Astrit Lulushi/
Bota i detyrohet deshifrimit nga Champollion të shkrimeve të hershme egjiptiane, së bashku me punën e të gjithë studiuesve që pasuan. Pa ato përpjekje, dorëshkrimet e lashta do të mbeteshin të pa pakuptueshëm ose nuk do të ishin asgjë më shumë se artifakte që nga fillimi i qytetërimit – mbushur me faqe simbolesh, kuptimi i të cilëve do të mbetej i panjohur – do t’i kishin grabitur botës një thesar të madh.
Egjiptologjia êshtë nënprodukt i pushtimit Napoleonik. Kur korsikani i madh udhëhoqi ekspeditën e tij franceze në Egjipt në 1798, ai mori me vete një numër akademikësh dhe inxhinierësh për të eksploruar dhe hartuar terrenin, duke hapur rrugën për disa studiues të interesuar për Egjiptin për hir të një kuptimi më të mirë të historisë. Ishte ky grup studiuesish që i zbuloi për herë të parë botës moderne tempujt e mrekullueshëm të Luksorit dhe Karnakut; dhe përshkrimi i përpunuar i Egjiptit që ata përgatitën për Akademinë Franceze në 1809 ishte momenti i parë historik në studimin shkencor të këtij qytetërimi madhështor e të harruar.
Megjithatë, për shumë vite, ata nuk ishin në gjendje të lexonin mbishkrimet madhështore që mbijetonin në monumente. Tipike për temperamentin shkencor ishte përkushtimi me të cilin Champollion, një nga këta dijetarë, u aplikua për deshifrimin e hieroglifeve misterioze. Më në fund ai gjeti një obelisk me “gdhendje të shenjta” në gjuhë egjiptiane, por që mbante në bazë një mbishkrim greqisht që tregonte se shkrimi kishte të bënte me Ptolemeun dhe Kleopatrën. Duke marrë me mend se dy nga hieroglifët, të përsëritur shpesh me një kartushë mbretërore të bashkangjitur, ishin emrat e këtyre sundimtarëve, ai bëri paraprakisht (në 1822) njëmbëdhjetë shkronja egjiptiane; kjo ishte prova e parë e botës sot që Egjipti i lashtë kishte një alfabet. Pastaj ai e aplikoi këtë alfabet në një pllakë të madhe prej guri të zi që trupat e Napoleonit kishin gjetur pranë grykës së Rozetës së Nilit. Ky “Gur i Rozetës” përmbante një mbishkrim në tre gjuhë: e para në hieroglifë, e dyta në “demotike” (shkrimi popullor i egjiptianëve) dhe i treti në greqisht. Me njohuritë e tij të greqishtes dhe njëmbëdhjetë shkronjat e bëra nga obelisku, Champollion, pas më shumë se njëzet vjet pune, deshifroi të gjithë mbishkrimin, zbuloi të gjithë alfabetin egjiptian dhe hapi rrugën për rimëkëmbjen e një bote të humbur mahnitëse. Puna e Champollion ishte një nga majat në historinë e historisë. Aftësia për të përkthyer mbishkrime të panumërta të gjetura në muret e monumenteve, tempujve, varreve dhe dokumenteve antike ka dhënë njohuri befasuese në lidhje me qytetërimin e Egjiptianëve të Lashtë dhe më tej, deri në Sumer. Bota tani i hedhë sytë nga qielli për të gjetur shpjegim për gjithçka të lashtë në Tokë.
Foto: Tv Klan