Analizë nga Rafael Floqi
Hyrje: Një konfrontim në horizont
Në fillim të vitit 2024, Tajvani zgjodhi presidentin William Lai, një figurë me orientim të qartë pro pavarësisë, çka e ka tensionuar më tej marrëdhënien tashmë të brishtë me Kinën. Bonny Lin, Jude Blanchette dhe Ryan Hass, tre ekspertë të njohur të politikës kineze dhe sigurisë aziatike, argumenton se rreziku i luftës në Ngushticën e Tajvanit është jo vetëm i pranishëm, por edhe në rritje të shpejtë. Kjo analizë do të shqyrtojë shkaktarët kryesorë të këtij përshkallëzimi, pasojat e mundshme për rajonin dhe rendin ndërkombëtar, si dhe rolin vendimtar të SHBA-së në menaxhimin e krizës.
I. Dilema e status quo-së: Pse po thyhet ekuilibri?
Historikisht, Kina ka ndjekur një qasje të duruar ndaj ribashkimit me Tajvanin, duke përdorur presion ekonomik, diplomatik dhe ushtarak pa kaluar vijën e kuqe të konfliktit të hapur. Megjithatë, me ardhjen në pushtet të presidentit Xi Jinping dhe retorikën më të ashpër të tij për “ribashkim të pashmangshëm”, kjo strategji po evoluon drejt një më të asertive dhe të përballshme ushtarakisht.
Nga ana tjetër, Tajvani ka ndjekur një strategji të zgjuar të “ambiguitetit të pavarësisë” – pa shpallur pavarësi formale, por duke vepruar si shtet de facto i pavarur. Fitorja e William Lai ka thelluar dyshimet e Pekinit se Tajvani po largohet përfundimisht nga koncepti “Një Kinë”. Kina e percepton këtë si një provokim ekzistencial dhe një sfidë për legjitimitetin e Partisë Komuniste, duke e shtyrë të rrisë presionin ushtarak dhe diplomatik.
II. Përgatitjet kineze dhe opsionet e mundshme të luftës
Artikulli thekson se Pekini nuk ka vendosur ende për një datë lufte, por po ndërton kapacitetet për të qenë gati deri në vitin 2027. Strategjitë e mundshme përfshijnë:
- Bllokadë detare: Një mënyrë më pak e rrezikshme sesa pushtimi, por që do të testonte vullnetin e SHBA-së dhe të aleatëve për të ndërhyrë.
- Fushatë ajrore dhe raketore: Për të neutralizuar mbrojtjen tajvaneze pa hyrë menjëherë në një pushtim amfib.
- Ndërhyrje kibernetike dhe destabilizim të brendshëm: Me synim rrëzimin e qeverisë tajvaneze pa përdorur trupa në terren.
Këto opsione janë pjesë e një arsenali kompleks presioni që Pekini po përgatit, duke krijuar një atmosferë të përhershme tensioni dhe pasigurie në rajon.
III. SHBA midis “strategjisë së paqartësisë” dhe angazhimit të qartë
Që nga viti 1979, SHBA ka ndjekur një politikë të paqartësisë strategjike, duke mos e garantuar hapur mbrojtjen e Tajvanit, por as duke e përjashtuar atë. Kjo ka ndihmuar në ruajtjen e status quo-së, por në kontekstin aktual, kjo paqartësi po vihet në provë.
Presidenti Joe Biden ka deklaruar disa herë se SHBA do të mbrojë Tajvanin në rast sulmi, një deklaratë që është përkthyer nga Kina si largim nga paanshmëria e mëparshme. Kjo rrit rrezikun e përllogaritjeve të gabuara – njëra palë mund të besojë se pala tjetër nuk do të reagojë ose do të zmbrapset, duke e çuar konfliktin në përshkallëzim të pakthyeshëm.
IV. Roli i Tajvanit: A është demokracia një barrë apo një forcë?
Autorët analizojnë edhe sfidat e brendshme që ka Tajvani: një shoqëri demokratike me polarizim të madh politik, ku qeveritë mund të ndërrohen dhe ku disa parti janë më të hapura për dialog me Kinën (si Partia Kuomintang). Kjo e bën strategjinë kombëtare më pak koherente në krahasim me vendimet e centralizuara të Pekinit.
Por njëkohësisht, sistemi demokratik është edhe burimi kryesor i legjitimitetit ndërkombëtar të Tajvanit dhe një arsye pse SHBA dhe partnerët liberalë kanë interes për ta mbrojtur si simbol të qëndresës ndaj autoritarizmit.
V. Dilema ndërkombëtare: Cili është çmimi i përballjes me Kinën?
Një luftë në Ngushticën e Tajvanit do të kishte pasoja kolosale për ekonominë botërore. Tajvani është prodhuesi më i madh në botë i çipave gjysmëpërçues (semiconductors), ndërsa një konflikt do të ndërpriste zinxhirët globalë të furnizimit. Një ndërhyrje amerikane mund të përfshijë edhe Japoninë, Korenë e Jugut dhe Australi në konflikt, duke rritur rrezikun e një lufte të madhe rajonale, në mos globale.
Nga ana tjetër, nëse SHBA nuk ndërhyn, kredibiliteti i saj në Indo-Paqësor dhe në të gjithë aleancat e saj do të dëmtohej rëndë, duke i hapur rrugë Kinës për të imponuar një rend të ri autoritar në rajon.
VI. Konkluzion: Mësimet e historisë dhe nevoja për maturi strategjike
Artikulli përmend rrezikun e përllogaritjeve të gabuara – një skenar të ngjashëm me Luftën e Parë Botërore, ku fuqitë e mëdha hynë në luftë jo nga dëshira, por nga mungesa e kanaleve efektive të komunikimit dhe perceptimeve të gabuara për qëllimet e kundërshtarit.
Rrjedhimisht, autorët propozojnë që SHBA, në vend të përshkallëzimit retorik, duhet të forcojë kanalet diplomatike me Kinën, të ndihmojë Tajvanin të ndërtojë një strategji të fortë mbrojtjeje dhe të punojë me aleatët për një qëndrim të përbashkët që ruan status quo-në, por që dekurajon agresionin.
Ngushtica e Tajvanit është kthyer në pikën më të rrezikshme të globit. Në këtë nyje të tensionuar, çdo hap i gabuar mund të çojë në katastrofë. Për të shmangur luftën, nevojitet një përzierje e rrallë e fuqisë së matur, diplomacisë efektive dhe unitetit ndërkombëtar. Artikulli e bën të qartë: lufta nuk është e pashmangshme – por pa veprime të mençura, ajo po bëhet gjithnjë e më e mundshme.