Prof.dr.Muhamet Racaj/
Ky punim trajton rolin e lajmeve të rreme dhe propagandës hibride si një armë strategjike në konfliktet bashkëkohore, me fokus të posaçëm mbi ndikimin e dezinformatave ruso–serbe në Ballkanin Perëndimor. Problemi qendror që adresohet është mënyra se si këto narrativa të fabrikuara destabilizojnë opinionin publik, minojnë institucionet demokratike dhe rrisin tensionet etnike e politike në rajon. Metodologjia përfshin analizën e burimeve propagandistike pro–ruse e pro–serbe, raporteve të organizatave verifikuese dhe studimeve rajonale mbi sigurinë dhe komunikimin masiv. Gjetjet tregojnë se ky lloj i dezinformimit synon të shkatërrojë besimin në institucionet shtetërore dhe të frenojë orientimin euro–atlantik të shteteve të Ballkanit Perëndimor. Përfundimi nxjerr në pah se lufta hibride në Ballkan zhvillohet më shumë përmes informacionit sesa përmes armës, duke imponuar një nevojë urgjente për politika shtetërore dhe rajonale anti–dezinformuese.
Në shekullin XXI, koncepti i luftës është zgjeruar përtej mjetit ushtarak klasik dhe ka marrë formën e “luftës hibride”, ku propaganda, dezinformata dhe manipulimi mediatik përdoren si armë strategjike. Rajoni i Ballkanit Perëndimor, për shkak të historisë së tij të tensionuar etnike dhe politike, është një terren i përshtatshëm për përhapjen e lajmeve të rreme. Rusia, përmes aktorëve të saj direkt dhe indirekt, dhe Serbia, si partner strategjik e politik i saj, përdorin dezinformatën për të minuar stabilitetin demokratik të këtyre shteteve dhe për të penguar integrimin e tyre në NATO dhe Bashkimin Evropian¹.
Problemi shkencor i këtij studimi është të kuptohet se si dezinformatat ruso–serbe veprojnë në opinionin publik të Ballkanit Perëndimor dhe sa ndikojnë ato në prirjet politike, sigurinë rajonale dhe marrëdhëniet ndërkombëtare. Objektivi është analiza e mekanizmave të propagandës, natyra e lajmeve të rreme të përhapura në rajon, dhe ndikimet e tyre konkrete ndaj opinionit publik. Rëndësia shkencore qëndron në faktin se ky fenomen nuk ka të bëjë vetëm me gënjeshtra të thjeshta mediatike, por është një strategji hibride që përdoret për të ndryshuar ekuilibrat gjeopolitikë².
Pjesa Kryesore: Dezinformata si armë hibride në Ballkanin Perëndimor
Ballkani, si një hapësirë historikisht e fragmentuar politikisht dhe etnikisht, gjendet nën ndikimin e madh të propagandës ruso–serbe. Dezinformatat e shpërndara synojnë të forcojnë narrativën e një “bote sllave ortodokse”, të krijojnë mosbesim ndaj Perëndimit, dhe të diskreditojnë qeveritë që ndjekin politika euro–atlantike³. Ndryshe nga konfliktet e hapura ushtarake, këto operacione janë me kosto të ulët dhe me efektivitet të madh në kushtet e dobësive institucionale të shoqërive ballkanike⁴.
Narrativat kryesore të dezinformatave ruso–serbe në rajon
• Diskreditimi i NATO-s dhe BE-së – Dezinformatat shpesh paraqesin integrimin euro–atlantik si “projekt të imponuar nga jashtë” që sjell varfëri dhe humbje të sovranitetit. Në Shqipëri e Maqedoninë e Veriut shpërndahen narrativa sipas të cilave NATO “dërgon fëmijët e shqiptarëve në fronte lufte”, ndërsa BE “shkatërron ekonomitë kombëtare”⁵.
• Nxitja e tensioneve etnike – Në Kosovë, propaganda ruso–serbe shënjestron perceptimin e shqiptarëve si “ekstremistë” dhe të serbëve si “viktima të persekutimit”. Kjo retorikë amplifikohet nga mediat serbe dhe rrjetet sociale, duke synuar rëndimin e marrëdhënieve ndëretnike dhe pengimin e dialogut Kosovë–Serbi⁶.
• Narrativa mbi “Ukrainizimin e Ballkanit” – Shumë media serbe pro–Kremlinit përhapin idenë se Ballkani është viktimë e të njëjtit “skenar perëndimor” si Ukraina. Qeveritë perëndimore paraqiten si përgjegjëse për nxitjen e luftës, ndërsa Rusia shihet si mbrojtëse e paqes dhe interesave rajonale⁷.
• Lajmet e rreme mbi krizën ekonomike – Në Bosnje e Hercegovinë dhe Mal të Zi përhapen shpesh lajme të fabrikuara për “kolaps të ekonomisë pas sanksioneve ndaj Rusisë” dhe për “varfërimin e popullit për shkak të politikave pro–perëndimore”. Qëllimi është nxitja e pakënaqësisë sociale dhe krijimi i terrenit për partitë populiste dhe pro–ruse⁸.
• Figura negative e SHBA-ve – Shpesh përhapet narrativa se Shtetet e Bashkuara përdorin rajonin vetëm për bazat ushtarake dhe interesat e tyre strategjike, pa sjellë përfitime për popujt vendas. Në këtë mënyrë synohet të dëmtohet imazhi i aleatit kryesor të NATO-s⁹.
Mekanizmat e përhapjes së dezinformatave
Dezinformata ruso–serbe shpërndahet në mënyrë të koordinuar përmes:
• Platformave sociale si Facebook, Telegram dhe TikTok, ku shpërndahen përmbajtje të thjeshta, emocionale dhe shpesh sensacionaliste.
• Medias tradicionale në gjuhën serbe dhe kanaleve televizive që promovojnë narrativa pro–Moske¹⁰.
• Portaleve të rreme mediatike dhe “blogjeve anonime” që paraqiten si burime të pavarura, por në fakt riprodhojnë narrativat propagandistike¹¹.
Pasojat e dezinformatave në Ballkanin Perëndimor
Pasojat kryesore janë të natyrës politike, sociale dhe strategjike:
• Përçarje sociale dhe nxitje të urrejtjes ndëretnike.
• Minimi i besimit tek institucionet publike dhe tek media tradicionale.
• Dobësimi i orientimit euro–atlantik të shteteve të rajonit në favor të një “alternative lindore”.
• Fuqizimi i aktorëve populistë dhe ekstremistë politikë që ushqehen nga narrativa anti–perëndimore.
Lufta e informacionit si sfidë për sigurinë rajonale
Në Ballkanin Perëndimor, ku stabiliteti historikisht ka qenë i brishtë, dezinformata është një rrezik po aq i madh sa edhe potenciali i dhunës politike. Rusia dhe Serbia e përdorin propagandën si mjet për të frenuar procesin e integrimit të rajonit në BE dhe NATO, duke e kthyer luftën e informacionit në një front të hapur strategjik¹².
Përfundimi dhe Rekomandimet
Ky studim tregon se dezinformatat ruso–serbe përfaqësojnë një dimension qendror të luftës hibride në rajonet e brishta si Ballkani Perëndimor. Përmes manipulimit të informacionit, aktorët e jashtëm arrijnë të ndikojnë në opinionin publik, të nxisin përçarje ndëretnike dhe të dobësojnë besimin tek institucionet demokratike.
Rekomandimet që burojnë nga ky studim janë:
• Forcimi i mediave të pavarura – krijimi i platformave të verifikimit të fakteve dhe trajnimi i gazetarëve në luftën kundër lajmeve të rreme.
• Edukimi mediatik i qytetarëve – nisma kombëtare për aftësimin e popullatës në identifikimin e përmbajtjes së rreme.
• Bashkëpunimi rajonal dhe ndërkombëtar – krijimi i mekanizmave të përbashkët mes shteteve të Ballkanit për të luftuar narrativat e koordinuara.
• Reforma institucionale – forcimi i transparencës dhe komunikimit të qeverive për të penguar depërtimin e propagandës.
Lufta hibride e shekullit XXI ka treguar qartë se dezinformata nuk është më një element periferik, por një armë strategjike e aftë të ndryshojë fatin politik të kombeve. Në këtë kontekst, stabiliteti i Ballkanit Perëndimor varet jo vetëm nga fuqia e institucioneve, por edhe nga aftësia e tyre për të fituar betejën e informacionit.
Literatura:
1. European Western Balkans (2024). Raport mbi ndikimin e propagandës ruse në rajon.
2. ODIHR/OSCE (2023). Dezinformata dhe ndikimi i saj në proceset demokratike në Ballkan.
3. Atlantic Council (2022). Russian Disinformation in the Western Balkans.
4. KDI, Prishtinë (2024). Raport studimor mbi ndikimin e propagandës serbe ndaj Kosovës.
5. European Western Balkans (2024). Analizat mbi dezinformatat kundër NATO-s në rajon.
6. KDI (2023). Raport mbi propagandën serbe ndaj Kosovës.
7. Anastasovska, A. (2025). “Propaganda ruse dhe narrativa kundër Ukrainës”, Vërtetmatësi.
8. OSCE (2024). Pasojat e dezinformatave në Bosnje e Hercegovinë dhe Mal të Zi.
9. CSIS (2025). Raport mbi perceptimin anti-amerikan në Ballkanin Perëndimor.
10. Defense Post (2025). Ndikimi i mediave pro–ruse në Serbi.
11. Nexus News Feed (2024). Analiza e portaleve të rreme mediatike.
12. UK Defence Journal (2024). Studim mbi luftën e informacionit dhe sigurinë rajonale.
13. M.Racaj,(2025)Roli dhe Fuqia e Lajmeve të Rreme në Luftën Moderne të Shekullit XXI: Studim Rasti i Luftës Rusi–Ukrainë,bota sot ,06.09.2025.