Sir Andrew Ryan: Diplomati Irlandezo- Britanik që e ndihmoi të arratisej Mbretin Zog

Nga Ndrek Gjini

MA, University of Galway Ireland

Kush ishte Sir Andrew Ryan?

Sir Andrew Ryan, ishte një diplomat i shquar irlandezo -britanik, i cili shërbeu si Konsull i Përgjithshëm në Shqipëri nga viti 1936 deri në 1939.

Mandati i tij në Shqipëri shënoi kulmin e një karriere të gjatë dhe të shquar në shërbimin diplomatik britanik, gjatë së cilës ai kishte mbajtur më parë poste në Marok dhe Arabinë Saudite.

Lindur më 5 nëntor 1876, në Rochestown, County Cork, Irlandë, Ryan vinte nga një familje aristokrate.

Motra e tij, Mary Ryan, ishte gruaja e parë që u bë profesore në Britaninë e Madhe dhe Irlandë.

Arsimimi i Ryan në Christian Brothers College, Cork, dhe Queen’s College, Cork, hodhi bazat për karrierën e tij të ardhshme diplomatike.

Ryan hyri në Shërbimin Konsullor të Levantit në 1897, duke filluar një udhëtim që do ta ngjiste atë në radhët e diplomacisë së lartë britanike.

Ryan Konsull i Përgjithshëm në Shqipëri

Karriera e tij e hershme diplomatike filloi në Konstandinopojë, ku ai shërbeu si përkthyes, duke fituar përvojë të vlefshme në botën komplekse të politikës dhe diplomacisë osmane.

Në vitin 1936, Ryan u emërua Konsull i Përgjithshëm në Shqipëri, një pozicion që e mbajti deri në vitin 1939.

Ky emërim erdhi në një kohë vendimtare në historinë shqiptare, ndërsa vendi, nën drejtimin e Mbretit Zog I, ishte në një ekuilibër delikat midis ruajtjes së pavarësisë së vendit të tij dhe menaxhimit të ndikimit në rritje mbretërisë italiane.

Ryan dhe miqësia e tij me Mbretin Zog

Gjatë kohës së tij në Shqipëri, Ryan zhvilloi një marrëdhënie të ngushtë pune me Mbretin Zog I.

Përvoja dhe aftësia diplomatike e diplomatit britanik me origjinë irlandeze ishin asete të vlefshme në peizazhin kompleks politik të Shqipërisë së viteve 1930.

Kujtimet e Ryan, të botuara pas vdekjes si “I Fundit i Dragomanëve”, ofrojnë njohuri mbi ndërveprimet e tij me Mbretin Zog dhe oborrin mbretëror shqiptar.

Ai vëzhgoi me shqetësim ndikimin italian në rritje në Shqipëri, duke njohur mirë kërcënimin që paraqiste kjo gjë për sovranitetin shqiptar dhe interesat britanike në rajon.

Mandati i Ryan në Shqipëri ishte i vështirë pasi përkonte me një periudhë tensioni në rritje në Evropë.

Regjimi fashist italian nën Musolinin po ushtronte presion në rritje mbi Shqipërinë, gjë që kulmoi me pushtimin italian të 7 Prillit 1939.

Ndërsa situata u përkeqësua, Ryan luajti një rol vendimtar në informimin e Londrës për zhvillimet në Shqipëri.

Raportet e tij për Ministrinë e Jashtme Britanike ofruan njohuri të vlefshme mbi politikën e brendshme të Shqipërisë dhe kërcënimin italian në rritje.

Misioni i Ryan në Shqipëri

Misioni i Ryan në Shqipëri përfundoi me pushtimin italian të Shqipërisë, të Premten e Madhe, me 7 Prill 1939.

Kur Italia e pushtoi Shqipërinë, Ryan luajti një rol instrumental dhe ndihmoi shumë në lehtësimin e arratisjes së Mbretit Zog dhe familjes së tij.

Veprimet e diplomatit britanik gjatë kësaj krize demonstruan angazhimin e tij ndaj detyrave të tij si diplomat dhe dëshmuan marrëdhënien e tij personale me familjen mbretërore shqiptare duke e ndihmuar atë të arratisej.

Mandati i Sir Andrew Ryan në Shqipëri, megjithëse relativisht i shkurtër, ishte i rëndësishëm në kontekstin e marrëdhënieve britaniko-shqiptare në periudhën midis dy luftërave botërore.

Përvoja dhe aftësitë e tij diplomatike ishin vendimtare në atë peizazh kompleks politik të Shqipërisë së viteve 1930.

Kujtimet e Ryan në libirn ‘The Last of the Dragomans’

Kujtimet e Ryan, të botuara pas vdekjes së tij, ofrojnë njohuri të vlefshme historike për këtë periudhë të historisë shqiptare dhe diplomacisë britanike në Ballkan.

Vëzhgimet e tij mbi ndikimin italian në rritje dhe pushtimin eventual të Shqipërisë nga Italia ofrojnë një perspektivë unike mbi këto ngjarje.

Shërbimi i Sir Andrew Ryan si Konsull i Përgjithshëm në Shqipëri nga 1936 deri në 1939 përfaqëson kulmin e karrierës së tij të shquar diplomatike.

Miqësia e tij me Mbretin Zog dhe roli i tij gjatë pushtimit italian nënvizojnë rëndësinë e diplomacisë personale në marrëdhëniet ndërkombëtare.

Kujtimet e Ryan, The Last of the Dragomans, zbulojnë se Mbreti Zog e konsultonte atë për çështje që varionin nga etika diplomatike deri te reformat ekonomike.

Marrëdhënje e bazuar në besimin e ndërsjellë

Mbreti Zog, i cili ishte shumë i vetëdijshëm për pozicionin e pasigurt të vendit të tij në lidhje me Romën, e vlerësonte shumë miqësinë e sinqertë me këtë diplomat britanik i cili i kuptonte shumë mirë çështjet ballkanike.

Ryan, nga ana tjetër, admironte qëndrueshmërinë e Mbretit Zog në përpjekjen e tij për të mbrojtur sovranitetin e Shqipërisë në një kohë kur kombet e tjera të vogla po humbnin terren ndaj regjimeve ekspansioniste.

Libri i Ryan ofron njohuri të vlefshme për një periudhë vendimtare të historisë shqiptare dhe politikës së jashtme britanike në prag të Luftës së Dytë Botërore.

Miqësia e tij e ngushtë me Mbretin Zog

Miqësia e tij e ngushtë me Mbretin Zog shpalos vlerën e besimit ndërpersonal në diplomaci, dhe shqaq vlerën që mbart një bashkëpunim i sinqertë në një mjedis të tensionuar dhe të pasigurt global.

Kështu që, kujtimet tij dhe të dhënat historike që mbart libri i tij, e bëjnë Ryan një diplomat të rëndësishëm. Kjo pasi shërbimi i përkushtuar dhe i sinqertë i tij kanë lënë gjurmë për mirë në marrëdhëniet britaniko-shqiptare në vitet e para konfliktit global të Luftës së Dytë Botërore.

Burimet:

Ryan, A. (1951). The Last of the Dragomans., Introduction.
Ryan, A. (1951). The Last of the Dragomans., Chapters 2–4.
National Archives: FO 371/23438, Correspondence on Albanian-Italian Relations (1937–1939).
Fisher, J. (2017). British Diplomacy in Europe: 1919–1939, pp. 112–114.
Ryan, A. (1951). The Last of the Dragomans., Chapters 7–9.