Dosjet hetimore dhe gjyqësore të ” armiqve” të pushtetit Jani Temo, Sehit Haruni e Kol Duli ” Element me botëkuptim të vjetër, kane mbaruar studimet në Itali”/Nga Agustin MIRAKAJ/Në vitet e para pas Luftës së Dytë Botërore, ndër drej timet prioritare të punës së pushtetarëve në Shqipëri ishte shtypja e çdo qëndrese dhe eliminimi me çdo kusht i kundërshtarëve të regjimit komunist. Për këtë u angazhuan të gjitha hallkat e pushtetit, por veçanërisht strukturat e Divizionit të Mbrojtjes së Popullit, Organeve të Sigurimit të Shtetit, Prokurorisë dhe Gjykatave Ushtarake.

Pas shtypjes së kryengritjes të Malësisë së Madhe dhe më gjerë, janar 1945; kryengritjes së Postribës, shtator 1946; Gjyqit Special në Tiranë, mars – prill 1945; zbulimit dhe dënimit të drejtuesve dhe pjesëtarëve të organizatave “Bashkimi Shqiptar” dhe “Bashkimi Demokratik”, janar – shkurt 1946; gjyqit ndaj grupit të deputetëve të Organizatës “Nacional Demokratike”, shtator 1947; shuarjes së përpjekjeve për qëndresë të armatosur të Muharrem Bajrakatarit ( Kukës), Mark Gjon Markajt ( Mirditë), Mirakajve të Pukës, krerëve të Tropojës, Dibrës e Dukagjinit; një valë tjetër e goditjeve të organeve të diktaturës vazhdoi edhe gjatë gjithë vitit 1948, duke patur në fokus kundërshtarët e regjimit komunist, sidomos ata që ishin evidentuar si miq dhe bashkëpunëtorë të përfaqësuesve të misioneve anglo – amerikane në Shqipëri, por duket qartë përparësia e goditjes edhe ndaj shtetasve të huaj që për arsye të ndryshme banonin në Shqipëri.

Proceset hetimore – gjyqësore ndaj personave të arrestuar përfundonin me dënime të ashpra, që, përveç likuidimit të kundërshtarëve politikë dhe rezistencës së tyre, synonin edhe të ngjallnin frikë në shtresat e caktuara që ishin të pakënaqura nga regjimi komunist.

Në vijim të këtij dossieri do të publikojmë për lexuesin e “Gazeta shqiptare” profilet biografike dhe akuzat e formuluara nga organet e diktaturës ndaj gjashtëdhjetë e një personave të arrestuar gjatë vitit 1948; dyzetë e nëntë shtetas shqiptarë, nëntë shtetas rusë ( rusë të bardhë), një shtetas gjerman, një austriak, një italian dhe një shtetas francez ( me origjinë shqiptare). Për këtë dossier përgjithësisht janë shfrytëzuar dokumente arkivore të Arkivit Qendror të Shtetit Shqiptar, përkatësisht Fondi 492 ( Prokuroria e Përgjithshme), vitet 1947 – 1948. Jemi përpjekur të ruajmë gjuhën e dokumentit arkivor, sidomos në pjesën e formulimit të akuzave, që duket qartë se një pjesë e tyre janë të fabrikuara nga Organet e Sigurimit të Shtetit, me qëllimin e vetëm për të shtuar masat e dënimit ndaj atyre që konsideroheshin kundërshtarë të regjimit komunist në Shqipëri.

II. Alfred Ashiku, Jani Temos, Jak Kodheli, Sehit Haruni dhe Kol Duli

Më 15 shkurt 1948, Drejtoria e Sigurimit të Shtetit i dërgon për kompetencë dhe veprim Prokurorisë së Përgjithshme një kopje të procesverbalit të të pandehurit Alfred Ashiku dhe një fletë akuzë të veprimtarisë së tij zhvilluar kundër pushtetit popullor.

Alfred Ashiku akuzohej se ka pasur lidhje të ngushtë me anglo – amerikanët, dhe në kohën kur u shtetëzuan farmacitë u prek dhe si i tillë u vu në shërbim të anglo – amerikanëve.

Ka patur lidhje me Thoma Stefanin, Smithin, Robinsonin, Votrouzin, Richadson, Palmer etj.

Kur është pyetur se si është njohur me të sipërpërmendurit, ka pohuar se rastet kanë qenë kur shkonte për t’u dëfrye në Dajt e gjetkë. Ndërsa, sipas të dhënave të strukturave të Sigurimit të Shtetit, ai frekuentonte Misionin Anglez dhe aty është njohur dhe ka formuar lidhjet me ata.

Alfred Ashiku nuk kishte folur në procesin e hetuesisë, duke preferuar më mirë vdekjen sesa të sqaronte pozitën e tij në të kaluarën dhe, si rrjedhim, procesi i tij ishte shumë i thatë.

Kishte bërë pjesë në Partinë Social – Demokratike dhe si i tillë kishte qenë i ngarkuar që të punonte së bashku me Dhori Xibinakun me të gjithë elementët e lëkundur.

Në lidhje me zgjedhjet elektorale të 2 dhjetorit 1945, ka thënë se këto shkuan në favor të Frontit nga çështja e presioneve dhe që mbas tyre qeveria do të merrte masa arrestimi për të gjithë ata që nuk do të votonin.

Ka patur lidhje me Maliq Bushatin dhe në kohën e okupacionit gjerman Alfredi ishte lejuar të mbante me vete revolver, mbasi kishte patur miqësi të madhe me disa autoritete të larta gjermane.

Rrethi i tij shoqëror ka qenë i përbërë nga kundërshtarë të regjimit komunist, si Mark Gurashi, Tika Texha, Lik Toptani, Rakip Strazimiri, Felatun Vila, Sara Blloshmi, Simon Pogu, Prof. Janko Hambicek, Suat Asllani, Haki Karapici, Agostin Bonati Dr. Irfan Pustina etj.

Alfredi ka patur lidhje me farmacistët që përbënin grupin kundërshtar që lidhej me organizatën e Grupit të Deputetëve.

Në grupin e Alfred Ashikut, sipas deklarimeve të njërit prej të implikuarve bënin pjesë edhe këta persona: Enver Sazani, Fadil Kotona, Pasholli, Tomini Noçka, Papadhopulli etj. Lidhjet me organizatën i mbanin nëpërmjet Enver Sazanit dhe Dr. Irfan Pustinës.

Në lidhje me këto akuza, i pandehuri Alfred Ashiku nuk kishte pranuar duke mbajtur një qëndrim të prerë mohues. Kjo kishte bërë që ai të evidentohej si person që e urrente pushtetin komunist, çka presupozonte masë dënimi më të ashpër ndaj tij.

Më 27 janar 1948, Drejtoria e Sigurimit të Shtetit do t’i dërgonte për kompetencë e veprim Prokurorisë së Përgjithshme procesverbalin e të pandehurit Jak Kodheli dhe të Jani Temos, si edhe fletë akuzat për aktivitetin e tyre kundërshtar ndaj pushtetit komunist.

1) Jani Temos ishte nga Tunis i Afrikës, me nënshtetësi franceze dhe me origjinë shqiptare: babën e kishte nga Korça dhe nënën nga Oçishti i Devollit.

2) Në maj 1940 kishte ardhur në Shqipëri për një vizitë miqësore pranë farefisit familjar Korçë e Oçisht, ku për shkak të fillimit të luftës midis Francës dhe Italisë dhe asaj Italo – Greke, kishte ndenjur gati 17 – 18 muaj.

3) Ka ikur nga Shqipëria në fundin e 1941- shit me ndërmjetësin e të kunatit të tij Ernest Jast, atashe i Konsullatës Zvicerane në Tunis, i cili i dërgoi formalitetet e nevojshme.

4) Pasi shkon në Tunis, në maj ose qershor 1944, inkuadrohet vull- netarisht në radhët e ushtrisë Angleze në Armatën e VIII- të dhe vjen në Itali.

5) Bashkë me Armatën ka shkuar deri në Italinë e Veriut dhe, kur Armata filloi të kthehej përsëri për në Italinë e Jugut, ilegalisht ka braktisur ushtrinë Angleze duke u nisur për të ardhur në Shqipëri.

6) Mënyra me të cilën kishte ardhur në Shqipëri konsiderohej nga Organet e Sigurimit tepër e dyshimtë: “Tue qenë ushtar i Armatës së VIII- të në Loreta, ka hipur në një tren që vinte nga Gjermania me të internuar, ku ishin dhe disa shqiptarë, me pretekstin se ishte mërzitur dhe për të bërë një vizitë ( mbas vizitës së sipërme prej 18 muajsh). Gjatë rrugës, megjithëse mbante devizën e ushtarit anglez, mundi të kalojë dhe erdhi deri në Bari pa u kapur”.

7) Kur mbërriti në Bari, bashkë me katër shqiptarë u paraqit në Misionin Shqiptar atje, por nuk kallëzoi identitetin e tij të vërtetë, por u paraqit si i internuar me të tjerët, nga frika se mos e dorëzonin tek anglezët.

8) Mbas më se një muaji që ka qëndruar pranë Misionit Shqiptar në Bari, më 6 ose 8 gusht 1945 erdhi në Shqipëri me aeroplan, duke zbritur në Tiranë.

9) Këtu pajiset me leje- qëndrimi dhe shkon në Korçë pranë farefisit. Rri pak kohë pranë tyre dhe pastaj fillon të punojë kamarier; më parë me disa privatë në Korçë, pastaj në klubet sindikale punëtore në Korçë dhe në Durrës dhe më pas hyn në UNRA, tek anglezët, nga të cilët kishte ikur në Itali, kur ishte ushtar.

10) Në UNRA i kërkon punë drejtoreshës së personelit Mis Neelyt, e cila, pasi e pyeti kush ishte etj., e mori menjëherë në punë dhe në fund, kur u largua me dëshirën e tij për të shkuar në Tunis, i dha dhe fletë lavdërimin për shërbimin që kishte bërë sa kohë që punoi me ta.

11) Në hetuesi, Jani Temos nuk kishte pranuar të kallëzojë pyetjet që i bëheshin nga oficerët e sigurimit dhe kishte mohuar akuzat që formuloheshin prej tyre për qëllimin e largimit të tij nga anglezët ( në Itali), mbi qëllimin për të cilin kishte ardhur në Shqipëri, për lidhjet e tij si informator me UNRA- n etj.