptare.Në këtë votim u vendos prej pjesmarrësve që do të merrnin pjesë në kabinet, ata burra që merrnin mbi 50 përqind të votave.Pas votimit të parë,këta ishin : Luigj Gurakuqi, Myfit bej Libohova,Mehmet pashë Deralla,Abdi bej Toptani dhe Mid’hat Frashëri.” Të dymbëdhjetë emrat që vazhdojnë pas këtyre,duke mos patur numërin e votave të domosdoshme,viren përseri në votim.Në këtë të dytin,zerat e ndanë kësisoj ;z.P.Poga fitoi 40 zera,Pandeli Cale 39,Lef Nosi 37…”
( Gazeta “Pelindja e Shqypnis “ viti II, numer 9-10 , Dt.11-14 shkurt 1914 ).
Me votat e këtij kuvendi,Lef Nosi zgjidhet ministër i post-telegrafeve në kabinetin e Ismail Qemalit.Në krye të këtij dikasteri,ai do të kontribojë deri në fund,duke vënë në shërbim jo vetëm aftësitë dhe njohuritë e veta,por sidomos shqiptarizmin,ate prush të pashuar nëpër decenie.Dihej varfëria dhe gjendja e mjerueshme e Shqipërisë në ato vite.Por burri dhe patrioti Lef Nosi,askurrë nuk u ligështua e për më tej,askurrë nuk e futi veten ndër vajtime.Kur me ndonjë makinë e ku me kalë,dhe me të shumtën e kohës në këmbë,Nosi ngarendi në të gjitha trevat shqiptare,për të vendosur sa të mundete,lidhje të fuqishme midis bashkëkombasve të vet.Në këto udhëtime të lodhshme,ai u përball jo vetëm me mungesën e theksuar të mjeteve financiare,por sidomos me pritat e ngritura në çdo rast prej serbosllavëve apo grekërve.Lef Nosi do të bashkohej në verën e vitit 1913,me ate plejadë të shkëlqyer burrash të viseve shqiptare,të cilat kundërshtuan me forcë vendimet e padrejta të Londrës,për coptimin e trojeve shqiptare.I njohur në qarqet ndërkombëtare, Nosi shkruajti vetë disa protesta duke dashur të sensibilizojë diplomacinë evropiane për padrejtësitë që i ishte bërë kombit të vet.Por thirrjet e atdhetarëve shqiptarë,ashtu sikundër provoi koha,ranë në veshin e shurdhër të kancelarive evropiane.Ndërkaq,në verën e vitit 1913,trazirat në Shqipëri erdhën duke u shtuar.Fqinjët tanë si ata serbosllav edhe ata grekë,nxituan të gjejnë përkrahës të tyre në Shqipëri,për të përligjur përpara Evropës,vendimet e marra në Londër dhe për të demaskuar shqiptarët me mashtrimin e madh të paaftësisë për qevreisje.Historikisht tashmë është bërë e qartë,se promotor i këtyre trazirave u kthye Esat pashë Toptani,ndonëse njeri me influencë në kabinetin e Ismail Qemalit.Është kjo arsyeja që në tetorin e vitit 1913,pas vëzhgimeve konkrete të ngjarjeve,Lef Nosi,i telegrafon urgjentisht Ismail Qemalit,duke e vënë në dijeni pos të tjerave se “Esat Pashë Toptani po behet gati me forcat e veta,te permbyse qeverinë e Vlorës”( arkivi Qendror i Shtetit – Tiranë.Fondi 81, dosja 5, dokumenti 12158 ).
Pas rënies së kabinetit të Ismail Qemalit,Lef Nosi vazhdon të kontribojë në rrafsh të përpjekjeve të kombit shqiptar,për të përballuar sfidat e reja që buruan prej luftës ballkanike.Ai është pejsmarrës në qeverinë shqiptare të Durrësit më 1918 dhe më vonë merr pjesë dhe në Kongresin e Lushnjës.Anëtar i përhershëm i delegacionit shqiptar,pranë Konferencës së Paqës në Paris,në vitet 1919-1920,së bashku me Mid’hat Frashërin,Imzot Bumçin,Mehmet Konicën,Mehdi bej Frashërin, biri i Elbasanit,ngre lart zërin në mbrojtje të fateve të kombit të vet.Janë një varg fjalimesh të tij,në seanca të ndryshme të konferencës,ku bie në sy argumentimi i denjë që ai i bën historisë së largët dhe të afërt të shqiptarëve,duke i kumtuar kancelarive evropiane faktin emblematik se bashkëkombasit e vet, e meritojnë plotësisht lirinë.Krahas fjalimeve të tij tejet të kujdesshëm,Lef Nosi,në Paris,bashkëpunoi edhe me shtypin vendas.Në mjaft artikuj të botuar aty,por edhe në Gjenevë e Romë,Nosi kërkonte ndihmë prej intelektualëve perendimorë, jo thjeshtë mëshirë,por ata të shinin problemin shqiptar,në rrafsh të dhunimit të drejtave elementare të tyre.Veçmas në Paris,ranë në sy përpjekjet e Nosit për tu kundërvënë me fakte konkrete delegacionit grek,i cili në mënyrë krejt të paturpshëm,ngrinte zërin fort se gjoja Korça dhe Gjirokastra i përkisnin Athinës.Me zgjuarsi,elokuencë dhe plot argumente,Nosi,mundi të bindëte mjaft prej përfaqsuesve të tjerë evropian apo ballkanik,se pretendimet greke s’ishin veç propagandë demagogjike.
Në krye të Këshillit të Lartë Regjencës
Pas ngjarjeve të vitit 1924,Lef Nosi,në pamje të parë,duket se tërhiqet nga jeta politike.E vërteta është se Ahmet Zogu,i pat derguar dy-tri herë mesazhe për bashkëpunim,por mesaduket midis angazhimit politik dhe atij studimor,Lef Nosi ka zgjedhur këtë të dytin.Tashmë,ai ndërmerr ekspedita personale jo vetëm në Elbasan e rrethina por deri në skajet më të largëta,i interesuar të mbledhe çdo material si në fushë të historisë ashtu edhe të folklorit,entongrafisë etj.Ka një bashkëpunim të ngushtë në këto kohëra me studiuesin anglez znj.Hezlok, e cila vite më vonë,do të shërbente si zbuluese pranë misioneve ushtarake angleze në Luftën e Dytë Botërore.Në vitin 1925,pas kaq kohe studimesh,boton në Elbasan përmbledhjen “Dokumente Historike”,të përfshirë në 12 fletore.Parë sot,në harkun kohorë të tetë decenieve,mund të thuhet me plot gojën se kjo përmbledhje,është një gur i rëndë themeli në historiografinë shqiptare.Ngjarjet kulmore të historisë sonë,aty vendosen me harmoni të plotë me kohën dhe për më tepër,të parë me syrin e një atdhetari që askurrë nuk egzaltohet.Personazhe të shumtë vizatohen mrekullisht prej autorit ngase vetë ai,në mjaft prej këtyre ngjarjeve ka lujatur rolin e protagonistit.Të bën përshtypje në këtë përmbledhje se Lef Nosi manifeston kulturë të madhe për ate kohë.Ai përpiqet të sjell sa më shumë fakte nga historia e kombit të vet,pa dashur të bëjë “profesorin” duke dhënë opinione të ndryshme. Përkundrazi,përpjekjet e tij të admirueshme,hedhin dritë mbi data të mëdha,duke i skalitur ato me një realizëm të pazakontë.
Kësisoj për të ardhur deri në vitin 1943,atëherë kur Asambleja e Shqipërisë Etnike,i ftoi burrat e mëdhenjt të kombit të vet,të marrin në duar fatet e Shqipërisë.Për të mbrojtur pavarsinë si dhe për të luftuar sëmundjen e rrezikshe të komunizmit.Asambleja Kushtetuese e tetorit 1943,vendosi të ngrejë Këshillin e Naltë të Regjencës,si organ egzekutiv,i cili do të merrte në duar fatet e shqiptarëve në krejt viste etnike.Pikërisht kjo Asamble,pat vendosur me vota unanime që në këshillin e Naltë Regjencës,të ishin katër burra që deri atëherë nuk kishin shfaqur ndonjë simpati për partitë politike,përndryshe gëzonin reputacion në krejt trevat shqiptare.Lidhur pikërisht me këte ngjarje,gazeta “Kombi” që dilte në Tiranë më 28 tetor 1943,pos të tjerave shkruante ;
“Në rendin e ditës figuronte zgjedhja e anëtarëve të Këshillit të Naltë të Regjencës dhe u propozuan z.Mehdi Frashëri,Lef Nosi,Fuad Dibra dhe Pater Anton Harapi.Të gjithë këta e refuzuan nderin që u bëhej,të gjithë patën guximin të thonë “Jo”,si i thonë një fjale “il grand rifiuto”.Mbas bisedimesh të nxehta që u zhvilluan në këtë mbledhje,u ngrit z.Deva dhe propozoj që z.Mehdi Frashëri t’i imponohet pranimi si anëtar i Këshillit të Naltë dhe të ngarkohet vetë ay qe t’ua imponojë shokëve të tjerë.Zoti Mehdi Frashëri kërkoj fjalën dy herë por nuk iu dha dhe atëherë u zgjodhën ve Mehdi Frashërit edhe tre antarë të tjerë të Këshillit të Regjencës,personat e sipërtreguem,mes brohoritjeve të Asamblesë… E vërteta është ; Përfaqsuesit e kombit dhe askush nga jashtë,dëshiron zgjedhjen e zz.Mehdi Frashëri.Lef Nosi,Fuad Dibra dhe Pater Anton Harapi,si persona të ndershëm.. Anëtarët e Komitetit Egzekutiv,çfaqën thjesht mendimin e tyre,se askush nuk është aq i madh sa t’i shmanget vullnetit të kombit dhe vetëm kombi dikton në këto kohëra jashtëzakonisht dramatike “.
Në të vërtetë,veprimtaria e Këshillit të Naltë të Regjencës,është përfolur aq shumë prej historiografisë bollshevike shqiptare.Ka patur konkretisht kjo regjencë,një qëndrim konstant me gjermanët dhe tani pas 6 deceniesh,nëse analizon e gjykon këtë “bashkëpunimi” me gjakftohtësi,bindesh lehtësisht për largëpamësinë e aytrre burrave që ndofta pa vullnetin e tyre,u caktuan të drejtonin fatet e Shqipërisë.Dokumente të shumta të ushtrisë gjermane,na bëjnë me dije se kalimi i asaj ushtrie në territoret shqiptare,kish të bënte vetëm me stretegjinë e largët të RAIHUT dhe aspak me pushtimin e vendit,gjë që shumë lehtësisht mund këtë ta bënte në pranverën e vitit 1941,atëherë kur edhe sulmoi dhe pushtoi vendet e tjera të ballkanit.Por nëse supozohet se gjermanët po pushtoni Shqipërinë,a thua se mund të përballeshin të themi,20-40 mijë shqiptarë me pushkë,miliona ushtarë gjerman me super armatime ? Nëse Këshilli i Naltë i Regjencës arriti të gjejë frymë mirëkuptimti me forcat gjermane në Shqipëri,kjo sigurisht është meritë e atyre burrave që përbënin këtë Regjencë, e patriotizmit të skajshëm të tyre.Ka qenë ky “bashkëpunim”,falë të cilit shpëtuan jo vetëm mijëra shqiptarë,por edhe fshatra e qytete të tëra që nuk u dogjën dhe shkatëruan. Shumë urdhëra,shumë vendime,shumë udhëzime të Regjencës,mbajnë firmën e Lef Nosit,si kryetar i Këshillit të Naltë.Por une do të sjell në këto rreshta vetëm njerin prej tyre,ku shfaqet dukshëm atdhetarizmi i burrit të Elbasanit dhe krejt Shqipërisë.“Vendim datë 22-10-1943. Neni 1. Vendimet e Asamblesë me 12 prill 1939,mbasi ajo nuk përfaqson vullnetin e lartë të popullit shqiptar,janë të rrezuem.Për pasojë bashkimi i Kunores se Shqiperisë,me të Mbretnis Italiane,në personin e Mbretit të Italis,Viktor Emanuel i III dhe trashigimtarëv të tij,mbetet pa fuqi…Neni 2. Të gjithë ligjet dekret ligjet,dekret dhe regulloret të prolungueme prej datës 7 prill 1939 deri më 14 shtator 1943,mbeten në fuqi,veç atyne që abrogohen ose nuk pajtohen me frymën e vendimeve të Kuvendit Kombëtar.Qeverija ngarkohet që brenda dy muejve,të shqyrtojë të gjitha ligjet,dekretligjet,dekretet dhe rregulloret qe permendëm ma nalt dhe t’abrogoje ata që nuk pajtohen me interesat e nalta të shtetit… Kryetari Lef Nosi “. ( Gazeta Zyrtare shqiptare, nr.106, datë 23 tetor 1943 ).
Eksperienca e vyer e Lef Nosit,në rrafsh të diplomacisë,u pa sidomos në përpjekjet e tij,për të drejtuar,ndihmuar dhe kontrolluar,administratën vendore jo vetëm në shtetin amë,por sidomos në Kosovë e Maqedoninë shqiptare,me ç’rast i bënte me dije evropianët se pas mbarimit të luftës,duheshin rishikuar kufijtë shqiptarë të coptuar e nëpërkëmbur në vitin 1913.Kjo qe pikërisht edhe nga akuza më e egër ndaj Lef Nosit,iu bë në marsin e vitit 1945,prej klikës komuniste të Tiranës.I bindur se i kish shërbyer me besnikëri veç kombit,ai nuk largohet nga atdheu në nëndorin e vitit 1944.Më pas arrestohet dhe pas gjyqeve qesharake të montuara sipas orekseve sllave,dënohet me pushkatim 69 vjeçari Lef Nosi,duke shkuar drejt togës të pushkatimit i qetë,pse kish bërë ç’kish mundur për kombin dhe atdheun e vet.
Bern-Zvicër
Në Foto nga e Djathta në të majtë janë ; Eqrem Bej Vlora,Rexhep Mitrovica,Dervish bej Biçaku ,Hafiz Sherif Langu,Lef Nosi,Rauf Fico,Ali Asllani,Ferid Vokopola dhe Dhimitër Berati.