[ Homazh në përkujtim të masakrave kundër popullatës shqiptare të Çamërisë]
Nga ERVIN FETAHU/
“Sërisht po vijnë ata…! ata që nuk harrojnë kurrë,hapat e tyre dëgjohen atje tej përsëlargu,gumuzhijnë zërat e të gjallëve e bashkë me ta, bashkohet refreni i gjyshërve tanë të vdekur…! ”Qafë Botë moj të raftë nëma, ndave foshqën nga nëna “
27 Qershor…! dielli bënë hije mbi kokat tona, ndërkohë rruga gjarpëronjëse e tejmbushur me shqiptarë të Çamërisë , të cilët ngjyrosin rrugën kuq e zi me flamujt në duart e tyre. Atje ku afshi përvëlonjës dhe vapa vështirësojnë ecjen, gjymtyrët motivohen e marrin forcë, vështrimin hedhin atje tej në Çamëri…! Ky ritual që duhet të jetë i përvitshëm, bart simbolika që vetëm shpirtrat e plagosur mund ti dëshifrojnë,e kështu koha i jep pak nga pak trajtën e një peligrinazhi. Të moshuar, gra, të rinj e të reja marshojnë drejt përkujtimit të viktimave e të rënëve të pafajshëm me plot përulje e respekt.Ecim me kokë ulur, të duket sikur po numërojmë pikërisht hapat e dhimbjes e rraskapitjeve që kalun ata shqiptarë fatkeq, meditojmë të kaluarën që nuk u buzëqeshi gjyshërve tanë,e nën zë u themi se ne,bijtë tuaj,kurrë nuk ju kemi harrurar, sinergjia shpirtërore rrezonon shpresë e kurajo, jehona e zërit të shpirtrave martir na udhëheq drejt “Tokës Çame” si flamurtar të fitoreve që na ka rezervuar e ardhmja.Aty ku forca magnetike e Çamërisë tërheq kah vetja qënien tonë me gjithë fuqinë e saj.Syri ziliqar e i zënë në faj nuk fle,i ndier në ankth vështron aty përtej një kodre,matan kufirit ndihet atmosferë nervoze,rojet e gardës kufitare greke afrohen duke qartësuar planin me dylbi ushtarak, zëra që pëshpërisin, erdhën ,erdhën ata që na janë qepur keq,po afrohen zotërit e Çamërisë! Mund të themi se vërtet aty ndodhet një kufi “zyrtar”, por jo për ne,bijtë e asaj toke…! ai kufi ndarës funksionon vetëm për palën greke që ruan me fanatizëm tokën e grabitur…! e si mundet vallë të ketë kufi mes birit dhe nënës, kufiri ynë mbaron atje ku era e Jonit përhumbet,ku aroma e portokallit venitet,ku fillojnë shkëmbinjtë e thatë,e ku ulliri nuk lulëzon më, aty mbaron Çamëria ! Dramë e dhimbshme,njollos e damkos Greqinë me hije turpi.Pretendentët si stërnipa të Demostenit apo Perikliut, krenohen me këtë inskenim e regji të fantazuar dhe realizuar pikërisht prej tyre.Kufiri i hekurt ka vetëm një qëllim tinzar,izolon dhe hermetizon Çamërinë,ndalon shqiptarët vendas të kthehen në vendlindjen e tyre,dhe aq më tepër mban peng një miqësi të pretenduar mes dy popujve,them të “pretenduar” për vetë faktin se asnjë “traktat miqësie” nuk është zbatuar mes dy fqinjëve.Bota e qytetruar,shpesh herë hesht dhe vëzhgon me naivitet për padrejtësitë dhe mënxyrat që ndodhën haptas në ditë me diell.Ndaj ne viktimat e këtyre padrejtësive duhet ti dalim zot vetes,të dëshmojmë me mjete demoktratike që nuk kemi për te reshtur në asnjë çast,dhe do i japim vlerën meritonjëse të drejtës sonë.Kjo ditë qershori shërben për një rizgjim dhe zgjidhje sa më të shpejtë, me shpresën se do përmbushim amanetin, e do lehtësonim sadopak ato shpirtra të praruar. Kjo,më së shumti vlen për ata që kanë diçka në dorë,e kam fjalën për institucionet e shtetit tonë, që nuk e kanë idene apo ndoshta nuk e kuptojnë aq sa duhet rëndësine e çështjes çame, e cila obligon dhe ngarkon me përgjegjësisi, pse jo, vë në sprove ndërgjegjen tonë kombëtare, pra sa kujtesë e memorie kemi si komb…! mbetet për tu pare nëse do ta përmbushim urdhëresën e shenjtë…!
Vetë terminologjia e fjalës peligrinazh tregon shenjtërim e respekt dedikues nga ana jonë në çdo datë 27 qershor,ku vendosim kurora me lule, spërkasim me ujë ngadalë tokën që ruan brenda saj qindra e mijëra eshtra në atë varrezë masive të shkaktuar nga genocidi vrastar, dëbimi masiv e spastrimi etnik për të cilat bëjmë përgjegjës shtetin fqinjë të asaj kohe dhe shtetin e tanishëm që ecën pak a shumë në të njëjtën linjë, pra Greqinë e cila injoron në mënyrë të paturpshme vuajtjet e persekutimet e popullësisë came! Ndoshta rastësia,ose më saktë “ironia e fatit” e quan grykën apo qafën në të cilën emigruan çamët ”Qafë Bota”,sepse pikërisht aty ndahen dy botë, bota e së mirës dhe së keqes, bota e mizores e bota e pafajsisë, aty ku padrejtësia ulet këmbëkryq. Ehhh ç’maraz na ka kapluar tash e sa vjet me rradhë…! Kur do vij ajo ditë që era e Çamërisë të na flladis ballin tonë kryelart …?!
E di që rrëfejnja të tilla u takojnë pasionantëve, këtu nuk ka aspak ngarkesë emocionale,por është e vërtetë drithëruese që shpon thellë. Deri më tash,Greqia ka refuzuar të pranojë zgjidhjen e “çështjes çame” por nuk mendoj se do zgjasi edhe shumë kjo situatë,realitetet e fillimit të mijëvjeçarit të ri nuk do i lejojnë greqisë luksin të ndihet pengmarrëse e përjetëshme.Shqipëria dhe populli shqiptar tashmë janë shumë afër “de jure” me familjen europiane,ne fituam statusin si vend kandidat,e më pas drejt një antarsimi me të drejta të plota në kontinentin e lirisë e demokracisë.Siç kemi detyrime ndaj kushteve dhe reformave që duhet të përmbushim, ashtu edhe Evropa ka detyrim moral dhe juridik që “çështjes came” ti japë zgjidhjen e merituar.Greqia si një vend antar i “Bashkimit Europian” duhet të kthejë sa më shpejtë drejtësinë e munguar,nëse vërtet pretendon se ruan vlerat e vendit prej nga u kultivua dhe u eksportua demokracia, pra të rikthejë të zotët e vendit atje ku kanë shtëpitë e gurta, buzë Jonit, në trojet e tyre stërgjyshore. Ëndrra jonë, jeton vetëm në realitet, kahera prania e popullësisë çame në atë ditë qershori në “Qafë Botë” thërret dhe komunikon mes gjeneratash,gjyshër që s’patën dot mundësi tu tregonin nipërve atë kalvar vuajtjesh, duket sikur thonë….djelthmit tanë ! nëse ju do të lodheni së kërkuari Çamërinë, atëherë kush tjetër veç jush do e kërkoj atë tokë të bekuar…?!
Sikur degët e drurëve të Çamërisë të priteshin e të bëheshin pena, e prej lumit Kalama të buronte bojë, sërisht nuk do mjaftonte të shkruheshin e të molloiseshin vuajtjet e dhimbjet e kësaj popullsie martire që nuk u dorëzua për asnjë çast. Brezat që pasuan ndonëse nuk ishin dëshmitar okular të atyre ngjarjeve dramatike, dëshmitë e të mbijetuarve i bënë ata pjesë të asaj tragjedie. Imagjinata na çon diku larg në kohë, tek vapa vrastare e vitit 1944, ku mungonte një pikë uji për të freskuar etjet e foshnjave në djep,shikimet e atyre njerëzve në ato çaste shkëmbehshin e dukeshin si të zëna në faj, në apelin që familjarët bënin për pjestarët e tyre,mungonte një-dy, apo ndoshta e gjithë familja e masakruar.Nuk gjendej një mundësi ngushëllimi e reagimi mbrojtës, veç një “Zoti” sipër… medet për barbarizmat Zerviste, medet !
Diku aty,në një vend pushimi pranë Konispolit ndodhej një komision ndërkombëtar i “Lidhjes Kombeve” që kujdesej e mbante raporte mbi gjendjen e refugjatëve të luftës, proçedura kërkonte disa dëshmi okulare nga të mbijetuarit, e kësisoj mblodhën shumë prej dëshmive trishtuese, befas afrohet një nënë me flokë të shpleksur e të pluhurosur tek nxjirrte nga gjiri i saj, e çfarë do të thoni ju…?! mos ndoshta hajmali…! jo joo aspak, e gjora nënë hapi shaminë, e nxjerr bashkë me të një pjesë kafke të mbuluar me flokë ,ishte kafka e të vetmit djalë,që i fluturoj para kembëve të saj…! çaste shokuese , aty mbizotëroi heshtja, komisioni i dëshmive shtangu e tha njëzëri, “sikur të ishte thjesht kjo e vetmja dëshmi në gjithë këto masakra, do mjaftonte të ngarkonim me faj e turp ata kriminel barbarë. Ndaj në përfundim të këtij shkrimi i kërkoj të gjithëve që sëbashku të solidarizohemi e të kujtojmë për mos të harruar “27 Qershorin” kalvarin e dhimbjeve tona …!