Prof.Dr.Fejzulla BERISHA/
Krijimi dhe finalizimi i një marrëveshjeje për dialog strategjik mes SHBA-së dhe Kosovës është një hap thelbësor për konsolidimin e marrëdhënieve dypalëshe dhe garantimin e qëndrueshmërisë politike, ekonomike dhe të sigurisë në rajon. Një dialog strategjik do të përqendrohej në disa fusha kyçe, të cilat janë mbështetur në përvojat e mëparshme dhe në rastet konkrete të bashkëpunimit SHBA-Kosovë.
1. Bashkëpunimi në Fushën e Sigurisë
SHBA-ja ka qenë partneri kryesor për ndërtimin dhe forcimin e Forcës së Sigurisë së Kosovës (FSK). Një marrëveshje strategjike mund të forcojë:
• Tranzicionin e FSK-së në një ushtri të plotë: Deri tani, SHBA-ja ka dhënë ndihmë teknike dhe trajnim për FSK-në. Për shembull, në vitin 2023, programet e bashkëpunimit ushtarak rezultuan me pjesëmarrjen e FSK-së në stërvitjen “Defender Europe,” një nga stërvitjet më të mëdha të NATO-s. Një dialog strategjik mund të formalizojë këtë mbështetje dhe të përfshijë furnizimin me pajisje moderne ushtarake.
• Pjesëmarrjen e Kosovës në misionet ndërkombëtare të paqes: Duke ndjekur shembullin e shteteve të tjera të vogla aleate të SHBA-së, Kosova mund të përfshihet në misione të përbashkëta me SHBA-në. Kjo do të forconte pozitën ndërkombëtare të Kosovës dhe do të rrisë aftësitë operacionale të FSK-së.
2. Forcimi i Demokracisë dhe Sundimit të Ligjit
SHBA-ja ka luajtur një rol kyç në forcimin e sundimit të ligjit në Kosovë. Për shembull:
• Rastet e përfshirjes amerikane në reformën gjyqësore: Programet si USAID dhe ICITAP kanë ndihmuar në trajnimin e gjyqtarëve, prokurorëve dhe policisë së Kosovës. Një marrëveshje për dialog strategjik do të mundësonte ndihmë më të madhe teknike për luftën kundër korrupsionit dhe për reformat e sistemit gjyqësor.
• Rast konkret – lufta kundër korrupsionit: Në vitin 2021, ambasada amerikane mbështeti krijimin e Task-Forcës Kundër Korrupsionit. Një marrëveshje strategjike do të formalizonte dhe zgjeronte projekte të ngjashme.
3. Zhvillimi Ekonomik dhe Investimet Amerikane
Kosova ka përfituar shumë nga investimet dhe mbështetja amerikane, por potenciali i saj ekonomik mbetet i paplotësuar.
• Rastet konkrete të mbështetjes ekonomike: Korporata amerikane për Sfidën e Mijëvjeçarit (MCC) ka investuar miliona dollarë në projekte të energjisë së qëndrueshme dhe digjitalizimit. Për shembull, në vitin 2022, MCC ndihmoi në zhvillimin e projektit për ruajtjen e energjisë përmes baterive, një nga projektet më të mëdha të këtij lloji në rajon.
• Tërheqja e investimeve të huaja direkte (FDI): Një dialog strategjik mund të përqendrohet në krijimin e politikave që favorizojnë investitorët amerikanë, duke ndjekur shembullin e marrëveshjeve SHBA-Slloveni ose SHBA-Lituani për bashkëpunim ekonomik dhe teknologjik.
4. Diplomatika dhe Njohjet Ndërkombëtare
Një nga prioritetet e Kosovës është forcimi i pozitës së saj ndërkombëtare, dhe SHBA-ja ka luajtur rol kyç në këtë drejtim.
• Rast konkret – Marrëveshja e Washingtonit (2020): Kjo marrëveshje e ndërmjetësuar nga SHBA-ja rezultoi në normalizimin ekonomik mes Kosovës dhe Serbisë, duke hapur rrugën për më shumë njohje ndërkombëtare. Një dialog strategjik mund të institucionalizojë mbështetjen e SHBA-së për njohjet e reja dhe anëtarësimin në organizata ndërkombëtare si INTERPOL dhe UNESCO.
• Një shembull i ngjashëm – Izraeli dhe Emiratet e Bashkuara Arabe: SHBA-ja ka ndërmjetësuar marrëveshje të suksesshme në rajone të tjera, dhe kjo përvojë mund të aplikohet në avancimin e pozitës ndërkombëtare të Kosovës.
5. Bashkëpunimi në Iniciativat Rajonale
Dialogu strategjik mund të shërbejë për forcimin e pozitës së Kosovës në Ballkanin Perëndimor, ku Serbia dhe vendet e tjera shpesh sfidojnë sovranitetin e saj.
• Rast konkret – Procesi i Berlinit dhe Ballkani i Hapur: Me mbështetjen e SHBA-së, Kosova mund të përfitojë nga iniciativat ekonomike rajonale, duke rritur tregtinë dhe bashkëpunimin ndërkufitar, gjithmonë duke ruajtur integritetin e saj politik dhe ekonomik.
Pse Kjo Marrëveshje është Thelbësore?
• Stabiliteti në rajon: Një marrëveshje e tillë do të forconte rolin e SHBA-së si garantuese e paqes dhe stabilitetit në Ballkan.
• Siguria ndërkombëtare: Në një kohë kur Rusia dhe Kina po zgjerojnë ndikimin e tyre, një marrëveshje për dialog strategjik do të siguronte që Kosova të mbetet pjesë integrale e kampit perëndimor.
• Përfitimet për të dyja palët: SHBA-ja do të përfitonte nga një partner i fortë dhe i besueshëm në një rajon strategjik, ndërsa Kosova do të forconte sovranitetin dhe zhvillimin e saj.
Një marrëveshje për “dialog strategjik” do të institucionalizonte mbështetjen amerikane dhe do të siguronte një plan të qartë për zhvillimin e Kosovës në të gjitha fushat. Rastet konkrete të bashkëpunimit deri tani tregojnë se ky dialog mund të sjellë rezultate të prekshme dhe afatgjata. Për të finalizuar një marrëveshje të tillë, është e nevojshme që qeveria e Kosovës të tregojë iniciativë dhe të kërkojë përfshirje aktive nga administrata e SHBA-së.