Intervistoi:FADIL SHEHU- Florida, Mars 2015/
-Me se po merret aktualisht, Raimonda?/
-Raimonda Moisiu:Sa herë i hedh sytë krijimtarisë sime të hershme, mendoj thellë në vetvete, se çfarë më duhet të shkruaj në të ardhmen, pra atë, të cilën nuk kam mundur ta bëja atëhere. Kjo mund të jetë më e vështira dhe seriozja për një autor, së paku për atë krijues që lëvron letërsinë artistike dhe publicistikën. Pra, viti 2015-të është viti i botimeve të reja për mua. Dhe nuk janë pak. Por pesë botime të reja.Aktualisht po merrem me gjithçka. Duke filluar nga përgatitja e drafteve për t’i dërguar për botim, dhe po i shkoj dorën e fundit romanit me titull; “…s’i them askujt…”, të cilin kam disa vite që e kam nisur, me ndërprerje disa mujore sigurisht, pashkruar. Sepse unë jo vetëm pres momentin kur jam e frymëzuar apo idenë, por jam shumë e apasionuar edhe pas publicistikës, që nga intervistat me personalitete të fushave të ndryshme, në dy gjuhë shqip e anglisht, (për hir të së vërtetës janë 180 intervista, 61 prej tyre të botuara tashmë në vëllimin e parë “Letrat shqipe këtej e përtej Atlantikut”), dhe drafti aktual me më shumë se 100 intervista është gati për botim. Kam shkruar dhe vazhdoj të shkruaj, editoriale, kolumna dhe opinione për dhunën në familje, dhunën ndaj gruas, ndaj fëmijëve, ndaj adoleshencës, të dhunës seksuale maskiliste, për bashkëjetesën e dhunës sociale me atë politike e cila dëmton aftësinë e shoqërisë, duke dhënë mendimin dhe ndihmesën time qytetare, intelektuale dhe krijuese për të kuptuar dinamikën e rritjes së ndërgjegjësimit të vetë shoqërisë. Kam disa vite që merrem edhe me kritika, analiza dhe studime letrare, krijime këto që paraqesin raportin njerëzor mes letërisë artistike dhe letërsisë dokumentare.Dhe nuk janë të pakta shkrimet e mija në këtë gjini, shkrime që kanë marrë vlerësime nga personalitete të njohur në letrat shqipe. Mendoj se ka erdhur koha të botoj edhe një vëllim kryesisht me studime letrare. Do të botoj një vëllim me poezi dhe një libër me publicistikë, analiza, opinione dhe editorialë. Gjithësesi, unë vazhdoj të shkruaj e vetëm të shkruaj çdo ditë 3-4 orë në ditë, një ditë të mos shkruaj, ndjehem “fajtore” ndaj vetes, kohës që ikën dhe nuk vjen më për krijimtarinë time.
-Doja të dija diçka rreth librit tuaj të fundit në prozë me titull “Gjëmimi i moshave”.Cilat janë disa nga “stacionet” që ndesh lexuesi në udhëtimin e faqeve të tij?
-Ky është libri i dytë me tregime, që unë dola para lexuesit. Para këtij kam botuar romanin “Pafajsia e Evës”,dhe librin me tregime “Duke kërkuar Ardianën”. “Gjëmimi i moshave” është një libër bazuar në histori të vërteta,tregime të përzgjedhura, nga motivet dhe përvojat jetësore, rreth personazheve socialë dhe historike, gojëdhënave, por edhe ngjarje të jetuara, eksperiencave dhe gjërave që unë kam patur në jetë, apo i kam përjetuar dhe përfytyruar. Aty ka tregime për dashurinë e sinqertë njerëzore dhe krimin për pasion ndaj dashurisë.Në këtë koleksion tregimesh, veçoj tregimin për princeshën shqiptare, Mamica Kastriotin-, tregim të cilin e kam titulluar “Kali i Princeshës” dhe është vlerësuar me çmimin “Petro Marko”, nga revista Kuvendi në Michigan. Princesha dhe luftëtarja e Kastriotëve, Mamica Kastrioti ka qënë idhulli i atit tim të shtrenjtë, i cili m’i rrëfente si ato legjendat që tregohen për trimëreshat shqiptare, në fëmijërinë time. Ideja për të shkruar këtë tregim më lindi krejt vetiu. Dëshiroja të shpalosja ndjenjën më të bukur njerëzore të saj, dashurinë e një princeshe dhe mishërimin e kësaj dashurie, midis të vërtetës historike, me butësinë e shpirtit luftarak të një kalorëse, dhe me madhështinë, egoisten njerëzore të femrës, mes marrëzisë të dashurisë dhe luftës për liri.Shkrimi i këtij tregimi zgjati gati një vit. Kam shkuar enkas në kalanë e Petrelës, aty ku historia lidhet ndjeshëm me Mamica Kastriotin. Tregimin e kam vendosur në një sfond historik,ta afroja atë epokë legjendare, duke u përqëndrur tek Mamica, simbol i luftëtares së bukur shqiptare. Por në linjën e dashurisë së Princeshës së Kastriotëve, dola jashtë drojës dhe guxova “duke e hequr jorganin, për të parë se çfarë ndodh poshtë tij”, në natën e martesës, duke përshkruar kasollen e intimitetit të tyre, bukurinë shpirtërore dhe fizikë të princeshës, misterin e humanes që shtrihet në trupin lakuriq të një luftëtareje të paepur,në kufijtë e mistikes, filozofikes e artistikes.Është bukuria, brishtësia dhe kompleksiteti i figurës njerëzore të femrës, e cila është frymë, jetë. Thjesht bëra përpjekje dhe them se ja arrita. Dëshiroja vetëm të shkruaja ngjarje të vërteta. Po kështu edhe te tregim “Gjëmimi i moshave”, fabula e tregimit, në përqindjen më të madhe është nga jeta reale dhe përvoja jetësore në të bukurën e të përditshmen njerëzore, është një jetë që i ngjet, si tek elegjia e tregimit të Gorkit, “Hani dhe i Biri”.Ky libër me tregime pati sukses, falë “ujdisë” që unë bëra me personazhet e tregimeve dhe monologun, pothuajse në çdo aspekt të përvojave jetësore, me shumëllojshmëri emocionale, tonale dhe letrare.Tregimet e mia kanë tendencën të stilit -novelë. Ato janë përgjithësisht disi mëtë gjatë se tregimet mesatare, personazhet shpesh evoluojnë, në një periudhë më të gjatë kohe nga sa është e zakonshme, rrëfyer me pikat e shumta të mendimit dhe të mirëbalancuara. Më pëlqen të besoj se libri im me tregime “Gjëmimi i moshave”, demonstron rritjen e ndërgjegjësimit, se vetëm dashuria shpëton botën, ky është cçmimi i saj!
-Mendoni se në njërin prej tregimeve ndodhet dhe jeta e Raimondës?
-Në librin me tregime sa përmenda më lart, ka eksperienca jetësore, por libri që është 80% jeta ime, është romani “Pafajsia e Evës”. Për ta bërë më të bindshëm që aty është jeta e Raimondës, personazhit kryesor i kam vënë emrin e vajzës sime të vetme, e cila është edhe menaxhere e botimeve të mija, Eva. Është një roman autobiografik, udhëtim mbresëlënës e me shumë të papritura, fabula e të cilit sillet e përcillet në segmente të ndryshme kohore nga diktatura në tranzicion e më gjatë. Është një “pëlhurë” e endur me fill historik, në udhëtimin e trishtë e të lumtur të jetës, histori reale, e gjallë dhe intensive, që përcjell ndërtimin e marrëdhënieve dhe fateve njerëzore, nën dritën e jetës së bukur e të vështirë, por gjithmonë me besimin tek dashuria. Romani pati sukses, u vlerësua nga kritika e kohës, dhe më duhet ta ribotoj.
Njiheni si autore e 12 veprave letrare, në poezi, prozë dhe publicistikë dhe bashkëautore në dhjetra antologji kombëtare e ndërkombëtare, në të treja gjinitë që përmenda më lart. Cila prej tyre është më e dashur për ju?
Unë kam punuar dhe vazhdoj të punoj shumë fort, që ta ndërtoj dhe perfeksionoj krijimtarinë time. Nuk ka qenë e lehtë, me mund e sakrifica fizike, mendore, financiare dhe pasion, jam përpjekur gjithmonë që të jap më të mirën e të bukurën me shkrim. Deri më tani jam autore e 12 librave në prozë, poezi e publicistikë dhe bashkëautore nëtetë antologji kombëtare e ndërkombëtare me poezi shqipe dhe angleze, jam bashkëautore në antologji me prozë e publicistikë, që shkojnë në 20 libra.Respektoj poezinë në maksimum, ashtu si ai fetari që respekton fenë e tij. Unë besoj shumë në të qenët poet në të gjitha çastet e jetës. Tëqenët poet është njerëzore, jo luks. Unë kaloj netë pa gjumë, duke medituar për funksionimin e poezisë, por jo vetëm. Kështu meditoj edhe për prozën, analizat letrare apo publicistikën.Poezia për mua është përpjekja të bashkosh idetë me fjalët, figurat e goditura artistike, muzikalitetin, rimën, kadencën, vargun e lirë, modernen, kombinimin e artit me filozofiken, psikikes me shpirtëroren. Fjalët e përdorura nga poetët janë fjalët ndjellëse dhe kanë tonin qytetar, intelektual, social dhe erotik, ndjejnë sensin që përshkon çdo poet që krijon. Jeta e njeriut është poezi, – poezia është Poeti! Në prozë humbet në honet e thellësisë së shpirtit, kujtesës dhe përvojave jetësore në këndvështrimin metaforik. Në prozë je thellësisht i vetmuar, ndërsa në poezi bisedon me natyrën, me zogjtë, me dashurinë, me jetën. Poezia e proza kanë vështirësitë e veta. Poeti e prozatori duhet të jetë i aftë për të dyja. Mua më pëlqen shumë dhe e lëvroj në maksimum publicistikën, sepse në publicistikë nëpërmjet intervistave, editorialet, kolumnat, esse –profile personalitetesh të fushave të ndryshme, është kujtesa dhe identiteti individual, ruajtja e trashëgimisë dhe erducionit intelektual dhe mëncurisë kombëtare në kontekstet shoqërore, kulturore e historike, dhe sjellja e këtyre vlerave në vëmendje, e bën të dallueshme civilizimin e shoqërisë. Por edhe për një arsye tjetër, sepse në ballafaqimet me botën shqiptare dhe të vlerave kombëtare, historike dhe identitetin shqiptar, unë kurrë nuk do të lodhem se transmetuari këto vlera, ndikimin që kanë këto vlera, për ardhmërinë e shoqërisë shqiptare, për brezat që vijnë, me qëllimin e mirë dhe të vetëm -për t’i bërë të njohur të tashmes dhe hapur udhën e integrimit dhe përjetësimt në të ardhmen.
Jeni vlerësuar me disa çmime në poezi, prozë dhe publicistikë. Ndjeheni e kënaqur?
Unë jam ftuar të marrë pjesë në disa festivale letraro-artistike, kombëtare e ndërkombëtare, si kundër; Netët Poetike Ballkanike në Korçë, jam vlerësuar me çmim special, çmim të parë, dhe me çmimin “Perëndesha e dashurisë”.Kam marrë pjesë në takimet e poeteshave në Vushtri, ku jam vlerësuar me çmimin special të qytetit të Vushtrisë, në festivalin poetik Drini në Prizren, Takimet e At’Gjeçovit, ku poezia ime me ton qytetar e intelektual “Nuk mundem më..!”, u vlerësua si një nga poezitë më të mira, në ditët e poezisë Joniane,në festivalin poetik ndërkombëtar, të quajtur Netët Poetike të Strugës, ku poezia ime u vlerësua në antologjinë botërore Ëho’s Ëho-“Poetry from five continents” mes 84 poetëve nga e gjithë bota, jam fituese e çmimit të parë në poezi nga revista “Nositi”, Pogradec, jam vlerësuar me çmimin “Petro Marko“ në gjininë e prozës nga revista Kuvendi, Michigan, Detroit, me çmime të parë në reportazh, çmim të dytë në publicistikë, etj. Vlerësimet nga kritika e kohës, qëndrojnë në faktin se puna jote krijuese është lexuar e vlerësuar, mesazhi ka shkuar te lexuesi, dhe kjo të jep muzë,forcë e kurajo, frymëzim, dashamirësi dhe përgjegjësi profesionale për më tej.
Sa sakrifikoni ju për të krijuar një libër, deri sa ai të marrë formën që ju dëshironi?
Çdo gjë në jetë është bashkëpunim, bashkëbisedim dhe mirëkuptim. Të gjithë faktorët natyrorë, njerëzorë dhe fizikë bashkëpunojnë dhe bashkëbisedojnë të prodhojnë mirëkuptimin, frymë e jetë, zhvillimin e shoqërisë dhe vazhdmësinë e jetës në këtë botë. Edhe puna e shkrimtarit është bashkëpunim e bashkëbisedim, nën shoqërinë e frymëzimit, ai bisedon dhe bashkëpunon me personazhet, duke lexuar apo shkruar, bisedon dhe bashkëpunon në heshtje me çdo objekt që e rrethon si pjesëe natyrës, bisedon dhe bashkëpunon me çastin në çdo vend, kohë e situatë. Unë shkruaj më mirë dhe më shumë, kur jam “nën sundimin” e stresit dhe të vetmisë. Kjo ndodh, sepse më bën mua jo vetëm të ndjehem më e përkushtuar ndaj të shkruarit, por larg vështrimit të të tjerëve, unë bisedoj e bashkëpunoj, me ngjyrat e ndjenjave dhe sfidat e jetës, se jeta ka shumë gjëra dhe këndvështrime të ndryshme, unë jam ajo që do të bëj lidhjen dhe përballjen me to, që t’i bëj të njohura nëpërmjet talentit dhe artit të të shkruarit. Sepse shkrimtari ka strategji dhe “mban nën mëngë çelësin sekret”, shqisat e tij/esajbëhen ëndërrimtarë, që nuk ngurrojnë të rrëfejnë realitetin e këndvështrimeve, muzës, personazheve dhemendimeve me idetë dhe shpirtin artistik, botën dhe ëndrrat, magjiken, realen dhe filozofiken. Është vërtet e cuditëshme, por unë kam shkruar shumë në këto vite. Fëmijët e mij u rritën, dhe kjo më dha kohë e mundësi më shumë, por edhe e relaksuar nga ajo ideja e të ndjerit jo fajtore se i kam lënë jashtë vëmendjes time, për të cilën ata kishin nevojë dikur. Unë, megjithëse jam zonjë shtëpie dhe gjyshe, mund të rri me orë e orë të tëra mbi kompjuter, pa pirë edhe një kafe. Kur unë filloj të shkruaj, jam e gjitha brenda krijimit tim, me mendimin se kjo është bota e puna ime dhe jam unë ajo që duhet ta bëj dhe askush tjetër. E shkruaj dhe e rishkruaj shumë herë, për të patur perceptimin e veçantë në gjuhën dhe fjalët që do të përdor. Kur shkruaj prozën, përpiqem të bashkëpunoj me një fjali apo një paragraf shtesë,dhe ka më hapësirë për këtë, se si t’i bëj personazhet e veprës të vijnë realë e jetësorë. Unë e kam rishkruar disa herë krejtësisht romanin që kam në dorëshkrim, për ta përmirësuar atë sa më mirë si nga struktura gramtatikore, letrare dhe artistike, për ta shëndrruar atë më pas në produkt botimi. Toni i temave dhe personazhet të trajtuar në roman, janë shumë interesante e të ndërlidhura, kështu që unë nuk mundem ta shkruaj romanin në pak fragmente, por bisedoj e bashkëpunoj me cdo gjë në libër deri në draftin final i përshtatur për botim. Unë qëndroj në vetmi për orë të tëra dhe shkruaj, pa e ditur as vetë se ku jam dhe ku do të përfundojë rrëfimi. Kjo më merr edhe kohën dhe është një fazë shumë e vështirë, por edhe tejet interesante. Edhe pse askush nuk është aty me mua unë nuk i dorëzohem vetmisë.Pas kësaj unë e lë të shkruarin, për një kohë, dal nga të qenit aq thellë në historitë e personazheve të mija. Zhytem thellë në procesin kërkimor të korrigjoj gabimet ortografike dhe strukturën ideore, për ta vënë punën në vijë, dhe të pergatitem për të shkruar raundin tjetër.
Keni bashkëpunim me shkrimtarë, poetë, këngëtarë, aktorë, modeliste, stiliste shqiptare këtu në Amerikë?
Sigurisht që kemi bashkëpunim me shkrimtarët dhe poetë të grupuar në Shoqatën e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë, por edhe me shkrimtarë jashtë këtij grupimi. Bashkëpunimi ynë konsiston nëpërmjet aktiviteteve të ndryshme që organizojmë, sikundër,“Audiencë me Shkrimtarë e Poetë”, promovime të botimeve të reja dhe simpozium shkencore e studimore për letërsinë, ku shkëmbejmë mendime dhe eksperiencat tona krijuese, debatojmë idetë dhe mendimin kritik letrar, që kanë efekt të thellë në letërsinë shqipe. Por edhe me artistë të tjerë bashkëpunojmë në veçanti me këngëtarët duke i “ushqyer” me tekste këngësh, apo në evente të ndryshme ku ata japin kontributin e tyre duke kënduar, pra së bashku shkrimtarë e artiste, rrëfejmë historinë nën efektin e karizmës, aureolës të rrënjëve historike dhe kulturës shqiptare, dhe asaj shqiptaro – amerikane.
Çdo të thoshit për talentin e talenteve të reja, të cilët në SH.B.A., po rrezatojnë sukseshëm me autorësinë e tyre në të gjitha fushat e jetës?
Sukseset dhe arritjet e tyre të shtojnë krenarinë shqiptare, të bëjnë të ndjehesh i mrekulluar për imazhin e mirë të Shqipërisë sonë që ata përfaqësojnë, por ajo ç’ka është më e rëndësishme, është ruajtja e vlerave tona kombëtare, gjuhës, traditës, dhe zakoneve shqiptare, si respektues të ligjeve dhe zakoneve të vëndit ku ata punojnë, krijojnë dhe janë të suksesshëm, dhe jo vetëm kaq. Eesenca e tyre është historikja dhe ruajtja e erudicionit të identitetit shqiptar në Amërikën multikulturore.
Nëse nuk do të ishit krijuese, cila do të ishit?
Me sytë e mendjes e të shpirtit, me krahë të fortë e mendje të shëndoshë, përmes përvojave të ndryshme, arrin në një moshë që bën dallimin për të parë atë që gjithkush ka marrë dhe për të dhënë në jetë. Unë jam diplomuar për gjuhën angleze dhe kam qenë mësuese në qytetin tim të Korcës, për një kohë relativisht të kënaqëshme, që më ka dhënë mua pasionin e dëshirën se për çfarë kam lindur e cfarë duhet të bëj në jetë. Pra në një mënyrë apo tjetër gjithsecili nga ne është vëzhgues i vetvetes dhe ky është një dallim i madh. Në rast se unë nuk do të isha krijuese, pa hezitim do dëshiroja të isha aktiviste për të drejtat dhe liritë e grave, të luftoj me çdo mjet, intelektual,qytetar e njerëzor për dhunën ndaj gruas. Gjithsesi, edhe këtë kontribut unë e pasqyroj me shkrimet e mija, ku unë “dialogoj ”dhe i bëj apel shoqërisë shqiptare, gjinisë mashkullore në veçanti, për të çrrënjosur dhunën ndaj grave e vajzave, për t’i ndihmuar ato të arrijnë standartet e jetës dhe dinjitetin njerëzor. Detyra ime si grua, nënë dhe autore, nëpërmjet shkrimeve të mija të publikuara në median shqiptare, në atë shqiptaro-amerikane, është të sensibilizoj realitetin, të ngre zërin në mbrojtje të grave, nënave e vajzave që vazhdojnë e vriten cdo ditë, për ta sfiduar atë mizoren dhunën fizike e sociale që ushtrohet ndaj tyre. Kjo është ajo që një shkrimtare është në njëfarë mase edhe aktiviste për liritë e të drejtat e grave. Gruaja për Gruan, sjell zhvillimin e shoqërisë, njerëzoren, intelektualen dhe qytetaren, ndikimin në jetën e tyre, në udhëtimin e trishtë e të lumtur të jetës.
Për ju është disi më e vështirë të shkruani për Korçën ku ju jeni lindur, apo në Hardford, ku dhe jetoni aktualisht?
E dua ndjesinë e asaj kohë të paanë, të mrekullueshme dhe e pafundme.Sa herë shëtis rrugëve të Korçës, më duket sikur koha vetëm ngadalëson. Ka shumë më tepër kohë për miqësi, për vëmendjen ndaj vetes dhe njerëzve që të rrethojnë. Kjo është ajo gjallëria e jetës korçare, ç’ka mua më mungon këtu në Hartford, Shtetin e Kënektikat-it (Connecticut) dhe jam banore prej gati dy dekadash. Kur u vendosa fillimisht këtu, teksa vozitja rrugëve të Hartford-it, karakteristika e parë që vura re, Hartfordi më ngjante mondan dhe modern si Korça ime. Sa më shumë ecja në brendësi, në zemrën dhe pjesën qëndrore të Hartfordit, aq më shumë më forcohej mendimi: ky është një qytet shumë “korçar”. Kam ndjesinë se cçdo gur e çdo formacion shkëmbor që përshkon e rrethon Hartfordi-in, përmban jo vetëm historinë e tij, por unë e shëmbëllej me gurët e rrugicave karakteristike korçare dhe shpatullat e Korçës sime mbështetur përjetësisht në malin e Moravës, dhe kanë historinë e tyre. Në Hartford ka ndërtesa karakteristike si ato të qytetit tim, apo ndërtesa në formë “vapori”, si ajo që ka qenë dikur në qendër të Korçës,(ish-Farmaci) ndërsa sot Prefektura e qytetit. Parkun historik e kombëtar hartfordian Elizabeth, e shëmbëllej me parkun kombëtar, Rinia dhe belvederen që vështron këtë park të magjishëm korçar. Forcën e dijes, kulturës, inteligjencës e qytetarisë korçare, themelimin dhe muzeumet për identetin individual dhe zhvillim historik të Korçës, i shëmbëllej dhe i lidh me historikun hartfordian.Sa më shumë kalojnë vitet aq më shumë rritet interesimi im për të mësuar, zbuluar dhe njohur më shumë historikun e Hartford-it, ngjashmërinë e mrekullueshme që ka me Korçën time në art, letërsi, kulturë, arkitekturë dhe antikitet. Në Hartford jetoi dhe zhvilloi veprimtarinë e tij, një nga autorët më të njohur në botë, Samuel L.Clemens, i njohur si Mark Tëain, me më shumë se 30 libra, qindra tregime dhe esse, leksione e studime shkencore. Mark Tëain është i njohur edhe për shtëpinë e tij muze me shumë dhoma dhe ambiente, bibliotekat, dhomat e studimit, muze, teatro, kinema, oborr të madh, lulishte me gjithfarë lulesh, gjelbërim, belvederen, shatërvanët, dhe statuja të ndryshme, që shprehnin forcën e dijes e të kulturës të jetës e veprës së tij.Teksa vizitoja shtëpinë muze të Mark Tëain-it, më përqasej Shtëpia Muze e Shkollës së Parë Shqipe në Korçë, me shumë dhoma, (klasa) që përhapnin dije, shkrim e kulturë, oborri me shatërvanin dhe monumentin më gërmat simbolike dhe korrespondimi kohor.Veprimitaria letrare, historike, klasike dhe mbresëlënëse e tij, më përqas dhë shëmbëllen gjurmët e kontributit dhe veprimtarisë së figurave të shquara korçare si Asdreni, Foqion Postoli, Thimi Mitko, etj., të cilët edhe ata shkruanin në shtëpitë e tyre anës lumit që rridhte përmes Korçës. Këta korçarë të shquar bënë revolucionin në letërsinë realiste moderne shqiptare, shkrimtarë që trashëguan artin folkorik, gjurmë e simbole këto, mishërimin e të vërtetave historike dhe korespondimin kohor tipike si ato të Mark Tëain-t në Hartford, ndërsa ata në Korcë. Dhe jo vetëm kaq! Por edhe në shekullin e 20-ë dhe 21-ë, Korca ime ka akoma si Mark Tëain-i , që nga Kristaq Cepa alias KAPA- dhe Dritero Agolli, Petraq Kolevica dhe Vangjush Ziko, Petraq Zoto dhe Sotir Andoni, etj. Mark Tëain i Hartford-it ka qenë edhe filantropist.Ai ka ndërtuar Spitalin e Hartford-it dhe Bibliotekën qëndrore të qytetit,- sikundër bëri filantropisti Thoma Turtulli i Korçës, i cili ndërtoi spitalin e Korçës dhe Bibliotekën e qytetit. Ja pra kjo është ajo, pse unë e gjej veten në Hartford-in perëndimor ,si në Korçën time europiane, ç’ka më frymëzon dhe më bën të ndihem krenare. Ja pse unë vazhdoj të shkruaj në dekorin e Hartfordit “korçar”.
Cila është ajo ndjenjë, që troket më shpesh tek ju?
Pa dyshim, toleranca, durimi dhe falja,te cilat sot duhen te jene prezente ne shoqerine e sotme shqiptare.
Ndërkohë në Shqipëri ju keni dërguar disqe me fjalime të mbajtur nga Fan Noli ynë i madh. Përse e keni bërë këtë gjest human, kur kjo gjë është detyrë parësore e vet shtetit shqiptar?
Unë rrjedh nga një familje fanoliste. Për herë të parë emrin e Fan Nolit, e kam dëgjuar në moshën 7 vjeçe. Po shihja gjyshin tim të ndjerë, që më donte pafundësisht, se ishte shumë i shqetësuar. Qe përkulur përmbi radion tonë të vjetër, sikur donte ta përfshinte me të dyja pëllëmbët e tija të mëdha, të mplakura dhe aq të dashura për mua. Për një cast ngriti kokën plot dëshpërim e sy të përlotur. Radio-Tirana sapo kish transmetuar lajmin se kish vdekur historiani, atdhetari, poeti, patrioti i rilindjes, Fan Stilian Noli. Kur u rrita dhe mësova të lexoja, nga dita në ditë, rritej interesimi im për Fan Nolin. Lexoja gjithçka çfarë shkruhej për të. Sigurisht në atë kohë ishim të mbyllur, dhe kontakti me botën, ku Noli kishte jetuar, aktivitetin e tij për kombin dhe krijimtarinë e tij, ne nuk e njihnim mirë; merrnim aq sa na ofronte koha që jetonim. Më vonë, duke u rritur, arësimuar e maturuar, rritej edhe vizioni im, për të ditur më shumë për këtë kolos të letrave shqipe, për këtë historian, poet, politikan, fetar e patriot. Por brenda qenjes sime, rrinte strukur dëshira e heshtur dhe ëndërra e gjyshit fanolist për të vizituar varrin e Nolit. Fati im e deshi që unë të vija në USA, dhe të banoj, gati një orë e ca larg vendit ku Noli jetoi dhe zhvilloi aktivitetin e tij historik. Dhe ja arrita qëllimit shkova te varri i Nolit me mbështetjen e atdhetarit e patriotit, Thanas Laskaj, i cili jeton ende, dhe është nga të fundmit e erës fanoliane. Do të ishte po Xha Thanasi i cili i ka ruajtur kasetat e çmuara me zërin e Nolit, dhe u tregua i gatshëm për të m’i dhënë. Më pas unë bëra disa kopje e ua dërgova me postë miqve e kolegëve të mij më të mirë. Kur shkova në Shqipëri, bëra edhe kopje të tjera e ua shpërndava jo vetëm miqve të mij, që i kam të shumtë, por edhe disa studiove televizive në Korçë dhe Tiranë. Isha më e lumtura e botës, isha unë ajo që i kisha futur në atdhe kasetat e Nolit. Ato janë një thesar i çmuar, për historinë e kombit shqiptar. Kishte njerëz që më thoshin, mos i jep kasetat, pa të paguar, mirëpo, o Zot, a shitet Shqipëria, shqiptaria, a shitet Noli…?! Fan Noli nuk është vetëm i imi, është i gjithë popullit shqiptar. Është ky popull që nxori Nolin e madh.
Jetoni në kryeqytetin Hardford të shtetit Konektikat, ku dhe jeni vlerësuar me titullin “Gruaja e vitit në komunitet”. Ç’përbën për ju ky vlerësim?
Një nga aktivitet humane dhe shpirtërore që kam organizuar me gra emigrante ekonomike nga Shqipëria këtu ku jetoj, ka qenë prerja e flokëve nga këto gra dhe dhurimi i tyre, Qendrës Spitalore të Kancerit, Saint Francis Hospital, për gratë që vuajnë nga kanceri në gji. Ju e dini se, nga bioterapitë që kalojnë gratëe sëmura, atyre iu bie floku. Nga aktivitetet pararendëse dhe ky aktivitet mori vlerësime nga Departamenti për “HUMAN RELATIONSHIP”, nëBashkinë e Hartford-it. Ishim 15 gra shqiptare. Është gjithmonë ai shpirti i brishtë femëror, përpjekjen për tapromovuar shpirtine mirë qytetar dhe intelektual, brishtësinë femërore shqiptare, duke ndarë së bashku eksperienca të tilla njerëzore, me gratë amerikane ku ne tashmë jemi integruar, në jetën e përditshme. Pra si rrjedhojë e vlerësimit të aktivitetit tim në dobi të komunitetit, u vlerësova nga Bashkia e Qytetit të Hartfordit, mes disa grave të kulturave të tjera si “Gruaja e vitit në komunitet”. E thashë pak më lart ky vlerësim merr kuptimin e njohjes së shpirtit human të gruas shqiptare.
Prej 10 vjetësh ju aderoni në Partinë Demokratike Amerikane. Çdo të thotë të jesh anëtare e kësaj partie?
Kam 10 vjet une aderoj në Partinë Demokratike Amerikane. Qëllimi im që unë investoj si anëtare e kësaj partie, vjen si domosdoshmëri për të ngritur zërin e komunitetit shqiptar të Hartfordit; për ta integruar sa më bukur atë në demokracinë amerikane; sigurisht duke pasur edhe një ndjenjë respekti e mirënjohje edhe për Bill Klintonin, (koha kur unë u anëtarsova) si një personalitet dhe burrë shteti, që i doli në mbrojtje popullit tonë shqiptar të Kosovës. Që, për më tepër, Klinton i tregoi botës dhe Europës kristiane, se si një kristian, mbron të drejtën e një populli të besimit mysliman, duke dalë hapur në mbrojtje të popullsisë myslimane të Ballkanit, duke ju kundërvënë edhe me gjuhën e luftës, makinës vrasëse serbe dhe kasapit Millosheviç. Zoti bekoftë Amerikën dhe Bill Klinton!
Nëse do të jetonit në Shqipëri , cilën prej partive do të përfaqësonit?
Unë jam Fanoliste, idealiste! Partia ime është patriotizmi, dashuria për atdheun, shqiptaria. Shkrimtarët nuk janë partizanë të politikës dhe synimi i letërsisë nuk është kritikë apo reformim shoqëror.Një shkrimtar mund të ketë pikëpamjet e tij politike, por këto pikëpamje kurrsesi domosdomërisht nuk duhet t’i manifestojë në krijimin e tij letrar.Shkrimtari duhet të jetë vetvetja, brenda brishtësisë së individualitetit të tij krijues. Kjo është sfidë e frikëshme për të shprehur pikëpamjet e dikujt në rrethana të tilla, një individ konfirmon ekzistencën e tij nëpërmjet një sfide të tillë nga mjedisi i tij. Është lojë e rrezikshme t’i kërkosh shkrimtarit se çfarë ata mendojnë politikisht. Për mua janë ndjenjat idealiste që më bëjnë të shkruaj për dhimbjen e dashurinë e të tjerëve, sigurisht edhe timen.Dashuria njerëzore triumfon në jetë, mbi politikën. Në artin e të shkruarit më e vështira për mua është pjesa kur dhimbjen dhe dashurinë, harenë e gëzimin ta kthej në fenomen shoqëror dhe historik.
Jeni Kryetare e Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë, Anëtare e Shkrimtarëve dhe Artistëve të Botës me qendër në Ohio, SHBA, Anëtare e Shoqatës së Poetëve të Botës, me qendër Larisa, Greqi, Anëtare e Shoqatës “Në dobi të gruas shqiptare”, Tiranë, etj, editorialiste në shtypin shqiptar, Amerikë, Londër , Kosovë dhe trojet shqiptare. Karrierë tejet mbresëlënëse. Si do e vlerësonit bashkëpunimin me to?
Angazhimi im, me zgjedhjen si kryetare e shoqatës, është aktiv, angazhim ekstra me vullnet e dëshirë, që pavarësisht mundësive që ofron Amerika, përballemi me vështirësitë që hasen në emigracion prej punës e obligimeve të ndryshme familjare e ekonomike. Me mbështetjen e Kryesisë, të Presidentit të SHSHSHA – së, poetit e publicistit Adnan Mehmeti dhe anëtarëve të saj, ne kemi mbajtur Simpoziumin Shkencor me temë “Letërsia dhe roli i saj në Diasporë, “Audiencë me shkrimtarët”, promovime të botimeve të reja të shkrimtarëve e poetëve.. Në muajin prill ose maj nuk e kemi vendosur akoma datën, organizojmë aktivitete letrare me tema të tjera. Shumica e shkrimtarëve shqiptaro – amerikanë i përkasin Letërsisë Postkomuniste të Diasporës, ata ndajnë e tregojnë historinë nën efektin e karizmës, aureolës të rrënjëve historike dhe kulturës shqiptaro – amerikane. Ndërsa bashkëpunimi me organizmat e tjera sigurisht e kam nëpërmjet krijimtarisë sime, editoriale, kolumna, analiza, opinione, eksperienca krijuese, social-kulturore që ndajmë së bashku. Me shtypin shqiptar, statusin e gazetares e kam fitur me mund, djersë, krahë të fortë e mëndje të shëndoshë, për të qenë pranë klithmave të popullit në kohën e vendin e duhur, një bashkëpunim dinjitoz e profesional.
Çdo të thotë për ju, të qenurit person publik?
Duhet akoma punë e kontribut që të arrij statutin e të qënit person publik. Unë jam, qytetare, intelektuale, grua, nënë, gjyshe, autore sikundër janë edhe shumë nga simotrat e mija, kaq është e mjaftueshme për të qenë dikushi në jetë.
Përse shkruan Raimonda?
Takimi im me Artin e të shkruarit është magjik në mënyrën se si gjërat perceptohen dhe rrëfehen më pas. Vetë krijimtaria ime dhe nga ç’ka ju tregova më sipër, nënkupton përgjigjen se përse unë shkruaj.Më pëlqen ta kem tavolinën e kompjutërit pranë dritares ,se kur shkruaj dua edhe të sodit natyrën dhe gjithçka ndodh jashtë asaj dritare.Të shkruarit është si perëndia. Dhe unë shkruaj se dua t’i rrëfehem asaj. Këtë liri dhe sinqeritet, vendosa ta reflektoj nëpërmjet artit të të shkruarit, ku liria ime është e pafrikshme, e çiltër e pa komplekse. Që do të thotë se frymëzimi, muza, idetë, ëndrrat janë diktuar në jetë,dhe lirinë për t’u shprehur e shkruar. Ka drama sociale, tragjedi të dhimbshme përtej dhimbjes, që mua më dhëmbin në shpirt, lënë gjurmë të thella në shpirtin tim, ka dashuri të mëdha e të bukura në lirinë dhe jetën time dhe të gjithsecilit dhe unë i kam përjetuar me forcën e shpirtit dhe reflektuar në krijimtarinë time.
Cilat prej gjinive që ju lëvroni, pretendoni se ju kanë bërë të sukseshme?
Publicistika dhe Poezia.
Cila shprehje e bukur,ju ka lumturuar nga takimet e bisedat me njerëz të artit, lexues apo e -mail që ju kanë dërguar?
Vlerësimet janë të shumta, nga kolegë, shkrimtarë, poetë, dashamirës të artit e letërsisë, ndjekës të aktivitetit tim krijues jo vetëm në rrjetin social Facebook dhe Instagram, por edhe nga pena të njohura të letrave shqipe e gazetarisë kanë shkruar për mua, në shtypin shqiptar dhe online, si Vangjush Saro, Vangjush Ziko, Vasil Tabaku etj, vlerësime nga prof. Nasho Jorgaqi, nuk më kujtohen për momentin se janë aq shumë sa bëhet një libër voluminoz. Ja si shprehet publikisht në rrjetin social FaceBook, z.Genc Mlloja, diplomati, publicisti, analisti dhe kryeredaktori i gazettes,”Albanian daily aees”gazetë e vetme që del në gjuhën angleze në Shqipëri,Ballkan dhe krahas gazetave prestigjioze në Europë,për bashkëpunimin disa vjeçar,dhe në vazhdim me Raimonda Moisiun. Genc Mlloja: “Kënaqësi, fat të bashkëpunosh me ju për Albanian Daily News”. Dhe vlerësimi shumë modest i publicistit të njohur Dalip Greca, që thotë se: “Raimonda kurrë nuk shkruan për vete! Vërtet vlerësime të tilla të lumturojnë dhe të shtojnë forcën dhe frymëzimin për të shkruar.
Çfarë vlerëson më shumë në jetën e një njeriu?
Sinqeritetin, ndershmërinë, humanizmin dhe vitalitetin e shpirtit, mbi të gjitha virtytin e mirësisë dhe dashurinë njerëzore.
Cilët janë për ju Korça dhe Korçarët?
Unë si bijë e lindur dhe e rritur në Korçë,“24 karat korçare” i besoj shumë qytetarisë dhe inteligjencës së shpirtit korçar, që gjithmonë më frymëzon mua dhe është gjithmonë në ecje, gjithmonë në ndryshim, kontributi i saj është kompleks, i gjallëruar, sepse edhe vetë dashuria për vendlindjen,vjen nëpërmjet promovimit të vlerave të kësaj qytetarie, ndikimit të zhvillimit, progresit e begatisë të qytetit, si premisa bazë për enticitetin e botës të artit, kulturës e dijes,që e pasurojnë të tashmen tone, mes të bukurës e të përditëshmes njerëzore.
Cila është ëndërra ende e pazbuluar e Raimondës, e cila synon ta realizoj atë në të ardhmen?
Sigurisht të gjithë kemi të tilla, por ato kanë rëndësinë e tyre të veçantë në jetën tone. Në rastin tim ato marrin kuptim nëpërmjet letërsisë. Pra dua vërtetë, që viti 2015 të jetë viti i botimeve të mija.
Intervistoi:FADIL SHEHU- Florida, Mars 2015
Një penë e rrallë, një dhuratë për qytetin tonë..Korcën….Kjo është Monda……..!