ESSE NGA MAZLLUM SANEJA-Varshavë/*
Poeti ndeshet ne jetë me shumë fjalë. Poeti i vërtetë pareshtur komunikon me fjalë. Me fjalët që dëgjuaka në rrugë, në tramvaj, ngado, ku vetëm njerëzit thonë diçka, shprehin diçka dhe, ato fjalë që ndeshur ka në tekstet e moçme, në veprat shkencore. Kjo, asgjë e re, po vlen të përkujtoj se, fjala është burim kryesor dhe parimor i frymëzimit në krijimtarinë poetike.
Dhe fjala ne poetikën e Xhemilit Bytyçit ka peshën e vet, ka fuqinë domethënëse, shijen dhe saktësinë. Duke qenë i rafinuar dhe i kursyer ne fjalë,poeti ynë me sukses lëron me aq pasion dhe zell Haikun japonez, po duke e mveshur me permbajtje dhe rekuizita të tjera shqiptare, duke e bërë autentike dhe autoktone të nënqiellit tonë.
Libri me i ri i Xhemil Bytyçit ‘777 Haiku’ sjell me vete një vëllim voluminoz, i ngërthyer me motive dhe tema të nduarnduarshme, duke filluar me motive dashurie, pastaj atdhetare, refleksive, sociale, me motive peizazhi dhe duke perfunduar me përkushtime.
Libri “ 777 Haiku” hapet me të drejtë me ciklin “Motive Dashurie” ku poeti si nje artist i vërtetë do t’ i këndoj dashurisë, kësaj tematike të përjetshme të frymëzimit të poetëve. Le të lexojmë shpirtin e poetit :
2.
* * *
Në shtetin pa kufij,
Në lirinë pa kufij
Dashuria azil kërkon
Apo:
* * *
Urrejtja vdiq
Dashuria lindi
Drejt parajsës shkonim
Dhe kjo botë që e rrethon poetin është nganjëherë false, e pabesë, hipokrite dhe e pamëshirë në gjykimet e veta, e verbër dhe e shurdhër në padrejtësitë gjithëfarëshe, dhe me siguri ky imazh e tmerron poetin e ndjeshëm, po vetëm dashuria dhe besnikëria e gruas (e cila është si krijese e shenjtë për poetin) së dashur i lejon atij të mbijetoj çastet më të vështira në jetë. Ndaj, gjurmët e kësaj dashurie të thellë janë të dukshme:
* * *
Në sytë e tu magjepsës
Harrova se ishe
Muza ime në gjumë
3.Me fuqinë dhe saktësinë e fjalës poetike Xhemil Bytyçi na përkujton poetin e madh Rabindranath Tagoren. Duke lexuar më një vëmendje të veçant poezitë Haiku të këtij cikli, gjithsesi më duhet të them se simbolika e Gruas si një krijesë tejet e ndjeshme dhe subtile a nuk është për poetin një engjëll mbrojtës në përditshmërinë monotone, që / Krahët e thyer ia shëron/ poetit tonë. Lirisht mund të themi se, poeti duke i kënduar dashurisë – kësaj ndjenje sublime fisnike aludon në botën e sotme marramendëse të konsumit ku vendin e dashurise si dimension njerëzor e ka zëvendësuar pushteti i parasë dhe sferat e interesit dhe të pazarllëqeve të llojllojshme.
Ndërkaq, në ciklin vijues ‘Motive Atdhetare’ poeti i këndon lirisë së fituar me gjakun e derdhur të bijve më të vetëdishëm të kombit, se si po harrohen eksodet dhe luftërat, nëpër të cilat kaloi ky popull i shumëvuajtur, e që poeti gjithnjë më zëshëm kërkon shoqëri të pastër e dinjitoze. Sepse poeti ynë, i cili e do atdheun, Kosovën, painteres, vetveten e krahason me gurin:
* * *
Gur jam vetë
Kërkoj edhe një gur
Për qëndresë
që shpreh qëndresën dhe rezistencën e poetit, pathyeshmërinë e shpirtit të paepur të poetit të pa kompromis, i cili nuk mund të qëndrojë indiferent karshi një realiteti brutal dhe finok:
Servilët sillen rrotull
Zuzarët ishin të parët
Të gjithë marrin nga një rol
1.
2.
3. Dhe nuk ka se si të mos e ngashërej e shqetësoj lexuesin e vëmendshëm kur merr dhe lexon këto vargje eliptike, që janë si një alarm për shoqërinë tonë të korruptuar:
Ofshamjet ende s’ pushojnë
Për të zhdukurit të pagjeturit
Plagë e rëndë për Atdheun…
ashtu siç është e rëndë plaga e hapur e Çamërisë , e që shpirtin e ndjeshëm të poetit tonë gjithnjë e përpëlisin këto drama tronditëse si një gjëmë e madhe.
Pajtohem me poetin, me dëshpërimin e tij karshi realitetit që e rrethon, që është edhe dëshpërimi im si një revoltë:
Si të jetohet
Nëse ndër pllaja e yje
Mungon liria
Derisa në ‘Motive Refleksive’, poeti Xhemil Bytyçi si një vëzhgues analitik dhe kritik gjithnjë nuk pajtohet asessi me shoqërinë e korruptuar dhe çoroditëse:
Gjumi nuk blihet
As turpi nuk thuret
Arka e kohës çdo gjë ruan
Apo:
Nga betimi i Hipokratit
Shumë mjekë sot
Në hipokritë u shndërruan
5. A thua nuk është ky zë si një akuzë kundruall realitetit brutal, kundruall një shoqërie çfarë është shoqëria jonë si një hapësirë e shthurur, ku fare nuk njihen vlerat me sublime njerëzore, ku gjithnjë më shumë po fundoset sistemi i vlerave njerëzore. Dhe poeti ynë, (i cili përkah profesioni është mjek – urolog me zulmë në tërë hapësirën shqiptare)i cili mëkot kërkon një shoqëri të pastër dhe dinjitoze, i cili gjithnjë me ngulm dëshiron të vë dialog me të Mirën, me të Bukurën, me Njerëzoren si një diskurs njerëzor dhe poetik. Dhe, më në fund e justifikoj me të drejtë dëshpërimin e poetit dhe të mjekut humanist Xhemil Bytyçi, i cili si një mjek me një ndjeshmëri dhe empati të madhe njerëzore është i ndjeshëm karshi vlimit më të prekshëm njerëzor :
***
Elegji dimri
Bardhësi e ftohtë
Qirinjtë me lot të ngrirë
Poeti ynë Xhemil Bytyçi, i cili shquhet në mënyrë të veçant për mirëkuptimin dhe ndjeshmërinë në raport me botën që e rrethon, ai asnjëherë nuk qëndron indiferent karshi botës se të varfërve dhe skamnorëve të pastrehë:
***
Jam njeri i lirë
Jam njeri i varfër
Çka të bëj me këtë liri
(Cikli: Motive Sociale)
1.
2. Duke lexuar me vëmendje këtë vjershë më përkujton poetin tonë të madh, Fatos Arapin dhe poezinë e tij emblematike
3. ‘S’ ia vlen të trishtosh zemrën tënd’ kur shkruan për vëllain e tij të vrarë Vllasin.
Ai vargu i tij ‘Pastaj ç’do të bëjmë me lirinë?’, lirinë e nëpërkëmbur të njeriut të ndershëm. Sa bukur njëjtësohen të dy poetët tanë Arapi dhe Bytyçi, kur këndojnë për vegjëlinë e shkelur nga sistemi i ashtuquajtur shoqëror, i pa superstrukturë shoqërore. Ajme për ne!
Ndërkaq, në ‘Motive Peizazhi’ shfaqet ai shpirti lirik dhe subtil i poetit, i cili gjithnje anon kah harmonia:
* * *
Era me puhizë
Vizatonte portretin
Bukuri e paskajshme
Apo:
* * *
Hënëzo, moj hënëzo
Gjithçka në natyrë zbukuro
Gjumë të ëmbël na dhuro
Këtu shihet ajo kredoja e poetit humanist që në botë të mbretërojë dashuria dhe harmonia mes popujve, mesazh ky aq i rëndësishëm dhe me vlerë kur na vjen nga një poet, që është një mjek i njohur sui generis gjithandej në botë.
Dhe kapitulli i fundit i kësaj vepre të shkëlqyer me ‘777 Haiku’
pason me ‘Përkushtime’ që iu bën figurave të ndritshme të Kombit tonë çfarë janë Nënë Tereza, Mic Sokoli, Bekim Fehmiu, Martirëve te UÇK-së, Fehmi Aganit, Triumf Rizës, Trungut të vet familjar, e duke mos harruar edhe Ewa Lipsken, të cilën e krahason me /flutur kohe/me valë jete/dritë shkëlqesie/.
7.
Dhe, në fund poeti Xhemil Bytyçi i kushton një cikël të veçant bardit tonë kombëtar, Ali Podrimjes, të cilit do t’i ngre një himn panegjirik, duke e krahasuar herë me Prometeun e herë me Homerin, po megjithatë bardi ynë i mbeti besnik Atdheut :
* * *
Ishe luleshqerre, luleguri
I shkëmbinjve të Kosovës
Atdheut shpirtin ia dhurove
Sepse:
* * *
Në maje të Shkëlzenit atje lart
Emrin tënd natyra shkroi
Zot o Zot sa lart fati të çoi
Si përfundim mund të theksojmë libri më i ri ‘777 Haiku’ i poetit Xhemil Bytyçi sjell një intonacion dhe ndjeshmëri të fuqishme në të shkruarit e Haiku-t , duke i dhënë një ngjyrë dhe dritë të re, në udhëtimin e tij poetik. Dhe, zatën ky lloj i veçant poezie eliptike e begaton dhe e shpie mëtej poezinë moderne shqipe.
Varshavë,
Prill 2015
*( Xhemil Bytyçi: ‘777 HAIKU – Shtigjeve të Shpirtit’
Ars Albanica, Prishtinë,2014 ).