Agron Shele – Dielli

“105 vite Sulm e lot”

November 9, 2017 by dgreca

“105- Vjetori i Shpalljes së Pavarësisë” si përpjekje dhe kujtesë e pashlyeshme e udhëtimit të shqiptarëve në faqen e këtij fundshekulli/

23231342_1553443441417435_303413842201547610_n

( Referim rreth Antologjisë poetike “105 vite Sulm e lot” të autorit Ekrem Ajruli )/

Në 105- Vjetorin e Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, një shpallje që e ndau vendin nga fuqitë e mëdha në 4- pjesë, autori Ekrem Ajruli vjen me librin e tij antologjik: “105 vite Sulm e lot” të përfaqësuar nga autorët më të njohur shqiptarë në Shqipëri, Kosovë, Lugina e Preshevës, Maqedoni, Mali i zi, Çamëri dhe Arbëreshët e Italisë. Që në titull nënkuptohet përpjekja e madhe e shqiptarëve për prosperitet e mbijetësë, e cila ashtu e copëzuar kalonte përmes kalvareve dhimbje, lot, lëvizje biblike, masakra të shumta, përpjekjes për çrrënjosjen e indetitetit kombëtar, por që unifikimi i vlerave kombëtare e shpirtërore, i gjuhës shqipe arriti të ruajë të pacënuar këtë traditë të shkëlqyer të ardhur që nga fiset pellazgjike dhe ti mbijetonte barbarisë e urrejtjes për asimilim dhe tjetërsim të një prej kombeve më të vjetër, sikurse jemi ne shqiptarët. Në shtjellën e moteve vitet shkojnë dhe përmes këtij rrugëtimi shekullor mbi fatet e shqiptarëve kaluan retë më të zeza, lufta ballkanike, diktatura në Shqipëri, gjenocidet e shumta në Kosovë, përpjekjet për të drejta të ligjshme në Maqedoni, masakrat në Çamëri, masakra e Tivarit që ende klithmon frymën e pashembullt të urrejtjes njerëzore, ngjarje këto që u zhvilluan rrëqethshëm faqes së Europës dhe padyshim përmes vargjeve poetike u shndërruan në memorium, dhe kujtesë për gjithë brezat që do vijnë. Sigurisht arti është gjithmonë një hap para, është fjala që di të ngrejë peshë dhe të bëhet lajmëtare e shpresave të mëdha, të shndërrohet në ndërgjegjie kombëtare dhe të kultivojë besimin dhe rrugën drejt unifikimit të vlerave më progresive, të mbajë gjallë zemrat e ndezura e të jehojë përjetësisht fatet dhe historinë e një populli. Pavarësisht se kjo Antologji në koncept i referohet afatit kohor të këtij Jubileu historik (105-vite), koha e përfshirjes dhe anagazhimit poetik e patriotik prek një peridhë shumë më të hershme, pra nis me Rilindasit, me atë ëndërr të madhe, që e deshifruar përmes ideve të tyre, vargjeve të ndritshme, u shndërruan në zërin dhe memorien e gjithë rrugëtimit të shqiptarëve. Nën këtë lajmotiv dhe ide përmes poezive të Rilindasve të mëdhenj, të cilët kanë ëndërruar përherë një Shqipëri etnike, të lirë e të pavarur ( Naim Frashëri, Pashko Vasa, Asdreni, Çajupi ) apo pjesmarrësve të Kongresit të Manastirit ( Fishta, Mjeda) e për të kaluar pastaj tek autorët më të njohur ( Noli, Poradeci, Ali Asllani, Kadare, Agolli, Spahiu, Malëshova, Arapi, Mekuli, Shkreli, Martin Camaj, Din Mehmeti, Podrimja, Brovina, Vinca, Shenjtëria e saj Nënë Tereza, Ajruli, Safet Hyseni, Shabani, Zef Serembe, Vorea Ujko, Bilal Xhaferri, etj ), si dhe poetë të tjerë të rinj, duke plotësuar kështu një fizionomi të plotë të gjithë asaj ideje të madhe për një komb, një qëndrim, një qëllim dhe një flamur.

“Ai popull që harron historinë e tij është i destinuar të shuhet”.

Është kjo thënie lapidar që qëndronte në mendjen e çdo ideatori, poeti e atdhetari, e cili me përkushtim e punë të përhershme kërkonte në ato gjurmë të ndritshme dhe sillte portrete të gjalla, të atyre heronjve që ishin bërë simboli i gjithë qëndresës dhe rezistencës ( Skënderbeu), për të sjellë atë epope, atë krenari, atë sublimitet , i cili nis me vetë flamurin gjak e shkabë ( dinasti e Kastriotëve) dhe e shpalos përjetë qiejve të lirisë.

Një publikim i tillë në këtë jubile hedh tjetër dritëhije dhe vjen si klithmë e asaj përpjekje, për të ndjekur gjurmët e ndritshme të gjithë martirëve dhe patriotëve, për plotësimin e gjithë aspiratës shekullore, atë të shembjes së gjithë mureve e barrierave dhe fillimin e një epoke të re, epokën shqiptare. Vargje të tilla, si: Rreth flamurit të përbashkuar ( Himni Kombëtar), O moj shqypni e mjera shqypni ( Pashko Vasa), Gjuha jonë ( Frashëri), Gjuha shqype ( Mjeda), Mëmëdhe quhet toka ( Çajupi), Porsi kanga e zogut t’verës ( Fishta), Vlora, Vlora ( Ali Asllani), Unë e dua Shqipërinë ( Malëshova), Atdheu është dhimbje, është dhimbje ( Fatos Arapi), Atdheu është dheu i birit e i atit e i shpirtit të shenjtë ( Shkreli), Kosava është gjaku im që nuk falet ( Podrimja), Atdheu im është një vend i vogël me emrin Shqipëri ( Nënë Tereza), Etshëm kur kam qenë-majat e tij në ëndërr i kam parë ( Murat Isaku), Grykë e Kaçanikut mbuluar me borë ( Agim Vinca), Mblidh copat e tua ( Miradie Maliqi), Gjuha ime ( Ekrem Ajruli), Baladë çame ( Bilal Xhaferri), Flamuri shqiptar ( Zef Serembe), Moment arbëresh ( Vorea Ujko) etj, janë vargje që tashmë mësohen bashkë me gjuhën e nënës, që në ninullat e tyre në të gjitha viset shqiptare dhe në emigracion dhe jehojnë si në përjetësi atë dashuri të pakufi për atdheun, atë qëllim të shenjtë për të ecur përpara e për të evokuar vlerat tona më të mira kombëtare.

Botimi i këtij libri antologjik nga autori Ajruli, vjen si një kujtesë e shkruar përmes viteve të stuhishme, vjen si unifkim i gjithë vlerave tona shpirtërore e kombëtare, vjen si amanet dhe testamenti i të parëve tanë, që kërkojnë shërimin e gjithë plagëve të historisë dhe fluturimin e lirë të gjithë bijve të shqipes në tokën dhe vatrën e etërve dhe stërgjyshërve tanë Arbnorë e Ilirikë.

Nga: Agron Shele

“QYTETAR NDERI” I BREGDETIT

June 18, 2015 by dgreca

MËSUESI I MERITUAR MINELLA GJONI MERR TITULLIN “QYTETAR NDERI” I BREGDETIT/

Reportazh nga Agron Shele/

Ditën e diel më datë 31 maj, Komuna e Lukovës organizoi në Sarandë një event kulturor me rastin e dorëzimit të titullit qytetar nderi (pas vdekjes) për Mësuesin e Merituar Minella Gjoni. Ishte vlerësim i punës 47 vjeçare të një jetë mes misionit të mësuesit dhe pasionit të studjuesit për një nga figurat më të rëndësishme të plejadës bregdetase me kontribute të jashtëzakonshme në shumë fusha nga ajo arsimore, studimore, historike, folklorike, gjuhësore, antropologjike e letrare.

Po kush eshte Minella Gjoni?

I shquar në mësimdhënie për edukimin e dhjetëra brezave, por ndërkaq, edhe nje kontributor i palodhur si studiues, hulumtues e qëmtues i çdo vlere shqiptare ne leminë shpirterore të kesaj treve me identitet te spikatur. Shembull i përkushtimit dhe pasionit për mësuesinë e shkrimtarinë, atdheun e vendlindjen, punën dhe profesionin, inteligjencën dhe zellin për t’i çuar gjer në fund detyrimet e tij intelektuale, prindërore e njerëzore të mësuesit, studiuesit, hulumtuesit, kthyesit dhe transmetuesit të çdo vlere të ardhur nga skutat shekullore, në gërma të arta për brezat.

Kryetari i Komunës, Vladimir Kumi theksoi se ishte shumë simbolike për të, që të mbyllte aktivitetin e komunës së Lukovës me vlerësimin e një figure shumë të rëndësishme për krahinën e Bregdetit, Mësuesin e Merituar Minella Gjonin. Sepse është një personalitet me të cilin krenohet gjithë krahina për vetë vlerat që bart ky njeri. Dhe është po kaq nder për ne për këtë vlerësim që i bëjmë këtij njeriu. Titullin ia dorëzoi bashkëshortes, zonjës Izmini Gjoni e cila theksoi se gjithë jetën, Minella Gjoni punoi me përkushtim për krahinën e Bregdetit, ndaj vlerësimi më i madh siç thoshte ai, ishte kur të vlerësojnë njerëzit e tu.

Në këtë aktivitet të dorëzimit të titullit të realizuar si një spektakël, morën pjesë shumë drejtues të lartë të institucioneve lokale, arsimore, miq, të afërm, kolegë, ish- nxënës, shkrimtarë, artistë, intelektualë të fushave të ndryshme me të cilët përgjatë jetës ka bashkëpunuar Minella Gjoni.

Profesori Paskal Milo i pranishëm në këtë event i cili kishte rrugëtuar enkas nga Tirana për të nderuar kujtimin e Minella Gjonit në këtë ditë të rëndësishme si dhe familjen e tij, theksoi: “Ky është një vlerësim i merituar për Minella Gjonin, se Krahinës rrallë i vijnë personalitete si Minella, një studiues i apasionuar që e ka gërmuar me shumë kujdes arkivin historik të zonës bregdetare dhe ka vjelur burime të çmueshme arkivore e bibliografike për të na prodhuar gjithë atë lëndë interpretuese të historisë bregdetare dhe mbi të gjitha ka një dashuri të madhe për Bregdetin në çdo faqe të librave të tij. Minella Gjoni ka skalitur emrin e tij përjetësisht në memorjen e Bregdetit, por edhe në kujtesën kolektive bregdetare që materializohet në librat e tij. Le të jetë ky hap vlerësues, duke u paraprirë hapave të vlerësimeve të tjera për Minella Gjonin, nga institucione shtetërore më të larta, të cilat ai i meriton”.

Gjatë eventit u prezantua edhe dokumentari për jetën e Minella Gjonit “BARDI I RRËNJËVE TË BREGDETIT”

Në këtë dokumentar, krahas jetës e aktivitetit të tij 47 vjeçar, ishte e pranishme edhe fjala e shumë studiuesve mbi veprën e Minella Gjonit si e profesorëve: Adriatik Kallulli, Agim Vinca, Fatmir Terziu, Josif Papagjoni, Paskal Milo etj.. Për më tepër po jepim disa nga prononcimet e tyre :Profesori Adriati Kallulli, në një prononcim të vitit 2009, shpreh vlerësimin për veprën e Minella Gjonit: Identitetin tonë mund ta zbulojmë, konfirmojmë dhe mbrojmë, përmes komunitetit ku lindëm e ku kemi rrënjët tona. Këtë konfirmon studiuesi i mirënjohur Minella Gjoni permes librave të tij. Asnjëherë nuk është e lehtë të shkosh te rrënjët e tua, që janë rrënjë të të parëve të tu. Minella Gjoni që i ka hyrë kësaj superdetyre, Identitetin e komunitetit të Bregdetit Jonian mund ta zbulojë dhe interpretojë Minella Gjoni, sepse është i përgatitur ta kryejë këtë kërkim të tejlodhshëm. Por jo vetëm kaq. Gjoni mund të eci në maratonën shumëvjeçare të kërkimit, sepse beson te puna e tij, te kërkimi i tij, te ekzistenca e shtresave të identitetit të tij. “Mësues i Merituar” në kuptimin e epërm të fjalës, Minella Gjoni, na shtyn dhe na le në pellgun e turpit që nuk kemi mundur të bëjmë për vendlindjet tona, një të satën e tij.

Prononcim i Agim Vinca

Gjatë karrierës së tij arsimore 47 vjeçare, për punë të suksesshme, është vlerësuar, nderuar dhe dekoruar periodikisht me medalje të shkallëve të ndryshme. Ndër më të rëndësishmet përmendim: Disa herë “Mësues i dalluar” në rang kombëtar vlerësuar nga Ministria e Arsimit. Në vitin 1987 është dekoruar me medaljen “Naim Frashëri” të klasit të dytë nga Presidiumi i Kuvendit të Shqipërisë. Për t’u kurorëzuar bindshëm e suksesshëm në vitin 1989 i vlerësuar nga Presidiumi i Kuvendit të Shqipërisë me titullin e lartë “Mësues i Merituar”. Një event i pasqyruar gjerësisht edhe në shtypin e kohës.

Kështu vijuan shumë vlerësime edhe në vitet e demokracisë. Kjo bëri që Minella Gjoni në daten 28 nëntor 2012, me rastin e 100 vjetorit të Pavarësisë së shtetit shqiptar, të vleresohet nga nenprefektura ndër 10 personalitetet me te spikatur në 100 vjet te kesaj treve. Në motivacionin e çertifikatës së mirënjohjes shkruhej: “I jepet z. Minella Gjoni arsimtar, studiues dhe intelektual me motivacionin: në shenjë vlerësimi dhe mirënjohjeje për kontributin e shquar në edukimin e shumë brezave të nxënësve në zonën e Bregdetit, duke përcjellë dije të qëndrueshme, kulturë të gjerë dhe frymë patriotike, për pasionin e rrallë dhe punën e palodhur për hulumtimin, studimin dhe botimin e traditave, zakoneve, trashëgimisë patriotike dhe kulturore të krahinës së bregdetit, duke mbetur një model intelektuali pasionant me kontribute të spikatura edhe në vendimarrjen lokale.”

Dhe për gjithë këto kontribute të shumta të Minella Gjonit, Këshilli i Komunës Lukovë dhe Komuna Lukovë e nderuan me titullin e lartë meritor “Qytetar Nderi”

Prononcim i Josif Papagjini

Në një moment përgjatë dokumentarit, profesori Josif Papagjoni shprehet: Minella Gjoni është nga ata djem të Bregut, modest e këmbëngulës, që ka kontribute jo thjesht si një ndër personalitetet e arsimit në trevën e Jugut e më gjerë si Mësues i Merituar, por edhe për studimet e tij në rrafsh historik, folklorik, gjuhësor, arsimor e letrar. Tipologjia e këtij lloj studiuesi, ndonëse kurrë nuk u largua nga fshati i tij, është ajo e një intelektuali që e kapërcen rrethinën me dijen, vullnetin dhe dashurinë për librat, hulumtimet e gjurmimet shkencore. Ishte një antropolog në zë i zonës së Bregdetit, njihte zakonet, doket, kulturën e jetesës, tipin e banesës, dialektin, toponiminë, fjalët e urta, historinë, kulturën materiale, pasuritë e relievit e artin.

Kujtimet, mbresat, emocionet i shprehën për Minella Gjonin në këtë ditë të tij shumë miq, kolegë, ish nxënës, shkrimtarë, studiues duke bërë që të dilte sa më i plotë portreti i tij shumëdimensional. Ishin emocione që rroknin tërë spektrin e ndjesive njerëzore, sa gëzim, sa dhimbje, sa lotë, sa buzëqeshje e trokëllima gotash si një tingull i ekzistencës së përjetshme të tij.

Aktori i mirënjohur Anastas Nika, interpretoi vargje të disa poetëve që ia kishin dedikuar Minella Gjonit. Interpretimi i tij tejet emocional, i ndjerë e me pathosin që vetëm një aktor i talentuar si ai di ta përcjellë, arriti të përlotë gjithë të pranishmit.

Ndërsa Grupi polifonik “Zëri i Bilbilit”, interpretoi një këngë të realizuar enkas për këtë event, dedikuar Minella Gjonit, me vargje të dy poetëve Petraq Pali e Zaho Vasili.

Minella Gjoni i lidhur fort me studimin, letërsinë, artin ka dashur tua përcjell pasionet e tij edhe fëmijëve e më tej edhe nipërve të tij. Ndaj si një përshëndetje për gjyshin e saj dhe për miqtë e tij të pranishëm, u luajt një melodi në piano nga mbesa e tij, Viola Papa.

Familjarët e Minella Gjonit shprehën mirënjohje për Komunën e Lukovës, Këshillin e Komunës, për të gjithë të pranishmit që me prezencën, vlerësimin e kujtesën e tyre, bëjnë që Mësuesi i Merituar Minella Gjoni të ngelet përjetësisht këtu mes nesh.

Proza e Drita Lushit, si rrëfim i përtejndjesive dhe mesazheve njerëzore

May 13, 2015 by dgreca

Nga Agron Shele/
Shpesh herë bota e artit të shkruar vjen si pasqyrim i përthyerjes së realiteteve ose si shtjellim i imazheve dhe fiksioneve që krijon vetë autori, për të segmentuar kohezionin përjetues, ose për të ndjekur një qëllim të mirëpërcaktuar. Herë të tjera ndodh që, krejt natyrshëm, të gjejë shprehi edhe lirshmëria e shpirtit që mundëson shfaqjen e pikturave të gjalla dhe plot ngjyrime të vetë jetës, ashtu siç është, me të gjitha të mirat e të metat që e përbëjnë, gjithmonë në funksion të një komunikimi të shumëfishtë me lexuesin, duke filluar nga ai i gradës së parë, i thjeshtë dhe i sinqertë deri te ai më i thellë e më i rëndësishëm, që përfshin një spektër te ndjeshëm vlerash etike, morale dhe shoqërore. Në këtë kontekst, larg çdo modeli apo forme të imponuar, vjen edhe proza e shkrimtares Drita Lushi, e cila nëpërmjet fabulës që sjell, zgjedhjeve dhe zgjidhjeve të shkathëta, plot dinamizëm dhe larmi karakteresh, ristrukturon dhe rikrijon jo vetëm anën thelbësore të formave narrative por dhe stilistikën e veçantë (si prozë-poetike), stil ky që e paraqet dhe e projekton si një zë autentik në letërsinë bashkëkohore. Gjatë leximit të librit zhytesh me interes të veçantë në shtjellën e rrëfimit elokuent dhe të përmbajtjes si mesazh artistik që të rrëmbejnë pa kuptuar dhe të çorientojnë nën ritmin e baticave dhe zbaticave të prognozës së jetës duke u dhënë përparësi vlerave dhe cilësive njerezore e, në mënyrë të veçantë, humanitetit që duhet të manifestojë njeriu si qenie e civilizuar. Tematika e veprës qendërzohet tek e përditëshmja e jetës shqiptare ndërsa ashtu e stukturuar dhe ravijëzuar drejt një boshti unik sjell një panoramë të zgjeruar të saj: kontrastin bardhë – e zi (VALS ME TË BARDHA), ovacionin e prekjes nga afër të ëndrrës shqiptare “viti- 1969” për gjakovarët dhe mbarë kosovarët (GJERDANI MË I BUKUR), vlerën e familjes ( Sekreti), plagën e gjakmarrjes (ADHURIMI), plagën e emigracionit (SHI. . .), njeriun e lënë në harresë (LOT BURRI ) dhe sigurisht nuk mund të lërë pa trajtuar temën e dashurisë, e cila nuk vjen me nota të theksuara rozë, por si shprehje e ndjenjësisë dhe dlirësisë më të bardhë njerëzore (SHTATË DITË, VENDIM I VËSHTIRË), etj. Vlen të theksohet mënyra e ndryshme e trajtimit të fenomenit, i cili nuk paraqitet si një formë shtjellimi në kohë apo hapësirë të caktuar, por si një ngjarje që lëviz drejt konturesh të mirëpërcaktuara, nëpërmjet një lloj analitike të mprehtë që bëhet njekohesisht pjesë e rrugëzgjidhjes së problematikës së vërtetë. Sintetizimi i elementeve filozofike e psikologjike ndeshet në mbarë tregimet e saj, tregues ky jo vetëm i përqasjes metafizike, i njohjes së botëkuptimit dhe mendësisë së avancuar, por edhe i pjekurisë artistike. Të gjitha këto kanë mundësuar përftimin e një vepre sa të qëndrueshme po aq edhe koherente për kohën në të cilën jetojmë. Percepetimi i realitit grishtës nëpërmjet syve dhe botës femërore, sigurisht që sjell si rezultat një vepër më të ndjeshme, më të prekshme dhe shumë më të kuptimshme për vlerat dhe mesazhin që përcjell. Veç të tjerash, e gjithë kjo prurje e veshur me figurshmërinë e duhur që rrjedh edhe nga vetë poetika e kësaj shkrimtareje, e bën karakterin e saj tregimtar shumë më tërheqës dhe befasues për mbarë lexuesit. Për të paraqitur një konfiguracion më të detajuar le të ndalemi te disa tregime:
“VALS ME TË BARDHA” është tregimi i parë që hap librin “DASHURIA ÇEL NË PRILL”. Që në fillim citohet se ky tregim i kushtohet babait të saj “ -Tim eti-“ dhe sigurisht mendimi më i parë të çon tek gjykimi dhe shqyrtimi i elementëve autobiografikë. Leximi i tregimit e humbet shpejt idenë parësore dhe të bën të kuptosh se aty nuk flitet më për një personazh familjar “babai”, por për një rast tipizimi të realitetit të gjallë, i cili ringrihet nga përvuajtja e vet, duke përbërë dhe kontrastin më të madh të jetës së tij, për t’u bërë vazhdues i traditës së mirë të krijuar te familja shqiptare nëpër vite.
“ E veshur me të bardha , nisëm të kërcenim së bashku valsin e hapjes.
Ka qenë kërcimi më i bukur që kam bërë në jetën time.
Shikonim njëri tjetrin të heshtur . . . . Të heshtur . . . . . .”
Ky tregim behet bartës i disa elementeve të veçantë të traditës shqiptare:
-Karakteri i shqiptarit (duke e ditur që po vdiste, shpejtoi ditën e dasmës së vajzës dhe e nxori nusen nga dera e shtëpisë me të bardha).
-Shenjtërimi i familjes (shprehishmëri e qartë e gjithë zanafillës së jetës në shërbim të qelizës bazë, familjes)
-Vazhdueshmëria, si kuptim i vetë ekzistencës dhe përsosjes.
-Koncepti i vdekjes si përjetim i tragjikës shqiptare.
“ADHURIMI ” është një tjetër tregim, i cili e merr tematikën nga “gjakmarrja”, plagë e dhimbshme dhe aktuale, që po rrëmben përditë jetë të pafajshme dhe ka ngujuar qindra familje shqiptare. Një fenomen i tillë, që përbën edhe problematikën më të mprehtë shoqërore sot, nuk mund të anashkalohet apo ti shpëtojë penës së autores, por me objeksion, përgjegjësi intelektuale dhe si pjesë e frymës angazhuar për zgjidhje të menjëhershme, jep tablonë e kësaj drame, pasojën e shkaktuar dhe rrugën e duhur për të arritur deri te falja, si veprim sa kurajoz ashtu edhe fisnik.
Deri ku shkon thelbi i shpirtit të një njeriu, dlirësia dhe ana humane e tij, këtë e deshifron tregimi “LOT BURRI”. Si autore e përjetimit të thellë dhe ndjesive të mëdha, Drita depërton deri edhe në skutat më të thella të errësirës së jetës, madje edhe te cepi i trotuarit që është bërë vend dhe prehje për lypsarin e gjorë, duke mallkuar hapur ndaj padrejtësisë shoqërore për këtë kategori njerëzore, e cila ndihet sa e pambrojtur, po aq edhe e braktisur. Ajo nuk kërkon të paraqesë thjeshtë një tablo gri nga gjithë ky mjedis njerëzor, por të tërheqë vëmëndjen dhe, për më tepër, të ndikojë sa të mundet për integrimin e tyre në shoqëri.
Dashuria pushton një hapësirë të gjerë në prozë duke u shfaqur herë si ndjenjë e hollë, herë si dlirësi e pafajësi nën forcën estetike dhe artistike të penelatave sa ngjyruese po aq edhe detratuese.
“SHTATË DITË” janë si shtatë qiejt hapësinorë të gjithësisë së asaj bote që përmbushet nga dritat farfuritëse dhe kuptimi i ëndrrës më të bukur e cila, e ravijëzuar ashtu thjeshtë, plot pasion dhe emocion, nëpër fletët e ditarit të shpirtit, përshkruan fuqinë dhe peshën e pamasë të vetë dashurisë.
“Kjo faqe ditari nuk është si të tjerat.
Sepse malli, ndjenjat, emocionet, përqafimet, dhe padurimi im është aq i madh, sa mezi pres çastin që sytë do takohen në një pikë dashurie.
A mund të shkruhen të gjitha këto?
Të pres si asnjëherë tjetër. . .”
… dhe vërtet. Nuk është si të tjerat. Nuk ngjan me askënd. Është ndjesia njerëzore, që diku ngre krye e bëhet shpërthyese e diku tjetër përhumb mallit dhe çasteve të pritjes, por pa kapërcyer asnjëherë kufirin e përtejmoralit duke mbetur kështu përherë e pastër dhe e magjishme.
E gjithë kjo risi krijuese ngjan me një mozaik ngjyrash, ku çdo penelatë ka bukurinë dhe kuptimin e vet edhe ashtu e shtrirë në telajon e madhe te jetës, duke mundësuar perceptimin e krijimtarisë dhe intuitës së autores Lushi e cila, me një elegancë dhe elokuencë të natyrshme, ka ditur t’i përjetësojë në veprën e vet.
Libri me tregime “DASHURIA ÇEL NË PRILL“ është mjaft kompleks dhe me diapazon shumë të gjerë, jo vetëm për format, stilistikën dhe strukturën që krijon, por edhe për trajtimin e problematikës dhe realitetin shoqëror që përçon, për idetë dhe thjeshtësinë e mendimit që shpreh dhe, si i tillë, të jep përshtypjen se do të mbetet për një kohë të gjatë në kujtesën e lexuesit.
Ne Foto:Drita Lushi

” HIRI HYJNOR” I SELISHTE KRYEZIUT

April 6, 2015 by dgreca

“Hiri hyjnor”, si vepër e dimesioneve të mëdha dhe sprovave të mbijetsës së një populli të tërë./
Referim rreth romanit “ Hiri Hyjnor” të autores Hasije Selishta Kryeziu/
Nga Agron Shele/
“ Kosova është gjaku im që nuk falet ”- Ali Podrimja/
Sa herë që preket tematika e Kosovës mendja të shkon tek gjenocidi më i fundit që u krye nga ushtria dhe mercenarët serbë mbi këtë popullsi, tek krimet nga më makabret, tek të rrëmbyerit me forcë që nuk u kthyen më kurrë, tek dhunimet dhe ai marshim biblik i imponuar nga dëbimi masiv. Sigurisht që për këtë akt të pashembullt dhe mesjetar të ndodhur në miljeniumin e dytë në mes të Evropës është shkruar shumë, por zanafilla e një memorieje inteligjente dhe psiko-filozofike, gërmon nëpër këtë plagë të thellë dhe me bisturinë e mprehtë sjell jo vetëm klithmat e kësaj tragjedie, por dhe metastazat dhimbje të shkaktuar në mënyrë sistematike. Përbrenda kësaj suaze dhe me objeksion të qartë autorja tashmë e njohur Hasije Selishta Kryeziu sjell për lexuesin romanin “ Hiri Hyjnor”, i cili për nga karakteri i rrëfimit, faktet rrëqethëse që sjell, stilistika e përzgjedhur, teatri i ngjarjeve dhe zhvillimeve, ndërtimi strukturor, si dhe trajtesa social-psikologjike, të bën të kuptosh se proza e shkruar vjen jo vetëm si gjurmë që do i shërbejë kujtesës historike, por dhe si vepër e mirfilltë letrëre që do ndriçijë në fonetekën e letrave shqipe. Që në fillim ndeshesh me realitetin e grishës të pasluftës, i cili në mënyrë koshiente përjetohet tronditshëm dhe plekset tek ajo e shkuar plot sakrifica e dhimbje, e cila duke kaluar para spektrit të moshës rinore, por me metastaza nga bota fëmijërore shpreh jo vetëm traumat e shkaktuara nga gjithë kjo tragjedi, por ngre dhe aktakuzën e madhe për denacimin e gjithë kësaj dhune dhe për më tepër mosreflektimin pas gjithë këtyre akteve çmendurie, akte që nuk kanë kriminalizuar instuticione ose segmente të veçanta të një shteti, por gjithë popullin e tij. Narrativiteti i këtij romani dhe mënyra e përshkrimit, i cili përbën dhe gjetjen stilistikore të autores, vjen larg shablloneve të krijuara, ose modeleve të ngurtësuara apo formave klasike, por në paratezë të zhvillimeve dhe marrëdhënieve që krijohen, gërshetohet dhe krijon një trinitet rolesh (ai që e përshkruan, ajo që rrëfehet dhe personazhi kryesor) dhe e gjithë kjo në funksion të plotësimit dhe dhënies së hapësirës së duhur të shtrishmërisë së gjithë subjektit të veprës. Vlen të theksohet se në gjithë këtë shtjellim kemi format dualiste, të cilat vendosin përballë etikat dhe konceptet mentale-shoqërore, kemi përballjen e familjes që e solli në jetë Furtunën (Elizabetën) dhe familjen adoptuese, që ka birësuar një fëmijë në mënyrë krejt spekullative dhe të pa arsyeshme, kemi nënën e vajzës, e cila për t’ u paraqitur si personazh sinjikativ plotësohet me elementët e natyrës ( furtunë dhe stuhi jashtë, furtunë dhe stuhi në shpirtin e saj), por dhe Sllavicën, e cila në mënyrë krejt arbitrare, që me të drejtë alegorizohet nga autorja si shtrigë e djall, fshin jetët e lindura nga skedat e regjistrit themeltar, për ti shitur më pas tek birësuesit e mundshëm. Një tjetër pikë kyçe e këtij romani është dhe trajtesa metafizike dhe gati hipnotizuese e ndërlidhjes midis vajzës dhe babait (Yllit), ndërlidhje që në mënyrë subktive vjen nëpërmjet zërit dhe formave të çrregullta të imagjinatës, që shfaqet si hije netëve të tij të pafundme, e cila thërret pareshtur nga përtej koshiencat dhe kërkon ndjekjen e gjurmëve të jetës, rrënjëve të patjetërsuara të gjakut, vetë hirit hyjnor. Gjithashtu, veçanësia e kësaj vepre qëndron tek forma e komunikimit midis personazheve, konkretisht tek monologu, i cili rrit jo vetëm forcën artistike dhe prek pikat kulminante, por e bën dhe më identifikues dhe grishës për lexuesin, pasi nëpërmjet dialogut të përbrendshëm (Ylli, Shpresa, Elizabeta dhe Zhaku) ravijëzohet koncepti botëkuptimor dhe psikologjik i tyre, si dhe jepet ideja bazë e hedhur nga vetë autorja. Për të analizuar këtë vepër duhet të ndalesh tek aspektet kryesore që përbëjnë dhe thelbin e vërtetë të gjithë kësaj prurjeje prozaike, tek boshti qëndror që e përshkon, tek fryma angazhuese e autores, si dhe përqasja që përafron momentin tragjik e historik të një populli të tërë, sikurse ishte kalvari përjetues i popullit kosovar me refleksionin si proçes, por që fatkeqësisht nuk po ndodh me shkaktarët e vërtetë të saj dhe e gjithë kjo në funksion të qëllimit të madh e të shenjtë, që drama të tilla të mos përsëriten më kurrë.

Përshkrimi si editim i realitetit të përjetuar

Autorët janë ata që i përjetojnë dramat e popullit të tyre më shumë se kushdo. Në këtë kontekst, shkrimtarja Selishta paraqet tablon e gjallë të gjithë atyre ngjarjeve që kanë ndodhur para lufte, gjatë luftës dhe pas saj, përpjekjen e kahershme të një populi martir për të drejtat legjitime të tij. Nisur nga kjo tematikë ajo ndërton teatrin e gjerë të personazheve të saj dhe të gjithë këta të vërtitur rreth kryepersonazhes Elizabeta, e cila është jo vetëm pika referuse qëndrore, por dhe pika ndërlidhëse që i mban të bashkuar dhe pjesë të gjithë zhvillimeve në vepër.
Jehona është personazhi i ftillimit të gjithë fabulës, e cila për nga roli i vendosur ka dimesionin dhe figurën shumëplanëshe, figurë që deshifron dhunën dhe kalvarin e përvuajtjes së vajzës kosovare, figurë që deshifron dramën e Elisabetës, figurë që proklamon përditshmërinë e përjetimit të pasluftës, si dhe figurë që sjell nëpërmjet gjuhës së autores përnjohjen dhe dualizmin mes dy familjeve, të cilat për nga koncepti, hapësira kulturore dhe ajo gjeografike që i ndan përbën dhe pikat më të larta kulminante.
Nga njëra anë operojnë familjarët biokogjikë (Ylli me Shpresën), ndërsa në krahun tjetër familja adoptuese (Zhaku dhe Zhana), të cilët pas shumë peripecish dhe endjesh nëpër hulli botëkuptimesh të ndryshme, i japin zgjidhje problemit, zgjidhje që mjeshtërisht jepet në mënyrë të tërthortë dhe përbrenda vullnetit të vajzës.
Rrëfyesi i vërtetë i gjithë kësaj ngjarjeje, i cili sikurse e cituam edhe më lart plotëson trinitetin e strukturës së ngritur nuk është as mistik dhe as i fshehtë, por identifikohet në vetën e parë “unë”, i cili nëpërmejt epilogut, përpiqet që mbi gërmadhat e jetës së shkuar të ndërtojë një jetë të re (me persoanzhin dytësor Vila), larg dëshpërimit dhe depresioneve të luftës, larg trishtimit dhe dashurisë së humbur “Lamtumirë, Fjolla ime e dashur! Lamtumirë!” .
Personazhi negativ dhe tipizues i gjithë atij pervesiteti shoqëror është Sllavica, e cila me një të rënë të lapsit fshinte jetën e një krijese të lindur, vetëm e vetëm pse ishte foshnjë shqiptare, akt sa makabër aq dhe i tmerrshëm. Ajo që vlen të theksohet është se edhe pas gjithë kësaj drame të shkaktuar tek ky personazh nuk shikohet asnjë shenjë reflektimi, asnjë shenjë fajësie, ide e qartë kjo e autores për të zhveshur dhe diskretituar ligësinë njerëzore, e cila nuk ishte burim i kufizuar, por anë mentale e një shteti të tërë.

Aspekti psikologjik i veprës letrare

Një nga veçoritë kryesore të kësaj vepre letrare është trajtimi psikologjik që i bëhet realitetit shoqëror kosovar, realitet që përkon me fatalitetin dhe dhunën sistematike ekstreme të ushtruar, e cila ka lënë pasoja të shumta dhe përjetimë që ndoshta nuk fshihen kurrë nga kujtesa. Diku ndeshesh me vajzën e dramatizuar, që edhe zhurma më e vogël i humbet arsyen dhe e kalon në gjendje shoku, diku tjetër me babain që falet para bustit të heroit, si të jetë busti i djalit të tij, më pas ndeshesh me fëmijën jetim që falet para shtatores së Nënë Terezës, diku me gruan e leckosur që thërret birin e vrarë, diku tjetër me mësuesen që emërton lulet me emrat e fëmijëve që i kanë vrarë në orën e mësimit, e diku e diku pa fund… Përdorimi i monologut e bën shumë më të theksuar këtë aspekt dhe definiton katërcipërisht idetë dhe përjetimin njerëzor si qënie emocionale, qënie e arsyeshme, qënie humane, qënie shoqërore, por dhe qënie shtazarake. Efekti psikologjik jepet qartë nëpërmjet kryepersonazhes, Elizabeta, e cila shpesh përjeton dualizëm ndjenjash, hera – herës kontradiktore, por bashkëshoqëruese dhe pjesë e pandarë e vizualitetit dhe konceptualiteve mentale të saj. Personazhi tjetër, Ylli, zhytet në iluzione të pafundme dhe ashtu në gjendje haluçinacioni ndjek parandjenjat dhe ëndrrën e tij, ndjek zërin hyjnor dhe imazhet e çrregullta, të cilat dhe ashtu të turbullta hedhin dritëhije mbi egzistencën e vajzës së tij. Monologu i Shpresës është sinjikativ dhe ndër më kulminantët, jo vetëm për trajtimin psikologjik si nënë, por edhe për veshjen e botës së saj me elementët e natyrës dhe ajo që është më e rëndësishme për vetë ndërlidhjen që krijon në raportin si pacinete me Sllavicën ( infermierie -shtrigë).
“Shpresa donte që para syve të kishte vetëm një portret, atë të Furtunës së saj të dashur. Ndoshta kjo do e qetësonte, por nuk arrinte gjithsesi. Gjithçka ishte shndërruar në furtunë. Furtunë brenda, furtunë jashtë. Shpresa zgjaste duart në mënyrë krejt instiktive dhe të pakontrolluar, sikur donte diçka të prekte. Po më kot. Tani nuk lutej më, por mundohej diçka të arrinte.
– Furtuna!
Në mendjen e Shpresës aq shumë ishte fanitur ajo natë e tmerrshme, sa e kishte ndjekur pas për tërë jetën. Në thellësinë e gjendjes së saj patologjike po ringjallej një Furtunë, që kaherë kishte vdekur, por që fatkeqësisht nuk i kishte lënë asnjë kujtim, që së paku ta kishte si shenjë që të ndante së paku ndonjë çast me të.
Fryjti një erë drejt saj, e cila i valëzoi dhe i fluturoi flokët nga supi. Më pas u shndërrua në uragan dhe filloi t’ i tërhiqte më me forcë. Por kurrsesi ti shkulte. Ato ishin ngulitur mirë në kokë, aq thellë ishin rrënjosur, sa dashuria e një nëne që mbetet në zemër për jetë. Ajo erë e tronditi Shpresën. Një pikë loti rrodhi faqeve të saj të purpurta dhe u shpërnda në tokë. Aq i madh ishte, sa që njerëzit filluan të iknin tmerruar. Ishte loti i nënës që mallkonte gjithkënd që i prek dhe i bën keq foshnjës së saj. Vendi përreth ishte boshatisur, aty mbeti vetëm Sllavica. Ajo i përulej Shpresës. Lutej dhe përgjërohej para saj. Shpresa nuk kishte fuqi që ta falte, por as të hakmerrej. Vetëm e shikonte me vështrim mëshirues.”
Fragmenti i shkëputur përflet shumë, rrëfen të parrëfyerën e një nëne, anën dramatike të përjetimit dhe çastin fatal, kur kupton se si dhe kush e ka rrëmbyer foshnjën dhe së fundi pas gjithë kësaj dhimbjeje ajo nuk është më në gjendje të urrejë (rrënjosje karakteri), por vetëm mëshiron.
Shtrishmëria e veprës kapërcen teritorin e vogël dhe të ngushtë dhe rifiton dimesionin e hapësirës, jo vetëm gjeografikisht por dhe atë kulturore, sikurse është Franca. Vendosja përballë e dy kulturave të ndryshme, imponon tek Zhaku trajtim tjetër mental dhe psikologjik të fenomenit, i cili ringrihet mbi veten, pasi si birësues mund të humbiste edhe vajzën, por me ndërgjegjie të plotë ndërmerr gjithë hapat e duhur, që vajza të gjejë prindrit e vërtetë dhe së fundi ai të rifitojë paqen e humbur me veten dhe më pas me mjedisin përjetues.
Vepra e autores Hasije Selishta Kryeziu që në titull të grish dhe të bën të kuptosh se pas këtij hiri hyjnor fshihet diçka shumë më e thellë, shumë më e madhe, shumë më kuptimplote, shumë më identifikuese, ashtu sikurse është rrënja e gjakut që thërret dhe të rikthen tek trungu i etërve, të cilët ashtu nëpër përzhitjen e flakëve të luftrave kanë mbijetuar për të treguar të kaluarën, të sotmen por dhe të nesërmen patjetërsueshme të tyre.

BESOJ NË NJË SHOQËRI MË HUMANE

September 25, 2014 by dgreca

Flet Shkrimtari dhe Esseisti i njohur, në ekzil,Agron Shele:Unë besoj në një shoqëri më humane, më të drejtë dhe më qytetare.
Në mesin e komunitetit të shkrimtarëve në mërgim është poeti, prozatori, esseisti dhe kritiku letrar, Agron Shele.Pas shkollës 8-vjeçare, përfundoi studimet e mesme dhe të larta në Tiranë.Që në moshë të herët ka qënë i apasionuar dhe impresionuar pas letërsisë, rrugë të cilën e bëri lajmotiv të jetës dhe përgjegjësi të zhvillimit intelektual të tij. Është autor i veprave letrare : Hapat e Klarës (roman), Përtej perdes gri (roman) , Imazh i rremë (roman), “Ngjyrime Universale ” (Ese-I) , si dhe vëllimit poetik : Pasazh i pafaj (poezi) Gjithashtu është bashkëautor dhe mundësuesi i publikimit të Antologjive Ndërkombëtare : Korsi e hapur -1, Pegasiada dhe Korsi e hapur -2. Është antar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Shqipërisë, antar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Botës (IWA) me qendër në Ohajo (SHBA) dhe antar i Poetëve Bashkohorë të Globit (WPS).Ka qënë Sekretar i Pergjithëshëm i Lidhjes se Poeteve dhe Shkrimtarëve Ndërkombëtare “Pegasi” Albania, deri në momnetin e shpërbërjes së kësaj lidhjeje letrare dhe tashmë është organizator i Bordit Drejtues Galaktika Poetike “ATUNIS”. Proza dhe poezia e tij kanë tërhequr vëmendjen e kritikës letrare, për tematikën psiko-sociale dhe risinë krijuese, dhe si pjesë e mesazhit artistik por dhe individualitetit kreativ të shafqur, është publikuar në shumë gazeta, revista letrare kombëtare dhe Ndërkombëtare, si dhe është përfshirë në antologjitë botërore : Almanak 2008, WORLD POETRY YEARBOOK 2009, 2013, 2104, The Second Genisis etj. Ka qënë pjesë aktive e Shoqërisë Civile në Shqipëri duke u trajnuar për menaxhim, projekte dhe lidership nga shumë Fondacione Ndërkombëtare, si : SOROS, REC, USAID, PNUD, UNICEF etj, si dhe Kryetar i Shoqatës “Rinia dhe Fëmijet” dhe “Mjedisi në Komunitet”. Ka qënë Drejtor i Qendrës Kulturore Përmet dhe më pas u shkëput për të jetuar dhe punuar në Belgjikë.
Bisedoi: Raimonda MOISIU
-Agron, besoj se na shkon një bisedë arti, packa se mes nesh është Atlantiku! Disi larg por arti i afron kufijtë, veçanërisht për ne mërgimtarët?
Le ta quajmë Atlantikun thjesht një kufi natyror, pasi ajo që e bashkon artin dhe në veçanësi artistin është kufiri interkulturor dhe shpirtëror.
-Disa vëllime me prozë;roman e tregime, dhe poezi, që dëshmojnë gjithnjë e më shumë se jeni ndër autorët e mirënjohur në dy dekadat e demokracisë në atdhe. A ka dicka të tillë në fëmijërinë tuaj që ju hapi rrugën për t’u bërë shkrimtar?
Sigurisht që po. Në familjen time, edhe pse rrethanat e para viteve -90 nuk e lejonin, çuditërisht kishte një bibliotekë të pasur. Aty kam rënë në kontakt për herë të parë me libra të verdhë, sikurse cilësoheshin librat e ndaluar nga çensura e kohës.
-Çfarë ju ka pëlqyer në adoleshencë për të lexuar, cilët nga autorët tanë pëlqeje më shumë?
Proza ka qënë përherë e më tunduese për mua.Lexoja gjithçka që gjeja në Bibliotekë ose në librarinë e qytetit. Nga autorët prozaikë vendas do veçoja Mitrush Kutelin, Fatos Kongolin, Teodor Laçon, ndërsa poetët që admiroja ishin Lasgush Poradeci, Fatos Arapi.
-Cilat janë temat më të pëlqyeshme në krijimtarinë tuaj, sa janë motivet vetiake?Cila ka qënë poezia apo tregimi i parë që keni shkruar?
Temat social-psikologjike janë tematika që kanë shoqëruar veprat e mia. Unë besoj në një shoqëri më humane, më të drejtë dhe më qytetare. Intrigimi personazheve ka percepetuar gjithmonë drejt kaheve të tilla, pa përjashtuar edhe metafizikën , si proçesion por dhe si parashtrim idesh për të shprehur thellësinë dhe universalitetin e mendimit.
-A mund të na thoni një nga poezitë tuaja më të dashura, dhe për të dhënë një poezi cila është pjesa më e vështirë?
Poezi kam shkruar në moshë të herët, por si shkrime që për vetë botën fëmijërore përjetuese ngjasonin thjesht me një inkluidivitet të momentit, humbën. Do veçoja poezitë e para : “Rikthim” dhe “Anës liqenit” . Përsa i përket poezisë jam shprehur edhe në shkrime të tjera, ku kam cituar: “ Poezia është substrakt i ndjesisë më të thellë shpirtërore, dhe si e tillë ajo tejkalon dhe fluidizon emocione dhe ndjenja të papërsëritshme”.
-Në tërësi ju jeni një autor i shëndetshëm, me besimin solid për jetën; megjithatë herë herë vihen re doza melankolie të ndjeshme, Si bashkëjetojnë optimizmi me pesimizmin te ju?
Më duhet të citoj një tjetër shprehje në lidhje me pyetjen tuaj : “ Letërsia me magjepsjen dhe misticizmin e vet ka tërhequr përherë pas vetes shpirtra të trazuar, shpirtra të ringritur mbi flirtin art, flirtin jetë, dhe si e tillë ajo është shndërruar në pasqyrë e aspiratave, vlerave dhe mendimit më produktiv për mbarë njerëzimin ”. Nëse autori nuk shkrihet një me personazhin, nëse nuk përjeton ndjesitë dhe gjithë botën rrethuese të tij, nëse nuk i jep shpirt nga shpirti i tij, nëse nuk i jep mendësi nga mendimi i tij, atëherë një vepër do mbetet e thatë, pa jetë dhe thjesht një shabllon i rregullave ose strukturave letrare që rigjenerohen dhe zhvillohen për ç’ do ditë.
-Ju jeni poet. Dhjetra vargje poetike lirike, patriotike, qytetare me ton protestues e intelektual të përmbledhura në vëlliminpoetik : “Pasazh i pafaj”, por poezia tuaj është përfshirë edhe në disa antologji kombëtare e ndërkombëtare me poezi. Ç’mund të na thoni për këtë përvojë interesante e përkushtim profesional?
Shpesh herë me miqtë e mi diskutoja dhe flisnim shpesh për anën prozaike. Ata u befasuan kur ranë në kontakt me poezinë dhe ishin nxitësit kryesorë që unë të publikoja Vëllimin Poetik : “ Pasazh i pafaj” . Poezitë : “Muza ime”, Ëndrrat e mia”, “Në parkun Sivenston”, “E bardha Dritë, “Ne poetët” etj , kanë gjetur pasqyrim në shumë Antologji Ndërkombëtare, kjo për vetë faktin e kontaktit nëpër Simpozume Letrare brenda dhe jashtë vendit me shumë autorë dhe publikues të huaj por edhe për meritë të përkthimeve brilante të përkthyesve Peter Tase, Dritan Kardhashi, dhe Kosta Gaxhoni.
-Çfarë shërben si frymëzim për të shkruar poezi? A keni ndonjë ndjesi të veçantë kur ju shkruani një poezi të bukur, të ndjeshme e të mirë?
Poezinë gjithmonë e kam klasifikuar si reflektivitet të impresionimit natyrë njerëzore.Shpesh frymëzimin e kam gjetur në mjediset e natyrës, në kafet buzë rrugës, por edhe në vizualitetet dhe ndjesitë e tablove shumëngjyrëshe të vetë përditësisë jetë. Është interesante por dhe kuptimplote për një poet që të shqetësohet edhe për një gjethe të rënur pa kujdes buzë trotuarit, edhe jo më për fatet dhe zhvillimet e vetë atdheut të tij. Një poet dhe shkrimtar është i lidhur ngushtë me jetën social-kulturore dhe politike të vendit të tij, dhe si i tillë ai shndërrohet në mishërim dhe pjesë e përgjegjësisë qytetare për atë ç’ farë duhet të bëhet ndryshe, të bëhet më mirë dhe e gjithë kjo në funksion të integritetit dhe prosperitetit të vendit të tij.
-Kur shkruani poezi, cili është vendi tuaj më i preferuar, në studio, në natyrë apo krejt rastësisht edhe duke pirë kafe diku?
Më ndodh shpesh që të hedh ide fillestare kur jam i ulur në park, ose kur pi kafe buzë rrugës, por kristalizimin final e bëj gjithmonë në studion time të vogël, në shtëpi.
-Çfarë është muza për ju, është aftësi gjenetike, sipas mendimit tuaj?
Sipas mendimit tim muza është dhunti e lindur, e patjetërsueshme dhe unikale për ç do shpirt krijues. Poeti nuk bëhet, por rilind me frymën e muzës krijuese.
-Përvec poezisë, ju lëvroni; prozën;tregimin e romanin, dhe kjo tregohet nga shifrat e librave tuaja në këtë gjini;“Hapat e Klarës” (roman), “Përtej perdes gri” (roman), “Imazh i rremë” (roman),Unë vecanërisht, do të përmendja romanin më të fundit “Imazh i rremë”- që pati jehonë në letrat shqipe, por dhe mjaft i vlerësuar nga kritika e kohës, e i promovuar në pjesën më të madhe të trojeve shqiptare. Cfarë ju tërhoqi për të shkruar këtë roman? Përse ky titull? Si kini arritur ta realizoni botimin e tij?
Realisht romanet e mësipërm i kam shkruar në moshë të herët, por dritën e botimit e kanë gjetur shumë vite më vonë.Kjo ka ardhur edhe sipas mundësisë së krijuar për publikim dhe botim. Për sa i përket romanit : “Imazh i rremë” ky libër ka një vërtetësi jetësore dhe personazhet e tij janë njerëz që kanë rrethuar botën time. Me këtë nuk duhet nënkuptuar se ka elementë biografikë, por në paratezë me “ Cvajk” do shtoja që as më shumë dhe as më pak, tematika dhe narrativiteti i një vepre letrare merr jetë pëpara parafytyrimit dhe botës që rrethon autorin. Jeta është një sugjestionim, iluzion, shpresë për sendërtim dhe besim, mundësi për të deshifruar gjurmët e egzistencës tënde, dhe si e tillë ajo detraton në trajta konfigurimesh dhe imazhesh, të cilat reale apo të rreme bëhen bashkëudhëtare të kohezionit përjetus, në këtë kontekst bashkëshoqëruse e personazhit dhe identifikuese e vetë romanit.
-Cilat janë disa nga sfidat për të shkruar në gjininë e prozës? Dhe, cilat janë sfidat për të përshkruar jetën e atyre personazheve në romanet tuaja?
Që të jem i sinqertë nuk do e quaja sfidë, por përpjekje për tu njehësuar një me personazhin. Sipas botëkuptimit tim është e rëndësishme ngritja e strukturës së një vepre letrare dhe më pas shkrirja dhe përjetimi i njëjtë i emocioneve . Nëse nuk krijohet një lidhje e fortë shpirtërore me elementët gjallues të veprës tënde, sigurisht që do ketë shkëputje hallkash, gjë që do çojë në lodhje, bedisje, pse jo dhe humbje të lexuesit. Autorët ; Shusako Endo, apo dhe Erik Segal, janë pjesë e përshkrimi të ejmotiveve të forta dhe kjo sigurisht ka ardhur nga pazgjidhshmëria e natyrës tyre me personazhët intrigus.
-A kanë diçka nga jeta reale në librat tuaj? Cfarë lloj kërkimi keni bërë për to?A keni pasur materiale apo ngjarje që ju kanë ndihmuar në shkrimin e tyre?
Besoj se ç’ do vepër letrare ka elementë jetësorë realë deri në kufijtë kohorë ose dimensionalë të paracaktuar nga vetë shkrimtari. Do ishte e papranueshme që një autor të bjerë në kurthin e një narrativiteti real të pafund , ku për pasojë mbizotëruese do të bëhej përditësia e karakterit të personazheve dhe më pas do mbetej pak ose aspak vend për idetë, mesazhin dhe qëllimin e vërtetë të një vepre letrare.
-Pas disa librave shumë të sukseshëm për të shkruar prozë të mirë, me shkrim të qartë e gramatikisht korrekt. Cila është lidhja midis veprave tuaja në prozë, poezi, kritikë letrare dhe Esse, tekëtij lloji dhe natyra e të shkruarit tuaj?
Besoj se ajo që i bashkon të gjitha këto zhanre të ndryshme është aspekti filozofik i këndvështrimit të gjërave. Si në prozë edhe në poezi, por edhe në eseistikë përjetoj një ndjesi të theksuar metafizike, mrekullohem dhe habitem përpara universalitetit mendim dhe sigurisht krijoj dhe zhvilloj mendësinë për gjykime por dhe përgjegjësi serioze krijuese.
-Si ndjeheni pas gjithë kësaj periudhe që shkruani si prozator apo publicist?
Njeriu është ndërtuar që të rendë pa reshtur drejt përsosjes.Kështu ndodh edhe me një autor. Trysnia dhe përgjegjësia për t’ u përmirësuar, për të bërë vepra më cilësore, më estetike dhe më të suksesëshme se veprat e shkruara është edhe më e madhe. Kjo është sfidë reale që na shtyn të shkruajmë më mirë për të ecur përpara.
-Cilat kanë qënë uljet dhe ngritjet në karrierën tuaj të shkrimtarisë? A ka ndonjë gjini tjetër që ju e lëvroni dhe do të dëshironi ta provoni?
Në përgjithësi jeta individuale si krijues ka qënë e pandikueshme nga rrethanat dhe mjediset interkulturore që operojnë në formë lidhjesh ose shoqatash letrare. Unë jam bashkëthemelues i Lidhjes Letrare “ ATUNIS” dhe kënaqësia që kam përjetuar nga bashkëpunimi dhe fryma e grupit ka qënë promovimi i kulturës së shkrimit shqip në mbarë kulturën letrare Ndërkombëtare sot. Më ka emocionuar përfaqësimi më i gjerë i autorëve shqiptarë në Revista dhe Antologji Botërore.
–A ka kritikë të mirëfilltë letrare sot?
Nuk duhet të paragjykojmë ose ti presim gjërat me thikë.Edhe nga kontaktet e afërta me Flutura Açkën (botuese) dhe Visar Zhitin këtu në Bruksel, u fol për sinjale pozitive dhe zhvillime të reja si në kritikë ashtu edhe në marketingun e librit.Uroj që gjarat të perfeksonohen edhe më mirë dhe librit ti jepet vendi që i takon.
-A keni përjetuar fëmijëri të lumtur?A ka pasur në fëmijërinë tuaj se një ditë do të bëheshit poet, eseist dhe shkrimtar?
Duket si paradoks të risjellësh botën e ëndrrave fëmijërore sot, por një dëshirë të fshehtë për hir të së vërtetës e kam patur. Kam lexuar Dikensin, Tolstoin, Gi Dë Mopasan , Drajzer etj, në moshë shumë të herët dhe jam magjepsur pas botës së tyre krijuese. Edhe sot ata janë dishepujt e mi.
-Cfarë është dashuria për ju?
Nëse do jepja një përkufizim do thoja: Dashuria është shkëndija që rilind ose vdes shpirtrat.
-A është i lirë shtypi sot?
Nëse do komentojmë shtypin duhet komentuar jo vetëm niveli i klasës politike shqiptare, por dhe shkalla e emancipimit të shoqërise.Mendoj se ka ende dhe shume rrugë të gjatë për të bërë, që të fitojë nivelet dhe standartin e një shtypi bashkohor dhe evropian.
-Kush ju mbështet shpirtërisht në krijimtarinë tuaj të larmishme letrare?
Besoj se është lexuesi, por dhe miqtë e mi letrarë ata që më impenjojnë por dhe mbështetin në rrugën e krijimtarisë time.
-Kanë thënë për Agron Shelen…
Për krijimtarinë time është shkruar qoftë në mediet e shkruara, qoftë ato elektronike, por ajo që është e rëndësishme , është konkluzioni i tyre final, konkluzion që përkon me një klasifikim: “si art i tematikës social-shoqërore dhe psikologjike” .
-Cfarë nuk do të falnit në jetë?
Gabimet e së shkuarës!
-Mesazhi tuaj për inteligjencën shqiptare…
Mesazhi im për inteligjencën shqiptare është më se i qartë : Vendoseni dijen, kulturën dhe inteligjencën tuaj në shërbim të emancipimit të shoqërisë , prosperitetit dhe integritetit më të lartë të atdheut tonë, Shqipërisë !

Ju faleminderit!
Bisedoi:Raimonda MOISIU