Ilir Levonja/Florida/
Duke iu referuar një interviste të Maks Velos në gazetën Mapo, të dt 6 shtator 2014, në lidhje me veriorët dhe antimyslimanizmin e tij, etj.., apo përbuzjen për këtë shtresë besimtarësh në Shqipëri, para së gjithash duhet kuptuar dhe interpretuar nocioni për vendin, pozitën dhe zhvillimet ndër shekuj. Aq më tepër kur kjo vjen nga persona me sharmin e intelektualit. Apo nga këshilluesi i Kryeministrit të vendit, pozita që i gëzon Maksi.
Si ta perceptojmë vendin? Kjo nuk është çështje, por koncept. Fare thjesht, si nocion gjeografik. Fushë Kruja, Laçi, Shkodra, mbi Shkodra, Kukësi e Tropoja, (vende këto që sipas Velos, pjellkan krimin) edhe Puka që është më në brendësi, Mirdita, Dibrat bashkë, nuk janë veriu, I Shqipërisë. Por kërthiza e saj. Mjafton t’i referohemi poetikës, këngës së shqiptarizmës, ”dyke nisur udhëtimin mes-për-mes nër Shqipëri/ Drini plak e i përrallshëm po mburon prej Shëndaumi”. (L.Poradeci). Dhe të mendosh vitet kur u shkrua, mund të dallosh fare mire se cili skaj është veriu apo jugu I vendit. Në pikërisht këtë nuk bëjmë. Pavarsisht se shesim patritotizëm. Biles këtë të fundit e konceptojmë pazgjidhshmërisht me armët, me kufijtë, me këlthitjen. Dhe më ironike, bëhet kur mendon se Kryeministri aktual, ka një këshiltar nga veriu I vendit.(Dhe për këtë duhet përgëzuar.) Po ndofta këshilltari tjetër nuk e di. Ose nuk do ta di, pasi pikërisht veriun e Shqipërisë e ka sjellur në Fushë Krujë.
Nuk është vetëm Maksi, por ka vite që ndodh ky ekuivok. Megjithëse po sipas ndërgjegjes intelektuale të një intelektuali kombëtar, juglindor, si Poradeci…, faji apo gabimi janë pjesë e bashkësisë. E jona, E -ne-s.
Në përgjithësi dasimi I gabuar I vendit, shto edhe kuptimin me nëntekst përkeqësues të fjalës, me etiketimin e veriorit, apo malokut etj…, arritën si të thuash vlimin në kohën e diktaturës së proletariatit. Mjafton të përmendim hermetizmin e kufijvë. Piramidat, brenda trupit të vendit. Jemi I vetmi vend në botë që kufizohemi me vetveten. Megjithatë pavarsisht asaj që na kanë bërë të tjerët, ne me mburrje ia bëjmë vetes. Qoftë edhe me fjalë. Qoftë edhe me ta perceptuar vendin.
Tani me pak radhë, për krimin dhe furinë antibesim.
Krimi nuk njësohet me numër veprash, pasi ka të njëjtën peshë. Qoftë 1 në jugun tënd. Qoftë 2, po në veriun tënd. Ose anasjelltas. Ai është krim. Edhe në Korçën e kulturës këto vitet e fundit po ndodhin gjëra që të habisin. Tjetër, njësimi I kanunit me krimin ordiner është, si të largosh veten nga ajo përgjegjësia e Lasgushit. Shqiptarët edhe sot e kësaj dite, ngatërrojnë dhomën e ngujimit, nga fuksioni i saj real. Nuk mund të themi që, veriorët se kaluan dot pragun e mesjetës kanunore, në lidhje me format e krimit. E vërteta është se në gjithë vendin, ne shqiptarët e post diktaturës, u bëm fushë e hapët e horrorit dhe farwestit.
Dhe e fundit, që të kemi myslimanë shqiptarë, mos mbyllni Universetet teologjike aty…, për të dërguar fëmijët në vendet e lindjes. Ashtu sikur, ta ndërtojmë besimin përmes shqiptarit dhe jo, – jo shqiptarit.