“Strategjia e Mbrojtjes dhe Zhvillimit të interesave Kombëtare”!

Gjeneral ®  Piro Ahmetaj

Pa asnjë mëdyshje, agresioni ushtarak i Rusisë – Putiniste kundër terësisë teritoriale të një vendi sovran (Ukrainës),mbetet gjithashtu një kërcënim, sfidë dhe këmbanë e fortë alarmipër sistemin dhe instrumentatglobale të sigurisë. Përveçluftës në Ukrainë, mësimet e nxjerra ngaoperacionet dhe angazhimet e gjata të NATO-s në Irak, Afganistani, Kosovë, Bosnje Hercegovinë, etj si dhe pesha ekërcënimeve kibernetike, etj po/dotë shërbejnë si domosdoshmëri kritike për të transformuar dhe modenizuar jo vetëminstitutionet e sigurise globale (UN/NATO)por edheato kombëtare të çdo vendi. Nga ana tjetër duhet ta ripërsërisim se për30 vendet e NATO-s, tërësia teritoriale mbetet përgjegjësi kolektive (Artikulli 5). Kjo është thelbësore, por kurrësesi një dhuratë e përjetshme pasi sejcili nga 30 vendet kanëobligimin të zhvillojnë  kapacitete që i pëkasin për përmbushjen e misionit të përballjes së Aleancës me rreziqet konvecionale, ose sulmetushtarake. Prandaj çdo vend i NATO-s,por jo vetëm ato, po zhvillojnë Strategji(që harmonizon objektivat, mënyrat dhe mjetet/buxhetet)si dhe po modernizon aftesitë operacionaletë fokusuaranë mbrojtjen dhe zhvillimin e interesave Kombëtare. 

Si parim, rishikimi perodik i Strategjisë“imponohet”nga dinamika e ambjentit te sigurisë, nga pesha erreziqeve si dhe respektivisht impaktit të tyrendaj interesave kombetare. Po ashtu, përtej emërtimit, rishikimi ciklik i Strategjive Nacionale mbetet sidomosdoshmëri kritikejo vetēm për të modernizuar instrumentat dhe kapacitetet e sigurisë kombëtarepor edhe për tëreflektuar ndryshimet e konceptit strategjik të NATO-ssi dhe përmbushur detyrimet në kuadër të NATO, EU, UN, etj. Përtej modestisë tepëruar, në kapacitetin e ekspertit me experiencë në reformat e Sigurisë Kombëtare, Rajonale & NATO-ssi dhenë pëgatitjene dokumentave strategjik (SSK, SU, RSM-2013,PAZH, etj)po paraqes një vlerësim me gjetje, parime si dhe10rekomandime strategjikepër domosdoshmërine ehartimit të Strategjisë së Mbrojtjes dhe Zhvillimit të Interesave Kombëtare (SM&ZhIK) të Republikës së Shqipërisë:

1. Vullnet, përpjekje dhe masa gjithëpërfshirësejo vetëm në rrafshin e vendimarrjes Politike, por nëtë gjitha hallkat, Institucionet, Agjensitë Shtetërore si dhe fazat e përgatitjes së draftit të Strategjisë. Përmë qartë, grupi i punës nuk do duhet kurrësesi të përbëhet nga vetëm “burokrat të emëruar”, por nga personalitete të mirënjohur, shtetarë të përgjegjshëm, patriot mëndjehapur si dhe me eksperiencëtë spikatur në fushën e mendimit strategjik dhe reformave të sigurisë kombëtare.
2. Gjithëpërfshirje dhe konsensus sa me i gjerë. Shpresoj që 32 vjettë kemimesuar se një Strategji pa konsensus apo e prodhuar nëfrymë konfliktuale, mbetet një dokument i padobishëm, pra një dokument inventar, që dublikon “pa kurrfarë lidhje” programin e qeverisë së radhës.

Është po ashtu fakt se në shumë se 3 dekada të përpjekjeve të RSh për ndërtimin e Shtetit demokratik, të bazuar në parimin “check and balance”, një nga vlerat e gjithë-pranuara që do duhet të “gjunjëzohej/t” klasa politike mbeten çështjet e Interesave Kombëtare. Në shtesë, kjo qasje do të demostronte edhe pjekuri dhe përgjegjshmëri të klasës politike dhe po ashtu do sherbejë si një mesazh i fort pozitiv për parnerët strategjik, SHBA, NATO, BE etj.

• Vizion strategjik, për të peshuardhe balancuar skenaret e kërcenimeve të mundshme meinteresatkombëtare. Prandaj nëpërgatitjen e SM&ZhIK, duhet angazhuar personalitete me ekspertizë  dhe integritet të spikatur në fushen e politikës, ekonomisë, diplomacisë, inteligjencës, informacionit/IT, gjeneralë;emergjencat civile, policia e shtetit, akademia e shkencave, etj.  
• Konsultim me aktorët e shoqërisë civile, qëndrat e studimeve strategjike, akademikë të mirënjohur dhe grupet e interesit është jo vetëm një “kërkesë në modë”, por para së gjithash një detyrim dhe prove e përgjegjshmërisë shtetërore,me qëlim për ti dhënë dokumentit të Strategjisë dimension dhegaranci aplikative. Nuk është shpikje, p.sh në NATO dhe vendet perëndimore, për zhvillimin e dokumenteve strategjikë angazhojnëpersonalitete ose“grup të urtësh” si dhe ekspertë me peshë strategjike dhe jo vetëm grupe pune nga “burokracia/zyrtarë të emeruar”! 
• Kohezionitmbarëkombëtar. Organizimi i konferencave shkencore apo dëgjesave publike për strategjinë, duke hapur edhe një website të posaçëm, ku çdo qytetar i interesuar shpreh mendimet e veta. Me tej, produkti doduhet të konsultohet me Kolegjin e NATO-s,  “Qendrën Marshall”, NDU/USA, etj për të marrë edhe “çertifikatën” e institucioneve elitare nëfushën e mendimit gjeostrategjik.  

E parë nga sa sipërpërmendur, çdo produkt (Strategji) burokratike, pra që do i mungonte gjithëperfshirja, konsensusi dhe konsultimi do “mbetej në klasë si dokument inventar” dhe kështu do ti shkonte shprehja Amerikane “breathing new life into dead reckoning”, ose e përkthyer, “i/e vdekur pa e lindur ende” !? 

• Mirëpeshimirreziqeve dhe së mjedisit të sigurisë. Ukraina na tregoi qartë, se jetojmë në një realitet, ku nuk janë zhdukur përgjithmonë rreziqetkonvencionale, ose sulmet ushtarake ndaj integritetit territorial. Ndërsa po ashtu Krimea, Kosova, Bosnja, etj na kanë treguar, se kërcënimet po sofistikohen nëpërmjet përdorimit të formave të reja si referendumet e mbështetura nga jashtë, fondamentalizmit fetar, destabilitetit financiar, krimit të organizuar, axhendës së politikanëve të korruptuar, qeverisjet e dështuara, etj.  
• Anëtaresimi në BE, tëriKonfirmohet jovetëm si  mision dhe opsion i vetēmpor edhesi njëprojekt që i bashkon mbarëshqiptarët, rreth vlerave perëndimore, të drejten e jetës, fjalës, pronës dhe tregut tëlirë. Ose ethënë më mirë nga një mëndje atërore, si Profesor Sami Repishti: “integrimi në  bashkesinë e vlerave Euroatlantike  (BE me 450 milion banorë) mbetet shprehje e aspiratës dhe Fat i bardhë i të ardhmes së  Shqiperisë dhe Kosovës“!
• Moderizimi i kapaciteteveoperacionale përpërballjenmeemergjencat/fatëkeqësit natyrore, industriale dhe njerëzore. Ndërsa mbetet ende të përmirësohen mekanizmat e kontrollit civil demokratik të strukturave/agjensive përgjegjëse, për të mos lënë hapësira të devijimit nga misioni Kushtetues, si dhe për mëtepër, për të shmangur shpërdorimit nga klientet e pushtetit të burimeve të mbrojtjes kombëtare.
• Objektivat strategjikedo duhet të shoqërohen me njëPlan/Matricë veprimi me aktivitete, përgjegjësi shtetërore të matshme si dhe mbështetje me financa adekuate.

Thënë këtë, do duhet paraprakisht tëngrihejAgjensia eSigurise Kombetare (ASK), e cila do tëshërbejë për t’jusiguruar në kohë reale, Autoriteteve të larta shtetërore, pikturën dhe peshën  e kërcënimeve ndaj interesave Kombetare, si dhe do të luajë një rol thelbësor në formulimin e dokumentave baze te Sigurisë Kombëtare,  përgatitjen e paketës ligjore, monitorimin e realizimit të objektivave sipas matricës së detyrimeve ndërinstitucionale, etj !

1. Përmbushjen e detyrimeve dhe përmirësimini kredibilitetit të RSh në NATOdhe parnerët Strategjik (USA). Ndërkohë, 14 vjet pas anëtarësimit, Shqiptarët e kanë tejkaluar perceptimin e NATO-s si “bank alienësh”që garanton falas paprekshmërinë teritoriale të 30 vendeve anëtare! Thënëkëtë, RSh iduhet tëarrijëBuxhetin e Mbrojtjes në 2% të GDP-së, qëpër vitin tjetër, 2024.

Në shtesë,  do t’i riKëshilloja publikisht aktorët politik dhe faktorët institucional nltë Tiranës dhe Prishtinës që për interesat jetike kombëtare: “të përulen në gjunjë para përgjegjësive shtetërore, duke projektuar dhe zyrtarizuar një qasjetëdrejtë dhe të mënçur(Dyshtete sovranenjë komb i vetëm)qëpërfshin sovranitetin por fokusohet nëmbrojtjen dhe zhvillimin e interesave mbarëkombëtare. E ritheksoj se kjo “qasje e fortë por e vonuar” nuk kërcënon asnjë vend, përkundrazi do të kontribuojë si balancë dhe garanci shtesë për paqen afatgjatë dhe axhhenden Euroatlantike të rajonit. Për të tejkaluar edhe një “kujdes diplomatik”, sjellim shembullin e vendeve skandinave (Norvegji, Suedi, Finlandë); Balltike (Lituani, Letoni, Estoni);të Vishegradit,qasjen zyrtare tëTurqisë dhe Greqisë në raport me Qipron, rastin USA me Islandën, etj.  

Me këtër rast, ri-konfirmoj, se: “mbetem sa I përkushtuar aq edhe i përulur për të kontribuar me experiencë dhe eskpertizë strategjike nëpërgatitjen e Strategjisë së Mbrojtjes dhe Zhvillimit të Interesave Kombëtare në Rajon, Mesdhe dhe më gjerë” !