Bledi Filipi
Jemi një komb dhe kemi një gjuhë që na bashkon dhe na bën një sado që na copëtuan padrejtësisht në gjashtë pjesë. Por kur themi që jemi një komb dhe kemi një gjuhë duhet të shkojmë edhe drejt unifikimit të shumë emërtimeve të institucioneve, entesh a profesionesh etj.
Le të ndalemi te disa:
Në Shqipëri kemi emërtimin bashki, në Kosovë Komunë;
BASHKI-A organi kryesor shtetëror i administratës vendore në qytete; ndërtesa e këtij organi; pjesë e administrimit shtetëror vendor.( FGjSh, 2006,2020)
KOMUN/Ë,-A njësi administrative vendore , që përfshin një fshat të madh ose disa fshatra; organi drejtues i kësaj njësie dhe zyra e ndërtesa. (FGjSh, 2006,2020)
Ky emërtim duhet parë edhe në Fjalorin e Madh, pasi ky term në Shqipëri me ndarjet e reja administrative nuk ekziston.
Në Shqipëri kemi DHOMA E TREGTISË, në Kosovë ODA E TREGTISË; gjendet te FGjSh 2006,2020 fjala odë, por në normë është dhomë.
Në Shqipëri kemi zëvendësrektor, zëvendësdekan , në Kosovë PROREKTOR, PRODEKAN; përdorur zëvendës.
Në Shqipëri kemi SHKOLLA 9-VJEÇARE, në Kosovë SHKOLLA FILLORE , këtu duhet saktësuar pasi në Shqipëri kemi arsimin 9-vjeçar që përfshin arsimin fillor klasa 1-5 dhe të mesëm të ulët klasa 6-9.
Në Shqipëri ne themi regjistër klase aty mësuesi hedh temat ditore, prezencën e nxënësit, notat , gjeneralitetet etj. Ndërsa në Kosovë i thonë ditari, ditar në Shqipëri nënkupton planin ditor të përgatitur nga mësuesi për zhvillimin e lëndës.
REGJIST-ËR,-RI fletore e madhe ku shënohen emra , shifra, fakte etj., që të ruhen e të përdoren për qëllime të ndryshme; regjistri i klasës; regjistri i magazinës, regjistri themeltar i shtetasve etj. (FGjSh 2006)
DITAR,I /Ë (T) shënime të përditshme të kohëpaskohëshme për ngjarje ose vëzhgime të ditës; plani ditor i punës së dikujt; fletorja a blloku ku mbahen këto shënime: ditari i anijes, ditari i shkollës (i mësuesit ) etj..
Ngatërrim të madh sjell edhe titulli profesor. Në Kosovë, profesor është emërtimi i profesionit të mësuesisë kurse në Shqipëri, profesor është titull akademik.
Kjo ndoshta ka ardhur për arsyen se kështu është e sqaruar në fjalorët e 1954,1980,1984,2002,20006 , 2020 pra fjalorët e saktësojnë në një farë mënyre se kush është profesor, por sërish mbajnë nuk kanë arritur të bëjnë shkëputjen e duhur.
Deri vonë , madje edhe tani edhe në shkollat tona është trashëguar forma e të thirrurit në shkolla me profesor, por kjo për arsimin parauniversitar është një fjalë që i përket një të shkuare të largët kur nuk ishin formësuar ende institucionet.
Në Fjalorët që përmendëm më sipër gjejmë këto shpjegime:
PROFESOR,-I m.sh. –Ë (T)
:1.profesor është titull që i jepet punonjësve të institucioneve të larta arsimore e kërkimore shkencore, punonjësve të prodhimit e të institucioneve të ndryshme, që kanë përvojë të pasur dhe kryejnë ose drejtojnë në një nivel të lartë punën mësimore shkencore, që udhëheqin kualifikimin shkencor të punonjësve të tjerë dhe kanë botuar vepra shkencore origjinale me cilësi të lartë; ai që mban këtë titull.
2. Mësues në një shkollë të lartë a të mesme; mësues .
fem. PROFESORESH/Ë,-A (T)
Universitetet në Shqipëri e saktësojnë, japin titullin mësues për shkollat 9-vjeçare a të mesme dhe në shkresat e emërimeve në punë zbatohet ky emërtim (veçse në leksikun e përditshëm në shkolla nga nxënësit thërriten profesor a profesore) ndërsa në Kosovë ndodh e kundërta.
Po ç’thotë legjistlacioni shqiptar për dhënien e titullit profesor?
Po të mbështetemi në LIGJIN Nr.9741, datë 21.5.2007 “PËR ARSIMIN E LARTË NË REPUBLIKËN E SHQIPËRISË I NDRYSHUAR ME LIGJET Nr. 9832, datë 12.11.2007, Nr. 10 307, datë 22.7.2010 dhe Nr. 10 493, datë 15.12.2011 , vërejmë si më poshtë vijon:
Titulli profesor, në Shqipëri është titull akademik. Nuk mund të jesh profesor pa mbrojtur gradën shkencore doktor i shkencave , pa fituar titullin profesor i asociuar, (jo më pak se pesë vjet që se je bërë doktor i shkencave) dhe pesë vjet pasi je bërë profesor i asociuar , atëherë ke të drejtën të fitosh titullin profesor.
Që të jesh profesor në Shqipëri, duhet të kesh botuar një apo më shumë monografi shkencore, të kesh botuar mbi pesëmbëdhjetë artikuj, nga këta tetë jashtë vendit me ISBN, dhe faktor impakti, të kesh dhënë mësim tetë vjet pa ndërprerje në universitet dhe të jesh titullar lënde (të kesh bërë vet ligjëratat dhe seancat e seminareve apo ushtrimeve), të kesh dhënë dy vjet mësim në universitete jashtë vendit , të zotërosh të paktën dy gjuhë të huaja, dhe të kesh drejtuar më shumë se dy projekte shkencore.
Si përfundim, profesor është titull që fitohet me punë dhe kërkime shkencore pasi ke mbrojtur gradën doktor, ndaj puna duhet të nisë nga Fjalori i Madh që të saktësohet qartë kush është profesor dhe kush është mësues.
Fjala profesor nuk duhet të përdoret në arsimin parauniversitar, pasi kjo u takon atyre që e kanë fituar këtë titull.
Si përfundim dua të theksoj se gjuha është pika e bashkimit në një, ndaj detyrë parësore u del hartuesve të fjalorit që të saktësojnë këto fjalë, e më pas është detyrë e organeve të shtetit të Kosovës që të bëjnë unifikimin e emërtimeve të institucioneve, enteve, profesionesh etj.