Nga Ilir Hysa, Ph.D./
Nё kuadrin e Javёs sё Filmit Shqiptar qё po mbahet nё Nju Jork dhe jubileut tё 100 vjetorit tё Pavarёsisё sё Shqipёrisё, tё Shtunёn mё 10 Nёntor 2012 nё Producers Club Theatres (358 W 44th St, New York, New York 10036), nё “shtёpinё” bujare tё vёllezёrve patriotё nga Lura piktoreske Alfred dhe Ernest Tollja, u shfaq dokumentari “Mit’hat Frashёri”. Ja si i ftonte bashkёatdhetarёt e tij pёr pjesёmarrje nё kёtё aktivitet, nёpёrmjet faqes sё tij nё Facebook, biznesmeni i suksesshёm dhe atdhetari Alfred Tollja:
“Historia e kombit shqiptar ka njohur shumё figura qё kanё luftuar e sakrifikuar pёr kombin, por tё rrallё janё ata qё kanё sakrifikuar pasurinё, familjen e deri edhe jetёn, jo pёr pushtet e para por pёr Shqipёri, e i tillё ishte Mithat Frashёri. Njё figurё qё shqiptarinё e kishte nё ҫdo hap tё jetёs sё tij, qё nga lufta ballkanike e kuvendi i pavarёsisё deri kur dha frymёn nga helmi komunist pak metra larg nga kёtu. Ёshtё njё detyrim i joni si shqiptarё nderimi e respekti pёr kёtё figurё tё ndritur tё shqiptarisё. Falenderime edhe zotit Lamaj pёr punёn e lavdёrueshme nё realizimin e kёtij dokumentari.”
Pra, dokumentari ёshtё realizuar nga ish-studenti i “Universitetit” tё Spaҫit, nacionalisti dhe veprimtari vlonjat, zoti Pёllumb Lamaj. Zoti Lamaj ka pasqyruar me ndjenjё tё thellё nё kёtё dokumentar jo vetёm figurёn prej kollosi tё Mit’hat Frashёrit, por edhe rrjedhёn kronologjike tё ngjarjeve tё mёdha historike nё tё cilat, pa pёrjashtim, konstatohet pjesёmarrja dhe ёshtё lёnё vula e patriotit, djalit tё Frashёrit tё Pёrmetit, birit tё Abdylit dhe nipit tё Naimit e Samiut, Mit’hat Frashёrit. Testamenti i Mit’hat Frashёrit pёr ti lënё shtetit shqiptar pasurinë e tij, të tundshme dhe të patundshme me qëllim krijimin e një instituti albanologjik në Tiranё, i cili do të merrej me studime në fushën e historisë së Shqipërisë, ёshtё dёshmia mё e qartё e njё zemre e cila rrihte pareshtur pёr atdhe. Ajo ёshtё dёshmi e njё zemre qё jo vetёm mori pjesё me zell dhe pёrkushtim nё ҫdo ngjarje madhore tё atёhershme tё Shqipёrisё, por edhe dёshmi e njё zemre qё shqetёsohej pёr fatin e mёmёdheut pas ndarjes sё tij nga jeta.
Botimi i gazetës “Liria” në Selanik, pjesëmarrja dhe zgjedhja Kryetar në Kongresin e Manastirit, zgjedhja Ministër i Botores në Qeverinë e Ismail Qemalit, detyra e Ministrit Fuqiplotë të Republikës së Shqipërisë në Athinë, botimi i revistës “Diturija” dhe themelimi i librarisë “Lumo Skëndo”, themelimi i Partisë së Ballit Kombëtar, botimi i “Kalendari Kombiar”, dhe biografia kushtuar Naim Frashërit janë vetëm disa nga kontributet politike, atdhetare dhe letrare të njërit nga firmëtarët e pavarësisë, birit të Abdyl Frashërit, nipit të Samiut e Naimit, birit të Janinës shqiptare.
Pёrveҫ fakteve historike tё paraqitura nё rrjedhё kronologjike, dokumentari pёrmban edhe zёrin origjinal tё Mit’hat Frashёrit duke folur nga radioja e shёrbimit British Broadcasting Corporation (BBC) nё 26 Gusht 1949 rreth jehonёs qё shoqёroi krijimin e Komitetit Shqipnija e Lirё. Ai flet aty se si rruga pa krye ku e kish futur Shqipёrinё komunizmi, po rriste dita-ditёs ndёrgjegjёsimin dhe revoltёn popullore.
Aktiviteti u ndoq me shumё interes nga tё pranishmit. Ata duartrokitёn gjatё mbylljen e filmit sikur donin tё pёrҫonin mesazhin se balta qё hodhi diktatura komuniste mbi Mithat Frashёrin dhe lёnia nё harresё e tij gjatё tranzicionit 22 vjeҫar nuk justifikohen nё asnjё mёnyrё. Nё biseda me njёri-tjetrin, pas shfaqjes sё dokumentarit, disa prej pjesmarrёsve vunё nё dukje nevojёn imediate pёr t’iu transmetuar brezave tё rinj historinё e vёrtetё, tё pahelmatisur nga propaganda e kuqe sllavo-komuniste. Ata falenderuan zotin Lamaj pёr kёtё realizim me kaq vlera dhe vazhduan bisedat rreth nevojёs pёr njё rivlerёsim tё historisё qё iu mёsohet brezit tё ri. Zoti Lamaj falenderoi tё pranishmit pёr pjesёmarrjen dhe theksoi se ka ardhur koha qё shqiptarёve t’iu tregohet historia e vёrtetё. Ka ardhur koha qё ata tё cilёt diktatura i etiketoi padrejtёsisht si armiq dhe tradhёtarё tё marrin pёruljen dhe nderimin tonё mё tё thellё pёr shёrbimin qё i kanё bёrё kombit. Ka ardhur koha, tha ai, qё heronjtё tё quhen heronj dhe tradhёtarёt tё quhen tradhёtarё. Zoti Lamaj ёshtё autor edhe i dokumentarёve tё tjerё si “Spaç-Simboli i Qёndresёs Antikomuniste” dhe “Gёrhot”. Pёr tё interesuarit, dokumentarёt e zotit Lamaj mund tё gjenden nё internet (Youtube). Dokumentari “Mit’hat Frashёri” ёshtё i ndarё nё 4 pjesё dhe mund tё gjendet nё adresёn http://www.youtube.com/watch?v=SY9ENozyQeo.
Nё pёrmbyllje, duhet thёnё se duke nderuar Mit’hat Frashёrin ne nderojmё veten. Nё tё kundёrt, heshtja tregon se jemi njё shoqёri e zhveshur nga vlerat universale tё cilat bazohen nё bindjen se ata qё shkrijnё jetёn pёr atdheun meritojnё nderim dhe mbeten heronj nё memorjen kolektive tё shoqёrisё. E thёnё ndryshe, ne rrezikojmё tё quhemi njё shoqёri mosmirёnjohёse, madje ende mё keq, tёrёsisht e zvetёnuar dhe hipokrite. E kush tjetёr qё qёndroi nё krah tё Ismail Qemalit nё shpalljen e pavarёsisё, mё shumё se Mit’hat Frashёri, meriton respekt nё kёtё 100 vjetor tё Pavarёsisё?
Manhattan, New York – 10 Nёntor 2012