Aida Dismondy – Dielli

Nga Aida Dismondy/
Thuhet se e mira dhe e keqja jetojnë brenda njeriut dhe cilëndo që të ushqejmë ajo do të rritet. Si shoqëri, kemi ushqyer më shumë të keqen e kemi harruar ç’do me thënë të jetosh me të mirën. Madje këtë ushqim të së keqes e kemi bërë me revansh, me shfrenim. Kemi ushqyer gjuhën e urrejtjes ndaj vetes e mes vetes, kemi mësu gjuhën e hakmarrjes, gjuhën e te dashurit dikë der diku, der te caku ku ata nuk na lëndojnë pastaj me të na lënduar, cënuar jemi gati me marrë thikën, sopatën, pushkën, pistoletën, gurin ç’ka na del përpara e ma ja heq qafën qafirit a qafires.
Ne kemi mësu e dimë përmendsh der në qelizë si me urrejt atë çfarë është ndryshe nga ne, qoftë ky i gjinisë tjetër, i krahinës tjetër. Ne jemi gati me e ba copash motrën, vllain, gruan, nanën, babën veç për nji fjalë goje, për copë toke, për copë qiell, për copë uji, për fe, për Islam, për dreq e për shejtan. Ne jemi të shpejtë me gjyku po të paaftë për të dëgju, jemi të shpejtë me vra po të paaftë me dasht. Dhe kur shikojmë pastaj përqark kasaphanën që kemi ba mes vete e ndër vete kthehemi e themi na kanë mallku prandaj s’po shofim hajër, të miren. E mallkimi i atij që na ka mallku po bahet realitet.
Por, në fakt si shqiptare i vetmi mallkim që qendron nder ne e mbi kokët tona është se ne nuk kemi mësu me respektu veten, me respektu tjetrin, me respektu jetën që është në secilin prej nesh. Ne nuk kemi mësu ta duam njeriun që qëndron përballë nesh sepse kemi frikë pasi diçka prej njeriut që qëndron përballë nesh ajo gjëja që është ndryshe nga ne do të asgjesojë ekzistencën tonë aty për aty me gjithçka. Ne nuk jemi të sigurtë në vete, nuk e njohim veten tonë ndaj kemi frike nga tjetri. Ne dyshojmë në vete prandaj dyshojmë tjetrin. Gjithkush na e ka me të hedhme, gjithkush na do me na fut thikën pas shpine. Ne kemi mbet me mentalitetin e njeriut të shpellës që nuk ka mësu akoma të pushojë të mendojë, por vepron me
instinkt: “Unë dhemb-Unë sulmoj, unë vras.”
Dhe nuk kemi faj aspak pse sillemi keshtu, s’kemi pasur këend që të na mësojë si me dasht. Kemi përqafu Lekën, Biblën, Kuranin, dreqin, shejtanin, kemi harru njeriun.
Një grua e mençur që doli në mes nesh e i mësoi botes se ç’ka do me thanë me dashtë atë grua nuk e duam ta degjojmë se e para, ështe grua e dyta, “toka po hapet po e dëgjuam e do përfundojmë në ferr (xhenet – për ata që preferojne arabishten)
po mësuam nga mençuria e saj sepse ajo është e krishtere”. Në fakt hapu dhe të futemi prej idiotësisë e makutërisë sonë prej budallallëkut tonë.
përçudnuar që në një anë hypin në podium me na prediku dashurinë e Zotit e nga ana tjetër na shtyjnë në fyt si shukat që iu shtyhen gjelave të detit gjuhën e urrejtjes.
Ata na meësojnë se Zoti asht Zot i dashnisë e i paqes po na thonë që ky Zot/ (Allah : përsëri për ata që preferojnë arabishten) na thotë me urry vllaun, me vra vajzën, me vra gruan, me e ba femrën përgjegjëse për epshet e burrave dhe kërkojnë këtë të mbulohet, por kurrëkund nuk i mësojnë mashkullit të ketë vet-kontroll, supozojnë se mashkulli e ka të drejtë me vepru me instinkt po jo me llogjikë. Këta udhëheqës të kopesë sonë njerëzore e shoqërore na mesojnë se Zoti do të të doje ty po bëre punën Jemi bë si kope dhensh që udhehiqen nga barinj të molepsur, të e Zotit ndërkohe harrojnë të na mesojnë se Zoti na do pavarësisht se ti e bën apo nuk e ben punën e Zotit. Pse? Sepse është Zot i paqes e i dashurisë. Ata harrojnë t’i mësojnë kopesë së tyre se në Kuran 3:31 thuhet “Në qoftë se ti e do Zotin, Zoti do të të dojë dhe do të të falë çdo mëkat.” ( Për ju që doni arabishten “ Në qoftë se e doni Allahun, Allahu do t’ju dojë dhe do t’ju falë çdo gjynah”) Fjala kyçe për ata që dinë të lexojnë këtu është “Në qofte se”. Pra, Zoti nuk e ka bë me kusht me e dashtë Atë, por na ka bë me vullnet të lirë që të zgjedhim ta duam e nëse zgjedhim ta duam atëherë ai do të na dojë e do të na falë. Kjo nuk do të thotë se nuk na ka dasht dhe pa e dasht ne atë. Perkundrazi, të mos na kishte dasht nuk do na kishte prit për ditën kur ta donim ne atë. E nuk kërkon me vënë kend në detyrën e policit të na e shtyjë dashurinë e Zotit/ Allahut me forcë në tru. Por udheheqësit tanë ata që pretendojnë të flasin gjuhën e dashurisë së Zotit e kanë pas ma kollaj me na prediku gjuhën e tyre njerëzore të urrejtjes, të dashurisë me kushte. Të du der sa ti nuk ban diçka që më lëndon mu, të du dersa ti shkon mbas avazit tim, përndryshe të pështyj, të shkel, të vras, te pres.
E tani që kopeja po pret koka tash po habiten si po ndodh kjo se feja nuk mëson dhunë. Te mos çuditemi pse vrasim, pse presim, pse po vrasim brenda vetes pse po vrasim në Siri, në Irak, ne Kosovë, aspak të mos na vijë cudi. Ata që vrasin e
presin janë veç produkt i urrejtjes sonë si shoqëri janë çfarë ne kemi rrit mes vete prej urrejtjes sonë, prej dritshkurtësisë sonë.
Ne kurrë si shoqëri nuk do bajmë përpara nëse ne si shoqëri nuk braktisim urrejtjen e të fillojmë të mësojmë çfarë do me thanë me dasht, me dashtë njeriun edhe pse ai mendon ndryshe nga ne, nga ti, nga unë, ç’ka do me thanë me dashtë njeriun dhe pse ai është i gjinisë tjetër, dhe pse jeta e tij nuk përputhet me jetën që ban ti, dhe pse lekura e tij asht ndryshe nga ajo që të mbulon ty. Ne nuk kemi për të ec përpara pa mësuar të degjojmë për të kuptuar e mësuar, e jo për të degju veç si tjetri na lëndoi në sedër e kështu prej sedrës sonë të shkojme e t’ia marrim jetën. Ne nuk do ecim përpara po nuk mësuam të respektojmë jetën e çdo njeriu si dhuratë që na është dhënë me të drejtë për të na u marrë veç nga Ai që na e dha apo kur të na vije ora me ik kësaj bote. Shkurt, ne nuk do bahemi nëse nuk mësojmë me dashtë e me falë njeriun.
Do të na marrë kohë me fillu me fol një gjuhë të re sepse kemi shekuj që flasim veç me gjuhën e vrasjes, e të urrejtjes e syut për sy, por po nuk filluam mallkimi që ia kemi vanë vetes mbi kokë do të haje veç kokën tonë e të fëmijëve tane. Të mesojme me dashtë me fillu të ushqejmë e të rrisim të mirën.

Nga Aida Dismondy /
Kosova i mbushi 15 vjet liri në Qershor, Amerika i mbush në 4 Korrik dyqindeca vjet liri. Të dyja shtete të lira, të dala nga sundimi i një shteti tjetër. Të dyja dolën prej dëshirës për të qenë të mosvarur. Po i sjellim këto dy përqasje për të pasur një tablo ku qëndron koncepti i lirisë në këto dy shtete për të treguar sesi koncepti i lirisë të pasurit apo të mos pasurit e tij ndikon në drejtimin që merr një shtet. Çfarë lirie qëndron në to? Dhe e kujt është ajo?
SHBA u bë kjo që është sot jo nga rastësia, por ngaqë u udhëhoq prej vizionit të baballarëve të SHBA-së, njohës në plan shpirtëror të Providencës (Krijuesit). Bazuar nga ajo njohje ata përkufizuan lirinë dhe të drejtat që vijnë me të në Deklaratën e Pavarësisë, një nga dokumentat më të rëndësishëm të historisë së SHBA-së. Deklarata hapet me pohimin se në rrjedhën e historisë qëllon që kombe të lidhur me njeri-tjetrin vjen momenti që shpërbejnë lidhjet politike. Kurse shpirti i Deklaratës qëndron në pohimin se “njerëzit janë krijuar të barabartë” dhe se “Krijuesi iu ka dhënë të Drejta të patjetërsueshme, ndërmes tyre janë e drejta e Jetës, Lirisë, dhe kërkimi i Lumturisë”, se qeveritë janë përgjegjëse për t’i siguruar këto të drejta dhe se kur këto qeveri nuk përmbushin dëtyrën atëherë është e ”Drejta e Popullit për ta ndryshuar apo hequr atë, dhe të formojë një Qeveri të Re”. Qysh prej atij momenti fatlum te vitit 1776 Shtetet e Bashkuara të Amerikës janë udhëhequr nga ai koncept i lirisë. Nuk ka qenë e lehtë të përmbushet, por vizioni e koncepti i Lirisë së përkufizuar prej tyre ka qëndruar e qëndron udhëheqës për të gjithë ata që marrin përsipër drejtimin e shtetit si dhe për të gjithë shtetasit amerikanë se si qenie njerëzore jemi krijuar njësoj me të drejta të patjetërsueshme.

Tani ta lëmë Amerikën dhe të udhëtojmë mbi 7000 milje përtej oqeanit, në Kosovë, në shtetin më të ri në botë, në tokën e lashtë sa Europa plakë, me liri veç 15 vjeç. Paçka se Kosova nuk pati Deklaratë të shkruar të Pavarësisë, por ajo është shkruar ka shekuj: nga Skënderbeu, tek Rilindasit, e tek çdo shqiptar që i dha vendit. Me të drejtë i jemi gëzu lirisë që fituam duhet t’i gëzohemi. Veç zhvillimet e këtyre viteve tregojnë se askush s’po e merr përgjegjësinë të formojë një vizion udhëheqës për lirinë. Çfarë përkufizimi po i japim lirisë? Kush po e formon konceptin tonë të lirisë si shtet? Politikanët që zihen apo internacionalet që përveç këshillave që japin po e mjelin Kosovën si lopën?
Liria ështe trazovaçe e duan të gjithë. Diktatorët e duan lirinë që të pushtojnë, skllavërojnë, sundojnë, dhe kontrollojnë popullatën, terroristët e duan lirinë të terrorizojnë këdo e kërkënd e të përmbysin demokracinë, serbët në veri duan lirinë e tyre të mos iu nënshtrohen ligjeve të shtetit të Kosovës, Presidentja e do lirinë të mendojë si kofini pas të vjelit të qartësohet për rolin që Kushtetuta i ka dhënë për të na dhënë ne lirinë të presim, partitë e duan lirinë për të mos u marrë vesh mes vete, mafia e të bëjë punët e pista, politikanët duan lirinë t’u tregojnë grave e vajzave të dhunuara se nuk mund të njihen si viktima të luftës, të shkolluarit e duan lirinë të diplomohen pa lexuar, unë e ti e duam lirinë tonë të bëjmë diçka të mire. Ju thamë liria është trazovaçe e nga sa përshkruam liria tek ne ka krijuar konfuzion, kaos.

Mbase në këto vite liri akoma po mësohemi të jemi të lirë, mbase kjo vjen ngaqë u mësuam kaq shumë kohë me mungesën e saj sa dinim të silleshim kur na mungonte por s’po dimë të sillemi tash që e kemi. Baballarët e kombit na kanë vdekur, kemi mbet jetimë, paçka se ata na lanë principet e lirisë të bazuara dhe ato në Providencë sikurse themeluesit e SHBA-së. Këta të sotmit janë udhëheqes pa princip, pa vizion për lirinë e kombit. Ata e kanë plasteruar vizionin e tyre të lirisë në paftyrësinë e premtimeve boshe, në korrupsionin e nepotizmin, në punesimin e kuç e maçeve të pakualifikuar në ndonjë qoshe zyre. Mbase këta e kishin një ëndërr për lirinë që donin se helbete dhe ata ishin pjesëmarrës e pjesëtarë të luftës që ra mbi Kosovë, por duket se endrra e tyre për liri vdiq ditën që morën “ofiqin”. Vizioni i tyre për lirine është kaq i qartë sa vendi po shkon turbull si i dehuri në qorrsokak.
Të mos biem në pesimizëm edhe populli është i lirë. Ai zgjohet çdo ditë i lirë duke vëzhguar lirinë e abuzuar dhe të imponuar të politikanëve e të çdokujt tjetër që përpiqet të drejtojë këtë apo atë gjë në Kosovë. Populli e merr lirinë e vet në kafene ku lirshëm shprehet se s’ka punë, se s’di a do këtë pune; ku lirshëm mendon për të shku në emigrim diku tjetër; ku lirshëm ëndërron për ditën kur të jetë i lirë me udhëtu nëpër Europë me paret që do t’i ketë fitu prej vendeve të punës së misioneve “impossible”; kur lirshëm ndonjëhere do mendojë dhe mos me e gëzu të drejtën kushtetucionale të jetes, por me ushtru lirinë me e marr atë jetë pasi s’do me u perballë përditë me femijët e uritur, që dhe ata po ushtrojnë lirinë e mbajtjes së barkut me dorë. Ky është rezultati i vizionit të lirisë së atyre në pushtet. Kaq liri ishte dhe në kohë të diktaturës. Kemi shijuar lirinë e çdokujt veç tonës si shtet s’po ia gjejmë fillin.
Çfarë lirie? Ajo që ëndërruam qëndron qartë e paketuar diku në ëndërrat tona e lidhur me shpresën si fjongo. Diku lexova se demokracia është një mënyrë jetese, është një armë në duart e atyre që kanë kurajon dhe aftësinë për ta përdorur, përndryshe në duart e çdo të paafti është veç një copë ndryshku, bërllok. Kështu dhe Liria si demokracia varet shumë nëse ata që e drejtojnë atë dinë ta manovrojnë, dinë të vlerësojnë delikatesen e saj, por dhe vlerën e saj në mënyrë që shteti të prosperojë. Vizioni i lirisë që Kosova meriton mbetet akoma për t’u shkruar ai Amerikan ishte i sukseshëm pasi njeh të vërtetën universale për çdo njeri të këtij planeti se: më së pari jemi njerëz, krijuar njësoj, e Krijuesi na ka dhënë të drejtat e patjetërsueshme të jetës, lirisë, dhe të lumturisë. Rilindit tanë i njihnin këto të vërteta e na lanë një pikënisje. Mbase duhet t’u kthehemi atyre principeve, këtyre të vërtetave universale që të shënojmë vizionin udhëheqës të shtetit të lirë.

Dashuria është një veprim të cilin ne nuk dimë ta ushtrojmë

Liria! Çfare Lirie? Liria e Kujt?