Satirë nga Rafael Floqi
Në një ceremoni që mund të përshkruhet vetëm si një përzierje e një filmi historik dhe një komedie të zezë, përurimi i një përmendoreje të heroit tonë kombëtar Gjergj Kastrioti në Hora e Arbëreshëve në Itali ka ndezur një ortek polemikash në rrjetet sociale. Dhe si për t’i hedhur benzinë zjarrit, në ceremoni merrte pjesë edhe Elisa Spiropali, e njohur ndryshe si “Mamica” nga shefi i saj, Edi Rama.
Problemi? Portreti në shtatoren e Skënderbeut nuk ngjante aspak me atë që jemi mësuar të shohim. Në fakt, shumëkush që ka parë videot e Elisës, të stolisur me kostum kombëtar arbëresh dhe me skufje në kokë, duke prerë shiritin e përurimit, është befasuar me ngjashmërinë që “Skënderbeu” kishte me liderin që drejton prej më shumë se një dekade Shqipërinë. Po, po, e lexuat mirë. Skënderbeu i ri duket si Edi Rama!
Dhe si për të shtuar kripë në plagë, vepra titullohej “Rilindje”. Kaq është dashur që të shpërthejnë memet që ironizonin delirin e Edi Ramës. Nga Facebooku në TikTok, çështja kaloi në sferat politike. Lideri i opozitës, Berisha, nuk e humbi rastin të tallet me delirin e Ramës që i duket vetja si Skënderbeu, prandaj porosit monumente që i ngjajnë portretit të tij. E menjëhershme ishte përgjigjja nga qeveria. Ministri i shtetit, Taulant Balla, që ndonëse u degradua nga kryeministri, e ka të palëkundur servilizmin ndaj tij, reagoi duke mbrojtur jo shefin, por autorin kosovar të monumentit dhe arbëreshët e Italisë që e kanë pranuar atë në gjirin e tyre. “Ç’faj kanë ata që kalit gërmuq të Rrugës së Shpresës së kotë dhe kujdestarëve të patkonjve të tij, u fanepset Edi Rama kur shohin Skënderbeun,” shkroi ai.
Në pamje të parë, qeveria shqiptare, Rama dhe Mamica e tij, teorikisht nuk kanë pasur shanc të ndikojnë mbi atë se si do dukej monumenti. Ai që është vënë në bashkinë e Hora e Arbëreshëve është një vepër e skulptorit kosovar Gëzim Muriqi. Ai është një kopje e të njëjtit monument që e kanë porositur shqiptarët e Zvicrës dhe më parë është vendosur aty si përkujtim për heroin kombëtar. Pra, në këto kushte, mundësia e ndikimit mbi zgjedhjen artistike është e vogël.
Por historia nuk mbaron këtu. E para, sepse portreti i Skënderbeut nuk është ai tipiku. E dyta, sepse rastësisht vepra quhet “Rilindje”. Dhe e treta, sepse sipas disave, aty shquhen tipare të autokratit shqiptar.
Por kjo do të ishte një polemikë që do të shuhej këtu, nëse deliri i Edi Ramës për t’u krahasuar me heroin kombëtar të shqiptarëve nuk do të kishte qenë një mani që zgjat prej disa vitesh. Vetëm sot ne kuptojmë se britma ngazëlluese e Elisës në 2017-ën, për ta quajtur të adhuruarin e saj Skënderbe, së njëjtës Elisë që shkoi për të përuruar bustin tek arbëreshët, nuk ka qenë nga koka e saj. Herë me humor dhe me ironi, Rama e ka rimarë shpesh këtë fabul për ta ngulitur më mirë në kokat e njerëzve.
Këmbëngulja e tij për ta thirrur Mamica, atë që së fundi e gradoi si kryetare Kuvendi, duket sikur bëhet me qëllim për ta përsëritur fabulën e Skënderbeut. Pak ditë pas fitores së Benet Becit në Shkodër, kryeministri e thirri atë në një podcast. Aty ai Elisën e thërriste në mënyrë normale si Mamica.
Të njëjtën fabul kishte përsëritur Rama edhe gjatë një takimi në sallë të madhe me socialistët e Shkodrës. “Kam pasur disa diskutime me Mamicën,” tha ai fillimisht dhe pastaj për ta përforcuar shtoi gjoja si me naivitet: “Oh, ju e njihni si Elisa…”.
Edhe në raste të tjera, kur i jepet mundësia, kryeministri e porosit regjinë televizive të PS dhe këshilltarët e tij mediatikë ta fokusojnë në ekran me bustin e Skënderbeut mbrapa. Gjatë një takimi elektoral para zgjedhjeve të 2021, ku PS e zhvilloi mbledhjen tek kompleksi i Gjergj Lucës në Labinot, gjatë gjithë fjalës së Ramës koka e tij transmetohej live duke pasur Skënderbeun përkrah.
Aq e dukshme është kjo mani sa i ka rënë në sy edhe shtypit të huaj. Në një shkrim kritik për kullat korruptive të Tiranës, që bëri gazeta serioze britanike “The Guardian”, aty përmendjen me ironi edhe një kullë: ajo që po ngrihet përkrah 15 katshit që pretendon se është formësuar sipas fytyrës së Skënderbeut por që nuk përjashtohet të japë edhe shëmbëlltyrën e Ramës.
Sidoqoftë në Itali kryetari i bashkisë, Rosario Petta, gjatë fjalës së tij theksoi rëndësinë e kësaj ngjarjeje, duke uruar të gjithë bashkëqytetarët arbëresh, afër dhe larg. “Kanë kaluar plot 536 vjet që nga 30 gushti 1488, data e themelimit të Horës, dhe ende sot, ashtu si atëherë, feja, riti, gjuha, kultura dhe traditat janë përcjellë nga brezi në brez. Pasuria kulturore e ne arbëreshëve në tokën italiane është unike dhe duhet të ruhet e të vlerësohet”, tha ndër të tjera ai.
Shoqata “Hora e Skënderbeut”, e cila u angazhua për gati dy vite për realizimin e kësaj shtatoreje, e përshkruan ngjarjen si një moment kulminant në historinë e komunitetit arbëresh, duke theksuar se trashëgimia kulturore arbëreshe në tokën italiane është unike dhe duhet të ruhet dhe vlerësohet me kujdes.
Pra, kuptohet lehtë se polemika e sotme nuk ka lindur nga hiçi. Deluzionet e madhështisë janë besime të rreme ku individët mendojnë se zotërojnë fuqi, rëndësi ose aftësi të mëdha, pavarësisht dëshmive për të kundërtën. Këto deluzione shpesh shoqërojnë gjendjet e shëndetit mendor si skizofrenia, çrregullimi bipolar ose disa lloje të demencës.
Kur bëhet fjalë për monumentet, iluzionet e madhështisë kanë ndikuar historikisht në ndërtimin e strukturave madhështore. Udhëheqësit me vetëvlerësim të fryrë kanë porositur ndërtesa monumentale për të shfaqur fuqinë dhe trashëgiminë e tyre. Për shembull:
Faraonët, të konsideruar si perëndi në Tokë, ndërtuan piramida masive si varre për të demonstruar statusin e tyre hyjnor dhe për të siguruar trashëgiminë e tyre.
Mbreti Louis XIV i Francës, i njohur për imazhin e tij madhështor për veten, e zgjeroi këtë pallat për të pasqyruar fuqinë dhe kontrollin e tij absolut.
Taj Mahal edhe pse i ndërtuar nga dashuria, vizioni madhështor i perandorit Shah Jahan për këtë mauzoleum pasqyronte gjithashtu dëshirën e tij për të lënë një trashëgimi të qëndrueshme.
“Unë absolutisht nuk më pëlqen dhe nuk dua askënd” (Unë nuk dua asgjë dhe askënd), e cila është e barasvlefshme (pasi “Unë dua asgjë dhe askënd”) ‘nga pikëpamja psikologjike, thotë Frojdi, Kjo është puna e megalomanisë në fushën e paranojës: “megalomania korrespondon, thotë ai, me zotërimin psikik të kësaj sasie libidoje”. Më në fund, në vitin 1915, në kapitullin XXVI të Hyrjes në Psikanalizë (“Teoria e libidos dhe narcisizmit”), Frojdi kujton se format e paranojës, sipas përmbajtjes së tyre, “përshkruhen si megalomani. iluzionet e persekutimit, erotomania, deluzionet e xhelozisë etj. ” Këto struktura jo vetëm që simbolizojnë ambiciet e sundimtarëve, por gjithashtu shërbejnë si kujtesë të qëndrueshme të madhështisë së tyre të perceptuar.
Ndofta monumenti i autorit kosovar Gëzim Muriqi mund të mos ketë lidhje me të. Por një model fake i Edi Ramës, ndoshta emërtimi i tij “Rilindja” dhe pjesëmarrja e Elisës në promovim mund të jenë krejt rastësore, por ama Mamica vijon të jetë një provë se sa herë thërret për Skënderbeun e sotëm, po aq herë bën më lart në karrierë.
Dhe ky monument në modelin e tij fake dhe në ngjashmërinë e pamohueshme me Edi Ramën, ka qenë plehu që ka shtuar pjellorinë e memeve në mediat sociale. Sa një arbëresh pyeti si me naivitet me shaka:
-Pse monumenti i Skënderbeut filloi të mbante syze?
-Sepse donte të shihte nëse i ngjante vërtet Edi Ramës!