Prof.Dr.Fejzulla BERISHA/
Në momentet kur polarizimi partiak e bën të pamundur krijimin e një shumice qeverisëse stabile, opsioni i vetëm realist është formimi i një qeverie gjithëpërfshirëse (qeveri të unitetit kombëtar ose qeveri të tranzicionit).
Një qeveri e tillë do të kishte këto objektiva:
Stabilitet institucional – garantimi që institucionet të funksionojnë pa bllokada dhe që Kuvendi të mos mbetet i paralizuar.
Agjendë kombëtare – përqendrim në temat madhore: dialogu me Serbinë, anëtarësimi në organizata ndërkombëtare (Këshilli i Evropës, NATO, OKB), sundimi i ligjit dhe zhvillimi ekonomik.
Ulje e përplasjes politike – duke e zhvendosur energjinë nga konfliktet partiake te bashkëpunimi institucional.
Përfshirje të gjerë politike e shoqërore – jo vetëm partitë kryesore parlamentare, por edhe përfaqësues të shoqërisë civile, ekspertë dhe komunitete pakicë.
Ky model nuk duhet parë si përjashtim nga demokracia, por si shprehje e demokracisë konsensuale në rrethana të jashtëzakonshme.
Shembuj konkretë ndërkombëtarë
-Gjermania (1966–1969): CDU/CSU dhe SPD krijuan “koalicionin e madh” për të tejkaluar krizën ekonomike dhe politike. Ky model e stabilizoi vendin dhe e përgatiti për sfidat e integrimit evropian.
-Afrika e Jugut (1994–1997): pas rënies së aparteidit, u formua një qeveri gjithëpërfshirëse mes ANC dhe forcave të tjera politike, për të siguruar tranzicionin paqësor dhe ndërtimin e institucioneve të reja.
-Izraeli (2020): pas tri palë zgjedhjesh pa rezultat të qartë, Netanyahu dhe Gantz formuan një qeveri uniteti për të shmangur zgjedhjet e katërta dhe për t’u përballur me krizën e pandemisë.
-Maqedonia e Veriut (2001): pas konfliktit të brendshëm, u krijua një qeveri gjithëpërfshirëse që implementoi Marrëveshjen e Ohrit, duke garantuar stabilitet afatgjatë dhe përfshirje të barabartë të komuniteteve.
Këto raste tregojnë se qeveria gjithëpërfshirëse është një mekanizëm i provuar në situata krize, dhe ka sjellë stabilitet e zhvillim.
Shembuj konkretë nga Kosova
-Qeveria e përkohshme pas luftës (1999–2001) nën administrimin e UNMIK-ut ishte në vetvete një formë e qeverisjes gjithëpërfshirëse, ku përfaqësoheshin të gjitha forcat politike shqiptare, por edhe komunitetet pakicë. Kjo shmangu konfliktet e brendshme dhe garantoi funksionim minimal institucional.
-Koalicioni i gjerë i vitit 2008 pas shpalljes së pavarësisë tregoi se në momentet historike, partitë politike dinë të bashkohen për interesa kombëtare.
-Dialogu me Serbinë: në disa faza është kërkuar përfaqësim gjithëpërfshirës, pasi dialogu nuk mund të jetë projekt i vetëm një partie, por i tërë shtetit. Fatkeqësisht, mungesa e konsensusit shpesh e ka dobësuar pozitën e Kosovës.
Përgjegjësia e elitave politike kosovare
Elitat politike në Kosovë duhet të nxjerrin mësim nga historia e afërt dhe nga rastet ndërkombëtare. Politika nuk është arenë e përhershme përplasjeje, por instrument i përbashkët i qeverisjes. Në rrethana të jashtëzakonshme, interesat kombëtare duhet të mbizotërojnë mbi interesat partiake.
Qeveria gjithëpërfshirëse duhet të shihet jo si zgjidhje e përhershme, por si mjet tranzicioni për të rikthyer stabilitetin dhe për të hapur rrugën drejt zgjedhjeve të reja të lira dhe të paanshme, kur kushtet të jenë më të favorshme.
Kosova nuk mund të lejojë luksin e krizave të pafundme institucionale, sepse ato dobësojnë shtetin dhe minojnë besimin e qytetarëve. Në momentet e bllokadës së rëndë politike, modeli i qeverisë gjithëpërfshirëse është një alternativë e domosdoshme për të garantuar:
-stabilitet institucional;
-përfaqësim gjithëpërfshirës;
-forcim të pozitës ndërkombëtare;
-konsensus kombëtar për çështjet madhore.
Nëse nuk ndërmerren hapa të tillë, Kosova rrezikon të mbetet peng i cikleve të pafundme të krizave politike. Nëse ndërmerret, ajo fiton kohë, stabilitet dhe besim ndërkombëtar.
Prandaj, zgjedhja nuk është mes qeverisë gjithëpërfshirëse apo polarizimit – zgjedhja është mes stabilitetit kombëtar dhe kaosit politik.