Sokol Paja/
Vepra e Dr.Pashko Camaj “Porosia e Kullës” është një rrëfim shumë i ndjerë që shpalos jetëshkrimin e tij në sfida shumëplanëshe emocionale, kulturore, familjare dhe profesionale. Një libër që përshkruan ndjenjat më të fuqishme njerëzore si dashurinë, gëzimin, hidhërimin, frikën, panikun, pasigurinë, dramën, suksesin, lotin e ngashërimin. Një libër memoar shpirtëror, psikologjik, historik dhe ekzistencialist ku çdo lexues e sidomos çdo i mërguar e gjen veten thellë të përfshirë brenda tij. Një rrugëtim labirintesh, një libër kujtimesh të një jete të mundimshme por edhe të suksesshme që frymëzon përtej librit, ndriçon historinë, fton në udhëtim letrar e kulturor dhe jep përgjigje pyetjes së frikës që shfaqet jo vetëm si peng por edhe si dialog i përjetshëm me babain e tij, pyetje kjo që shoqëron udhëtimin letrar, fizik dhe shpirtëror të Pasho Camaj: a mos gabova që u largova nga vendlindja? Libri në vetvete është një rikthim në kohë, në terrenin hapsinor, në trashëgiminë tonë shumëshekullore shqiptare. Libri është himn për ëndrrat, për lirinë, për kohën, për jetën, për familjen, për fatin, për njeriun, për Ameriken. “Porosia e Kullës” është jo vetëm një promovim kulturor e atdhetar i vlerave kombëtare shqiptare por edhe një ftesë për ti mos harruar kurrë traditat tona.
Tregimet e Dr.Pashko Camajt janë një mësim i mirë sesi kurrë nuk duhet të heqësh dorë, sesi kurrë nuk duhet të dorëzohesh, ligështohesh apo zmprapsesh, por të gjësh fuqinë dhe forcën për të vazhduar të deri në realizimin e ëndrrës. Çdo sukses dhe arritje Pashko ia dedikon babait të tij, dhe sot nga kjo sallë Pashko Camaj po pyet veten: a thua do ishte bërë qejfi babait tim sot? Me librin e tij Dr. Pashko Camaj lë një testament kulturor, shpirtëror e letrar pasardhësve të tij si një amanet të përjetshëm që kurrë mos harroni rrënjët, kullat, prejardhejn e vendlindjen, gjuhën dhe pasurinë kulturore familjare e kombëtare. Pashko Camaj ka meritë pasi rrëfen modestisht, përshkruan detaje deri në imagjinatë, melankolik në dhimbje e vuajtje, dramatik e ankthioz në labirintet e së panjohurës por gjithmonë shpresëplotë siç i thoshte babai: “Zoti na e bëjë mirë për ne Çoço”.
Në rrëfimet e Pashko Camajt nuk ka mburrje, nu ka hiperbola, nuk ka folklorizëm bajate por ka jetë reale, personazhe reale dhe rrëfime autentike të një kohë të vështirë jo vetëm për personazhin kryesor e familjen e tij por për mbarë shqiptarët të mbetur jashtë kufijve shtetërorë shqiptarë.
Rrëfimet e Dr.Pashko Camajt, me një stil e gjuhë shumë të pasur, kanë dritë dhe optimizëm, forcë dhe krenari, thjeshtësi dhe mirënjohje. Përjetimet personale origjinale të Pashko Camajt vijnë me një modesti apostolike përkundrejtë sharlatanizamve që shoqërojnë herë pas herë letërsinë e mërgatës.
Tërheqës dhe fiksues i çdo detaji të rrëfyer, i pa gabueshëm, i saktë dhe me një kujtesë të frikshme, shoqëruar me dialogjet filozofike e shpirtërore të personazhit kryesor me çdo tangent në kujtimet e tij e bëjnë Pashko Camajn ndër rrëfyesit më real dhe origjinal në letërsinë e sotme të mërgatës shqiptare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
E çmoj dhe vlerësoj si shumë të arrirë artistikisht veprën e Dr. Camaj, ku tregimeve mjaft interesante të tij me mjeshtëri stilistikore dhe figura të pasura letrare, përjetimet personale, historike, familjare, shoqërore e profesionale rrëfehen mjeshtrit duke përfshirë e prekur emocionalisht çdo lexues.