Nga Rafael Floqi/
Pas më shumë se një viti lufte shkatërrimtare në Rripin e Gazës, Izraeli dhe Hamasi arritën një marrëveshje historike të quajtur “faza e parë e paqes”, e cila parashikon ndalimin e armiqësive, shkëmbimin e pengjeve dhe të burgosurve, dhe një plan të gjerë për rindërtimin e Gazës nën mbikëqyrjen ndërkombëtare. Kjo marrëveshje, e shpallur në Sharm el-Sheikh, është cilësuar si “një rreze drite në errësirën e Lindjes së Mesme”, por edhe si një provë e madhe për paqen e qëndrueshme.
Në qendër të këtij zhvillimi qëndron edhe roli i papritur i presidentit amerikan Donald Trump, i cili, pas rikthimit të tij në skenën ndërkombëtare si ndërmjetës i paqes, arriti të përdorë lidhjet e tij personale me liderë rajonalë dhe kredencialet e “njeriut që nënshkroi Abraham Accords” për të krijuar terrenin e marrëveshjes.
Një marrëveshje e diktuar nga realiteti dhe rraskapitja
Lufta mes Izraelit dhe Hamasit pas 7 tetorit kishte shkatërruar çdo formë normaliteti në Gaza. Mbi 35 mijë të vrarë, miliona të zhvendosur, infrastruktura e rrafshuar, dhe një krizë humanitare që kishte tronditur opinionin ndërkombëtar. Për Izraelin, lufta ishte kthyer në një spirale politike që kërcënonte të përmbyste qeverinë e Netanyahut; për Hamasin, mbijetesa politike ishte bërë e vetmja strategji.
Në këtë kontekst lodhjeje dhe presioni ndërkombëtar, marrëveshja e paqes nuk ishte produkt i një ideali, por i një domosdoshmërie politike dhe humane. Ajo u arrit përmes një kombinimi të pazakontë faktorësh: diplomacisë egjiptiane, ndërmjetësimit të Katarit, mbështetjes së OKB-së dhe – në fazën përfundimtare – ndërhyrjes së drejtpërdrejtë të presidentit Trump dhe ekipit të tij të afërt, që përfshinte ish-këshilltarin Jared Kushner dhe biznesmenin Steve Witkoff, tani emisar i posaçëm për Lindjen e Mesme.
Trump, nga “dealmaker” te ndërmjetës strategjik
Trump ka luajtur një rol që, ndonëse jo formal, ka qenë thelbësor në çarjen e bllokadës diplomatike. Ai përdori kanalet e tij private me udhëheqësit e Egjiptit, Arabisë Saudite dhe Emirateve të Bashkuara për të garantuar se çdo marrëveshje do të përfshinte një plan të qartë ekonomik për Gazën – një element që e bënte paqen më të prekshme.
Sipas burimeve të “The Jerusalem Post” dhe “Al-Arabiya”, Trump këmbënguli që marrëveshja të mos shihej si fitore për asnjërën palë, por si “një ndalesë e domosdoshme për të shpëtuar jetë dhe për të rindërtuar shpresën”. Ai kërkoi që ndihma ekonomike të mos kalonte përmes strukturave të Hamasit, por përmes një autoriteti të përkohshëm ndërkombëtar të mbikëqyrur nga OKB-ja, Egjipti dhe SHBA.
Ky koncept u pranua pjesërisht në draftin final të marrëveshjes, duke krijuar një strukturë të re administrative për menaxhimin e Gazës – një ide që Trump e kishte propozuar që në vitin 2020 në planin e tij “Peace to Prosperity”.
“Stili Trump”: Diplomaci përmes presionit dhe pragmatizmit
Ndryshe nga diplomatët tradicionalë, Trump nuk e fshehu karakterin e tij transaksional. Ai i qas marrëveshjet si negociata biznesi, ku secila palë duhet të fitojë diçka të matshme. Në këtë rast, ai i dha Egjiptit garanci për ndihmë ekonomike amerikane; i siguroi Izraelit se do të mbetej aleat strategjik; dhe i ofroi Katarit mundësinë për të rritur imazhin ndërkombëtar si ndërmjetës i paqes. Kjo qasje – e ashpër, por efektive – rezultoi në një kombinim presioni dhe joshjeje që e detyroi Hamasin të pranonte marrëveshjen. Një diplomat egjiptian e përshkroi procesin kështu: “Trump nuk foli për moralin e luftës, por për koston e saj. Ai u tha të gjithëve: ose ndaloni tani, ose humbni gjithçka që keni fituar.”
Kjo lloj diplomacie, megjithëse e kritikuar nga disa si cinike, funksionoi në terrenin e Lindjes së Mesme, ku fuqia dhe interesi janë shpesh monedha më e vlefshme se idealet.
Reagimet ndërkombëtare: Mes entuziazmit dhe dyshimit
Marrëveshja u përshëndet gjerësisht nga OKB, Bashkimi Europian dhe shumica e vendeve arabe. Në Tel Aviv, familjet e pengjeve e pritën me lot dhe flamuj. Në Gaza, njerëzit dolën në rrugë për të parë për herë të parë kamionët me ushqime dhe ilaçe që hynin pas muajsh. Por entuziazmi nuk e fshehu skepticizmin. Organizatat e të drejtave të njeriut paralajmëruan se marrëveshja është e brishtë dhe se pa një plan politik të qëndrueshëm për shtetin palestinez, çdo paqe do të mbetet e përkohshme.
Kritikët e Trumpit në SHBA e akuzuan se po përdor marrëveshjen si platformë politike për të rikthyer veten në qendër të diplomacisë botërore, duke shfrytëzuar reputacionin e “njeriut të marrëveshjeve”. Por edhe kundërshtarët e tij e pranojnë se ai arriti të ringjallë një proces që ishte zhytur në gjak dhe ngërç. Rëndësia gjeopolitike: Një kthesë në ekuilibrat rajonalë
Kjo marrëveshje nuk është vetëm një armëpushim; është edhe një sinjal i ri për ekuilibrat e Lindjes së Mesme. Izraeli për herë të parë pranon një plan rindërtimi që nuk e kontrollon plotësisht. Palestinezët marrin një dritë jeshile për një strukturë të përkohshme vetëqeverisjeje që mund të evoluojë në një entitet politik më të qëndrueshëm. Shtetet e Bashkuara, përmes Trumpit, rikthehen si aktor dominues në rajon pas një periudhe boshllëku të administratës Biden. Arabia Saudite dhe Emiratet shohin një mundësi për të përdorur fondet e tyre të investimeve për të garantuar stabilitetin rajonal.
Në këtë kuptim, marrëveshja shkon përtej ndalimit të armëve — ajo hap një fazë të re të “paqes ekonomike”, ku rindërtimi, investimet dhe interesat e përbashkëta mund të zëvendësojnë përkohësisht narrativat ideologjike.
Trump si katalizator i një procesi më të gjerë
Trump e ka paraqitur veten si njeriun që “ndalon luftërat përmes marrëveshjeve”. Ai nuk i frikësohet të negociojë me liderë të diskutueshëm dhe e sheh suksesin përmes rezultateve praktike, jo parimeve morale. Në rastin e Izraelit dhe Hamasit, kjo filozofi e bëri të mundur një marrëveshje që shumë e konsideronin të pamundur. Në fjalimin e tij pas nënshkrimit të marrëveshjes, Trump deklaroi:
“Nuk ka fitues në një luftë që vret fëmijë. Fitorja e vetme është kur njerëzit kthehen në shtëpi dhe fillojnë të ndërtojnë.”
Kjo retorikë, e kombinuar me një qasje të qartë për ndihmën ekonomike dhe sigurinë, i dha marrëveshjes një element pragmatik, të cilin shumë diplomatë tradicionalë e kishin humbur.
Sfida të hapura dhe pyetje të mëdha
Megjithatë, marrëveshja mbetet e brishtë. Pyetjet kryesore që lindin janë: Kush do të garantojë zbatimin e saj? A do të pranojë Izraeli një tranzicion politik në Gaza që përfshin elementë të qeverisjes palestineze? A do të mbetet Trump i angazhuar në proces apo do ta përdorë këtë si trampolinë elektorale? Në terren, sfidat janë të mëdha. Gaza ka nevojë për rindërtim total: energji, ujë, spitale, shkolla, rrugë. Pa një plan afatgjatë për zhvillim dhe pa një ndjenjë drejtësie për viktimat, paqja mund të shndërrohet shpejt në një pauzë para një cikli të ri dhune.
Paqe e përkohshme apo fillimi i një epoke të re?
Marrëveshja Izrael–Hamas mbetet një kompromis i vështirë, por edhe një dëshmi se diplomacia, kur udhëhiqet nga interesa konkrete dhe jo vetëm nga retorika, mund të prodhojë rezultate. Në këtë kuptim, roli i Trumpit ishte më shumë se simbolik: ai riktheu bindjen se udhëheqja personale, energjia politike dhe pragmatizmi amerikan mund të luajnë ende rol në zgjidhjen e krizave globale.
Në fund, paqja nuk është një nënshkrim, por një proces. Dhe nëse kjo marrëveshje arrin të mbijetojë, ajo mund të shënojë jo vetëm fundin e një lufte, por fillimin e një formule të re për paqen në Lindjen e Mesme, ku stabiliteti vjen jo nga idealet, por nga llogaritja e përbashkët e interesit njerëzor dhe ekonomik.