Në Ditën e të dashuruarëve në Long Wood në Pennsylvania

Në një nga Kopshtet më spektakulare të luleve në botë, Long Wood në Pennsylvania/
Lulet janë medicina e shpirtit…/
Nga Keze Kozeta Zylo/
Dita e të dashuruarve që simbolizohet në botë me Shën Valentinin e bën pak më ndryshe ta presësh ditën nga të tjerat, ngase eshte një ditë që duhet të mbushet plot me dashuri dhe mirënjohje për gjithcka që të është afruar. Dashuria është jeta dhe lëvizja e njerëzimit. Oscar Wilde do te thotë: “Keep love in your heart. A life without it is like a sunless garden when the flowers are dead”, që do të thotë: “Mbaje dashurinë në zemrën tënde. Një jetë pa atë është si kopshti pa diell ku lulet vdesin”…
Së bashku me miqtë tanë, çiftet Likollari dhe Pira, menduam t’i iknim pak larg dimrit të ngrirë, pemëve me brymë të bardhë, netëve të akullta nju jorkeze dhe të shkonim pranë luleve dorëzonjëza që dinë të sjellin atmosferë dashurore…
Në këtë ditë me aromë dashurie ne zgjodhëm të vinim në një kopsht me parfum lulesh botanike, sidomos midis mijëra llojesh të tipit Orkide që rriten nga lulishtarët plot kulturë dhe dashuri për lulet.
Ndonëse temperaturat jashtë ishin nga më të ultat pothuajse nën zero, lulet të çudisnin me komunikimin e tyre aq të ngrohtë dhe delikat…
Është tejet impresionuese gati mbetesh pa frymë kur futesh brenda godinës “Conservatory” sic do ta quanin ata, vendin ku rriten lulet në kushte krejtësisht të natyrshme dhe bio, të të shfaqen perpara petale, orkida me ngjyra marramendëse. Kopshti është 436 hektar dhe 4.2 km² mbushur me lule ekzotike dhe pemë nga më të lartat. Për mijëra vjet është përdorur nga vendasi amerikan fiset Lenni Lenape që gjuanin në pyll dhe mbillnin lule në fushë. Evidenca gjendet në pasurinë e Kopshtit Longwood Gardens.
Ndërsa duke ecur mbi kokë të vareshin si shandanë të shndritshëm vazo të mëdha lulesh që mbanin buqeta nga më të bukurat me orkide. Në hyrje të sallës të priste altari i rrethuar me kurorën plot me orkida me petale të bardha e konceptuar për ditën e Shën Valentinit, ku të dashuruarit mund të pozonin për ta pasur kujtim në jetë. Ndërsa shandanet me lulen orkide të vareshin në kokë, poshtë në dysheme me ujë të mëndafshtë pasqyroheshin petalet me ngjyrë rozë që ishin në lëvizje magjepsëse…
Ciceronja amerikane plot shkathtësi dhe mirësjellje tha se janë mijëra lloje orkidesh dhe se jane marrë nga vendet aziatike ku përmendi dhe Taivanin. Lulja e Orkides ka qenë e preferuara e aromës mbretërore në Kinë. Petalet e tyre dhe nën petalet janë si të pikturuara me dorë, ato janë lule Zoti, janë petale që kanë ndërmjet tyre petalen buzë ose labellum…
Të çudit puna për rritjen e tyre, ato duket se e kanë rrënjen me ajrin dhe e duan atë që të ketë lidhje me tavanin dhe ajrin, si dhe duan pak dhé, por më shumë sfungjer dhe dru…
Kopshti botanik Longwood është krijuar nga çifti Pierre dhe Alice Du Pont. Pierre Du Pont vinte nga një familje me tradita të pasura, dashuria për lulet, pemët, kopshtet u bë dhe më pasionante tek Pierre me profesion inxhinier. Në kompleksin e tyre botanik në vitin 1919 ata krijuan hapësira të rehatshme për miqtë e tyre ku organizonin mbrëmje, shfaqeshin teatro dhe luhej muzikë pianoje, i cili luante vetë.
Në këtë kopsht mungonte lulja e orkides e cila në Amerikë nuk rritej, prandaj duhej tregëtimi i saj për ta sjellë nga vendet aziatike. Ato ishin tejet të kushtueshme dhe duheshin njerëz të specializuar në rritjen e tyre.
Lulja e orkides Cattleya me petale të bardha u soll për herë të parë, më 1920.
Mjaft lule të orkides u rritën në vitin 1924 nga Louis Jacoby ku dhe sot ruhen në muze, shënime të tij rreth zhvillimit të tyre.
Sot mbledhja e orkideve në kopshtin “Longwood” përmban mbi 6000 bimë. Lulëzimi i Orkideve nuk pushon në cdo stinë të vitit. Shumë studentë, praktikantë nëpërmjet ekranit televiziv mësojnë nga përvoja e jashtëzakonshme e profesorit të luleve Louis Jacoby. Ajo është një punë gati një shekull rreth 95 vjet.
Çdo vizitor që shkon atje intrigohet nga bukuria e mahnitshme, delikate, aromatizuese, ndjellëse dhe sheh nga afër “Orchid Extravanza”!

Longwood Garden një nga kopshtet më të famshme botërore me lule

Misioni i Longwood Gardens është trashëgimia e gjallë e Pierre S.du Pont, që frymëzon njerëzit nëpërmjet dizajneve te përsosmërisë, kopshtarisë, arsimit, si dhe artit”.
Aty ka programe për arsimin dhe zhvillimin e kulturës së mëtejshme.
Kopshti “Longwood” u ideua nga Pierre Du Pont i cili ka lindur në vitin 1870 në Delware Pennsylvania. Du Pont ishte një figurë shume e rëndësishme në suksesin e kompanise “General Motors”. Kur ai doli në pension kompania “Gjeneral Motors” ishte më e madhja në botë. Ai ishte i magjepsur nga bukuritë natyrore kjo falë kulturës së familjes që kishte përvojë dhe dashuri të pakrahasueshme me kopshtarinë. Longwood e para “Conservatory” ishte ndërtuar në vitin 1914.
Me ndërtimin dhe përdorimin e dizajneve nga më artistiket ai krijoi mjedise teatrale me lule shumëngjyrëshe të cilat dukeshin sikur vallëzonin nën tingujt e muzikës elegante. Në vitin 1923 ai ndërtoi një dhomë muzike elegante me veshje me derrasë arre, ndërsa muret i lyeu me ngjyrë trëndafili ku tavani kishte lidhje të hapur me boshtin qendror të serrës kryesore.
Publiku vinte në grupe grupe të mëdha për të parë mrekullinë e Du Pont, ndërkohe aty ishte krijuar pistë vallëzimi ku petalet e luleve dhe njerezit ishin në harmoni perfekte.
Gjithmonë kopshti ka qenë në ndryshime të vazhdueshme, në ndërtime me kopshte të reja si Silver Xhennet, kopshti tropical Cascade, kopshti me harlisje mesdhetare si dhe kopshti për fëmijë. Në 20 vjet u vunë 2 milionë llamba të vogla që duken sikur ka zbritur qielli plot me yje mbi kopësht.
Gjatë Krishtlindjeve aty vezullon cdo gjë, dritat e shumëngjyrta, vizitorët e shumtë, zjarret e oxhaqeve, fëshfërima e ujit i japin dhe më magji kopshtit.
Tingujt e Grand Piano, një piano prodhuar nga kompania Steinway dhe Sons në Queens, dhe blerë nga Pierre Du Pont New York e bënin dhe më të gëzueshme pranimin e vizitorëve të luleve. Pianoja ka muzikën dhe qualitetin më të lartë të zërit.
Vetë hartuesi dhe ndërtuesi i kopshtit të luleve ka luajtur gjatë në piano i cili është shoqëruar nga kori recital.
Në vitin 2009 aty kanë ardhur pianistë të talentuar nga Instituti “Curtis” i muzikës të njohur botërisht Jazz pianist McCoy Tyner, Van Clibum pianist ndërkombëtar, Haochen Zhang fituesi i medaljes së artë, dhe pianisti rus Olga Kern.
Du Pont bleu piano dhe organo nëpërmjet një komisioni të posaçëm. Koleksioni i tij ka 10,010 që përfshihen gjithë tingujt në një orkestër duke përfshire dhe Piano Astor, një nga pianot më të vjetra në Amerikë.
Pierre Du Pont ndërtoi dhe kullën Chimes bazuar dhe frymëzuar nga një strukture kulle që kishte parë në France. Kulla ka pësuar konstruksione të herëpashershme derisa në vitin 2001 është ndërtuar një Carillon me 62 zile. Dy ekrane vidio janë siguruar jashtë kullës dhe shfaqin 8 minuta historinë e kullës dhe këmbanat tregojnë se si zilka Longwood ka luajtur meloditë. Koncertet zyrtare inaguruese bëhen në ditët përkujtimore, por aty zhvillohen koncerte në verë dhe në vjeshtë ku unaza Carillon bie mekanikisht çdo 15 minuta nga ora 9 paradite deri 6 mbasdite.
Megjithatë ferma e blerë nga Pierre Du Pont në vitin 1906 gjithmonë evolon në përshtatje me kohën. Buxheti i saj vjetor është 50 milion dollarë dhe ka një staf prej 1300 punëtorë, studentë dhe vullnetarë.
Longwood Garden është një nga vendet më të vizituara me kopshte spektakolare, me orkide, zambak uji, me ujëvara dhe burime të argjendta, me lule dhe petale aromatizuese, për ne ishte një shetitje gati qiellore.
Kur ecje midis luleve, buzëqeshje me petalet, shihje burbuqet e tyre, medoemos ndiheshe sikur ishje në një qetësi olimpike…
Duke parë “Orchid Extravanza” mendon se sa prindër, piktorë, skulptorë, shkrimtarë, poetë, shenjtorë janë frymezuar prej luleve, ndër tok ka qenë dhe bamirësja e madhe e njerëzimit shqiptarja me emër, syth luleje, Gonxhe Bojaxhiu, Nënë Tereza e cila thotë: “Ne kemi nevojë të gjejmë Zotin, atë nuk mund ta gjesh në zhurma dhe nervozizëm. Zoti është miku i qetësisë. Shikoni natyrën, pemët, lulet, barin si rriten në qetësi, shikoni yjet, Hënën dhe Diellin, si lëvizin në qetësi… Ne kemi nevojë për qetësi të jemi të aftë të prekim shpirtin”.
Shumë mbresa të vecanta më la dhe pllaka e mirënjohjes vendosur në një pjesë të dukshme në mur me një vazo të madhe me lule orkide përpara, dhuruar ciftit Du Ponte nga gjithëqytetarët “Longwood” me guvernatorin e tyre.
Në këtë vizitë si në parajsë ne prekëm bukurinë hyjnore, ndjemë aromën e luleve, ecëm qetësisht pranë tyre, pamë punën e jashtëzakonshem të çiftit Ponte dhe njëkohësisht se si ruhet me aq fanatizem trashëgimia që ata i lanë njerëzimit. “Longwood Garden” është një pasuri e pallogaritshme jo me pallate, gradaçiela, avione, bomba dhe tanke lufte, por është një pasuri me lule që të magjeps bukuria e tyre, është “Orchid Extravaganza”, është medicina e shpirtit të dashuruar me lulet.

14 Shkurt, 2016
Staten Island, New York