Shkruan:Av. Gëzim Allaraj/

Kryetar i Unionit te Juristeve te Pavarur te Shqipërisë/

Vitet e fundit ajo qe dominon jetën publike te vendit është orientimi i pushtetit ekzekutiv drejt reformave dhe fjala reforme është bere si sinonim i fjalës qeverisje. Le ti marrim si te mirëqena dhe qëllimmira nismat qeveritare për reformën ne drejtësi, ne arsim, ne fushën ekonomike, fiskale etj., por çfarë rezultati japin këto reforma ne konsolidimin e shtetit te se drejtës dhe realizimin e te drejtave te njeriut? Kur vjen puna tek realizimi i te drejtave te njeriut jo vetëm qe nuk punohet, veprohet dhe as promovohen ato por identifikohen dhe konstatohen shkelje shume te renda dhe tjetërsim te plote te lirive dhe te te drejtave te njeriut këto vitet e fundit nga aparati shtetëror. Pushteti ekzekutiv aspak nuk është i fokusuar tek te drejtat e njeriut një nga detyrimet themelore te qeverise se vendit tone si shtet anëtar i OKB-se dhe KE-se. Çdo reforme e cila nuk shkon ne harmoni dhe pajtim me te drejtat universale te njeriut dhe kartat te tjera rregulluese te detyrueshme për tu zbatuar nga qeveritë nuk është demokratike si e tille nuk konsolidon një shtet te se drejtës pra do te jene te dështuara dhe regresive. Forcimi i shtetit duke mos promovuar dhe mos respektuar te drejtat e njeriut çon ne shtetin abuziv te formave te shtetit te provuara nga shoqëritë sidomos shoqëria jone shqiptare e kundërta duke respektuar te drejtat e njeriut dhe realizuar ato praktikisht nga aparati shtetëror konsolidohet shteti i se drejtës pra raporti mes tyre është ne përpjesëtim te drejte. Kësisoj reformat e ndërmarra nga qeveria aktuale jo vetëm qe nuk kane asgjë te përbashkët me te drejtat e njeriut por fatkeqësisht identifikohen dhe konstatohen shkelje me brutale te mundshme te te drejtave te njeriut. Qeveria aktuale ne kundërshtim me te drejtat e njeriut dhe parimet e shtetit te se drejtës është e fokusuar deri ne mase ekstreme represioni dhe dhune ndaj njerëzve vetëm ne vjeljen e detyrimeve te tyre (madje te rritura disa here krahasuar me qeveritë paraardhëse qe nga viti 1990) ndaj shtetit dhe nuk përmbush asnjë detyrim shtetëror karshi tyre ose i përmbush ne mënyre te pjesshme e sporadike edhe pse ato janë te drejta kushtetuese te njohura e garantuara. Te analizosh shkaqet qe vijnë nga mos efikasiteti i organeve te ruajtjes se rendit pra nga mos veprimi i tyre ne sigurimin e jetës se qytetareve kërkon një studim dhe analize te gjate për arsye se mund te dalin dhe shkaqe determinante jashtë vullnetit te subjekteve te policisë se shtetit por gjithsesi jo te justifikueshme por ajo qe rendon pozitën e qeverise është shkelja brutale e te drejtave te njeriut qe vijnë me veprime te drejtpërdrejta nga aktet qeveritare dhe bëhen nga organi me i larte i pushtetit ekzekutiv e ne mënyre kolegjiale. Ne një shtet demokratik qytetaret kanë te drejta qe janë te garantuara ndaj dhe qeveria ka detyrimet e saj për te përmbushur karshi njerëzve pra te drejta dhe detyrime reciproke siç janë parashikuar ne kushtetute e ne fakt te drejtat e njeriut dominojnë frymën dhe pjesë përbërëse te dispozitave kushtetuese, si te tilla duhet te respektohen detyrimisht. Lista e shkeljeve te identifikuara te te drejtave te njeriut e konstatuara nga shume burime por sidomos nga burimet autentike pra aktet qeveritare është e gjate dhe te krijon bindjen e palëkundur se qeveria ne programin e saj ne punën e saj te përditshme ne asnjë axhende nuk ka mbrojtjen e te drejtave te njeriut pasi ka qëllime te tjera, dhe me veprimet e saj dhe haptazi ka shkelur dhe vazhdon te shkele e tjetërsoje  plotësisht te drejtat e njeriut. Disa akte te miratuara dhe te ekzekutuara nga qeveria nëpërmjet aparatit shtetëror kane tjetërsuar plotësisht te drejtat e njeriut dhe ndjeshmëria publike ka qene e papërfillshme për shkak te çështjeve te tjera qe kane zënë, tërhequr opinionin publik sidomos shprehja frazeologjike qeveria po bën “reforma te thella” kjo e përsëritur çdo çast nga qeveritaret. Nga shkeljet deri ne brutalitet te shkaktuara nga aparati shtetëror këto vitet e fundit janë e drejta për një nivel jetese te mjaftueshme, e drejta e pronës dhe e drejta për mos diskriminim, si te drejta themelore te njeriut.

Çdo qeveri duhet te trajtoje me shume seriozitet te drejtat e njeriut dhe ne çdo rrethane duhet tu paraprije situatave politike, ekonomike, sociale madje dhe nga forcat madhore te mos cenohen te drejtat e njeriut dhe vete ajo te respektoje ne mënyre optimale ato gjate qeverisjes nga reformat qe ndërmerr te çdo karakteri qofshin.

Qeveria nuk ka respektuar te drejtën për një nivel jetese te mjaftueshme por ka shkelur këtë parim ne shume aspekte e ne mënyre te vazhdueshme e drejte e garantuar ne DUDNJ ne te cilën parashikohet se: “…çdo person ka te drejtën e punës,…te mbrohet nga papunësia, te drejtën për sigurim shoqërore ne rast papunësie (te paguar nga shteti), te drejtën për trajtim social dhe mjekësor dhe te drejtën kryesore pra për një nivel jetese te mjaftueshme…”. Qeveria jo vetëm nuk i ka respektuar këto te drejta njerëzore, por i ka shkelur brutalisht.

Anëtaret e KM-ve publikisht kane deklaruar se “… Ne nuk kemi detyrim t’iu gjejmë pune njerëzve…” dhe praktikisht është përkeqësuar masivisht e drejta për punësimin e njerëzve. Gjithashtu njerëzit nuk janë te mbrojtur nga papunësia, nuk trajtohen me asistence te posaçme te papunët dhe askujt nuk i paguan shteti sigurimet shoqërore ne rast papunësie. Është shume e cenuar e drejta për pension deri ne pamundësi te përfitimit te pensionit nga shume individëve për shkak te zvarritjeve rraskapitëse shtetërore dhe nga ato pensioniste qe kane përfituar e drejta për nivel jetese te mjaftueshme është plotësisht e tjetërsueshme.  Edhe tek familjet qe trajtohen me ndihme ekonomike ne masën 15 dollarë/muaj për person e drejta për nivel jetese te mjaftueshme është e tjetërsuar plotësisht. Pra aparati shtetëror duke vepruar ne këtë mënyre nuk bën gje tjetër por trajton ne mënyrë çnjerëzorë te gjitha ata individë e familje qe u shkelet e drejta për nivel jetese te mjaftueshme. Dhe pse vjen, ndodh, ky tjetërsim çnjerëzor ndaj pjesës dërrmuese te popullsisë?

Destinacioni i parasë publike nëpërmjet akteve qeveritare, tenderimeve prokurimeve publike dhe sidomos partneritetit publik-privat është për një pakice njerëzish, shpërndarja e parave publike qe vijnë nga menaxhimi publik i gjithanshëm nuk shpërndahet ne mënyre te gjithanshme te drejte dhe te shkoje dhe tek njerëzit qe identifikohen qe u shkelet e drejta për një nivel jetese te mjaftueshme.

E gjitha politika aktuale ekzekutive është e tille trajton ne mënyre çnjerëzorë shtresën e varfër, mashtron dhe mban ne stanjacion shtresën e mesme ne shkelje flagrante te te drejtave te njeriut dhe me ane te kompanive private te tyre me akte qeveritare përvetësojnë, plaçkitin pasuritë shtetërore, publike, kombëtare ne emër te “interesit publik” e “punëve publike” duke krijuar një shtrese te pasurish nëpërmjet formës dhe mënyrës plaçkitëse te pasurisë shtetërore, shoqërore e kombëtare dhe jo nga konkurrenca e lire e tregut.

Interesi publik i këtij lloji punimet publike apo nismat publike asnjëherë nuk duhet te cenoje te drejtën për një nivel jetese te mjaftueshme qofte dhe te një qytetari te vetëm te vendit. Gjithsecili duhet trajtuar me dinjitet kushdo qoftë. Një tjetër e drejte e shkelur ne mënyre po brutale është e drejta e pronës e provuar nga akte qeveritare dhe burime te tjera si mediatike, gjyqësore etj. Me dhjetëra e qindra familjeve u shkatërrohen shtëpitë përsëri për interes publik. Me dhjetëra e qindra familje ne Tirane, Vlore, Fier, kohet e fundit janë nxjerre ne rruge nga VKM-te.

Këto familje gëzojnë te drejtën e pronësisë dhjetëra apo qindra vjeçare dhe ne shkelje te te se drejtës themelore te njeriut te garantuar u prishen banesat përkundrejt një shpërblimi te papërfillshëm pra bëhen te pastrehe. Sipas DUDNJ shteti duhet te strehoje te pastrehët jo te beje te vetestrehuarit te pastrehe. A ka tjetërsim me te madh te se drejtës se njeriut! Ne kushtetute është e garantuar e drejta e pronës dhe lejohet shpronësimi vetëm për interes publik përkundrejt një shpërblimi te drejte. Shpërblim i drejte do te thotë:

Përpara se ti prishet banesa dikujt ti jepen aq pará minimalisht sa te blejë një shtëpi me te njëjtat kushte afërsisht ne te njëjtën zone kadastrale pa llogaritur situacione te tjera ekonomike perspektive.

Pra edhe këtu fshihen interesa private vendimmarrëse ne emër te interesit publik.

Gjithsesi interesi publik, punët publike, kur e kërkojnë vërtet nevojat e qytetit me shume njerëzve duhen kryer por me pare duhen kryer një shpërblim i drejte e pra një trajtim njerëzor i garantuar.

Edhe ne Gjykata këto çështje nuk janë trajtuar njësoj ndaj duhet përmirësuar këto praktika dhe trajtuar me drejtësi njerëzit para se qeveria ti nxjerre ne rruge.

Shkelje te renda e zvarritje ka ne te drejtën për regjistrimin e pronës. Nëse do te identifikoja disa institucione ku ka shkelje te renda te procedimit administrativ është: Institucioni i Sigurimeve Shoqërore, Institucioni i Regjistrimit te Pronave dhe Agjencia e Trajtimit te
ish-pronareve qe kane detyrime ligjore te veprojnë brenda disa afateve nga 30-45 dite, patjetër duhet t’ju jepen përgjigje zyrtare qytetareve për kërkesat e tyre, ndaj duhet trajtuar me seriozitet nga organet eprorë shtetërore. Afatet shkelen nga këto agjenci qeveritare dhe zvarritje janë deri disa vjeçare dhe çuditërisht ekzekutivi kritikon zvarritjet ne Gjyqësor ku ne fakt ka zvarritje për shkak te respektimit te procedurës dhe te fluksit te çështjeve.

Një tjetër e drejte e identifikuar e shkelur rende është e drejta për mosdiskriminim.

Diskriminimi vjen kryesisht për shkak te bindjeve politike, te gjendjes ekonomike, te origjinës familjare e krahinore, si pasoje e te cilit vijnë largime masive nga puna, cenohet barazia për individët për tu caktuar ne funksione publike etj. Nga kjo qeverisje nga te dhënat zyrtare janë larguar mbi 30 mije te punësuar ne sektorin shtetëror me gjithë shoqëritë anonime ku shteti ka aksione. Çuarja para Gjykatës e gjithë shkeljeve te lartpërmendura është mjeti i fundit përderisa te fitohet këto te drejta demi është i madh dhe i parikuperueshëm dhe vuajtjet njerëzore te ndjeshme dhe te pajustifikuara.

Pra këto “reforma te thella” te ndjeshme nga qeveria kane tjetërsuar pra shkelur po thelle te drejtat e njeriut ne vendin tone, prandaj duhet ndërmarrë iniciativa dhe nisma publike e ligjore e veprime te gjithanshme nga OJF-te, media dhe vete qeveritaret, për te cilët vlen kjo thënie nga Bastiat: “Ah ju krijesa varfanjake! Ju qe mendoni se jeni aq te mëdhenj! Ju qe gjykoni se njerëzimi është i vogël! Ju qe dëshironi te reformoni gjithçka! Pse nuk reformoni vetveten? Kjo detyre do te ishte me se e mjaftueshme.”

Reforma ne Drejtësi duhet te filloje duke filluar nga qeveria ne promovimin dhe respektimin e te drejtave te njeriut qe janë te përkeqësuara, te tjetërsuara deri ne mënyre çnjerëzore.

Për te rivendosur te drejtat e shkelura dhe përmirësuar ato vazhdimisht sipas parashikimeve kushtetuese e akteve përkatëse ndërkombëtare duhet te shkurtojmë masën plaçkitëse te qeveritareve te papërgjegjshëm, çnjerëzor, qe te triumfojnë liritë dhe te drejtat e njeriut te cilat do te sjellin një shoqëri me te drejte dhe konsolidimin e Shtetit te se Drejtës.