Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Reportazh nga trojet shqiptare:” Çamëria, dikur flitej dhe këndohej vetëm shqip – sot të merr malli të gjeshë një shqiptar”

by

Në fshatrat e Çamërisë, qendërat kryesore, qyteteve të cilat janë të “rreshtuara” për rreth kufirit, por edhe pak më në thellësi, të Greqisë veriperindimore, janë të rrethuara nga fshatra me emra krejt shqiptarë. Aty thuhet se në shtëpi të vjetrit flasin ende shqip, ndërsa ti je vizitor dhe të bie që veshi të dëgjon të flitet shqip, aty të duket vetja se je në ndonjë zonë të jugut të Shqipërisë./

Nga Gumenica Beqir SINA/

GUMENICE : Arvanitët në Greqi gjenden të vendosur aty ku janë zonat shumë pjellore, jo baltore dhe aty ku janë zonat e antikitetit grek , thonë studiuesit, duke shtuar se ata janë aty dhe dallohen nga zakonet,  veshjet tradicionale e burrave , fustanella dhe vallëja kombëtare, e cila kulmon me – vallen muzikën krahinës së Çamërisë.

Gjatë vizitës time në fshatrat e Çamërisë, më bëri shumë përshtypje se qendërat kryesore, qyteteve të cilat janë të “rreshtuara” për rreth kufirit, por edhe pak më në thellësi, të Greqisë veriperindimore, janë të rrethuara nga fshatra me emra krejt shqiptarë. Aty thuhet se në shtëpi të vjetrit flasin ende shqip, ndërsa ti je vizitor dhe të bie që veshi të dëgjon të flitet shqip, aty të duket vetja se je në ndonjë zonë të jugut të Shqipërisë.

Këto janë qytetet dikur shqiptare të tilla si : Gumenica, e cila ishte e rrethuar nga emra fshatrash shqiptarë, nga Dushku, Grikohori, Salicaj, sikurse është dhe Paramithia, me Globoçarin, Skupica, Sharati, ndërsa Margëlliçi është i rrethuara nga Luarati, Karbunari, dhe Margariti, kurse Filati, nga Shqetaqri, Spatari, dhe Çifligu, Janina nga Koska dhe deri tek një shesh me varrin e Ali Pashë Tepelenës, dhe kështu me rradhë vjen Preveza, por edhe Arta e cila ka në mes të saj Kalanë e Artës e ndërtuar sipas stilit iliro-dardan në shekullin e 13-të, ku një urë e lashtë është përmbi lumë është e ndërtuar si urat e lashtësisë në Shqipëri, ajo e Mesit në Shkodër apo ajo Ura e Hijes së Metës në Gjakovë.

Në ndërkohë të vizitosh cilindo nga këto fshatra, të Greqisë veriperindimore, kur bie darka dhe burrat e fshatit mblidhen në kafenet, dëgjon se shumë të moshuar flasin në mes vetit vetëm gjuhën arvanite-arbërore, pra një shqipe kjo, karakteristike, e kësaj zone – një shqipe që është mjaft e ngjashme me atë të shqiptarëve të vjetër nga këto zona, shqipe, që ka mbetur ashtu “gjysma – gjysma” e pa ruajtur dhe e pa  kultivuar, nga këta banorë bujarë dhe fisnik.

Por se ngaqë largimi i shqiptarëve por edhe asimlimi i “detyryeshem” i tyre, sidmos nga politika ultranacionaliste greke, e ndjekur në mes shekullin e 20-të, ndaj popullsisë autoktone shqiptare duke përfituar edhe prej sundimit komunsit në Shqipëri, ka bërë atë që në këto zona të mos gjeshë më “shqiptarë”, sado që mund t’i kërkosh të bisedosh me ata të mos origjnën e tyre,

Mbasi për fat të keq edhe ndonjë që ka mbetur, ka frikë të fasë shqip dhe të paraqitet si shqiptarë, kjo ka ardhur ngaqë nga kësaj popullsie është ushtruar repression madh dhe ka “një presekutim” të fshehtë që të kujton kohën e përdjekjes në Shqipëri.

Aqsa duhet thënë se në çdo fshat të kësaj zone gjenë shumë pak për të mos thënë aspak, shqiptarë sidomos atyre  të fesë muslimane, të cilët ishin Çamët. Por, edhe Shqiptarët ortodoks që janë banorët e kësaj zone, dhe kan marrë tokat dhe pronat në përdorim dhe jo me tapi, nuk “pranojnë” në asnjë mënyrë të flasin shqip. Bile, kur ti i afrohesh ndonjërit prej tyre dhe i flet ship ata të largohen gjithë frikë, njësojë si në kohën e rregjimit komunist në Shqipëri. kur çamët kishin frikë të deklaroheshin se ishin nga Çamëria.

Një grua shqiptare, nga zonat e jugut të Shqipërisë, e cila punonte në një familje të këtyre fshatrave( emrin dhe fshatin nuk e tregojë sepse ajo i trembej “rrezikut” që sillte) më tregojë se në fikun e shtëpisë, ku ajo ishte e punësuar, kishte gjetur në një pllak drrase të gëdhendura emrat e një çifti shqiptar myslyman – çamë.

Por, sipas studiuesve të çështjes Çame, thuhet se :”Arvanitët ortodoks dhe arvanitët myslimanë (çamët), përbëjnë në vetvete një popoull me një origjinë të përbashkët – Pellazgët e lashtë që i bie se  janë shqiptarët e sotëm” thonë ata.

Të cilët kan gjuhën dhe kulturën e arvanitëve – shqiptarë, por që egzistenca e këtij populli të harruar dhe e lënë pasëdore në drejtim të trashgëmnisë së tyre, si nga sundimi gjysmë shekullor i Enver Hoxhës, dhe atë që është bërë fare shumë pak për ta,  gjatë këtyre 23 vjetëve prej nga koha që ai rregjim u rrëzua, ngelen përsëri sot e kësaj dite “shqiptarët e harruar” e lënë pas dore.Vetëm në kuadrin e një “Traktati Miqësie” me shtetin grek të arritur nga ish Presidenti Berisha,  cili bëri të vetmin hap për hapjen e kësaj çështje mas 50 vjetëve

Asimilmi dhe “harresa” mendohet se ka ardhur edhe ngaqë se ata mund të humbasin përkrahjen e shtetit grek dhe politikave kulturore për minoritetet, megjithëse, arvanitët e quajnë veten autoktonë në Greqi dhe kjo është një pyetje që lë shumë për të diskutuar, dhe që politika e sotme shqiptare mban një barrë të rëndë për t’a zgjidhur atë sidomos kur bie fjala simbas ligjeve dhe koneventave ndërkombëtare.

Megjithëse, nuk a asgjë zyrtare dhe studim të mirëfilltë, por kan mbetur  vetëm shkrime dhe disa reportazhe prej Edit Durhamit, disa studiesve , historianëve dhe gaeztarve e shkrimtarëve shqiptarë, të dekadave të fundit dhe disa dokumenare nga Çamëria, për të treguar se sa shqiptarë ka mbetur në këto zona dhe se sa shqiptare janë këto zona, ka edhe fakte të tilla që mund të tregojnë si ky fakt që mësova gjatë vizitës ime në Çamëri.

Një shqiptarë që kishte emigruar në Gumenicë në vitin 1990, kur u rrëzua komunizimi në Shqipëri, në kushte anonime, tregon se :” Kur u largova nga Shqipëria, dhe u vendosa në Gumenicë, u strehova tek një shtëpi dy katëshe, karakteristike të këtij qyteti që ngjason shumë me Sarandën. Flija,thotë ai në katin e dytë sepse kati i pare ishte dyqan që mblidhte qumështin e mëngjesit, të fshatarve për rreth qytetit të Gumenicës, dhe prodhimeve të fshatit. Të neseremen që isha arratisur nga Shqipëria, fillova të dyshojë, me vetveten nëse e kisha “kaluar kufirin” apo jo!? sepse çdo mëngjes ata flisnin shqip me njeri tjetrin duke bërë pazarin. Por më ka çuditur fakti se as sot e kësaj dite nuk e di se çfarë u bë me këta fshatar, dhe se çfarë ka ndodhur sepse mbas 1993 kur dhe erdhën me shumicë shqiptarët nga Shqipëria, asnjeri prej këtyre, fshatarve kur sillte qumështin dhe prodhimet që kishte mbledhur, nuk fliste më shqip……”.

Dhe kjo më sqaron ai me keqërdhje, ka ardhur si pasojë e asaj poliitike që ka ndjekur “politika dhe shteti grek ndaj atyre shqiptarve, e cila ka qenë konstante……dhe e pa ndryshuar që i ka çuar shqiptarët drejt asimlimit dhe largimit nga këto troje që dikur ishin vetëm shqiptare, por që sot të merr malli të gjeshë një shqiptar.

 

Voskopoja, “Viena” Shqiptare, shtëpia e diturisë dhe “Shtëpia e Duarve të Arta”

by

Nga Korça Beqir Sina/

VOSKOPOJE : Gjatë këtyre ditëve të kësaj vjeshte “pranverore” në udhëtimin tim të gjatë nëpër trojet shqiptare – në Shqipëri, rasti e solli të viizitoj qytetin e “serenadave”  Korçën, e cila gjendet në skajin juglindor të mëmëdhehut të shqiptarëve – Shqipërisë. Një miku im më tha se  “nuk ke parë asgjeë në se shkon në Korçë dhe lë  pa vizituar Voskopojën – qoftë dhe disa orë”. Mbasi sipas tij ky është vendi që i ka dhënë kryeqendrës së juglindjes themeluesit e tij, ndërsa vetë jeton mes të shkuarës së bazilikave dhe kishave magjepëse, shtëpive karakteristike, rrugëve me kalldrëm por dhe një klime të rrallë, që do ta dëshironte çdokush. Sidomos ne që vijmë nga Amerika, dhe e kemi ëndërr një klimë të këtillë kaq të pastër….. 

“Voskopoja, sipas një djali të ri, banorë i këtij fshati, i cili mori rolin e ciceronit, dukë më shpjegur gjithëçka,  thotë se ka ndryshuar shumë, dhe sidomos kur flitet per dekadën e fundit, nga invistetimet që janë bërë nga ish- pushteti qëndror, fondet e ndryshme, të të huajve por edhe vendasit dhe kurbetçinjët të cilët fitimet e tyre i kanë “hedhur” në zhvillimin e këtij fshati alpin që ngjason shumë me bukuritë e rralla të Austrisë, Insburgut, Tirolit, Gracit dhe të tjera.”

 Vizitën në Voskopojë e filluam nga zyra e komunës, ku Kryetari i komunës, zoti Nexhip Bacelli, na priti me plotë respect. Ai tregon se Voskopoja popullohet me rreth 1 mijë banorë, ndërsa fundjava duket se është dhe më e begata pasi më shumë se 300 shtretër të hoteleve dhe turizmi familjar, ka bërë që të zihen nga vizitorët e shumtë që adhurojnë turizmin malor.”Këtë verë tha zoti Bacelli, Voskopojën e kanë vizituar deri tani afro 100 mijë turistë të huaj dhe vendas”

 Kryetari i komunës, zoti Nexhip Bacelli, foli edhe për investimet, të cilat gjatë këtij viti kanë qenë të shumta, ndërsa pas përfundimit të rrugës Korçë-Voskopojë, tha ai tani kemi filluar shtrimin me kalldrëm të rrugëve të qëndrës dhe instalimin e ndriçimit,

 “Ne po kujdesemi për ambientin dhe rregullin e një pastërtie të dëshirueshme nga të gjithë, duke u treguar tejet të kujdesshëm në ndërtimet, që janë të vrullshme, sidomos në këto vitet e fundit.” thotë zoti Bacelli.

 Ndërsa, kaloi kalldrëmeve të rrugëve të Voskopojës, të kënaq aroma e likove të reçelit të ftoit dhe kumbullave, që gratë e fshatit ziejnë së bashku shtëpi më shtëpi….

 Rrugë me emra te Kujteses se Voskopojes…

Voskopoja,  është e mahnitëshme çdo gjë është ndërtuar si në fshatrat alpine. Rrugët janë me sinjalistikë dhe me emra. Voskopja dikur ka qenë një qendër e rëndësishme e Shqipërisë, sot vjen ndryshe me rrugët e tij karakteristike të cilat mbajnë emërtimet e vendosura. Një nismë e veçantë kjo nga komuna, për të mos lënë pas edhe 8 nga 26 kishat e dikurshme.

Të habit fakti se janë më shumë se 14 rrugë që kanë emërtime të figurave të njohura të kujtesës voskopojare. Rruga e vëllezërve Zografi, rruga e David Selenicës, Teodor Kavaljoti etj. Janë shumë por të shoqëruara me sinjalistikën bashkëkohore bëhen edhe më intriguese.

Në këtë vend mes sfidës së historisë dhe rikthimit të një qendre të rëndësishme si shekuj më pare, nuk mund të humbasësh. Rrugët janë ato që të çojnë padyshim në zemër të tij. Por nëse ato shoqërohen me emërtesa që vijnë nga e shkuara e ndritur, çdo ecje në këto kalldrëme të hijshme bëhet gati gati e paharrueshme.

 Historia trashëgimnia natyrore dhe kulturore

 Voskopoja ndodhet rreth 21 kilometra larg Korçës ka pasur lulëzimin e saj në fillimim të shekullit të 18-të kohë në të cilën u ndërtua Akademia e re, biblioteka, shtypshkronja, një spital, një azil për të varfrit etj.Voskopoja ka qenë një vatër e rëndësishme kulturore jo vetëm për Ballkanin, por dhe me gjërë. Shkollate këtij qyteti, biblotekat dhe shtypshkronja ishin institucione të rëndësishme dhe me njohje të gjerë në atë kohë.

Sipas studiesve “Akademia e re” e Voskopojës zinte në atë kohë vendin e dytë në perenadorinë osmane. Ajo I takon viti 1760 dhe në të mësoheshin të gjitha shkencat , ndërkohë që një ndihmë të madhe për themelimin e saj dhe edhe gjuhëtari Kavalioti.

Fshati është bërë I njohur për qytetërimin e tij shumëshekullor, pesiazhin mahnitës, kishat dhe afresket e shumta të cilat bartin në vetvete një trashgimni të çmuar kulturore si dhe dallohet për p[nimet e dorës nga gratë , qendisjet dhe trikotet e leshit me shtiza, ushqimet e gatimet tradicionale të Voskopojës.

Punishtia e “Dorë artave” grave të fshatit, është një vend ku gratë artizane mund të shpalosin talentin e tyre në drejtim të prodhimeve të punëve me dorë dhe gjallërojnë aspekte të traditës dhe kulturës.

Me të cilat Voskopoja tashmë ka bërë një indentitet të plotë të njohur edhe në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar.Voskopoja, kështu është një nga pikat e rëndësishme turistike dhe kulturoretë Korçës. Pozicioni i favorshëm gjeografik, peizazhi përherë mbresëlënës në të gjitha stinët nuk mund të marrin kuptim pa historinë gati legjendare të këtij qyteti të dikurshëm. Voskopoja mendohet të jetë themeluar rreth shekullit të XIV.

Kulmin e lulëzimit të saj e arriti në shekullin XVIII periudhë që pati dhe zhvillimin më të madh tregtar dhe kulturor. Gjatë kësaj kohe ajo renditet si qyteti i dytë më i madh i Perandorisë Otomane pas Stambollit, tregojnë dokumentet e kohës.

Pikërisht në këtë periudhë në të numëroheshin rreth 50 mijë banorë, ndërsa numëroheshin 26 kisha nga të cilat sot kanë mbetur vetëm 8. Qyteti ishte formatuar me rrugë me kalldrëme, trotuare dhe kanalizime. Tregtarët voskopolitë, siç thirreshin asokohe, frekuentonin tregjet e qendrave kryesore të Ballkanit dhe Evropës.

Teodor Kavaljoti, Sevasti Leontiadhi, Mihal Gora, Grigor Moskopoliti janë disa nga personalitetet e shquara të Voskopojës të shekullit XVIII. Fundi i shkëlqimit të saj erdhi së bashku me shkatërrimin total të qytetit gjatë viteve 1769, 1772 e 1789. Por goditjen përfundimtare Voskopoja e mori në vitin 1916 gjatë Luftës së Parë Botërore. Që atëherë ajo pësoi një transformin të dhimbshëm duke u kthyer në një fshat me pak rëndësi nga ana ekonomike.

 Voskopoja, një qytet me shumë famë në mesjete sot është një fshat me 24 kisha. Shumë pasuri ndodhen në këto kisha të dëmtuara rëndë gjatë kohërave, por dëmtimin më të madh e përjetuan gjatë periudhes komuniste, ku Enver Hoxha, i kthue për 45 vjet në depo patatesh dhe prodhimesh të tjera.
Voskopoja është vendbanim shqiptar që ndodhet rreth 21 km larg nga qyteti i Korçës mbi një pllajë 1160 metra mbi nivelin e detit. Voskopoja është një vendbanimmesjetar i hershëm që daton prej vitit 1330. Nga Shën Prodhomi hapet para vizitorit një pamje e mahnitshme nga duken majat e Lënies dhe Ostrovica, me një lartësi prej 2246 metra. Lulëzimin më të madh Voskopoja e ka pasur në vitin 1764, atëherë kur popullsia e saj arriti në rreth 30 mijë banorë. 
Në atë periudhë kishte 25 kisha me afreske nga më të lakmuarat, ndërsa tani nuk kanë mbetur më shumë se 8 kisha. Në të njëjtën periudhë në këtë qytetërim ka pasur Akademi, Bibliotekë, Shtypshkronjë, 1720, artizanat të zhvilluar e tekstile dhe shërbeu si urë lidhëse jo vetëm brenda vendit, por edhe midis vendeve fqinje Greqi e Turqi. 
Shkatërrimin e parë e ka pasur në vitin 1769, të dytin më 1789 dhe të tretin në 1916. Voskopoja ruan vlera të mëdha të artit mesjetar. Zhvillimi në Voskopojë i profesioneve të zejeve të kohës së vet u bë një nxitës real konkurencë në të gjithë Ballkanin duke dhënë shenjat e para të një kulturë paraindustriale që do të sillte padyshim një zhvillim parakapitalist të domosdoshëm për zhvillimin e rajonit. 
Mallrat që prodhoheshin në Voskopojë kanë qenë të famshme dhe ndonjëherë për t’u dalluar mbanin të gdhendur shqiponjën siç ndodhte me sënduqet Sipas Aurel Plasarit, “Në qytet kishte 14 korporata. “Mund të themi pa e zmadhuar, se historia e qytetit është historia e korporatave të saj”. Në një studim gjeografik të botuar në Vjenë nën kujdesin e Daniel Jeronomakut dhe Gregor Jerodjakut pohoet se voskopojarët qenë grupuar në 14 korporata, që përfaqësonin kategoritë e mëdha industriale dhe tregtare; interesante është vërejtja e tyre: “me një fjalë ekziston në Turqi një qytet i pajisur me gjithë sa është pajisur një qytet europian” Por duke pasur parasysh se në Perandorinë otomane, profesioni i tregtarit ishte një profesion të krishterësh dhe ebrenjsh është e kuptueshme që paria e qytetit ishte një pari e krishterë. Elementi më i çuditshëm i Voskopojës ishte standarti demokratik i administrimit. Ajo drejtohej nga borgjezia tregtare dhe zejtare në mënyrë të pavarur nga Porta e Lartë nëpërmjet parimit të votimit. Këtë e konstatojnë shumë studiues të huaj (të cilat citohen edhe në librin “Historia e Perandorisë Osmane” nën drejtimin e Robert Mantranit, f. 314) Voskopoja ishte një qytet autonom brenda Perandorisë Otomane i përbërë nga shqiptarët, grekët dhe vllehët. Po ti referohemi referimeve të studiuesit Aurel Plasari, “Voskopoja nuk ekzistonte as në Suret Defter-in e Sanxhakut Arvanid”,. Nuk përjashtohet mundësia që Voskopoja të jetë trajtuar prej autoriteteve osmane “jashtë Shqipërisë”; rast i ngjashëm do të ishte ai i vilajetit të Përmetit, i vënë në dukje nga vetë Inalciku: ky vilajet “iu dha si shtojcë Jakub Beut, të birit të Teodor Muzakës” dhe si i tillë, “kjo krahinë konsiderohej jashtë Shqipërisë”. i cili i përckton Voskopojën si një qytet “jashtë pushtetit të Portës” i cili në fakt ishte një “qytet tentakular në kuptimin e plotë të fjalës” i cili tërhiqte rreth vetes gjithë sa i vlente: tregtarë, afaristë, intelektualë të kohës, rini të fshatrave”. 
Ky është fakti më kuptimplotë që Voskopoja ishte shqiptare sepse duke qenë një qytet tentakular që thithte mes trojeve shqiptare një popullsi prej dhjetra mijë banorësh, kuptohet që elementi joshqiptar nuk mund të ishte kurrë minorancë. Po ti referohemi dy kronikanëve të besueshëm të kohës, historianit Peyfuss dhe konsullit francez në Perandorinë Otomane, Pouqueville, përcaktimi i popullsisë shkon nga 20.000 në 40,000 banorë madje deri në 60,000 banorë. Po t’i referohemi përsëri Plasarit, mbi hiearkinë urbane të popullsisë, dhe rregullave themeluese të qytetit, sipas studiuesit K.H. Skënderes rritja e popullisë solli krijimin e lagjeve të reja e që përbëheshin nga banorë themelues e të ardhur. 
Patriarkati i vendasve, koxhobashët (paria korporative e banorëve të vjetër) kishin përcaktuar disa rregulla të vështira integrimi për të ardhurit e rinj por duke pasur parasysh numrin e popullsisë dhe rolin tentakular të qytetit është e kuptueshme që kemi të bëjmë me një qytet me mazhorancë shqiptare, fakt i mohuar nga shumë studiues grekë dhe rumunë por jo europianë perëndimorë të kohës. Prof. Aleks Buda shprehet “unë nuk ngurroj ta quaj këtë epokë dhe këtë lëvizje që na jep Voskopoja në fund të shek. XVIII Iluminizëm i hershëm dhe një stad që nuk do të thotë ende rilindje kombëtare, qoftë edhe vetëm në fillimet e saj, por që e përgatit atë me siguri”. 
Sipas Robert Elsie “Akademia e Re ose Hellênikon Frontistêrion ishte një qendër e dijes e themeluar më 1744, e ngjashme me akademitë që dihet se kanë qenë në Bukuresht, Jash, Konstantinopojë, Mecovë, Janinë, në Malin Atos dhe Patmos”. Akademia e Re, Biblioteka dhe e vetmja Shtypshkronjë e Perandorisë së asaj kohe, ka qenë një trekëndësh kulturor unikal në Ballkanin e mesit të shekullit XVIII. Për aq kohë sa Voskopoja lulëzoi, një numër shumë i madh të rinjsh shqiptar, grekë dhe vlleh u shkolluan dhe formuan një identitet europian të mbrujtur me idetë iluministe të dijeve pozitiviste. 
“Diplomantët e atyshëm e siguronin me lehtësi hyrjen në universitetet e kryeqyteteve europiane, kryesisht studimet si mësues, doktorë, ekonomistë, filozofë dhe juristë.” Arti dhe kultura patën një zhvillim të paparashikuar duke e kthyer Shqipërinë në një far që ndriçonte të gjithë Ballkanin otoman. David Selenica, ka qenë artisti më influent i Rilindjes së të gjithë artit ballkanik dhe ndikimi i tij u ndje në të gjithë artin ortodoks të Ballkanit sepse ai dha shenjat e para të kapërcimit të klisheve të pikturës zyrtare të Malit Athos (qëndra e ortodoksisë kishtare të kohës). Në fakt shqiptarët e njohin David Selenicën si piktorin e filmit “Kohë e largët” që e helmoi Mirush Kabashi eremit. 
Por pika më e fortë dhe njëkohësisht më e dobët e Voskopojës ka qenë pa dyshim shtypshkronja e saj. Po ti referohemi studiuesit të mirënjohur Bernard Lewis (“Islami dhe Perëndimi”, f.49), shtypshkronja e Voskopjës ishte e vetmja në të gjithë Perandorinë Otomane sepse shtypshkronja tjetër e Stambollit që u hap nga Said Mehmet Efendiu në 1727, 7 vjet pas Voskopojës, u mbyll që në 1740. Nga të dhënat e copëtuara dhe të keqpërdorura që vijnë sot, rezulton se Voskopoja po projektonte për të parën herë krijimin e një gjuhe të shkruar shqipe. Teodor Kavaljoti (1710 – 11 gusht 1789) ishte shqiptar me origjinë nga Kavaja (siç i referohet prof. Dhimitër Shuteriqi dëshmisë që vjen nga i biri i tij, Anastas Kavaljoti, të cilit i referohet studjuesi i shek. XIX Gjergji Roza), përgatiti të parin alfabet shqip dhe shkroi traktate si “Logjika” (1749), “Frika” (1752) dhe “Metafizika” që janë zhdukur përgjithmonë. “Po t’i referohemi filologu gjerman Von Hahn (Lexicon Tetraglossan), Kavaljoti kishte shpikur një alphabet gërmat e të cilit i cili mund të identifikoheshin si si “analoge me ato të glagolitishtes ilire” (Shqiptarët – Historia e popullit shqiptar nga lashtësia deri në ditët e sotme, Edwin Jacques, f. 315). Ky alfabet që është zhdukur në rrënojat e Voskopojës (apo mbahet i fshehur në ndonjë arkiv grek apo rumun), u kurorëzua me aktin më të rëndësishëm të kohës së vet: përkthimin e të parës Dhjatë të Re nga gjuha greke në gjuhën shqipe (G. Von Hanh v.II, f.320). 
Sipas Prof. Dhimitër Shuteriqi, “Kavaljoti u shqua si perkrahes i ideve iluministe dhe shkroi nje sere veprash, qe per fat te keq jane zhdukur, ku shpreh pikpamjet e veta filozofike. i paisur me kulture te gjere ai u be udheheqesi i levizjes kulturore jo vetem ne Voskopoje por edhe ne krahinat e tjera te Shqiperise se Mesme e te Jugut. Ai eshte nje nga dijetaret shqiptare te kohes qe beri perpjekje per t’i dhene kishes ortodokse te Shqiperise nje karakter shqiptar. Vete Kavaljoti per kete qellim, sikurse thuhet, ndermori perkthimin e ““Dhjates se re” ne shqip”. Gjithashtu edhe Zëvendësrekori i Akademisë së Re, në vitin 1762, Grigor Voskopojari (nga Berati që ka vdekur në 1772), kishte përfunduar shqipërimin e të dyja Dhiatave (të së Vjetrës e të së Resë). “Ishte ky një aksion shumë i madh, që kishte të bënte me përkthimin në gjuhën e vendit të librave bazë të kishës. Liturgjia në kisha pjesërisht thuhej me kohë edhe në shqip. Kjo vazhdoi edhe në shek. XVIII, edhe më pas. Në procesin mësimor të shkollës së drejtuar nga kleri hynte dhe shqipja, së pari përmes teksteve fetare, që zinin vendin më të madh në programet, por edhe përmes lëndëve të tjera. Në tekstin e Theodhor Bogomilit (njohur më shumë si Anonimi i Elbasanit), i shek. XVII, përfshihet edhe një predikim i lirë fetar. Dhaskal Tod’hri na ka lënë edhe një fabul të shqipëruar të Ezopit. Edhe Kostë Ikonomi hartoi tekste tri gjuhësh (në greqishte të vjetër, në atë të re dhe në shqip). Këto tekste i ka përdorur edhe mësuesi vithkuqar Kostë Cepi (shek. XVIII-XIX), prej të cilit i njohim të kopjuara. Ai ka dhënë mësim jo vetëm në vendlindje, por edhe në Elbasan e gjetiu.” Grigor Voskopojari shkruante me një alfabet origjinal, si edhe Bogomili, që e kishte shpikur vetë për shqipen që shkroi. Të njëjtën gjë bëri edhe Dhaskal Todri, ndofta nën ndikimin e Bogomilit, por edhe të Grigorit, të cilin e pati mësues në Voskopojë. Edhe ky përdori një alfabet origjinal, që e shpiku vetë e që u përhap edhe në njerëz të tjerë në Elbasan.”
Kështu, Voskopoja ishte edhe qendër e lëvrimit të shqipes. Këtë gjuhë nuk e shkruanin vetëm Kavaljoti, Adam Haxhiu dhe Grigori, por edhe të tjerë, duke arritur të shqipëroheshin Dhiatat në atë qytet, të përdorej jo vetëm alfabeti grek, por edhe një alfabet i krijuar posaçërisht për shqipen. Kjo do të shërbente pikërisht si bazë për krijimin e identitetit shqiptar dhe bazën për kalimin nga një identitet protonacional drejt një identiteti nacional dhe që do të ndikonte në krijimin e nacionalizmit shqiptar para grekëve, serbëvve dhe bullgarëve. Voskopoja po kthehej kështu pak nga pak në një fanar ndriçues dhe orientues drejt nacionalizmit dhe pavarësisë shqiptare jo vetëm nga Perandoria por edhe nga Patriarkana Helene e Stambollit. Kjo ishte edhe pika e dobët e Voskopojës. Sepse Gjuha shqipe ishte kulmi por edhe vdekja e Voskopojës. Sepse gjuha shqipe e folur në atë kohë deri në rrethinat e Athinës plot xhami (që sot janë zhdukur), po të shkruhej, do të shkruante ndryshe historinë e territoreve të Shqipërisë dhe të Greqisë.

 

Kryeministër apo kryepolic i shtetit !

by

Opinion nga BEQIR SINA/Tiranë/

TIRANE : Ky lloj zhvillimi në administratën e porsardhur për mendimin tim mbasi ndodhem në Shqipëri, ka qenë spektakli – politik, më i madh i Qeverisë Rama. Në çdo vend të botës me ardhjen në pushtet të një qeverie të re, ka ndryshime në administrate,por në asnjë vend të botës nuk ndodh si po ndodh në Shqipëri.

Dhe në çdo vend të botës ka një fare kriteri, për t’a  përcaktuar ndryshimin – por vetëm në Shqipëri nuk ka asnjë lloj kriteri. Madje duke e krahasuar këtë edhe me shtete të brishta për rreth vendit tonë si Maqedonia, Mali I Zi, dhe më e fundit Kosova nuk ndodh si po ndodh në Shqipëri.

Qeveria re ende nuk e ka filluar punën e saj – me problemet dhe me hallet e popullit, por e ka nisur me të ashtuquajturën, “Kapjen e Shtetit”, fillimisht duke nisur me policinë e shetit, dhe duke vepruar si një “kryepolic” shteti. Edi Rama, mbasi ka hequr dhe shkarkuar 12 drejtorë policie, brënda një nate, pa asnjë lloj motivacioni në mënyrën më radikale – duke mos lenë as edhe një syresh prej tyre, qoftë edhe ndonjerin prej tyre që ndoshta dhe ka punuar mirë për 8 vjet a me shumë, Mbasi, ka pasur nga të larguarit edhe disa nga ata drejtor policie me kualifikim ndërkombëtar në SHBA, Angli, Holland dhe vende të tjera europiane.

Tani kan mbetur dhe janë në rradhë për t’u spastruar, dhe po presin largimin edhe disa drejtorët e nën/drejtorët, e ministrive të cilët kan mbetur “ngriva-shkriva” po na heqin sot apo po na heqin nesër. Sot, u konfirmua se ka qenë Enti Rregullator i Energjisë, i cili emëroi administratorin e ri të operatorit të sistemit të shpërndarjes së energjisë CEZ

Ngaqë,  kuptohej se detyra për të drejtuar këtë shoqëri “problematike”, do të kishte nji lëvizje të këtill – por mënyra spektakolare e zhvillimit të “përzgjedhjes” së një ish nëpunësit të Bashkisë së Tiranës, në kohën e Edi Ramës si kryetar Bashkie, pra zoti Arben Seferit, në mesin e “tre” kandidaturave në garën e shpallur nga Enti për këtë post, vjen vetëm “erë” e qelbur, e një propogande të vjetëruar, ashtu si thuhet tashmë nga kryeministri Edi Rama, se “do të ketë për çdo kanditatur punësimi 100 persona në çdo ministri, për të përzgjedhur tre kandidatura ku njëra prej tyre del fituese”.

Lind pyetja përse kjo praktikë nëse zbatohet?!  nuk ka një farë transparence dhe përse nuk u ndoq qysh në fillim kjo lloj praktike ? duke i paraprirë reformave – për të cilat edhe votuan shqiptarët me 23 qershor.  Sepse, kështu si e ka nisur kryeministri i vendit veçse po e nadn shtetin në dyshë: “Në disa të “Nënës dhe disa të Njejrrkës”-“ O me ne ose kundra nesh” dhe e thënë ma shqip,kjo është Lufta e Klasave në demokracin shqiptare”.

Në këto rrethana këto janë akte të pastërta spatrimi dhe “për të shpëlarë” trurin e ndërkombëtarëve që vëzhgojnë Shqipërinë, ashtu si dhe veprojë Enever Hoxha për 45 vjet. E thënë më drejtë si në kohën e komunizimit kur komunistët erdhën në pushtet mbas LDB dhe e nisën duke spastruar një e nga një të gjithë ish administratën e atëhershme e cila ishte e përbërë nga intelektualët më të zotët e asaj kohe e asaj kohe, madje duke i paditur ata më pas dhe hedhur në gjyqe të sajuara deri sa edhe i pushkatoj pa gjyqe…Dhe më pas  duke i zvendësuar ata me partisan të pashkollë dhe dallkauk, që e çuan Shqipërinë, në diktaturë totale , skamje dhe mjerim ndaj popullit të vetë.

Shqipëria, e cila kaloi diktaturën me të egër në botë dhe është  i vetmi vend ish komunist që ende udhëhiqet nga ish bijët e nomenklatures, pra me ata që edhe po të mos kishn ndodhur këto ndryshime që ndodhën, sepse edhe po të kishte qenë Enver Hoxha gjallë, sot, po Edi Rama, Samir Tahiri, Ditmir Bushati, Erjon Veliaj, Harito, Spiropali, Gjosha,Kodheli,Beqja e të tjerë do të ishin në ato karrike ku janë, do të ishte një qeveri që me kuadro partie si e  ka sot Shqipëria.

Me marrjen e pushtetit në këtë mënyrë, me 84 deputet( ku me hire dhe ku me pa-hirë, ku me para dhe ku me ideologji) dhe me një grup tjetër që ka mbetur gjoja  në “opozitë” dhe me zorë prêt  t’i thërrasë Rama, por ngaqë hë për hë, nuk i duhen më, se ka aq shumë sa nuk po i a delë me këta që ka “Partia Pushtet Shtet”, është duke u  iinstaluar  në Shqipëri në çdo dikaster. Sipas parimeve demokratike në të gjithë botën dhe si funksionon demokracia kudo dihet se :” Pushteti duhet të jetë i partisë që fiton zgjedhjet po shteti duhet të jetë i të gjithëve” . Dhe jo shtetin e ndan në dyshë: “Në disa të “Nënës dhe disa të Njejrrkës”-“ O me ne ose kundra nesh” dhe e thënë ma shqip, të bësh Luftën e Klasave edhe brenda sojit”.

Pas zgjedhjeve të lira e demokratike ka thënë filozofi francez Joseph De Maistre :” Çdo popull ka atë qeveri që e meriton” dhe Presidenti amerikan Abraham Lincoln ka thënë se :” Vota është më e fuqishme se plumbi ! me plumb mund të vrasësh armikun tëndë, kurse me votë mund të vrasësh të ardhmen e fëmijëve të tu!.  Dhe kështu në bazë të principeve të demokracisë :”Partia që fiton vetëm e drejton shtetin për aq kohë sa populli i saj i jep votën populli, po në asnjë mënyrë ajo nuk  duhet t’a “Kapi shtetin” si  e ka kapur Edi Rama, kryeministri I Shqipërisë..

 

Në Shqipëri, Partia që vjen në pushtet ( demokratët  kur erdhën në pushtet  iu deshën më shumë se dy vjet për të larguar administratën, dhe një pjesë e socialistëve mbeten në administrate, deri sa erdhën më 23 qershor  socialistët të cilët  brenda muajit bëjnë perjashtim – sepse i radikalozojnë gjërat, duke  dëbuar të gjithë punonjësit e administratës dhe i zëvendësuar ata  fillimisht  gjoja me ekspertë të diplomuar në perendim . Pra a thua se ata të mëparëshmit  nuk ishin shkolluar në SHBA, Paris, Romë, Londër e tjerë, dhe janë duke I zvendësuar shpejt e shpejt këto ditë  në çdo dikaster me anëtarë të partisë, pastaj me kalimin e kohës, me miq e të njohur, me njerëz që lidhen me interesa e me ata që paguajnë.

Në një vend si Shqipëria, ku papunësia është e madhe dhe ekonomia është shumë larg vendeve perendimore,  shteti tani ktheht në një punëdhënës i madh e ku “partia – shetet dhe pushtet” nuk e mban dot pushtetin pa pushtuar e përvetësuar tërësisht shtetin dhe pa kënaqur sado pak ata militantë partie që ia dhanë edhe fitoren.

Mirëpo, të çudit fakti se ashtu si 23 vjetë më parë në Shqipëri,  diplomatët e huaj dhe ndërkombëtarët, Uashingtoni dhe Brukseli, nuk janë shprehur haptas kundër kësaj dukurie shqiptare të trashëguar nga mentaliteti komunist i marrjes së pushtetit, dhe njerëzit me të drejt pyesin “Po perendimi dhe Amerika nuk e sheh se çfarë po ndodh në Shqipëri,!” .

Meqenëse kryeministri i vendit, Edi Rama duket se nuk e ka kuptuar ende se ka marrë 84 deputet dhe 1 milion vota të cilat ai me atë cinizmin që ka në gene, dhe asaj arrogancës që e ka në karakter, i “quan 1 milion shuplaka” për Berishën votat që mori nga sovrani, të cilat nesër nëse nuk punon si ai ka premtuar këtij populli ngopur dhe i  lodhur dhe i shkatërruar nga politika, i a kthehen atij në 3 milion – jo më “shuplaka por në hunjë, gurë dhe baltë”

Sepse tani ti je në krye të një shteti që aspiron dhe ëndëron Europën dhe nuk je më në krye të shtetit nuk je njësoj si në krye të kryeqytetit – Nuk je ashtu sikur Rama kryebashkëiak, që dilte  me “sopatë në dorë të spastrojë Lanën dhe qendrën e Tiranësn nga kioskat”. Kryeministri Rama, duhet të kuptojë se fuqia e 84 votave është e rrezikshme në radhë të parë për qeverisjen e tij, sepse bota perendimore “ I frikësohet kësaj më shumë” se çdo gjëje tjetër pavarësisht se në heshtje nuk e pranon. Kur dihet se sot as në Gjermani, SHBA, Angli e tjerë, “nuk asnjë qeveri në botë sot, të vijë në pushtet me një maxhorancë të till”, pavarësisht, se ajo nuk është reale, sepse dihen mënyrat se si i morën 84 deputet

Njerëzit shumë shpejt në Shqipëri janë të zhgënjyer, sepse po shohin se :”Korrupsioni po vazhdonë edhe dhe me administratën e që ka formuar qeveria Rama, por e keqia më e madhe është se shumë qytetarë këtu, ndonëse e kuptojnë të drejtën e tyre në parim, dhe e shohin se çfarë po ndodh  janë “ngriva shkriva” nga frika sepse ndonjë pjestar i familjes së tyre, nesër i komunikojnë para se të hyjë në zyrë, të dorozojë çelsat dhe të largohet nga puna. Pra kudo është future frika  se mos humbin vendet e punës dhe “bukën e gojës”, duke “e kapur shetin”.

Kreshnik Xhiku: Hapja e një ekspozite për një piktor ose skulptor, është si një koncert për një këngëtar

by

Interviste me artistin shqiptar në Amerikë, Kreshnik Xhiku/

Ne Foto:Shtatorja e Gjergj Kastriotit Skenderbe, veper e skulptorit Kreshnik XHIKU/

BEQIR SINA, New York/

WASHINGTON : Në Galerinë e Lidhjes së Arteve, në Aleksandria afër Washingtonit, u hap në muajin shtator ekspozita me titull :”Structural Elements”,e skulptorit të njohur shqiptar dhe amerikan, Kreshnik Xhiku. Ekspozita që qendrojë e hapur deri më 7 tetor, pati visitor të shumtë, nga Uashingtoni dhe shtetet për rreth tij.

Gazetarët dhe vizitorët që patën rastin t’a vzizitojnë këtë ekspozite sipas Zërit të Amerikës, thanë se arti i Kreshnik Xhikut i përket kryesisht rrymës abstrakte, që e bën vizitorin të mos pyesë se çfarë është, por t’a shijojë atë. Në këtë ekspozitë të re vetjake, Kreshnik Xhiku eksploron midis figuratives dhe abstraktes në kufijtë që i bashkojnë ato, thotë VOA.

Duke përdorur drurin dhe metalin, here-herë edhe tekstile – shoqëruar me ngjyra – thuhet se Xhiku krijon forma strukturore, ku duket qartë dora e artistit; druri, për skulptorin Xhiku, përfaqëson ngrohtësinë dhe shërben si kundër-peshë ndaj ftohtësisë së metalit. Druri, gjithashtu, është një element lidhës me vendlindjen e skulptorit, që ri-zgjojnë ndjenja që nga koha e fëmijërisë kur druri ishte elementi kryesor ngrohës.

Kështu kjo mënyrë të shprehuri e afron shikuesin, sjell rezultat  – sepse krijon harmoni mes fantazisë dhe formës, pa humbur veçoritë e secilës. Me ketë, skulptori Xhiku tregon se shprehja është sa e qartë aq edhe e perhumbur dhe se për të shprehurit nuk ka mënyra fikse. Abstraktja i jep mundësi artistit të dalë jashtë standarteve kufizuese. Xhiku e sheh procesin e tij krijues si një vazhdimesi në ngritje, progres, ku çdo vepër ndikon tjetrën, duke i bërë ato pjesë të së njëjtës përpjekje.

Ndërkohë ai si instruktor dhe profesor i vizatimit dhe skulpturës në shkollen e Lidhjes se Arteve në Aleksandria për më shumë se një dekadë, Xhiku ka ndarë përvojën dhe vizionin e tij krijues duke ndihmuar e frymëzuar shumë artistë të rinj. Karrierën si artist, Kreshnik Xhiku e ka filluar që në Shqiperi, si i diplomuar e më pas profesor në Akademinë e Arteve ne Tirane.

Në këtë intervistë për gazetën tonë, skulptori i njohur në Shqipëri dhe Amerikë, tregonë për punimet e tij të cilat janë ekspozuar në kryeqendrat e shumë vendeve në Evropë e SHBA. Ai thotë se :”Skulpturat e tij jo vetëm se zbukurojnë sot parqe e hapësira publike, por na bënë të ndjehemi më shumë Shqiptarë”, për këtë zoti Xhiku veçojë me këtë rast  momentin kur në një qytet kaq të rëndësishëm si Londra, vendoset busti i heroit tonë kombëtar, dhe fare pranë Hyde Park që është pothuajse në qendër të Londrës, ku si tha zoti Xhiku, padyshim që të gjithë shqiptarët ndjehen krenarë, dhe jo vetëm ata që banojnë aty.

Zoti Xhiku, si u lindi ideja e hapjes së kësaj ekspozite në “The Art League Galery”, për të paraqitur punimet e tua përpara një publiku të sofistikuar të Uashingtonit dhe kush e mbështeti organizimin e kësaj ekspozite?

Xhiku :  Kisha kohë që unë, si çdo artist tjetër, dëshiroja të hapja një ekspozitë personale këtu në Shtetet e Bashkuara. Hapja e një ekspozite për një piktor ose skulptor, është si një koncert për një këngëtar. Vendosa t’a hapja ekspozitën kur e ndjeva që kisha krijuar një grup veprash të cilat mund të rrinin bashkë.

Artistët aplikojnë në galeri të ndryshme për të hapur ekspozitë personale dhe galeritë kanë një juri që zgjedh artistin. Ekspozita nuk u mbeshtet financiarisht nga ndonjë sponsor – galeria organizon ekspozitën, bën publicitetin dhe kur shiten veprat galeria mban një përqindje nga çmimi i veprës që shitet.

Kur bën një ekspozitë personale artisti ka më shumë se kurrë shansin që të bëjë një “statement”, të shpalosë të gjitha preokupimet e veta artistike, në çfarë drejtimi është vemendja e vet.

Në kuadrin e kujt aktiviteti u hap kjo ekspozitë ? Cila është tema e kësaj ekspozite dhe çfarë ju motivojë ?

Xhiku :  Ekspozitës i vura titullin “Elemente Skulpturore”. Ky tregon në një-farë mënyre thelbin e ekspozitës. Në ekspozitë janë 13 vepra bashkëkohore, pjesa më e madhe e tyre janë në dru. Kam kohë që punoj për këtë ekspozitë, por kam pasur dhe ndërprerje sepse kam qenë i angazhuar me disa vepra monumentale.

Si u pritë nga vizitori në Uashington ekspozita juaj ?

Xhiku :  Ekspozita u prit shumë mirë. Bërja e një ekspozite personale është shumë e rëndësishme për karierën e një artisti në shumë aspekte. Mendoj se më e rëndësishmja është që çdo artist, kur ka një ekspozitë personale, nxjerr konkluzione, p.sh., ku gjendet krijimtaria artistike tani, çfarë drejtimi duhet të ketë për më tutje, krahason veprat e tij me veprat e artistëve të tjerë, etj.

Nga vizitorët kush ra në “sy” më shumë ?

Xhiku :  Në ceremoninë e hapjes erdhen shumë njerëz, të fushave të ndryshme si artistë, gazetarë, diplomat , student e studente miq, kritik e  etj. I pranishem qe dhe ambasadori i Shqipërisë në Uashington zoti Gilbert Galanxhi

Çfarë të rejash keni sjellë në këtë ekspozitë ?

Si shumë artistë, edhe unë, përpiqem të sjell zërin tim në korin e madh të artistëve. Diçka e veçantë që kam dëshirë të theksoj në lidhje me veprat e mia është që aty unë shikoj reflekset e Shqipërisë, të jetës sime aty. Shpesh janë reflekse të imazheve të cilat na rethonin kur u rritëm. Veprat e mia në dru janë të lidhura shpesh, po jo në mënyrë direkte (prandaj dhe unë përdor fjalën “reflekse”) me punimet e drurit që gjënden në banesën tradicionale shqiptare.

Ju jeni autor edhe disa  monumenteve të tilla si : Skënderbeut (Miçigan), Nënë Terezës (Cleveland, Ohio), Mbretit Zog (Tiranë) dhe disa veprave të tjera, Çfarë lidhje kan këto tre figura në mes njëritjetrit në punën tuaj ?

Xhiku :  -Në shtator të 2006 u inagurua monumenti i Skëndërbeut në Kishën shqiptare të Shën Palit, në Michigan. Ky monument u porosit nga komuniteti shqiptar i kësaj kishe në vitin 2005.

-Statuja e Nënë Terezës ndodhet në parkun kulturor të Cleveland, Ohio. Ky monument u inagurua në shtator të vitit 20012, por puna për këtë vepër kishte nisur që në vitin 2009.

-Ndërsa, në kuadrin e festimeve të 100 vjetorit të pavarësisë së Shqipërisë, fitova konkursin kombëtar për monumentin e mbretit Zog, I cili, u vendos në shetitoren “Zogu I” të Tiranës në dhjetor të 2012. Po me këtë rast, u bënë busti i Skëndërbeut në Londër që u inagurua në nëntor 2012 dhe busti i Skëndërbeut në Itali që u inagurua në gusht të 2013.

Këto janë simbole të rëndësishëm të historisë së kombit shqiptar – si të tilla janë të rëndësishme dhe për mua si shqiptar.

A mendoni që një eksperiencë e tillë mund të përsëritet edhe në qytete të tjera të paktën në ato qendra ku më së shumti jetojnë shqiptarët, Nju Jork, Detriot dhe Çikago.A mund të na tregoni diçka nga eksperiencat  tuajat në këto paraqitje?

Xhiku :  Mendoj që shqiptarët kudo që janë duhet të kenë simbolet e tyre – ato ruajnë dashurinë dhe respektin që ata kanë për vendin e tyre. Këtu dua të përmend diçka nga ceremonia e vendosjes së bustit të Skëndërbeut në Londër, qe shumë emocionale dhe mbetet e paharruar për mua. Dita e inagurimit ishte një gëzim i jashtëzakonshëm për shqiptarët që banonin në Londër dhe në qytetet perreth. Në momentin kur në një qytet kaq të rëndësishëm si Londra, vendoset busti i heroit tonë kombëtar, dhe fare pranë Hyde Park që është pothuajse në qendër të Londrës, padyshim që të gjithë shqiptarët ndjehen krenarë, dhe jo vetëm ata që banojnë aty. Shumë prej tyre e preknin fytyrën prej bronzi të heroit tonë kombëtar. Kur u zbulua busti qe mbeshtjellë me flamurin shqiptar, të gjithë filluan të këndojnë këngën “Shqipëri, o Nëna Ime”. Disa pyesin nËse busti do të rrinte përkohësisht apo do t’a kishin gjithmonë mes tyre. Dukej e pabesueshme ajo që po ndodhte. Dua të përmend me këtë rast, meritën e ambasadorit të Shqipërisë në Londër, z. Mal Berisha, pa përkushtimin e të cilit ky bust nuk mund të realizohej. Po nën kujdesin e tij, u vendos busti i Skëndërbeut në Itali, në qytetin arbëresh Montecilfone.

Disa nga çmimet ose vlersimet që keni marrë ?

Xhiku : Jam vlerësuar me disa çmime: tre çmime “Onufri” që është vlerësimi më i lartë në artet figurative në Shqipëri , kam përfaqësuar Shqipërin në dy biennale në Turqi. Këtu në Amerikë kam marrë një çmim të parë në 2004 në një ekspozitë në Ëashington DC dhe çmimin “Monkith Saaid” në Alexandria, Virginia.

Së fundi një mesazh për arstistët shqiptarë në diasporë ?

Xhiku :  Ka shumë artistë shqiptare që punojnë dhe janë të sukseshëm në vende të ndryshme të botës. Nga eksperienca si emigrant, e kuptoj vështirësinë e të qenit artist në një vend të   prandja i vlerësoj më shumë arritjet e tyre

”Festa e Kurban Bajramit në Tiranë,Prishtinë dhe viset shqiptare”

by

Mijëra besimtarë muslimanë shqiptarë, e falen në sheshin Skëndërbej sot Kurban Bajramin, një nga ditët me të rëndësishme të fesë islame./

Ne Foto: Falja e Kurban Bajramit ne Tirane/

Nga Tirana BEQIR SINA/

TIRANE : Festa e shenjtë e Kurban Bajramit, e cila  festohet 67 ditë mbas Bajramit të Madh (e martë 15 tetor 2013) në të gjithë Shqipërinë, Kosovë dhe viset shqiptare, u shënua me një lutje të përbashkët për mirësi, paqe dhe bashkëjetes.  Ndërsa, kryetari i Komunitetit Musliman Shqiptarë, Selim Muça, bëri thirrje për më tepër harmoni, gëzim dhe paqe, në këtë ditë të shënuar.

“Kurban Bajrami është festa e sakrificës, e durimit dhe e varfërisë, tha ai duke shtuar se besimtarët të kenë më shumë begati, dashuri dhe harmoni në familje, pasi Kurban Bajrami është edhe festa e sakrifices, mirëkuptimit, faljes dhe bashkimit”, tha Muça, i cili mbajti fjalimin përpara besimtarëve të shumtë në bulevardin e Tiranës, gjatë mëngjesit të sotmë.

Në ndërkohë që mijëra besimtarë u falen në sheshin “Deshmorët e Kombit” në mes të një shiu të dendur, Kurban Bajramin, një nga ditët me të rëndësishme të fesë islame.

Kështu si miliona besmitarë në mbarë botën edhe besimtarët myslimanë shqiptarë më 15 Tetor 2013, në Tiranë, falen në orën 07:32, në Bulevardin “Dëshmorët e Kombit”, festën e tyre Kurban Bajramin ose si njihet ndryshe Bajrami i Vogël dhe zgjatë tre ditë . Në kryeqytetin e shqiptarërve në  Tiranë, u mblodhën  dhjetra mijëra besimtarë myslimanë, ashtu si çdo vit, teksa nisën kremtimet që në orët e para të mëngjesit me faljen e namazit të Kurban Bajramit në bulevardin “Dëshmorët e Kombit”, megjithëse binte shi .

Në faljen e namazit ishte kreu i komunitetit mysliman shqiptar, Selim Muça i cili përcolli urimin e rastit, duke thënë se:” Festimet që i takojnë kësaj dite shënojnë flijimin dhe sakrificën e njeriut në emër të besimit te Zoti dhe në emër të dashurisë për njeriun. Ajo përbën festën e madhe të mëshirës, të faljes, mirëkuptimit, mirësisë, vëllazërimit dhe paqes.”  tha Muça.

Më pasë  në Hutbe, ligjerues ka qenë myftiu i Tiranes Ylli Gurra, i cili  mbajti një ligjeratë të gjatë dhe të thuktë.

Imam Gurra tha se :”Sipas fesë myslimane, riti i faljes së Bajramit të madh konsiston në dy momente; e para është lutja nëpërmjet të cilës shprehet adhurimi për Zotin dhe më pas vjen predikimi. Për këtë ditë të shënuar theret një dash apo një dele e rritur, e cila i dedikohet Zotit. Familja që e ther mund të mbajë aq mish sa i duhet dhe pjesën tjetër duhet ta ndajë me familjet e varfra.”

Ai revokoi gjatë ligjeratës në Hytybe festimin e Kurban Bajramit afro çerek shekulli më par duke thënë: “Disa vite më parë, kur besimi fetar, ishte i ndaluar në Shqipëri,  ritet fetare, kremtoheshin fshehurazi. Ndonëse pa bujë shume familje tradicionale, shqiptarët i kushtonin një fond të veçantë kremtimit të kësaj feste.

Kurse, Kurban Bajrami, tashmë është bërë një ditë feste zyrtare e cila po kremtohet prej vitesh nga të gjithë shqiptarët, pa harruar këtu devotshmërinë e besimtarëve myslimanë në këtë ditë, e cila shënon flijimin dhe sakrificën e njeriut në emër të besimit të zotit, në emër të dashurisë për njeriun.” tha Myftiu i Tiranës Ylli Gurra.

Mbas faljes së Kurban Bajramit kan qenë krerët më të lartë të shtetit që vizituan  sot selinë e Komunitetit Mysliman për të përcjellë urimet me rastin e Kurban Bajramit, përfshirë edhe liderit e opozitës dhe ish kryeministrin Berisha.

Njëhereshit, Kurban Bajrami është duke u përjetuar me gëzim edhe në trojet shqiptare në Kosovë dhe Maqedoni, Mal të Zi, Preshevë, Bujanovc, Medvegje, Çamëri dhe Diasporë. Presidentja e Kosovës, Atifete Jahjaga dhe kryeministri Hashim Thaçi morrën pjesë në kremtimet e mbajtura në xhaminë kryesore të Prishtinës.

Sakaq, në Prishtinë Myftiu i Kosovës, Naim Tërnava, të gjithë besimtarëve mysliman shqiptarë  u ka uruar Kurban – Bajramin, me dëshirat më të mira për shëndetin dhe lumturin në familje. ”Lusim Allahun xh. sh. që të largojë çdo kërcim që e vështirëson sigurinë dhe paqen, dhe në botën mbarë të mbretërojë paqja dhe harmonia mes njerëzve”, tha ia.

 

Në urimin e myftiut Tërnava thuhej se ”edhe në këtë festë dashuria ndaj Allahut xh. sh. manifestohet përmes Haxhit dhe prerjes së Kurbanit ku Ibrahimi a.s. dhe Ismaili gërshetuan dashurin mes babait dhe të birit e cila u reflektua me bindjen e thellë në Allahun Një dhe porosit e Tij”.

Me rastin e Festës së Kurban Bajramit, urime për besimtarët myslimanë kanë dërguar pothuajse të gjithë politikanët e Kosovës, politikanët shqiptarë në Luginën e Preshevës, Mal të Zi, Maqedoni, diasporë dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Në Shqipëri ka qenë kreu i shtetit Bujar Nishani, ai që i  ka uruar sot të gjithë besimtarët myslimanë me rastin e Kurban Bajramit, me një mesazh të veçantë.Përmes një mesazhi urimi, presidenti Nishani thekson se simbolika e kësaj feste përmban në vetvete progresin njerëzor.

“Gëzuar këtë festë që na sjell çdo herë në vëmendje gjënë më madhore të Jetës; Dashurinë e Zotit ndaj njerëzve, mëshirën e Tij të pakufishme ndaj tyre, si dhe detyrimet që rrjedhin prej kësaj Dashurie dhe asaj mëshire. Kurban Bajrami, kjo festë e bukur myslimane, përcjell shumë mesazhe të epërme përmes një veprimi në dukje të thjeshtë, por jashtëzakonisht të dendur në thellësi; Bërjen Kurban të diçkaje, në emër të arritjes së diçkaje tjetër më të lartë. Akt ky, që, i përsëritur, përmban në vetvete thelbin e progresit njerëzor, hapat e njëpasnjëshëm drejt përsosjes duke sakrifikuar nga pak në çdo hap dhe në çdo rast” thuhet në mesazhin e kreut të shtetit.

Më tej, presidenti Nishani thekson se mposhtja e egoizmit, të kuptuarit e efektit rrënues të mendjemadhësisë, frenimi i materializmit, arritja e vetëkontrollit gjatë udhës plot peripeci dhe plot rreziqe të Jetës, duke synuar në këtë mënyrë gjithmonë barazinë, vëllazërimin, paqen, begatinë, janë në themel të të kuptuarit të Kurban Bajramit.“Kumti madhështor që na sjell Kurban Bajrami na bën ta festojmë çdo herë me më tepër adhurim këtë festë të shenjtë, të cilën edhe një herë ua uroj me gjithë shpirt; Gëzuar!” përfundon mesazhi I urimit I kreut të shtetit.

Sipas fesë myslimane, riti i faljes së Bajramit të madh konsiston në dy momente; e para është lutja nëpërmjet të cilës shprehet adhurimi për Zotin dhe më pas vjen predikimi. Për këtë ditë të shënuar therret një dash apo një dele e rritur, e cila i dedikohet Zotit.

Familja që e therr mund të mbajë aq mish sa i duhet dhe pjesën tjetër duhet ta ndajë me familjet e varfra. Karakteristike e kësaj dite janë dhe ëmbëlsirat dhe zbukurimet. Në çdo familje myslimane gatuhen gjëra të ëmbla, të cilat duhet t’u serviren edhe miqve. Ndërkohë, të gjithë besimtarët si dhe shtëpitë e tyre duhet të stolisen sa më mirë të jetë e mundur.