a do te behet Shqiperia – Dielli

BRENGE – Vallë, a do të bëhet ndonjëherë Shqipëria, atdheu i të gjithë shqiptarëve?/

Nga Alma LIÇO/

Të ulur në sediljet e përparme të tramvajit, po ndiqnim qetësisht rrëshqitjen e njëtrajtshme mbi shinat mes platformave të mbuluara nga dëbora. Për shkak të mosnjohjes së gjuhës gjermane, prania e tim shoqi, më ofronte një relaks dhe siguri të veçantë.

Sapo kishim lënë pas stacionin Kirchheim – Rathaus. Flokët e bardhë preknin lehtas xhamat e dritareve, për t’u shformuar butësisht, e krijuar më pas bulëza të shëndritshme uji, të cilat rrëshqisnin ngadalë përgjatë tyre. Ato bulëza të kristalta, tentonin të krijonin gropëza të vogla në sipërfaqen e shkrifët të dëborës që shtrihej njëtrajtshmërisht përgjatë shinave.

Disi të përgjumura, para syve tanë dukej sikur fluturonin godina mbresëlënëse të stilit “Gotik”. Çatitë e tyre të pjerrta, ishin zbardhur pjesërisht nga dëbora. Dritaret e papafingove, fasadat dhe ballkonet e mahnitshëm, shpalosnin vlerat arkitektonike të ruajtura me aq kujdes e dashuri.

Dhjetë minuta më pas, tramvaji u ndal në stacionin “Montpellierbrücke”, i cili ndodhej disa minuta larg qendrës së Heidelbergut. Zbritëm nxitimthi prej tij, për të mbërritur orarin e caktuar të takimit në njerën nga zyrat e rregjistrimit. Isha ndër banoret më të reja të atij qyteti.

Ndonëse kisha çadër me vete, preferova të mos e hapja. Dëshiroja të kisha kontakt të drejtpërdrejtë me qiellin e përhimtë, që ngjasonte i mbuluar nga një vello e bardhë që shtrihej mbi supet e tij gjigande. Doja të shijoja freskinë e kristaleve të dëborës, që si flutura të bardha më preknin e përkëdhelnin fytyrën. U mjaftova me kapuçin e xhupit që vendosa për të mbrojtur flokët, si dhe mbylljen e kujdesshme të zinxhirit të çantës së dorës.

Disa metra më tej, dalluam semaforin me llampë të kuqe. Ecëm drejt tij. Sakaq, dy vajza bjonde ishin ndalur e po prisnin sinjalin e blertë. Çantat shumëngjyrëshe që mbanin mbi supe, ishin nga ato që përdoren për të vendosur librat e shkollës. Spontaniteti dhe çiltërsia rinore dallohej lehtësisht në sjelljen e tyre. Me sa dukej ishin përfshirë në një bashkëbisedim të këndshëm, pasi herë pas here qeshnin hareshëm.

Drita e gjelbërt e semaforit na ftoi të kalonim në anën tjetër të rrugës. Buzë trotuarit ndodhej godina me zyrat e rregjistrimit. Fasada prej xhamash të errët i jepte asaj një hijeshi të veçantë, duke krijuar një kontrast të magjishëm me bardhësinë rreth e rrotull.

Disa minuta më pas, mbërritëm në hollin që ndodhej në pjesën e pasme të saj. Ajo ishte një sallë e ngrohtë, në të cilën ishin vendosur disa tavolina dhe karrike për personat që duhej paraprakisht të merrnin kontakt në sportelet e informacionit. Në krahun e djathtë të saj zhurmonin lehtësisht, në mënyrë ritmike dy aparate fotokopjimi. Aty pranë ndodheshin zarfa të madhësive të ndryshme, letra dhe një kuti postare, të gjitha këto në shërbim gratis të qytetarëve. Dallova katër-pesë persona të ulur qetësisht, teksa prisnin të pulsonte numri i tyre në monitorin që ndodhej përkarshi. Ishte mëse e dukshme se i përkisnin nacionaliteteve të ndryshme.

E rrethuar nga një ambient komod e mikpritës, mezi u kujtova të çvishja xhupin, i cili në atë sallë të ngrohtë ishte vërtet i tepërt. Nuk kaluan as dy minuta të ulur në ndenjëset pranë zyrës ku ishte planifikuar takimi ynë, kur një vajzë e këndshme, e veshur thjeshtë, na ftoi në zyrën e saj.

Pasi na uroi mirëseardhjen, u ul para kompjuterit dhe vijoi me proçedurën e rregjistrimit. Pyetjet që drejtonte, ishin të shprehura me një ton të kujdesshëm e miqësor.

Ishte kontakti i parë imi me një zyrë në shtetin gjerman. E mësuar me arrogancën fyese dhe sorollatjen denigruese të nëpunësve të institucioneve të vendit tim, isha befasuar nga ai trajtim aq njerëzor që po na ofrohej. Syve të saj të vëmendshem nuk i shpëtoi kjo gjë, dhe si për të qartësuar habinë time, u shpreh:

-Zonjë, unë ndodhem këtu për t’ju shërbyer, pikërisht për këtë paguhem.

Sado që dëshiroja të mos kujtoja trajtimin mizor, të shtrirë në vitet e mundimshme të një jete të mbushur me fshikullime dhe privacione, përballja me një model krejtësisht të ndryshëm, në një vend të huaj, që nuk më detyrohej aspak, ma bëri të pamundur këtë gjë. Në atë mozaik vuajtjesh e padrejtësish të pësuara, para syve të mi u çfaqën padronët e zinj të diktaturës dhe post diktaturës. Endërroja të ishte ndryshe, por më kot, hijenat ogurzeza të së kaluarës së largët, por dhe asaj të afërt, ishin bashkëqytetarë të mi………….

……Ishte një ditë vere, kur drejtori më telefonoi se më priste urgjentisht në zyrën e tij. E parandjeva se diçka të keqe do të më komunikonte. Madje e prisja. Muajt e fundit ishin hedhur në rrugë shumë kolegë dhe miq të mi. Një furtunë e çmendur kundër gjithë atyre që nuk militonin për partinë e ardhur rishtas në pushtet, kishte përfshirë çdo qelizë të administratës shtetërore. Ndonëse puna që bëja nuk kishte aspak lidhje me politikën, kjo gjë nuk i pengonte ata, pinjollët e ricikluar të diktaturës, të shtypnin e përjashtonin nga e drejta dhe nevoja për të punuar e jetuar, të gjithë ata që nuk ishin shërbëtorë apo mbështetës të tyre. Në atë gjueti shtrigash që kishte nisur e nuk dinte të ndalej, në atë luftë të padrejtë përjashtuese, ashtu siç vetëm komunistët dijnë ta bëjnë, mbase më kishte ardhur rradha mua. Ndjehesha e pambrojtur, e angështuar, e fyer, ndërkohë që prisja ekzekutimin e dënimit tim të pa apelueshëm.

Hamendësimi nuk më “zhgënjeu”. Me një vetpërmbajtje vështirësisht të kontrolluar trokita në derën e zyrës së tij. Pa pritur të më përgjigjej, e hapa atë, dhe pasi shqiptova një “Mirëmëngjes” të thatë, u ula në njerën nga karriket që ishin vendosur përballë skrivanisë. Po prisja të më bënte të ditur përse më kishte thirrur. Disi nervoz, me sy gjysëm të ulur, të fiksuara pa asnjë kuptim mbi një stilolaps të vendosur mbi disa shkresurina të hedhura kuturu, me një ton hipokrit, më tha:

-Motra! Nuk mund të vazhdosh më funksionin që kryen. Të tillë e kam urdhërin. Ti e di, kështu e kanë këto punë……….

Heshti për një çast. Dukej qartasi që nuk kishte mbaruar. Mezi po gëlltisja neverinë e asaj konfidence të pështirë dhe tërësisht të pavend….Motra…..Unë motra e tij???… Cili vëlla do të sillej kësisoj??

I jargavitur, më tej vijoi……Ekziston një mënyrë që mund të vazhdosh punën, por duhet të paraqitesh një kërkesë transferimi prej këtu, në një funksion tjetër të një niveli më të ulët…….kupton????……..Jam i bindur se do ta vlerësosh këtë sugjerim miqësor……po pres ta përgatisësh sa më parë këtë kërkesë dhe të ma sjellësh …..

Pasi shqiptoi këto fjalë, mori një pamje disi triumfale. Mbase priste ta falenderoja për mundësinë “e artë” që po më ofronte. Duhej të ndjehesha e lumtur dhe mirënjohëse për propozimin fyes që më ofrohej si një lëmoshë mjerane. Ngriti sytë drejt meje, dhe po priste….. Çuditërisht, dukej mëse i sigurt se do pranoja pa hezitim propozimin e tij …….fundja, nuk isha e para që bëhesha viktimë e këtij kalvari të turpshëm….kompromis për bukën e gojës….shumë e thjeshtë për të……e kishin pranuar përulësisht, shumë hallexhinj përpara meje. Kishin rënë të ngratët në këtë lloj gracke bllokuese, për t’u hedhur më pas pabesisht në rrugë, por me një status e nivel shumë më të pafavorshëm nga ai që mbanin më parë. Dy herë të mashtruar e viktimizuar.

Ai burrë rreth të pesëdhjetave, në atë moment m’u duk i vogël, gati i padukshëm. Mjegulla e pabesisë e kishte shformuar tërësisht atë. Ishte shëmbëlltyra e skllavit mjeran të ideologjisë mizore të idhujve të tij, të cilët ideuan dhe zbatuan me zell në dhjetëra vite luftën përçarëse e vëllavrasëse të klasave. Ndjeva një pështjellim që po më merrte frymën. U ngrita nxitimthi nga karrikja, dhe prerazi i thashë se nuk kisha asnjë arsye të kërkoja me vullnetin tim “të lirë”, transferimin në një punë me status e pagë më të ulët.

– Bëni ç’të doni – i thashë, dhe tërhoqa derën pas vetes…………

Ashtu siç pritej, disa ditë më pas, më përjashtuan nga puna, duke më ndërprerë për rrjedhojë edhe të ardhurat e përballimit të jetës modeste që bëja. Kësisoj, iu bashkova armatës së të papunëve që endeshin pa dobi me vite gjykatave, në kërkim të së drejtës së tyre të shkelur nga shteti dhunues neodiktatorial. Për gjithë ata të pashpresë, epilogu i kësaj lufte të pabarabartë mbyllej me një valixhe të mbushur me lot, zemërim e zhgënjim….majë një avioni apo trageti…..për t’ja mbathur larg, larg.

…..Sakaq, nëpunësja gjermane kishte përfunduar detyrën e saj, dhe me të njejtën dashamirësi e mirësjellje, më ofroi një çantë me mbishkrimin “Willkommen”. Brenda saj ndodhej një katalog me pamjet më të bukura të qytetit. Me sa duket, këto dhurata simbolike, me mesazhe të vyera mbështetjeje dhe mikpritjeje njerëzore, i rezervoheshin të gjithë banorëve të rinj të tij. Kisha fatin të isha njera prej tyre dhe ta shijoja me emocion atë trajtim njerëzor të munguar.

Sakaq, dëbora e kishte ulur intensitetin e saj. Një diell që herë çfaqej e herë zhdukej pas reve të përhimta, i jepte asaj një vezullim të veçantë. Ndjehesha e ngazëllyer për eksperiencën emocionuese të asaj dite. Madje e mallëngjyer. Në mënyrë të pashmangshme, ajo ballafaqohej me padrejtësinë e vendit ku linda dhe kalova mes vuajtjeve dhe privacioneve gjithë jetën time. Me një shtrëngim në zemër dhe vaj të kapërdirë, më mundonte dhe vijon të më trazojë pyetja e dhimbshme, për të cilën nuk arrij të formuloj dot një përgjigje:

-Vallë, do të bëhet ndonjëherë Shqipëria, atdheu i të gjithë shqiptarëve?????

“Shqipëria do të bëhet,/

Po vallë, do ta gëzoj unë?”/

Nga Reshat Kripa/

Një miku im në Kanada, drejtues i një medie elektronike u kërkoi para disa ditësh një grupi intelektualësh të shkruanin mendimet e tyre në lidhje me temën “A do të bëhet Shqipëria?” Një nga këta isha dhe unë. Isha në dilemë nëse duhej të shkruaja diçka apo jo. Nuk vendosja dot. Jo se nuk kisha material por mendoja se, ndoshta, shkrimi im do të ishte një zë në shkretëtirë. Përse e them këtë? Sepse mendoj se edhe herë të tjera që kam shkruar ato kanë rënë si i thonë fjalës “në vesh të shurdhër”. Ndaj nuk vendosja dot t’i përgjigjesha kërkesës së mikut tim. Para tre ditësh isha i ftuar në një ceremoni zhvilluar në Kuvendin e Shqipërisë ku, në shenjë respekti, u dhurohej familjarve të disa personaliteteve të luftës kundër fashizmit dhe komunizmit, libri me Aktin e Pavarësisë botuar posaçërisht nga Kuvendi i Shqipërisë me rastin e 100 vjetorit të kësaj feste të madhe. Nuk e di sepse, por krahas vlerësimit për këtë aktivitet, brenda vetes time ndieva edhe një boshllëk, një zbrazëtirë. Krahas rezervave kundrejt disa prej figurave të paraqitura, ndieva një mungesë të shumë figurave të tjera që mendoj se detyrimisht duhej të ishin prezent në atë ceremoni. Kur dëgjova disa emra që m’u dukën të papërshtatshëm për t’u nderuar, së bashku me disa zotërinj të tjerë u bëra gati për t’u larguar, por e mbajta veten. Qëndrova se doja të mësoja gjithshka do të zhvillohej aty.

Le të flasim më konkretisht. Në ceremoni u përkujtuan tridhjetë figura të njohura. Ndoqa me vëmendje prezantimin e tyre. Nga këto vetëm shtatë i përkisnin lëvizjes nacionaliste dhe pikërisht Abaz Kupi, Mit-hat Frashëri, Muharrem Bajraktari, Gani Kryeziu, Safet Butka, Osman Kazazi dhe Imzot Dom Mikel Koliqi. Njëzetetre të tjerët ishin ose komunista të vendosur si Qemal Stafa, Asim Zeneli, Abaz Shehu ose pjesmarrës në lëvizjen komuniste por që, pas mbarimit të luftës e kuptuan se ku po i çonin dhe u ngritën kundër atyre me të cilët kishin luftuar së bashku, madje një pjesë prej tyre u eliminuan pa ngritur krye fare. Përse ky diferencim? A mund të bëhet Shqipëria me diferencime ndërmjet rrymave të ndryshme? Tani, njëzetedy vjet pas përmbysjes së sistemit totalitar, e quaj të padrejtë këtë veprim. Këtë shkrim nuk e bëj për të majtët e vendit tonë pasi e di që ata nuk janë gjë tjetër veçse një hije e së kaluarës dhe e kanë brohoritur një kremtim të tillë. Shkrimi u dedikohet të djathtëve ose, më mirë, atyre që e quajnë veten të djathtë. Do të doja t’iu thoja që të ruhen dhe të mos bien pre e mentalitetit komunist. A nuk është folur mjaft, gjatë dyzetegjashtë viteve të sundimit të tyre për “heronjtë komunistë”? A nuk mjaftojnë emërtimet e rrugëve dhe shesheve, shkollave dhe institucioneve të ndryshme, filmave dhe këngëve pa mbarim kushtuar atyre, madje deri edhe një stadiumi me emrin e ndonjërit? Mos vallë duhen hymnizuar ende edhe tani që komunizmi u përmbys? Kjo i ngjan thirrjes “Poshtë mbreti! Rroftë Mbreti!” që e shqipëruar do të thotë “Poshtë komunizmi! Rrofshin komunistët!” Do të doja që një gjë e tillë të ishte një lapsus. Nuk do të doja të besoja që kjo ishte një shenjë e “Katovicës”, siç më tha një miku im. Nuk do të doja të besoja por, padashur, në mendje më vijnë mendime të ndryshme. Mendoj me veten time: Ku ishte në atë ceremoni heroi i Termopiles shqiptare, Hysni Lepenica, rënë në përpjekje me fashistët italianë së bashku me tridhjetepesë komandantë të tjerë çetash? Ku ishte diplomati dhe aleati i anglezëve, Skënder Muçua, vrarë nga nazistat gjermanë. Ku ishte Hysni Toska, luftëtari i Pavarësisë dhe Luftës Patriotike të Vlorës, rënë heroikisht në përpjekje me bandat komuniste? Ku ishte Aziz Çami, komandant i forcave të armatosura të Ballit Kombëtar, vrarë po nga komunistët? Ku ishte mësuesi dhe luftëtari kosovar Bajram Salihi, rënë në përpjekje me shovinistët serbë për një Shqipëri Etnike? Të gjitha këto figura madhore mungonin në atë ceremoni. Përse? Mos vallë pse ishin ballistë dhe nacionalistë dhe si të tillë duheshin lënë në heshtje? Një veprim i tillë nuk mund të ndihmojë në bashkimin kombëtar. Kush mundet le të më kundërshtojë. Para fillimit të ceremonisë u shfaqen disa sekuenca filmike. Midis tyre edhe pamje të ekzekutimit të heronjve të kënetës së Maliqit. Prisja të shihja edhe figurat e Abdyl Sharrës dhe yllit të universitetit të Vjenës, Kujtim Beqirit në këtë ceremoni, por ato mungonin. Por nuk mungonte poeti komunist Sejfulla Malëshova, autor i vargjeve të mëposhtme: “Si ylli i karvanit, mbi shekuj rri Kremlini Dhe drita që lëshon, arrin gjer te Shkumbini!” Përse? Mos vallë pse Abdyl Sharra dhe Kujtim Beqiri ishin ballistë? Edhe ky veprim nuk mund të ndihmojë në bashkimin kombëtar. Edhe një herë kush mundet le të më kundërshtojë. Lista e burrave të shquar të këtij kombi, të mbetur në harresë, është e madhe. Më lejoni të përmend vetëm disa prej tyre: Xhelal Koprencka, Lef Nosi, Rexhep Mitrovica, Aristidh Ruci, Qazim Kokoshi, Hajredin Cakrani, Bedri Pejani, të gjithë firmëtarë të Aktit të Pavarësisë. A nuk meritonin familjarët e tyre një kopje të këtij akti? Po të tjerë si Hasan Dosti, Patër Anton Harapi, Xhafer Deva, Ernest Koliqi, Xhevat Korça, Ago Agaj, Eqerem Bej Vlora, Myfit Bej Libohova, Abaz Ermenji, Isuf Luzi e të tjerë do të vazhdojnë të quhen ende kolaboracionist? Përse? Mos vallë pse ishin ballistë dhe nacionalistë? Përsëri ky veprim nuk mund të ndihmojë në bashkimin kombëtar. Përsëri kush mundet le të më kundërshtojë. Këto mendime bën që të ndieja një boshllëk kur dola nga ajo ceremoni. Ndjeva boshllëk se megjithse Organizata e Ballit Kombëtar dhe nacionalizmi në përgjithësi u vlerësuan me notat më të larta, heronjtë e tyre u lanë në heshtje. Do të doja të kishte një përfaqësim të barabartë ndërmjet dy krahëve të politikës shqiptare, madje po të viheshin në peshore atëherë ajo do të anonte nga nacionalizmi shqiptar, pasi ai ka qenë gjithmonë flamurtar i interesave kombëtare të këtij kombi. Në këtë 100 vjetor të Shpalljes së Pavarësisë ky do të ishte oguri më i mirë në rrugën e bashkimit kombëtar. M’u kujtua kërkesa e mikut tim nga Kanadaja dhe pyeta veten: A do të bëhet Shqipëria? Një pyetje që e bëjnë pothuajse të gjithë shqiptarët. Një pyetje që ende nuk po gjen përgjigje dhe kjo për shkak të amullisë që ka mbuluar vendin. Ç’kuptojmë me këtë pyetje. Një Shqipëri ku qytetarët mos ta quajnë armik njeri-tjetrin, ku partitë politike të shkëputen nga mentaliteti komunist dhe të bëhen si motrat e tyre në Europën demokratike, Mendoj se për të bërë Shqipërinë duhet të çlirohemi nga pasionet partiake. Duhet t’i bashkohemi thirrjes së Organizatës së Kombeve të Bashkuara që i bëri thirrje Shqipërisë qysh në vitin 2010 të dënojë krimet e komunizmit, t’i bashkohemi deklaratës së përbashkët të gjashtë vendeve të Europës Lindore, Lituanisë, Letonisë, Hungarisë, Çekisë, Bullgarisë dhe Rumanisë, drejtuar Komisares Europiane per te Drejtat e Njeriut në BE dhe ku kërkohet ngritja e një gjykate ndërkombëtare për dënimin e krimeve të kryera nga regjimet komuniste. Duke patur parasysh gjëndjen aktuale mendoj se një gjë e tillë është shumë e vështirë. Mendoj se kjo mund të arrihet vetëm pas 50 vjetësh, atëherë kur në Shqipëri nuk do të ekzistojë më brezi ynë dhe ndoshta edhe ai i fëmijve tanë.

Por a do të bëhet Shqipëria?

“Shqipëria do të bëhet,

Po vallë, do ta gëzoj unë?”

Thotë kënga popullore. Kjo do të arrihet vetëm atëherë kur shqiptarët të mos e bëjnë më njeriun baltë si sot por baltën ta bëjnë njeri, ashtu siç veprojnë edhe shtetet e qytetëruara të botës.

*Kryetar i Shoqatës Antikomuniste të Përndjekurve Politikë Demokratë të Tiranës

Dy botë…sa afër…sa larg!!!

A DO TË BËHET SHQIPËRIA?