Nga Keze Kozeta Zylo/

Pa praninë e tyre në planet do të kishim më shumë shkolla, më shumë dituri, më shumë mjekë, spitale etj… Gjeneral Asllan Bushati.

Nuk është se kam shumë dëshirë për të lexuar libra të karakterit ushtarak dhe sidomos të diktatit të armëve bërthamore në krahasim me ato të letërsise botërore apo shqiptare, ku dhe jam e specialitetit të kësaj fushe, por pasi e lexova librin: “Diktati i Armëve të Dëmtimit në masë “ADM”-ve në Luften e ftohtë e pas saj” me autor ushtarakun e lartë të karrierës në Forcat e Armatosura të Shqipërisë, ia vlejti.
Ndonëse me një drithërimë në shpirt dhe frikë që e përjetova në të gjitha faqet e librit gjithsej 88, pohoj se mësova shumë gjëra. Metaforikisht më dukej sikur kishja një bombë në dorë, tmerruese, por autori me diturinë e saktë dhe të një mjeshtri të mbrojtjes nga armët bërthamore të shkarkon nga kjo ndjenjë kapluese. Është e vërtetë se njerëzimi po e përjeton këtë gjëmë, pasi siç pohon autori Bushati këtë gjëmë e kanë bërë dhe gatuar vetë njerezit kundër njerëzimit. Në këtë libër studimor me penë të hollë nga autori Bushati mësojmë siç thotë ai se njohja me këto fakte të luftës bërthamore do të na njihte të mendonim si njerëz të qytetëruar për një të ardhme më të mirë. Ai të kujton shkrimtarin e famshëm botëror Viktor Hygo i cili ka thënë: “Paqja është virtyti i qytetërimit. Lufta është krimi i saj.”
Po si e spjegon mjeshtri dhe ushtaraku i lartë që është specializuar në këtë fushë se ç’janë armët bëthamore? Ai shpjegon se armët bërthamore teknikisht janë shpërthimi që realizohet nga reaksioni bërthamor i ndarjes së atomeve të elementeve radioactive ose një kombinim i ndarjes dhe i bashkimit së grimcave bërthamore. Pra një bombë peshon më pak se njëmijë kilogram dhe mund të shkaktojë një shperthim të krahasueshëm me shpërthimin e më shumë se një miliard kilogram të materialit shpërthyes, cilësor konvencional.
Shumë njerëz janë dëshmitarë dhe sot, kur nisi lufta, më 6 dhe 9 gusht 1945 mbi Hiroshimën dhe Nagasakin e Japonisë që sollën 106 mijë të vdekur dhe 98 mijë të plagosur plus dhe pasojat ogurzeza tek të mbijetuarit. Në këtë libër është shpjeguar koncentrati i luftërave, garat bërthamore midis Perëndimit dhe Lindjes.
Duke qenë gati 26 vjet këtu në New York dhe jemi bërë pjesë dhe dëshmitarë të shumë ngjarjeve, këtu kujtohet në çdo 6 gusht sulmi i parë me bombë bërthamore Natyrshëm zhvillohet një debat i ashpër në medie, dhe mbrojtësit më të zjarrtë të Trumanit janë veteranët e Luftës së Dytë Botërore.
Ne kuptojmë dhe ndjejmë se Armët bërthamore janë ende këtu – dhe ato janë akoma një rrezik ekzistencial. Nëntë vende posedojnë armë bërthamore: Shtetet e Bashkuara, Rusia, Franca, Kina, Mbretëria e Bashkuar, Pakistani, India, Izraeli dhe Koreja e Veriut. Në total, rezervat bërthamore globale janë afër 13,000 armë. Tmerr, frikë, agression, ego të shfrenuara dhe kanosje për botën e paarmatosur, por po aq dhe për botën e armatosur. Autori na mëson se si të mbrohemi dhe si të kemi disa njohuri rreth armëve vdekjeprurëse. Ky libër të sjellë ndërmend dhe fjalimin shumë të njohur të Luftës së Ftohtë që u mbajt nga Presidenti Amerikan Dwight D. Eisenhower para Kombeve të Bashkuara më 8 dhjetor 1953. Eisenhower ishte në ankth të zvogëlonte kërcënimin nga arsenalet në rritje të armëve bërthamore dhe në vend të kësaj të zhvillonte aplikime paqësore të energjisë atomike që të gjithë kombet të gëzojnë, ose “Atomet për Paqe”.
Pra Atomet të jenë për Paqe në vend të luftës, vdekje. Libri është i ndarë në disa kapituj dhe secili kapitull ka rëndësinë e veçantë studimore. Kështu në kapitullin: “Arma e Kimisë” ku autori shkrin talentin e tij dhe na mëson se pas Luftës së Dytë Botërore, e në momentet kur sapo Lufta e Ftohtë kishte filluar, u zbulua se ish Gjermania Naziste kishte qenë e përgatitur me kohë për përdorimin e armës së kimisë (AK). Rrethanat e krijuara në Luftë ku posedues të AK-së ishin vendet pjesëmarrëse e ndaluan Hitlerin të përdorte këtë armë. Autori Bushati sjellë me fakte dhe argumente shkencore depërtimin dhe përhapjen e tyre në viruse, bakterie, kërpudhash, rikocitesh, të cilat ishin në gjendje lloje të ndryshme epidemish si ethesh, murtaje, plasje etj…
Doktrina e re amerikane vazhdon autori thotë për armën biologjike të mos e përdorin kurrë në luftë edhe nëse kundështari do të përdorë kundër tyre.
Gjuha vete ku dhëmb dhëmbi thotë populli, natyrshëm e lexova me shumë kërshëri dhe vemendje reagimin e një ushtaraku të lartë në detyrë rreth popullit dhe vendbanimeve të Republikës së Kosovës të cilat kanë qenë për Serbët poligoni i parë real për përdorimin e AK-së.
Autori na kthen kujtesën në retrospektivë e konkretisht në demonstratat e vitit 1981dhe ato të shkurtit të viteve 1990. Shqiptarët demonstrues u bënë viktima të terrorit serb.
Disa mbroheshin me shaminë e xhepit, disa kishin të vjella. Prof. Zekeria Cana ndër të tjera në intervistë tha: Nga ajri i Kosovës ndihet vetëm erë gazrash që kanë një dozë të madhe helmi. Shumë prej granatave nuk lëshonin tym, por kishin një lloj helmi dhe mjaft shkatërrues.
Helmet ishin hedhur në spitale, shkolla, shtëpia e kudo. Autori jo vetëm që i sjellë me argumente shkencore rrezikun e madh dhe dëmin global që sjellin, por dhe artistikisht të tërheq me mënyrën e të shkruarit duke përdorur herë pas here metaforat dhe enumeracionin e fakteve. Në Kosovën tonë martire vërtetë u krye një genocid i pashembullt nga ajri toka dhe në kontaktet njerëz me ushtarë nazisë që përdhunonin, vrisnin, torturonin, rrëmbenin njerëz të pafajshëm.
Janë shumë ushtarakë përfshirë dhe gjeneralë me pesë yje që kritikojnë armët kimike dhe përdorimin e bombës atomike.
Autori Bushati na kujton se SHBA-ja përfshiu në një listë 17 vende që kanë programe për armët biologjike. Autori me penën e një mjeshtri ushtarak pas një analize të thukët arrin deri tek Coronavirusi (Covid 19). Me hulumtime shkencore pohon se laboratory Uhan në Kinë është i vetmi Institut i Virologjise me viruse vdekjeprurëse. Politika e lartë amerikane nga Shtëpia e Bardhë ka kritikuar ashpër fshehjen e fakteve dhe fillimet e epidemisë vdekjeprurëse.
Ky libër është ndërtuar me një gjuhë të kthjellët dhe bëhet shumë tërheqës jo vetëm për sjelljen e fakteve me vërtetësi, por dhe i ndërtuar në skema artistike dhe me një gjuhë të zhdërvjellët që personalisht më duket i denjë për të qenë në hierarkinë e shekncës ushtarake të historisë shqiptare.
Natyrshëm këo qëndrime paqësore i mbajnë njerëzit me botë, njerëzit që e duan jetën, por ato bëhen më të besueshme kur autorët e librave janë specialist të fushave dhe e kanë parë vetë terrenin ku kanë marrë pjesë. Autori Bushati të mëson të bësh kujdes rreth kërcënimit në rritje të epidemive virale duke të sjellë një nga citimet më të famshme të mjekësisë moderne. “Në vitin 1967, William H. Stewart, Kirurgu i Përgjithshëm, i cili udhëtoi në Shtëpinë e Bardhë për të dhënë një nga mesazhet më inkurajuese të folur ndonjëherë nga një zyrtar amerikan i shëndetit publik, me citimin: “Është koha për të mbyllur librat mbi sëmundjet infektive, për të shpallur luftën kundër murtajës të fituar dhe për të zhvendosur burimet kombëtare shendetesore në zgjidhje të problemeve të tilla kronike si kanceri dhe sëmundjet e zemrës,” tha Stewart.
Ndërmjet shumë autorë librash, shkencëtarë, pacifistë kemi dhe presidentë që kanë kundërshtuar përdorimin e bombës atomike. Njeri prej tyre është Presidenti Amerikan, Dwight Eisenhower, komandanti i aleatëve në Evropë gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Presidenti e kishte kundërshtuar përdorimin e bombës atomike në Japoni gjatë një takimi të korrikut 1945 me Sekretarin e Luftës Henry Stimson: “Unë I thashë se isha kundër bombës atomike për dy arsye: Së pari, Japonezët ishin gati të dorëzoheshin dhe nuk ishte e nevojshme t’i godisnin me atë gjë të tmerrshme. Së dyti, e urreja të shihja vendin tonë të ishte i pari që përdorte një armë të tillë.”
Libri në disa kapituj me përngjan me vepren “Arti i luftës i Suncit”, e cila është vepra më e madhe mbi teorinë ushtarake, e lënë nga Kina e lashtë,
Aty shtjellohet një sistem i strategjisë dhe taktikës ushtarake dhe i mendimeve filozofike. Ky libër është përkthyer dhe është botuar në 29 gjuhë të botës, dhe është përdorur gjatë luftës së Gjirit në vitin 1991.
Libri i ADM-ve përmbyllet duke shpjeguar se çfarë është terrorizmi, lufta kibernetike e cila që nga njeriu i thjeshtë dhe deri tek shteti jane të prekshëm në ballafaqim me këtë ciklon dhe sunam të kohës… Kjo luftë moderne do të jetë gjatë vazhdon autori dhe me shpenzime marramendëse.
Krimi kibernetik është një dukuri komplekse dhe shumë kërcënues.
Duke përfunduar leximin me shumë kujdes dhe një përqëndrim të posaçëm, pasi siç e thashë qysh në fragmentin e parë nuk janë të natyrës sime profesionale këto lloj librash, por kuptova se libri me artin e tij të rrëfimit më kishte tërhequr shumë, sepse mbi të gjitha mësova dhe si t’i vë në përdorim këto njohuri tejet jetësore.
Libri na mëson se është e rëndesishme të konceptojmë nje arkitekturë globale të sigurisë së informacionit që të marrë në konsideratë brenda saj dimensionin teknik dhe operacional, dimensionin juridik dhe rregullator, dimensionin organizativ dhe ekonomik duke mos harruar dimensionin human.
Dhe këto më lart mësohen vetëm nga specialistë të fushës, nga pacifistë, nga ushtarakë të lartë shqiptar si Gjeneral Asllan Bushati që të mëson si të mbrohemi nga armët vdekjeprurëse bërthamore.

26 dhjetor, 2022
Staten Island, New York