Blendi Fevziu – Dielli

AMBASADORJA YURI KIM: 3 PRIORITET E AMERIKËS NË SHQIPËRI

October 24, 2020 by dgreca

Ambasadorja e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Yuri Kim ka dhënë një intervistë ekskluzive për emisionin “Opinion” në Tv Klan të Blendi Fevziut, ku ka rrëfyer jetën e saj, karrierën diplomatike dhe misionin aktual që ka në vendin tonë.

Ambasadorja Kim tregoi dhe 3 prioritet e punës së saj në Tiranë. Ndiqeni intervistën:

Blendi Fevziu: Ambasadore Kim, mirëse erdhët në studione Opinion. Shpresoj do të jeni e hapur për këtë diskutim sot?

Ambasadorja Kim: Faleminderit shumë për ftesën.

Blendi Fevziu: Dua t’ju pyes drejtpërdrejt. Ditët e fundit, parlamenti miratoi disa ndryshime në ligjin zgjedhor, kodin zgjedhor, por ndryshimet nuk u bënë me kompromis, me konsensusin që patëm në 5 qershor. Më pas, pamë deklarata nga Ambasada e SHBA dhe Bashkimi Europian. Të dyja palët thonë se mbështetja e Ambasadës së SHBA ishte për ta. Opozita tha “mbështetje për ne” dhe qeveria tha “mbështetje për ne.” Kush e ka gabim dhe kush ka të drejtë në këtë rast?

Ambasadorja Kim: Mendoj se deklarata që nxori Ambasada e SHBA ishte shumë e qartë, pra që metoda me të cilën u arrit marrëveshja e 5 qershorit ishte një mënyrë e mirë dhe që duhet të ishte përdorur si model për marrëveshjet në të ardhmen. Në të njëjtën kohë, ne nuk mund të mohojmë kompetencën e parlamentit për të miratuar legjislacion. Lidhur me pyetjen nëse 5 qershori u shkel apo jo, njerëz të ndryshëm kanë opinione të ndryshme. Nëse më pyet mua…

Blendi Fevziu: Po, dua mendimin tuaj …

Ambasadorja Kim: Edhe opinion im është shumë i qartë për këtë. Ajo që ndodhi përtej 5 qershorit shkon përtej 5 qershorit por nuk e shoh si shkelje të 5 qershorit.

Blendi Fevziu: Por në fakt, në 30 vitet e fundit, ose 28 a 29, gjithmonë kemi pasur kompromis, një konsensus le të themi, për kodin zgjedhor. Është hera e parë pas 30 vjetësh kur kemi një ndryshim të kodit, sigurisht që në parlament, që nuk është produkt i konsensusit. A është ky një problem për Shqipërinë apo për komunitetin ndërkombëtar?

Ambasadorja Kim: Mendoj se është shumë zhgënjyese që pjesa e dytë e reformës zgjedhore nuk mu arrit në të njëjtën mënyrë, sepse pjesa e parë, 5 qershori u bë mirë. Dhe duhet të ishte përsëritur. Mendoj se është diçka e pafat që opozita kryesore nuk ishte e pranishme në parlament dhe mendoj se kjo nënvizon përgjegjësinë e cilitdo për të mbetur i angazhuar.

Blendi Fevziu: Në fakt, 5 qershori ishte produkt i presionit nga komuniteti ndërkombëtar apo vullnetit të partive politike shqiptare?

Ambasadorja Kim: E dini, Shqipëria është një vend sovran dhe politikanët këtu janë shumë të aftë.

Blendi Fevziu: Disa herë janë vend sovran, disa herë…

Ambasadorja Kim: Mendoj se iu duhej një mik për t’i ndihmuar të arrinin konsensusin. Unë kam qenë në diplomaci për një kohë të gjatë dhe jam ulur në tryeza negociatash shumë herë dhe mund t’ju them që në këtë situatë, donin të arrinin një marrëveshje dhe ishin të lumtur të kishin ndihmën e miqve të tyre.

Blendi Fevziu: Ishte hera e parë që ambasadorja amerikane mirëpriti të gjitha partitë politike në rezidencën e saj për të gjetur një zgjidhje. Ishte e pamundur për partitë shqiptare ta arrinin marrëveshjen apo konsensusin pa ndihmën tuaj?

Ambasadorja Kim: Mendoj se është me rëndësi për udhëheqësit që t’i qëndrojnë fjalës së tyre. Kështu, të gjitha partitë kishin rënë dakord të arrinin një marrëveshje deri më 31 mars, apo jo? Kaloi ca kohë për shkak të Covid, por kur u zgjat shumë, mendoj se u bë e qartë që iu duhej pak ndihmë dhe isha e lumtur ta ofroja atë.

Blendi Fevziu: Mendoj se ka shumë komente në median shqiptare, nga analistë apo gazetarë, madje edhe nga Presidenti i Republikës, që thonë se ambasadat apo komuniteti ndërkombëtar pretendon të jetë i pavarur, por në fund, mbështet qeverinë. A është e vërtetë kjo?

Ambasadorja Kim: Unë mendoj se ky është një keqkuptim i diplomacisë. Si diplomate, në rastin tim, më ka dërguar Presidenti i Shteteve të Bashkuara që të përfaqësoj qeverinë time dhe vendin tim dhe, kuptimi i kësaj është që, në radhë të parë, angazhohem me qeverinë që është zgjedhur në mënyrë legjitime, apo jo? Kjo përfshin Kryeministrin, Presidentin, por përfshin edhe pjesën tjetër të vendit, pra flas me qytetarë të zakonshëm, flas edhe me opozitën. Nuk është mbajtje ane. Nuk është kjo ajo që bëjmë.

Blendi Fevziu: Si është marrëdhënia juaj me Presidentin e Republikës? Mendoj se ka pasur një marrëdhënie të vështirë me Ambasadën e SHBA, përfshi ish-ambasadorin Donald Lu dhe ju aktualisht.

Ambasadorja Kim: E di që doni të kem një rol në telenovelën e brendshme dhe e kuptoj këtë, por ajo që mund të them është kjo: puna ime është shumë specifike. Jam këtu për të përfaqësuar një palë, dhe kjo është Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Përpiqem të ndërtoj marrëdhënie pozitive, produktive me cilindo që është në pushtet dhe kjo përfshin Presidentin, Kryeministrin, udhëheqësin e opozitës, njerëz të zakonshëm, dhe bëj më të mirën që mundem.

Blendi Fevziu: Ambasadore, le të flasim për reformën në drejtësi. Ajo u bë nën mbikqyrjen e Shteteve të Bashkuara, Bashkimit Europian dhe me mbështetjen e tyre financiare. Tani, katër vjet e katër muaj pasi reforma u votua në parlament, kemi ngecur. Çfarë ka ndodhur?

Ambasadorja Kim: Nuk jam dakord me karakterizimin që bëni. Nuk mendoj se kemi ngecur. E dini çfarë është? Ke të drejtë: katër vjet e katër muaj është një kohë e gjatë, ama më duhet të them që është bërë përparim. Katër vjet e katër muaj më parë, u hartuan ligje me mbështetje unanime nga të gjitha partitë, apo jo? Nga ajo kohë, gjykatat janë ngritur, gjyqtarë dhe prokurorë janë marrë në punë, gjyqtarë dhe prokurorë i janë nënshtruar vetingut. Në muajin e fundit, në javët e fundit, edhe Gjykata Kushtetuese po ecën përpara. Tani ka kandidatë për dy vendet bosh. Ndaj mendoj se është karakterizim i gabuar të thuash se kemi ngecur. Mendoj se ka njerëz që duan të besojnë se kemi ngecur, që duan të na bëjnë të ngecim, por nuk do të thotë se kemi ngecur.

Blendi Fevziu: Por në vitin 2016, kur parlameti e votoi reformën, a mendonit se do merrte kaq kohë për ta zbatuar atë?

Ambasadorja Kim: Si?

Blendi Fevziu: Në fillim, ideja ishte se duhej shumë kohë për zbatimin e reformës?

Ambasadorja Kim: Mendoj që sa më shpejt aq më mirë, por mund t’ju them që edhe në vende të tjera, kur sheh diçka kaq madhore sa reforma në drejtësi, rindërtimi in jë sistemi të tërë gjyqësor, merr kohë, nuk është e lehtë, nuk është e shpejtë dhe nuk është e përsosur. Ndaj, unë nuk e humbas shpresën për situatën në Shqipëri. Por, është po ashtu e vërtetë se jemi në një çast kritik. Ata që janë kundër reformës në drejtësi po intensifikojnë përpjekjet dhe mendoj se ne që e mbështesim reformën, dhe këtu përfshij Shtetet e Bashkuara, miqtë tuaj europianë, popullin shqiptar, është koha të këmbëngulim dhe të shtyjmë fort përpara.

Blendi Fevziu: Ambasadore, reforma në drejtësi largoi nga sistemi shumë gjyqtarë dhe prokurorë por aktualisht është shumë e vështirë të zëvendësohen. Kjo do të thotë që nuk kemi burimet për t’i zëvendësuar. Çfarë do të bëjmë në këtë rast?

Ambasadorja Kim: Mendoj se numri i gjyqtarëve dhe prokurorëve që u gjetën si të korruptuar ishte shumë më i lartë në përqindje se sa ishte parashikuar. Deri tani, mbi 60% janë larguar nga xistemi. Mendoj se Shkolla e Magjistraturës po punon fort për të prodhuar më shumë gjyqtarë dhe prokurorë. Mendoj po ashtu se gjyqtarët dhe prokurorët që e kanë kaluar vetingun tashmë po dalin përpara për të bërë më shumë ndaj, mendoj se po ecim përpara. Edhe një herë, nuk është e lehtë, nuk është e shpejtë, nuk është e përsosur, por po ecim përpara.

Blendi Fevziu: Jeni e kënaqur me këtë reformë apo me produktin e kësaj reforme?

Ambasadorja Kim: Asnjëherë nuk jam e kënaqur dhe as populli shqiptar nuk është i kënaqur por kjo është arsyeja pse na duhet ajo.

Blendi Fevziu: Por ambasadore, kemi dëgjuar për shumë kohë që peshqit e mëdhenj do të kapen dhe do dalin para gjykatës. Deri tani, asnjë peshk i madh nuk po shkon në gjykatë dhe peshqit e mëdhenj që ishin në burg po dalin për shkak të vendimeve të fundit të gjykatave. Çfarë ndodhi me peshqit e mëdhenj.

Ambasadorja Kim: Blendi, ndonjëherë kam përshtypjen që këto shprehjet që përdorni përdoren si shpërqendrim. Ajo ku do të përqendrohem unë janë faktet. Për tepër kohë, njerëzit e pushtetshëm në Shqipëri kanë funksionuar me pandëshkueshmëri. Kjo kohë po i afrohet fundit.

Blendi Fevziu: Ç’doni të thoni se po i afrohet fundit?

Ambasadorja Kim: Do të thotë që në muajt e fundit, kemi parë SPAK të deklarojë aktpadi në raste të nivelit të lartë. Tani, nuk mund të flasin për këtë publikisht sepse kjo është natyra e punës së tyre si prokurorë, por mendoj se do fillojmë të shohim disa rezultate.

Blendi Fevziu: Po, por faktet janë që ne jemi vendi më i korruptuar në Europë, sipas raporteve. Kemi pasur shumë probleme deri tani dhe asnjë nga njerëzit e fuqishëm nuk është dënuar në 30 vitet e fundit. Kur do fillojmë të kemi rezultate konkrete të këtyre hetimeve, nga SPAK, nga reforma në drejtësi?

Ambasadorja Kim: Mendoj që njerëzit kanë të drejtë të jenë të frustruar. Më herët theksuat ‘katër vjet e katër muaj’ është një kohë e gjatë, por në javët dhe muajt e fundit kemi parë çështje që janë ngritur, që po ndiqen penalisht, dhe mendoj se do të shohim disa rezultate.

Blendi Fevziu: Në fillim, kishte shumë shpresa kur u krija SPAK se ai do të luftonte korrupsionin dhe implikime të tjera të zyrtarëve të lartë, por njerëzit tani ndihen sikur SPAK nuk është ku duhet. Është e vërtetë? A besoni ju tek SPAK?

Ambasadorja Kim: Unë besoj tek SPAK. Taksapaguesit amerikanë besojnë tek SPAK. Kemi investuar sasi të stërmëdha kontributesh për t’u siguruar që SPAK të ngrihet dhe të funksionojë. Ka njerëz që do të jenë gjithmonë pesimistë për këtë projekt. Pesimizmi është i lehtë, por unë shoh faktet dhe ajo që shoh është që kemi gjëra – si Byroja Kombëtare e Hetimit – e cila nuk ekzistonte dhe tani ekziston. Pati një përpjekje për të mos e lejuar Drejtoreshën të merrte rolin e saj. E kapërcyem këtë. Kishim pak njerëz që aplikuan për vendet e hetuesve; në fakt, në fund, aplikuan më shumë se 600 persona për 60 vende. Ndaj, ka përparim. Këta njerëz tani po testohen. Dua që njerëzit të mos heqin dorë nga shpresa. Ata që duan që reforma në drejtësi të dështojë duan që të hiqni dote. Duan që të besoni se asgjë nuk ka ndodhur dhe asgjë nuk do të ndodhë ndonjëherë. Është false, është propagandë. Shihni faktet.

Blendi Fevziu: Në fakt, Byroja Kombëtare e Hetimit do të ketë vetëm mbështetjen tuaj apo edhe asistencën tuaj? Pra, a ka asistencë të SHBA në ato dy institucione dhe nëse po, çfarë lloj asistence po u jepni?

Ambasadorja Kim: Kemi ofruar mbështetje shumë të fortë në formën e asistencës teknike, këshillave eksperte, trajnimit, si dhe asistencës materiale, për shembull kompjutera, duke u siguruar që të kenë pajisjet që iu duhen për të bërë punën. Ne i vendosim paratë aty ku themi. Nuk themi thjesht që mbështesim SPAK dhe BKH apo prokurorinë e posaçme, por kemi vënë edhe investimin për ta treguar mbështetjen tonë.

Blendi Fevziu: A ka hetues amerikanë të përfshirë në çështje konkrete në SPAK apo BKH?

Ambasadorja Kim: Ata janë aty për të ofruar asistencë teknike dhe këshilla eksperte. Kam një ish-agjent të FBI-së që është pjesë e personelit në ambasadë që ofron një pjesë të kësaj asistence. Por të jeni të sigurt, jemi aty për të mbështetur në maksimumin e mundshëm.

Blendi Fevziu: A mund të jetë më i shpejtë se sa është tani SPAK? Aq sa duam ne?

Ambasadorja Kim: Mendoj se duam që çdo gjë të ecë sa më shpejt që të jetë e mundur por duhet edhe të sigurohemi që, teksa ecin përpara, ta bëjnë këtë me themele të forta, sepse nëse nxiton ekziston rreziku për të dështuar. Dhe nuk duam të dështojnë. Përsëris edhe një herë: propagandë. Ata që nuk e duan reformën në drejtësi paraqesin pritshmëri tepër të larta që nuk mund të arrihen tani; mendoj se po krijojnë këtë përshtypje sikur reforma në drejtësi, BKH, prokuroria e posaçme, SPAK, janë si ndonjë film aksion.

Blendi Fevziu: Po, të gjithë e mendojnë…

Ambasadorja Kim: Po, një ditë zgjohesh dhe të gjithë kriminelët janë në rrjetë ose pas hekurave. Jeta reale nuk është ashtu. Reforma në drejtësi do të jetë e vështirë. Do të kërkojë kohë. Do të jetë e papërsosur. Do të ketë gabime rrugës, por e dini, duhet të këmbëngulim për të sepse ka të bëjë me të ecurit përpara, një gur mbi një gur për ta ndërtuar këtë sistem.

Blendi Fevziu: Por po flasim në përgjithësi sepse kemi edhe një rast konkret, për shembull. Partia Demokratike, partia më e madhe e opozitës ka dërguar dy dosje për çështjen e inceneratorëve. Kanë ngritur padi kundër Ramës, Ministrit Ahmetaj, Ministrit Gjiknuri, dhe disa të tjerë. Është hera e parë që SPAK ka dokumente, nuk e di cilësinë e dokumenteve, SPAK do t’i verifikojë, kundër peshqve të mëdhenj në vend. A mendoni që SPAK do të reagojë sa më shpejt që të jetë e mundur në këtë rast?

Ambasadorja Kim: Kam të gjitha pritshmëritë se SPAK do bëjë pjesën e vet. Pretendimet janë ngritur, provat janë paraqitur dhe tani është detyra e SPAK që të shohë provat dhe të vazhdojë procesin më tej.

Blendi Fevziu: A keni dëgjuar për këtë – mendoj që po se të gjithë në media po shkruajnë për të – për çështjen e inceneratorëve? A keni ide për këtë?

Ambasadorja Kim: Siç e thashë më parë, mendoj se pretendimet tashmë janë ngritur, provat janë dërugar në SPAK dhe tani është në dorën e SPAK. Nuk mendoj se është me vend që të komentoj unë.

Blendi Fevziu: Ambasadore, një nga kushtet e Bashkimit Europian për integrimin e Shqipërisë në BE është problemi i funksionimit të Gjykatës Kushtetuese. Pse është kusht për ne kur Gjykata Kushtetuese është nën mbikqyrjen dhe ndihmën apo drejtimin e komunitetit ndërkombëtar?

Ambasadorja Kim: Mendoj se duhet të pyesni BE-në për pozicionin e tyre por ajo që do them është se Gjykata Kushtetuese është absolutisht e nevojshme. Është pjesë thelbësore e reformës në drejtësi. Ka qenë e ngecur për një kohë shumë të gjatë, përparimi ka qenë i vështirë. Por shihni ç’ka ndodhur në javët e fundit. Në javët e fundit…

Blendi Fevziu: Po lëviz, po…

Ambasadorja Kim: …si presidenti, si parlamenti kanë botuar listën e kandidatëve. Këta kandidatë tani po vlerësohen nga Këshilli i Emërimeve në Drejtësi dhe pasi të ketë përfunduar kjo, kam të gjitha pritshmëritë që do të kemi një Gjykatë Kushtetuese deri në fund të vitit. Dhe e them këtë sepse siç thatë edhe ju, katër vjet e katër muaj janë një kohë shumë e gjatë. Është koha për të ecur përpara, për të prodhuar rezultate.

Blendi Fevziu: Dhe kur mendoni se reforma në drejtësi do të mbarojë?

Ambasadorja Kim: Mendoj se kjo do të jetë një proces i vazhdueshëm. Në asnjë vend nuk ka…

Blendi Fevziu: Çfarë doni të thoni me proces i vazhdueshëm, një proces i gjatë?

Ambasadorja Kim: Ajo që dua të them ështëw se reforma në drejtësi, ashtu si vetë demokracia, është një projekt që kërkon vigjilencë, vëmendje, angazhim të përhershëm; nuk është diçka që ndodh automatikisht. Nuk është diçka sikur zgjohesh një mëngjes dhe thua: mbaruam. Nuk funksionon ashtu. Gjithsesi, mendoj se do të vijë një moment kur shumica e shqiptarëve do të jenë dakord se kanë një system gjyqësor që është transparent, që është i ndershëm dhe funksionon sipas sundimit të ligjit dhe atëherë do mund të themi ‘fituam.’

Blendi Fevziu: Dhe, ambasadore, ngajrja më e rëndësishme në shoqërinë shqiptare do të jenë zgjedhjet e 25 prillit. Cilat janë pritshmëritë tuaja për këto zgjedhje?

Ambasadorja Kim: Rregullat janë përcaktuar tashmë. Partitë duhet të qëndrojnë të angazhuara në këtë proces. Dhe pritshmëria ime është që, ashtu si më parë, bashkësia ndërkombëtare, përfshi Shtetet e Bashkuara, si dhe OSBE dhe ODIHR, do të marrin pjesë për të ofruar mbështetjen që i duhet Shqipërisë për të siguruar që të ketë zgjedhje të lira dhe të ndershme. Mendoj se do të jetë një stinë e ashpër politike…

Blendi Fevziu: Kush do ta garantojëp që do të ketë zgjedhje të lira dhe të ndershme?

Ambasadorja Kim: Kush do ta garantojë? Populli shqiptar duhet ta garantojë. Qeveria shqiptare duhet ta garantojë.

Blendi Fevziu: Në 30 vjet, nuk i kemi pranuar asnjëherë zgjedhjet…

Ambasadorja Kim: Do të ketë mbështetje nga bashkësia ndërkombëtare por përgjegjësia kryesore është e vendit. E di që njerëzit janë zhgënjyer nga zgjedhjet në të shkuarën por edhe ODIHR ka qenë shumë e qartë në rekomandimet që kanë bërë për t’i bërë më të mira zgjedhjet në Shqipëri. Mendoj se ka pasur përparim, pak nga pak, për shembull, si pjesë e marrëveshjes së 5 qershorit, pati një marrëveshje për zbatimin e identifikimit biometrik. Kjo do të ndihmojë për të eliminuar mashtrimet në qendrat e votimit. Ka edhe një numër kërkesash të tjera dhe mund t’i gjeni në faqen e ODIHR-it.

Blendi Fevziu: Por ambasadore, problemi është që asnjë nga njerëzit që kanë blerë vota apo krijuar probleme me votat nuk është ndëshkuar. E dini mirë që ka dy dosje në duart e drejtësisë për rastet e Dibrës dhe Durrësit, por askush nuk është çuar në gjykatë për këto krime.

Ambasadorja Kim: Mendoj se tani që SPAK është funksional plotësisht, kur paraqiten prova të qarta, ata do të ndërmarrin veprime.

Blendi Fevziu: Ambasadore, nëse ju pyes juve, çfarë këshille keni për Kryeministrin Rama, cilat do të ishte këshilla?

Ambasadorja Kim: Për çfarë?

Blendi Fevziu: Për politikën.

Ambasadorja Kim: Jetën në përgjithësi?

Blendi Fevziu: Do të përqendrohem tek zgjedhjet e 25 prillit.
Ambasadorja Kim: Shiko, nuk jam eksperte e zgjedhjeve, por ODIHR është ekspert dhe ata kanë paraqitur disa rekomandime shumë të qarta se çfarë duhet bërë për zgjedhjet në Shqipëri. Po e lë me kaq.

Blendi Fevziu: Dhe këshilla juaj për Lulzim Bashën?

Ambasadorja Kim: E njëjta gjë, përsëri, nuk kam detyrë për të dhënë këshilla, por mendoj se është e rëndësishme për të gjithë udhëheqësit politikë që të jenë transparentë dhe të ndershëm me votuesit, të qëndrojnë të angazhuar në proces, të mos largohen dhe të mbajnë premtimet që iu japin njerëzve.

Blendi Fevziu: Pse e quajtët Luli Basha dhe jo Lulzim Basha?

Ambasadorja Kim: E dini, ishte një episod shumë për të qeshur…

Blendi Fevziu: E di, është një detaj, por jam kureshtar.

Ambasadorja Kim: E dini, ai më thotë Yuri. Unë i them Luli dhe kam këtë lloj marrëdhënieje miqësore me shumë njerëz në Shqipëri. Nuk m’u duk ndonjë gjë dhe u habita kur pashë një artikull që e quante shenjë mosrespekti. Në fakt, kjo është gjëja më e fundit që mund të ishte.

Blendi Fevziu: Dhe nëse të pyes për një këshillë për Presidentin Meta?

Ambasadorja Kim: E njëjta gjë.

Blendi Fevziu: E njëjta gjë?

Ambasadorja Kim: Po.

Blendi Fevziu: Ai nuk do të jetë në zgjedhje sepse është president, por është shumë aktiv në politikë në muajt e fundit.

Ambasadorja Kim: Një pikë shumë me vend. Mendoj se ka një rol shumë unik dhe shumë të rëndësishëm që presidenti mund të luajë si bashkues i vendit. Dhe kur e luajti atë rol në fillimet e pandemisë Covid19 dhe thirri Këshillin e Sigurisë Kombëtare, duke bërë bashkë jo vetëm Kryeministrin por edhe udhëheqësin kryesor të opozitës, mendova se ishte një shembull vërtet i fuqishëm dhe pozitiv. Dhe shpresoj që kjo është diçka që do ta përsërisë. E di që ky është një rol që do ta vlerësonte populli shqiptar. Di që është një rol që Uashingtoni sigurisht e vlerëson ndaj pres me kënaqësi ta shoh të luajë një rol shumë pozitiv.

Blendi Fevziu: Dhe nga politika e brendshme tek marrëdhëniet shqiptaro-amerikane. Cilat janë dosjet apo çështjet më të rëndësishme që kemi mes dy vendeve?

Ambasadorja Kim: Kam tri prioritete këtu: demokracia, mbrojtja dhe biznesi. Për demokracinë, sundimi i ligjit dhe reforma në drejtësi, eliminimi i korrupsionit, këto janë thelbësore. E dyta, mbrojtja, të sigurohemi që të ofrojmë mbështetjen që i duhet Shqipërisë për të qenë një aleate edhe më e aftë në NATO. Dhe së fundi, biznesi, më kanë thënë se jam ambasadorja e pare amerikane që e theksoj vërtet këtë pikë, por për mua është një vazhdim i natyrshëm i marrëdhënies. Dy javë më parë, Nën-Sekretari i Shtetit ishte këtu dhe nënshkruam një Memorandum historik për Bashkëpunimin Ekonomik, hera e parë që e bëjmë këtë mes dy vendeve tona. Mendoj – duhej edhe më parë, por është diçka e mirë që e bëmë dhe nuk janë vetëm fjalë; sepse menjëherë pas asaj, një nga kompanitë më të mëdha të Amerikës, Bechtel, nënshkroi një Memorandum Mirëkuptimi për hidrocentralin e Skavicës. Nëse realizohet, do të jetë kontrata më e madhe me një kompani amerikane në Shqipëri. Po ju them edhe që dje, ndihmova festimin e pesë-vjetorit të ABI Bank, një tjetër investim amerikan. Kanë investuar mbi 100 milionë dollarë dhe zotërojnë asete prej rreth 750 milionë dollarë në Shqipëri. Dua të shoh më shumë gjëra të tilla. Pse? Sepse është mirë për amerikanët, është mirë për shqiptarët. Çfarë kërkohet? Nuk është falas. Kërkon sundim të ligjit. Kërkon sigurinë që kur një investitor amerikan blen një pronë, të jetë i/e sigurtë që ajo e drejtë do të respektohet, që kontratat do të zbatohen, që kur ka një mosmarrëveshje, mund ta çojnë në gjykatë dhe do të marrin një gjykm të drejtë dhe transparent. Tani, kam frikë se nuk është tamam kështu. Dhe prandaj duhet reforma në drejtësi tani.

Blendi Fevziu: Dhe këto mund të ndryshojnë edhe klimën e biznesit?

Ambasadorja Kim: Pikërisht. Shumë njerëz e mendojnë reformën në drejtësi dhe korrupsionin si çështje morale. Unë jo. I mendoj si çështje shumë praktike dhe çështje biznesi dhe begatie. Nëse nuk ke rregulla që janë të qarta dhe procese që janë të qarta, i prish punë vetes, Shqipërisë, si vend. Dhe për mua, gjëja më mahnitëse është që kur takoj të rinj në Shqipëri, është e qartë për mua që ky është një vend mahnitës, me njerëz mahnitës. Nuk ka arsye pse Shqipëria të jetë e varfër. Asnjë arsye pse të rinjtë të largohen. Por e dini, përgjegjësia nuk është e tyre për të qëndruar, por është e atyre në pushtet, të gjithë ata, të rriturit, për të krijuar kushtet që t’i mbajnë këtu. Është përgjegjësia e tyre. Dhe shpresoj që kur ta përmbushin premtimin, premtimin që kanë bërë, një premtim që treguan me votimin unanim për reformën në drejtësi, kur ta përmbushin, njerëzit do të votojnë, me këmbë në tokë, do të qëndrojnë, dhe Shqipëria do të jetë një vend më i mirë si rezultat i kësaj.

Blendi Fevziu: Ky është një problem i madh për ne, ambasadore, sepse në 30 vitet e fundit të demokracisë, kemi humbur thuajse gjysmën e popullsisë, njerëz të larguar për në vende dhe jetë më të mirë – SHBA, Itali, Greqi, Gjermani, dhe tani duhet ta ndalim. Duhet të ndërtojmë vendin tonë sipas standardeve të çdo vendi tjetër demokratik në botë.

Ambasadorja Kim: Keni absolutisht të drejtë.

Blendi Fevziu: Dhe, një pyetje e fundit. Ka shumë komente që thonë se Shtetet e Bashkuara, apo vëmendja e Shteteve të Bashkuara, ose politika e jashtme e SHBA është më e ulët dnaj Ballkanit Perëndimor në vitet e fundit. Është e vërtetë apo jo?

Ambasadorja Kim: E përsëris, mos dëgjoni propagandën. Shihni faktet, Blendi.

Blendi Fevziu: Është prej Presidentit Trump?

Ambasadorja Kim: Jo, shihni faktet, shihni faktet. Jam një person shumë praktik. Shihni faktet. Presidenti i Shteteve të Bashkuara jo vetëm që emëroi një të Dërguar të Posaçëm për të punuar për Ballkanin Perëndimor por edhe caktoi një nga ndihmësit më të afërt të emëruar si të Dërguar të Posaçëm Presidencial për të punuar për çështjen e Kosovës dhe Serbisë. Muajin e fundit, patë një marrëveshje historike, jo marrëveshja e plotë politike, porn jë marrëveshje shumë praktike, reale që fokusohet tek…

Blendi Fevziu: …po, tek ekonomia …

Ambasadorja Kim: …tek ekonomia për të trajtuar çështjet më të gjera. Është diçka reale. Po të mos ishte për Covid, do shihnit edhe më shumë vizitorë, por edhe me pandeminë, shihni se çfarë ndodhi vetëm në Shqipëri – një Memorandum historik Bashkëpunimi Ekonomik midis Shteteve të Bashkuara dhe Shqipërisë, një marrëveshje 600 milionë dollarëshe për Skavicën që është pranë finalizimit, një bankë e madhe e SHBA që investon këtu. Do të punoj shumë fort dh epres me kënaqësi të punoj me udhëheqësit shqiptarë, njerëzit e biznesit dhe të rinjtë sepse ky vend është i mrekullueshëm. Ka potencial të jashtëzakonshëm dhe duhet të jemi optimistë. Duhet të jemi të përqendruar dhe të ecim përpara.

Blendi Fevziu: Ambasadore, a është i madh komuniteti amerikan në Shqipëri?

Ambasadorja Kim: Komuniteti amerikan është me përmasa të mesme, mendoj, dhe janë shumë aktivë.

Blendi Fevziu: Të fokusuar tek? Janë shqiptarë me pasaporta amerikane apo amerikanë amerikanë?

Ambasadorja Kim: Janë të gjithë amerikanë amerikanë.

Blendi Fevziu: E di, e di. Por ka shqiptarë që marrin pasaportën amerikane në SHBA dhe janë edhe ata që lindin amerikanë.

Ambasadorja Kim: E di që kemi përzierje të ndryshme këtu, por po, kemi një numër të konsiderueshëm njerëzish që janë lindur në Shqipëri por tani janë qytetarë amerikanë.

Blendi Fevziu: Unë ju falënderoj shumë për këtë intervistë sonte, ambasadore Kim.

Ambasadorja Kim: Faleminderit, Blendi.

Blendi Fevziu: Faleminderit, ishte kënaqësia ime.

Ambasadorja Kim: Kënaqësi edhe për mua.

Pjesa II

Blendi Fevziu: Ambasadorja Kim, shumë faleminderit që na pritët në rezidencën tuaj.

Ambasadorja Kim: Është kënaqësi t’ju kem këtu. Mirëse erdhët.

Blendi Fevziu: Keni qenë këtu që nga fillimi i janarit, apo jo?

Ambasadorja Kim: E saktë.

Blendi Fevziu: Si është qëndrimi juaj në Shqipëri?

Ambasadorja Kim: Është i mrekullueshëm. Më i miri.

Blendi Fevziu: Çfarë doni të thoni me i mrekullueshëm?

Ambasadorja Kim: Do të thotë që Shqipëria është një nga vendet më të mira në botë për një amerikan. Është kënaqësi të jem këtu.

Blendi Fevziu: Sepse është vend pro-amerikan apo…

Ambasadorja Kim: Është sepse është një vend pro-amerikan, me një histori të pasur dhe me njerëz të mrekullueshëm.

Blendi Fevziu: Po ju keni qenë më parë edhe në Turqi me mision. Turqia ka një histori si e jona, të pasur në histori, të pasur në kulturë. Pse thoni se Shqipëria është vendi më i mirë në botë?

Ambasadorja Kim: Ngaqë…

Blendi Fevziu: Apo flisni si ambasadore?

Ambasadorja Kim: Flas edhe si ambasadore edhe si person. Për mua, Shqipëria…

Blendi Fevziu: Nuk është diplomatike…

Ambasadorja Kim: Jo, jo. Jo, Shqipëria është një vend i veçantë, mendoj, shumë shumë i veçantë në botë.

Blendi Fevziu: Për shkak të diellit, të motit? Sepse të gjithë ish-ambasadorët më kanë thënë në intervista se dielli është gjëja më e mirë në Shqipëri.

Ambasadorja Kim: Po. Dielli këtu është i ndritshëm, i ngrohtë, por edhe shumë i butë. Ndryshe nga çdo vend tjetër në botë.

Blendi Fevziu: A kishit ndonjë ide për vendin tonë përpara se të vinit në Shqipëri?

Ambasadorja Kim: Pakëz. U takova me të gjithë ish-ambasadorët…

Blendi Fevziu: Përpara se të emëroheshit si ambasadore.

Ambasadorja Kim: Dija pak, por është…

Blendi Fevziu: …informacion të përgjithshëm …

Ambasadorja Kim: …po, saktë… E dini, ka shumë legjenda për Shqipërinë por nuk e njihja Shqipërinë.

Blendi Fevziu: Pastaj u takuat me ish-ambasadorët në Shqipëri? Çfarë ju thanë?

Ambasadorja Kim: Të gjithë më thanë se pasi të kesh ardhur në Shqipëri, nuk të hiqet nga zemra.

Blendi Fevziu: Është e njëjta gjë për të gjithë ata, mendoj?

Ambasadorja Kim: Të gjithë.

Blendi Fevziu: Cila ishte këshilla më e mirë që të dhanë?

Ambasadorja Kim: Mendoj këshilla më e mirë ishte nga Ambasadori Rajerson, i cili më tha

Blendi Fevziu: Ambasadori i parë pas rifillimit të marrëdhënieve diplomatike në vitin ’91…

Ambasadorja Kim: Po, më tregoi se sa i veçantë është ky vend, se vendi ka kaluar shumë, se Shtetet e Bashkuara dhe Shqipëria kanë një marrëdhënie shumë unike, dhe që ka shumë potencial, ndaj jam e lumtur që jam këtu.

Blendi Fevziu: Ambasadori Rajerson ka qenë këtu në një çast të pashlyeshëm, kur Sekretari i Shtetit Xhejms Bejker erdhi në Shqipëri. Ishte një ditë e çmendur fare, për ne por mendoj edhe për diplomacinë amerikane.

Ambasadorja Kim: Po.

Blendi Fevziu: Ju jeni lindur në Kore, lindur koreane…

Ambasadorja Kim: Po…

Blendi Fevziu: …dhe pastaj u transferuat me familjen në Guam, një territor amerikan.

Ambasadorja Kim: Po…

Blendi Fevziu: Ka ngjashmëri midis Shqipërisë dhe Koresë, keni gjetur ndonjë të tillë në Shqipëri? Janë kaq larg…

Ambasadorja Kim: Shumë larg… Koreanët dhe shqiptarët nuk veshin këpucë brenda në shtëpi, ndaj ndihem sikur kemi diçka shumë domethënëse të përbashkët.

Blendi Fevziu: Shumë interesante.

Ambasadorja Kim: Familja ka rëndësi, tradita ka rëndësi, nga vjen ka rëndësi. Marrëdhëniet janë me rëndësi.

Blendi Fevziu: Në ç’moshë u larguat nga Koreja për në Guam?

Ambasadorja Kim: Ika kur isha 3 vjeç por kthehesha çdo verë për të shkuar tek gjyshërit dhe të afërmit.

Blendi Fevziu: Si ishte jeta e një vajze në Guam, një ishull shumë i largët nga kudo.

Ambasadorja Kim: Po, mendoj për cilindo …

Blendi Fevziu: Jam i sigurt, shumica e shqiptarëve nuk e dinë ku bie Guam. Edhe për ne, është në mes të vëmendjes prej historisë midis Kim Jong Un dhe amerikanëve dhe raketave.

Ambasadorja Kim: Është në mes të asgjësë. Është në mes të Paqësorit por mendoj edhe që është në mes të botës.

Blendi Fevziu: Po, qendra e botës është aty ku jetojnë njerëzit.

Ambasadorja Kim: Po.

Blendi Fevziu: Si u larguat nga Guami për në SHBA? Si e filluat diplomacinë?

Ambasadorja Kim: Kur shkova në universitet. Shkova në Universitetin e Pensilvanisë, studiova shkenca politike dhe kur mbarova atje, doja të shkoja diku ndryshe dhe shkova në Universitetin e Kembrixhit, në Angli.

Blendi Fevziu: Në Angli.

Ambasadorja Kim: Po.

Blendi Fevziu: Për sa kohë?

Ambasadorja Kim: Për vetëm një vit.

Blendi Fevziu: Një vit. Dhe pastaj filluat diplomacinë?

Ambasadorja Kim: Pastaj u ktheva dhe po kërkoja punë.

Blendi Fevziu: Ishte rastësi apo e donit diplomacinë?

Ambasadorja Kim: Jo, koincidencë. U ktheva në Uashington dhe e dija që doja të bëja diçka në shërbimin publik. Nuk doja t’i hyja biznesit.

Blendi Fevziu: Donit të hynit në shërbimin publik.

Ambasadorja Kim: Po, patjetër.

Blendi Fevziu: Është me rëndësi, i vështirë …

Ambasadorja Kim: Po…

Blendi Fevziu: …dhe është detyrë.

Ambasadorja Kim: Po. Isha duke parë vende të ndryshme pune dhe teksa kërkoja, qëlloi që pashë broshurën e Departamentit të Shtetit për Shërbimin e Jashtëm. Dhe, ka një provim prove, pas broshurës. Dhe, teksa prisja, po e shihja dhe mendova – duket argëtuese. U regjistrova për provimin dhe kalova çdo fazë dhe kështu u bëra diplomate dhe ndihem me shumë fat.

Blendi Fevziu: Filluat misionin, të themi. Gjatë këtyre viteve në diplomacy, ku keni qenë?

Ambasadorja Kim: Gjysmën e parë të karrierës e kalova në Azi. Isha në Pekin dhe Tokio dhe pastaj u ktheva në Uashington për t’u bërë ndihmëse e posaçme e Sekretarit të Shtetit Kolin Pauell.

Blendi Fevziu: Pekin dhe Tokio, dy pika shumë të rëndësishme për diplomacinë amerikane, të themi.

Ambasadorja Kim: Pastaj, isha ndihmëse e posaçme e Sekretarit Kolin Pauell.

Blendi Fevziu: Si ishte Kolin Pauell?

Ambasadorja Kim: Fantastik.

Blendi Fevziu: Kam lexuar librin e tij, fantastik.

Ambasadorja Kim: Po. Është vërtet shumë i mirë. Më pas shkova në Kore për t’u marrë me politikën e brendshme dhe pastaj u ktheva në Uashington…

Blendi Fevziu: Çfarë do të thotë të merresh me politikën e brendshme?

Ambasadorja Kim: Në çdo ambasadë, në seksionin politik, janë çështjet e jashtme dhe çështjet e brendshme. Çështjet e jashtme janë për shembull, marrëdhëniet e Shqipërisë me Greqinë ose me vende të tjera. Të brendshme do të thotë situata e brendshme, situata e brendshme politike. Dhe në Kore, mbuloja ato të brendshme

Blendi Fevziu: Korenë e Jugut?

Ambasadorja Kim: Po. Pastaj u ktheva në Uashington. Kris Hill, i cili ishte ambasador në Kore kur u bë…

Blendi Fevziu: I mirënjohur në Shqipëri për shkak të misionit të ti në Shqipëri në vitet 1991-1993, mbaj mend …

Ambasadorja Kim: Më kërkoi të vija në Uashington dhe të punoja me të për Korenë e Veriut.

Blendi Fevziu: Keni punuar në Korenë e Veriut?

Ambasadorja Kim: Jo në Korenë e Veriut, për Korenë e Veriut. Po merreshim me negociatat për bisedimet gjashtëpalëshe. Zgjatën për tre vjet. Bëra disa udhëtime në Korenë e Veriut…

Blendi Fevziu: Po, dhe e vizituat?

Ambasadorja Kim: Po…

Blendi Fevziu: Si ishte Koreja e Veriut?

Ambasadorja Kim: Është një vend që po i mbarojnë arsyet për të ekzistuar.

Blendi Fevziu: Vend i çmendur. Kam vizituar 118 vende në botë por nuk e vizitova dot Korenë e Veriut. Dërgova shumë emaile në kompaninë që merret me udhëtimet atje dhe gjithmonë thoshin, ‘jo, për gazetarë, pothuajse e pamundur.’ Si ishte jeta atje? A mund të lëviznit lirisht në rrugë apo…

Ambasadorja Kim: Nuk do shkoja aq larg. Është një vend komunist dhe mendoj shqiptarët e dinë ç’do të thotë.

Blendi Fevziu: Po, më mirë se kushdo tjetër

Ambasadorja Kim: Tamam. Kam lexuar librin tuaj, meqë ra fjala.

Blendi Fevziu: Kam kaluar 21 vite në një vend komunist.

Ambasadorja Kim: Është një shtet komunist totalitar dhe e kuptoja që kur kisha leje të ecja në rrugë, ishte sepse më kishin dhënë leje. Pra, pashë gjërat që donin të shihja. Mendoj se njërëzit janë lindur për të qenë të lirë, pavarësisht nëse janë koreanë, amerikanë, shqiptarë, njerëzit janë lindur për të qenë të lirë.

Blendi Fevziu: Absolutisht.

Ambasadorja Kim: Dhe do të jenë të lirë në fund.

Blendi Fevziu: Të shpresojmë. Më pas, pas misionit për Korenë e Veriut, ku ishit?

Ambasadorja Kim: Po, pas Koresë së Veriut, vendosa se duhet të shihja pjesën tjetër të botës dhe që duhet të bëja diçka me pak më shumë rrezik. Dhe shkova në Irak.

Blendi Fevziu: Irak?

Ambasadorja Kim: Po, për një vit.

Blendi Fevziu: Në cilin vit?

Ambasadorja Kim: 2009-2010…

Blendi Fevziu: Në momentin më të keq për Korenë e veriut…

Ambasadorja Kim: Jo, jo tamam. Ishte i vështirë, por ia dolëm.

Blendi Fevziu: Mendoj se disa ish-ambasadorë amerikanë kanë kaluar kohë në Irak. Xhejms Xhefri, Marsie Ries…

Ambasadorja Kim: Kris Hill, isha me Kris atje prapë…

Blendi Fevziu: Po, sa kohë kaluat atje?

Ambasadorja Kim: Vetëm një vit.

Blendi Fevziu: Vetëm një vit. Si ishte jeta në Bagdad? Apo ishit në Zonën e Gjelbër?

Ambasadorja Kim: Ishte ndryshe, kalova shumë kohë në Zonën e Gjelbër. Dilja pak. Kishe ndjenjën se ishte një qytetërim i madh.

Blendi Fevziu: Po, është një qytetërim i madh.

Ambasadorja Kim: Pres me kënaqësi të shoh që vendi të shkojë në gjendjen që duhet të jetë.

Blendi Fevziu: Po, e kaluara, historia e vendit, Irakut. Bagdadi dhe Basra janë të pabesueshme. Qendra shumë të rëndësishme të qytetërimit në mesjetë.

Ambasadorja Kim: Keni qenë?

Blendi Fevziu: Po, kam qenë në Irak dhe Iran, të dyja vendet.

Ambasadorja Kim: Nuk kam qenë në Iran.

Blendi Fevziu: Irani është shumë interesant, për shkak të historisë, por në përgjithësi, jeta është e çmendur se shoqëria është e ndarë në dy pjesë, mbështetësit e Ajatollahëve dhe ata që janë kundër tyre. Një histori e tmerrshme sepse sheh njerëzit në presionin e një diktature.

Ambasadorja Kim: Po.

Blendi Fevziu: Pastaj, pas Irakut?

Ambasadorja Kim: Nga Iraku shkova në Turqi.

Blendi Fevziu: Turqi? Për sav jet?

Ambasadorja Kim: Tre vjet.

Blendi Fevziu: Tre vjet, si ishte Turqia? Turqia ka histori të ngjashme, jo njësoj por me ngjashmëri me atë të Shqipërisë. Kemi qenë pjesë e perandorisë otomane për pesë shekuj. Si ishte Turqia?

Ambasadorja Kim: Turqia është një vend mahnitës.

Blendi Fevziu: Keni qenë në Ankara, jo në Stamboll?

Ambasadorja Kim: Isha në Ankara por kalova shumë kohë edhe në Stamboll.

Blendi Fevziu: Stambolli është një nga qytetet më të bukura në botë.

Ambasadorja Kim: Pikërisht.

Blendi Fevziu: Kam parë një pikturë apo gravurë të Stambollit.

Ambasadorja Kim: Po, mirëse erdhët.

Blendi Fevziu: Faleminderit, kam qenë këtu për herën e parë në vitin 1994 kur Ambasadori Xhozef Lejk ftoi gazetarët për hapjen e rezidencave amerikane.

Ambasadorja Kim: Po.

Blendi Fevziu: 26 vite më parë.

Ambasadorja Kim: Mahnitëse.

Blendi Fevziu: Ka kaluar shumë kohë… Ja dhe Stambolli. Pikturë?

Ambasadorja Kim: Është piktura e një artisti që admiroj, Devrim Erbil.

Blendi Fevziu: Shumë e bukur.

Ambasadorja Kim: Stambolli është një nga qytetet e mia të preferuara në botë.

Blendi Fevziu: Shumë interesante. Kaluat… ulemi. Kaluat tre vjet në Turqi?

Ambasadorja Kim: Tre vjet.

Blendi Fevziu: Dhe pas Turqisë, përsëri në Uashington?

Ambasadorja Kim: U ktheva në Uashington për të drejtuar zyrën që ka përgjegjësi për NATO dhe OSBE. Më pas, Zëvendës Sekretari Blinken më kërkoi të bëhesha Shefe Kabineti e tij. Kur mbarova këtë, shkova në mjediset tona të trajnimit për punë kërkimore. Pas kësaj, u ktheva për të drejtuar zyrën që merret me Turqinë, Greqinë dhe Qipron.

Blendi Fevziu: Kush vendosi që të bëheshit Ambasadore në Shqipëri?

Ambasadorja Kim: Mendoj që e vendosi Presidenti.

Blendi Fevziu: Presidenti nënshkroi por propozimin e bëri Departamenti i Shtetit…

Ambasadorja Kim: Saktë.

Blendi Fevziu: Si është jeta juaj në Shqipëri, nëntë muajt e fundit?

Ambasadorja Kim: Mendoj ka qenë e shkëlqyer. Ndihem shumë me fat që jam këtu.

Blendi Fevziu: Por e vështirë për shkak të pandemisë? Ndryshe nga ambasadorët e tjerët.

Ambasadorja Kim: Po, por po të shohësh vështirësitë që ofron jeta, vështirësia për të qëndruar në shtëpi nuk është dhe aq e vështirë.

Blendi Fevziu: Kam parë që nuk i trembeni shumë Covidit.

Ambasadorja Kim: Marrim masa. Kur nuk kam maskë…

Blendi Fevziu: Por udhëtoni shumë…

Ambasadorja Kim: Po, por kur jam në makinë, gjithmonë kam maskë. Nuk kam maskë kur ka distancim social të mjaftueshëm ose kur jam jashtë.

Blendi Fevziu: Çfarë do të thotë për ju ose një amerikan të jetë ambasadori amerikan në Shqipëri?

Ambasadorja Kim: Mendoj se është një nder i jashtëzakonshëm të të kërkojnë të përfaqësosh Shtetet e Bashkuara kudo në botë, por për diplomatët amerikanë në Tiranë, mendoj është një kënaqësi e shtuar sepse vendi është kaq pro-amerikan.

Blendi Fevziu: Po, e di, por a është e vështirë të jesh ambasadore? Ambasadorja amerikane?

Ambasadorja Kim: Jo.

Blendi Fevziu: Sepse të gjithë të vëzhgojnë, të gjithë të ndjekin. Media kudo. Politikanët gjithmonë kujdesen për marrëdhënien e tyre me ambasadorin amerikan. Është përgjegjësi e madhe.

Ambasadorja Kim: Mendoj është kënaqësi.

Blendi Fevziu: Është kënaqësi?

Ambasadorja Kim: Po, sigurisht.

Blendi Fevziu: Çfarë marrëdhëniesh keni me politikanët shqiptarë?

Ambasadorja Kim: E dini, detyra ime është të kem marrëdhënie me cilindo që ka ndonjë rol për t’i dhënë formë marrëdhënies midis Shteteve të Bashkuara dhe Shqipërisë. Kjo përfshin edhe zyrtarët e zgjedhur. Përfshin drejtuesit e opozitës, por kryesisht qytetarët shqiptarë. Sepse zyrtarët e zgjedhur shkojnë e vijnë, por qytetarët mbeten.

Blendi Fevziu: Ambasadore Kim, keni vizituar shumë vende në Shqipëri. Cili ishte më interesanti?

Ambasadorja Kim: Do të thoja…

Blendi Fevziu: Është e vështirë për një ambasador…

Ambasadorja Kim: Çdo qytet që kam vizituar është unik. Kjo e bën Shqipërinë kaq mahnitëse.

Blendi Fevziu: Çfarë ju kujtohet?

Ambasadorja Kim: Më kujtohet arkitektura e bukur e Beratit.

Blendi Fevziu: Një vend i UNESCO-s.

Ambasadorja Kim: Plazhet e Himarës…

Blendi Fevziu: Jugu i Shqipërisë.

Ambasadorja Kim: Saktë. Çatitë e gurta të Gjirokastrës dhe eleganca e heshtur e vendit. Shkodrën e dua.

Blendi Fevziu: E doni Shkodrën?

Ambasadorja Kim: E dua Shkodrën. E dini pse? Sepse njerëzit atje e shijojnë jetën, kuptojnë artet, e dinë kush janë.

Blendi Fevziu: Vizituat Muzeun e Kujtesës?

Ambasadorja Kim: Po.

Blendi Fevziu: Përshtypja juaj?

Ambasadorja Kim: Mendoj se…

Blendi Fevziu: Me idenë e Koresë së Veriut, e kupton…

Ambasadorja Kim: Mendoj se është shumë e qartë që komunizmi nuk funksionon dhe kur funksionon siç do, është një murtajë për çdo vend.

Blendi Fevziu: Keni qenë edhe për ecje, nga Valbona në Theth për shembull.

Ambasadorja Kim: Po.

Blendi Fevziu: Një nga shtigjet më të bukura, të themi. Përshtypja juaj?

Ambasadorja Kim: Mendoj se është ecje e vështirë. Ajo një orë e gjysmë e fillimit ngjitje për në Valbonë…

Blendi Fevziu: Po…

Ambasadorja Kim: …është pak e vështirë, tamam. Por me këto gjëra puna është të hedhësh një hap pas një tjetri, të kesh dikë të të jep dorën dhe të ndihmon për në fazën tjetër. Jam shumë e kënaqur që pata mundësi të takoja disa njerëz në atë ecje. Mendoj njerëzit ishin të habitur por pamja të merr frymën nga bukuria.

Blendi Fevziu: Sidomos pjesa midis ku sheh edhe Thethin edhe Valbonën.

Ambasadorja Kim: Po, ky është një vend shumë i bukur.

Blendi Fevziu: Po jeta juaj jashtë të qenurit ambasadore? Udhëtimi është një gjë, tjetër?

Ambasadorja Kim: Lexoj ca.

Blendi Fevziu: Keni miq këtu?

Ambasadorja Kim: Sigurisht, kam ca. Dhe pres me kënaqësi të bëj edhe të tjerë.

Blendi Fevziu: Kam parë se jeni shumë aktive në median sociale. Flisni me njerëzit, biseda online. Kam parë…

Ambasadorja Kim: Po…

Blendi Fevziu: Pak ditë më parë, pashtë që kishit një bisedë me disa të rinj. Pse e përdorni kaq shumë median sociale?

Ambasadorja Kim: Sepse dua që njerëzit ta dinë që i dëgjoj. Për mua, media sociale nuk është vetëm të përçoj atë që mendoj unë. E thashë në fillim kur erdha, dua të lidhemi, dhe kur them le të lidhemi, është një rrugë me dy drejtime. Kur njerëzit kanë pyetje të vërteta dhe kur kanë komente të vërteta, dua të përgjigjem. Sepse e meritojnë, ata marrin kohën për të më thënë diçka, unë dua t’iu përgjigjem me diçka reale. Përpiqem të jap përgjigje të sinqerta, jo përgjigje të gatshme, diplomatike. Përpiqem të jem e vërtetë.

Blendi Fevziu: Dhe, në mendimin tuaj, gjatë këtyre bisedave me të rinj, mendoni se brezi i ri do ta ndryshojë vendin?

Ambasadorja Kim: Sigurisht kështu shpresoj.

Blendi Fevziu: Humbëm shumë mundësi për ta bërë vendin anëtar të Bashkimit Europian, edhe 30 vjet pas rënies së komunizmit. Çfarë mendoni për brezin e ri?

Ambasadorja Kim: Mendoj se është me shumë rëndësi që brezi i ri të ruajë idealizmin. Dhe ta kujtojë veten se kush janë dhe pse bëjnë atë që bëjnë. Jeta mund të jetë e mbushur me cinizëm dhe ka njerëz që do përpiqen të të ndryshojnë, të të bëjnë njësoj me çdo gjë tjetër. Dhe mendoj se është e rëndësishme që të rinjtë ta refuzojnë dhe të thonë: ky vend është vendi im. Do ta bëjmë ndryshe. Marrëdhënia midis Shteteve të Bashkuara dhe Shqipërisë është me rendësi, unë do ta bëj më të fortë. Mendoj se të rinjtë mund të jenë agjentët e ndryshimit.

Blendi Fevziu: E dini shumë mirë që të rinjtë duan të largohen nga Shqipëria. Po mësojnë gjermanisht, sepse mendoj shumica e njohin anglishten. Duan të largohen, shumica e të rinjve, sipas sondazheve. Ky është problem. Kush do ta ndërtojë vendin, nëse brezi i ri largohet?

Ambasadorja Kim: Mendoj se është përgjegjësi e atyre që janë në pushtet që t’ia bëjnë vetes atë pyetje dhe të marrin përgjegjësitë për të krijuar kushtet që i tërheqin të rinjtë në Shqipëri.

Blendi Fevziu: Njerëzit në pushtet janë të njëjtët në 30 vitet e fundit.

Ambasadorja Kim: Varet nga votuesit.

Blendi Fevziu: Nuk e ndryshuam dhe aq elitën…

Ambasadorja Kim: Varet nga votuesit.

Blendi Fevziu: Varet nga votuesit?

Ambasadorja Kim: Po!

Blendi Fevziu: Gjithmonë?

Ambasadorja Kim: Gjithmonë.

Blendi Fevziu: Keni ndonjë mesazh për votuesit?

Ambasadorja Kim: mendoj se votuesit duhet të përpiqen të jenë sa më të informuar që të jetë e mundur. Duhet të bëjnë pyetje të vështira. Duhet të mbajnë mend që e kanë ata pushtetin, në një demokraci, janë qytetarët që kanë pushtetin, janë ata që …

Blendi Fevziu: Nëse votojnë lirisht…

Ambasadorja Kim: Më lejoni të mbaroj. Ata që zgjidhen, zgjidhen nga qytetarët, për t’u shërbyer qytetarëve. Dhe mendoj, hera-herës, kjo marrëdhënie sikur përmbyset. Është me rëndësi që njerëzit të mbajnë mend që janë ata shefi. Ata vendosin se kush ulet në fronin e pushtetit. Të drejtat që qytetarët kanë nuk janë dhuratë që iu jepet nga udhëheqësit, por është e drejta e tyre. Ndaj mendoj se është me rendësi që njerëzit ta njohin këtë pushtet që kanë.

Blendi Fevziu: Po, e vërtetë, teorikisht, por e dini, kemi një thënie, ju votoni dhe ne numërojmë votat. Problemi është se si do të ndryshojnë votat dhe numërimi i votave. Ky është problemi.

Ambasadorja Kim: Nuk e kuptoj pyetjen.

Blendi Fevziu: Le të themi që qyetarët votojnë. Dhe politikanët numërojnë votat. Votat dhe numërimi i votave nuk janë gjithmonë njësoj.

Ambasadorja Kim: Mendoj se duhet të…

Blendi Fevziu: Është problem për ne …

Ambasadorja Kim: Mendoj se është problem në një numër vendesh të ndryshme dhe ka mekanizma dhe procedura që duhen vendosur për ta eliminuar ose të paktën për ta minimizuar këtë lloj situate, në mënyrë që zëri i qytetarëve të numërohet.

Blendi Fevziu: Shpresoj që në zgjedhjet e 25 prillit do të kemi një lloj të ndryshëm të votimit dhe numërimit të votave.

Ambasadorja Kim: Nuk e di për çfarë e keni fjalën, ndjesë.

Blendi Fevziu: Po them le të shpresojmë që më 25 prill, do të kemi një lloj të ndryshëm votimi. Që njerëzit të votojnë lirisht, pa probleme, sepse çdo opozitë këtu ka akuzuar pushtetin se ka deformuar votat, numëruar votat, ose le të themi të mos kemi shumë manipulime.

Ambasadorja Kim: Mendoj se sigurisht komuniteti ndërkombëtar, bashkë me OSBE-në, do të ofrojë sa më shumë asistencë që të mundet për të siguruar që të ketë zgjedhje të lira dhe të ndershme në Shqipëri.

Blendi Fevziu: Ambasadore, keni edhe dy vjet e gjysmë këtu. Çfarë mendoni për misionin tuaj këtu? Çfarë do të bëni? A keni një plan?

Ambasadorja Kim: Po. Kam tri prioritete këtu: demokracia, mbrojtja dhe biznesi.

Blendi Fevziu: A mund ta shpjegoni secilin?

Ambasadorja Kim: Me demokraci nënkuptoj themelet e demokracisë, çka përfshin llogaridhënie të drejtuesve tek qytetarët, sundimin e ligjit, eliminimin e korrupsionit, dhe të gjitha këto përfshihen tek reforma në drejtësi. Së dyti, për mbrojtjen, duam të sigurohemi që Shqipëria do të vazhdojë të jetë një aleate e fortë, e aftë në NATO. Dhe së fundi, me biznesin, duam të krijojmë kushtet që investitorë nga SHBA dhe të huaj të duan të vijnë në Shqipëri. Dy javë më parë, Nën Sekretari i Shtetit Keith Krach ishte këtu për të nënshkruar një Memorandum Bashkëpunimi Ekonomik, historik. Është hera e parë që Shtetet e Bashkuara dhe Shqipëria e kanë bërë këtë dhe jo vetëm kaq, por në të njëjtën sallë, Bechtel nënshkroi nmjë Memorandum Mirëkuptimi me Qeverinë e Shqipërisë për të ecur përpara me ndërtimin e një hidrocentrali gjigand…

Blendi Fevziu: Skavica

Ambasadorja Kim: Skavica. Nëse përfundohet, do të jetë kontrata më e madhe e SHBA në Shqipëri.

Blendi Fevziu: Kontrata më e madhe në histori?

Ambasadorja Kim: Për Amerikën.

Blendi Fevziu: Mendoj se kemi një problem me investimet e huaja në Shqipëri, shumë të ulëta. Dhe nuk e di pse, është problem yni apo i të huajve.

Ambasadorja Kim: Mendoj se kam qenë e qartë për këtë, çështja është korrupsioni, sundimi i ligjit, procedurat, të drejtat e pronësisë…

Blendi Fevziu: Dhe gjykatësit…

Ambasadorja Kim: Saktë. Shqipëria është një vend me rreth 2.7 milionë apo 2.8 milionë banorë. Ka një PBB prej rreth 13 miliardë dollarë në vit. Nuk janë shifra shumë të mëdha, apo jo? Që të huajt të vendosin se ia vlen të vijnë në Shqipëri – dhe unë mendoj se ia vlen – por që bizneset të vendosin se ia vlen, duhet të vendosin: nëse unë blej një pronë, a është e drejta ime e pronësisë e garantuar? Pyetja e parë. E dyta: nëse ka një mosmarrëveshje kontraktuale, a mund ta çoj në gjykatë dhe të marr një gjykim të drejtë? Dhe për fat të keq, kemi pasur disa shembuj që tregojnë që në fakt nuk e merr dot një gjykim të drejtë. Është shkurajuese.

Blendi Fevziu: Jam dakord.

Ambasadorja Kim: Së fundi, do që të kesh sigurinë se rregullat që ti zbaton janë të njëjtat edhe për të tjerët. Shpresoj të krijoj një situatë ku autoritetet shqiptare, drejtuesit e biznesit, së bashku me prokurorët e gjyqtarët, ku investitorët amerikanë, investitorët e huaj dhe vetë shqiptarët janë në gjendje ta besojnë systemin dhe të bëjnë investimet afatgjata që i duhen vendit.

Blendi Fevziu: Faleminderit. Do të kemi pjesën tjetër për pyetjet politike në intervistë, por dua t’ju pyes. Përveç politikanëve dhe bizneseve, a keni lidhje me artin, artistët?

Ambasadorja Kim: Po. Falë zotit.

Blendi Fevziu: Falë zotit. Keni vizituar piktorë, të themi, apo shkrimtarë? Pashë që kenë qenë në shtëpinë muze të Kadaresë.

Ambasadorja Kim: Po, kam qenë atje. Kam pasur privilegjin të flas me Z. Kadare disa herë. Ishte këtu në rezidencë…

Blendi Fevziu: Mori një çmim shumë të rëndësishëm nga Shtetet e Bashkuara.

Ambasadorja Kim: Po. Javën e kaluar isha në Vlorë dhe shkova për vizitë tek Artan Shabani dhe pashë punimet e tij, mora disa këshilla mbi skenën e artit në Shqipëri. Gjithçka shumë mirë.

Blendi Fevziu: Shumë faleminderit për intervistën.

Ambasadorja Kim: Faleminderit.

Tiranë, 21 tetor, 2020

NDIESI PËR EMISIONIN “OPINION” TË BLENDI FEVZIUT NË TV-KLAN

August 22, 2017 by dgreca

opinion nano-berisha basha-c-840x440 zhulali-minister fevzo

NGA ASLLAN BUSHATI/Për përdorim të shpejtë, po përdor termat “Opinion dhe TV –Klan”, se aktualisht ky emision jepet në Klan dhe mban këtë emër, por që në fakt ka nisur në TVSH dhe me tjetër emër, vetëm se drejtuesi dhe konceptuesi i tij ka qenë dhe vazhdon të jetë gazetari dhe publicist i njohur Blendi Fevziu.

Asllani 07

Si shumë teleshikues të këtij emisioni, edhe unë kam kujtime e ndiesi për shumë puntata të vecanta në këto dy dekada transmetimi . Por, po e nis me emisionin e parë që u transmetu më 31 Gusht 1997, pra njëzet vite më parë. Pak ditë para se të jepej ky emision më telefonoi ish Shefi i Kabinetit të Ministrit të Mbrojtjes dhe më thotë se:” a është e mundur të shkoni në një takim privat tip konsulte, për të biseduar me ish Ministrin e Mbrojtjes (sot të ndjerin) Safet Zhulali ,sepse është ftuar nga gazetari Blendi Fevziu në një emision për ngjarjet e rënda të këtij viti ( 1997-të)“? Pas një hezitimi të vogël, pranova dhe i thashë “po, do të shkoj “. E thashë pas një hezitimi të vogël se unë tashmë isha liruar nga ushtria dhe nga detyra e Drejtorit në Ministrinë e Mbrojtjes ,që më 6 gusht 1997 dhe kisha filluar pune si Kryetar i Departamentit të Mbrojtjes në Partinë Demokratike.

Pasi kontaktova me të ndjerin Zhulali, e lamë takimin në orën 11 paraditen e datës 30 Gusht në shtëpinë e tij. Në orën e caktuar shkova në shtëpinë e Familjes Zhulali ku më pritën me shumë respekt ish Ministri dhe bashëshortja e tij (Manushaqe).Biseda zgjati katër orë pa ndërprerje vetëm me ish Ministrin. Në bisedë diskutuam me detaje shumë ceshtje të fushës mirfilltë ushtarake që kishin dalë sheshit në publik dhe që mendohej se do të diskutoheshin në emisionin e Blendi Fevziut. Pa e mbyllur pjesën ushtarake të bisedës i ndieri Zhulali më pyeti: “si epror i lartë ushtarak (Drejtor ne Ministri e Komandant Divizioni) , si mendon, pse ushtria nuk qëlloi kundër atyre që rrëmbyen armët nga depot e ushtrisë? I thashë :”E para mendoj se ushtria nuk pati përgjegjesi për ngjarjet e 2 Prillit 1991 në Shkodër,( sepse gjykoj se ajo ishte vepër e shërbimit sekret te regjimit komunist), por megjithatë ushtria u ndot padrejtësisht nga kjo ngjarje, dhe në kujtesën kolektive ushtarake ajo ishte një përvojë negative. E dyta po të kishte qëlluar ushtria, kjo klasë politike e të dy krahëve do të ishte në varreza dhe unë e kolegët e mi do të konsideroheshim kriminelë. Sot s’ka të drejtë dhe as fakte ,askush të më quaj kriminel se nuk kam vrarë askënd.

Si përfundim për pjesë ushtarake pothuaj përafruam mendimet gati për gjithcka biseduam, kurse për pjesën politike, ai kishte më shumë njohuri, detaje e specifika dhe insistonte në konkluzionon se” fajin e ka politika dhe se ushtria nuk duhet ngarkuar me pergjegjesi për atë që ndodhi në 1997. Ngjarjet e këtij viti janë një dosje e zezë që nuk ka për tu hapur kurrë”. Por në detaje ai kishte qefmbetje për një mbeshtetje të paktë në vitin e fundit nga ish Presidenti Berisha, (ose më saktë Berisha nuk e kishte mbrojtur nga disa sulme të padrejta që ai i quante shpifje). Kishte shume vrejtje e ngarkesa për punën e mardhëniet me Aleksandër Meksin,por edhe një dozë negativiteti për Gazideden . Vec këtyre kishte një farë mllefi me gazetën Albania dhe e quajti atë”gazetë personale të Berishës dhe armike të Minisrtit të Mbrojtjes”. Po ashtu doza negativiteti, kryesisht për paaftësi drejtuese më shprehu edhe për ish Sekretarin e Shtetit për Mbrojtjen. I thashë se në se e gjykon të arsyeshme, ju sygjeroj që problemin e gazetës Albania dhe të Sekretarit të Shtetit për Mbrojtjen, mos i përmend në emission. Te tjerat unë nuk i di dhe s’mund t’ju jap asnjë këshillë. Kërkesën time ai nuk e mori parasyshë dhe të nesërmen të dy këto problemet e fundit i ceku në bisedë.

Pas emisionit të parë (për të cilin fola gjatë) ,e të cilin disa e kanë konsideru si shumë te vështirë dhe disa e kanë quajtur edhe të dështuar, kam parë një gamë të madhe puntatash që kanë rrokur problemet e ditës,por edhe të historisë e të perspektivës, etikës, estetikës, ekonomisë, kulturës, arsimit,shkences, sportit, shëndetsisë, rendit, mjedist, gjeografisë, gatimit, erotikës e shumë e shumë të tjera. Po të hidhej në letër cdo gjë që është thënë e bërë në këtë e për këtë emission, do të ishte një libër qindra mijëra faqesh dhe ndoshta me të drejtë do të quhej “enciklopedia e emisionit televiziv Opinion”.

Njerëz të ndryshëm kanë këndshikimi e gjykim të ndryshëm për këtë emision. Por për mu ai ka qenë i dobishëm, informues, konkret, i prekshëm, i drejtpërdrejtë, jetëgjatë,e në mbrojtje të interest publik . Pikpamjet e mia politike janë të djathta dhe shpesh në “Opinion” kam gjetur vehten.Por edhe lëvrimi i pikpamjeve të së majtes shqiptare për mua kanë qenë një gjë e drejtë dhe i pranueshem. Më kanë mbetur në kujtesë disa puntata specifike (kujtime, përshtypje, analiza..) për politikanët e shtetit shqiptar: Ismail Qemalin, Ahmet Zogun (dhe Familjen Mbretërore Shqiptare), Enver Hoxhën,Ramiz Alinë, Sali Berishën, Fatos Nanon, Edi Ramën, Lulzim Bashën, Ibrahim Rugovën, Hashim Thaci, Ramush Haradinaj, Ali Ahmeti dhe kohët e fundit edhe për Esat Pashë Toptanin etj. Këto puntata në shumicën e rasteve kanë qenë të balancuara me të mirat dhe të metat e secilës figurë.Transmetimi dhe ritransmetimi i tyre mendoj se ka patur vlera historike dhe shpesh paqtuese për opinionin publik. Por po ashtu ruaj në kujtesë me shume respect intervistat me Ismail Kadarenë, Isuf Vrionin, Dritëro Agollin e shumë e shumë të tjerë të fushës artit e kulturës. Kurse ( përvec specialistëve të fushave të vecanta të cilët janë vërtetë të shumtë),disa gazetar dhe analistë , në gjykimin tim ,e kanë mbajtur gjallë, i kanë dhene shpirt , i kanë dhënë frymarrje, e kanë bërë më të pranueshëm emisionin për një masë të madhe njezish duke e cuar shikueshmerinë në nivelet më të larta në raport me emisionet e tjera. Shpresoj të mos ketë qefmbetje askush, por dëshiroj të ve në dukje disa emra të vecantë si: Zheji, Shkullaku, Lubonja, A.Hoxha, Zogaj, Frangaj, Bejtja, Peka, Dervishi, Rakipi, Balliu, Bushati, Vangjeli, i ndjeri Stefani, Nazarko, Buzhala e shumë të tjerë që për momentin s’po më kujtohen. Këto, krahas të qenit personalite publike me formin të gjërë intelektual e me dije të qëndrueshme i dhanë emisionit “opinion” një fytyrë të re.

Dhe së fundi, por jo për nga rëndësia, gazetari , publicisti dhe shkrimtari Blendi Fevziu që e ideoi e planifikoi dhe e realizoi per njëzet vite emisionin televiziv”Opinion”, meriton shumë. Prapa tij është i pa dukshëm edhe një staf gazetarësh profesionist e me integritet (emrat e tecileve nuk më kujtohen përvec Drini Zeqos), të cilët me punën e tyre e kanë ridimensionuar natyrën dhe vërtetësinë e emisionit. Unë jam tërësisht në kundërshtim me pikpamjen e Zotit Edi Rama që e quajti “kazan” si emisionin por edhe gazetarin Fevziun . Emisioni nuk mund të them se ka qenë i përkryer ne cdo puntatë, por i dobishëm dhe në shumë raste i domosdoshëm për teleshikuesit. Ndoshta drejtuesi në disa raste e ka tepruar me ndërhyrjet vend e pa vend, ka lejuar që zhurma dhe personalizimi ti bëjnë të qortueshme disa puntata të vecanta, por këto nuk e zvoglojnë këtë emission në përvjetorin e njëzetë të tij. Dëshiroj dhe shpresoj se edhe në të ardhmen (me shume se deri tani) ,emisioni do të ketë integritetin e duhur, pavarsinë nga politika, kërkimin e së vertetës në interes te publikut.

PRESIDENTI NISHANI SQARON DEKRETIMIN E MINISTRAVE DHE PRITJEN E JOHN KERRY

February 23, 2016 by dgreca

PRESIDENTI: JA PSE IU DREJTOVA KUSHTETUSES PER MINISTRAT RAMES DHE PSE DOLA TE PRISJA SEKRETARIN KERRY/

Intervistë e Presidentit Nishani dhënë për emisionin “Opinion” të Televizionit “Klan”/

Gazetari (Blendi Fevziu): Zoti President, pak a shumë pati, po e quaj një ide, ose disa analiza, të cilat mendonin se fakti që ju iu drejtuat Gjykatës Kushtetuese për çështjen e dekreteve do të pengonte dekretimin e Ministrit të Financave. Ndërkohë ju e keni dekretuar sot Ministrin e ri të Financave. A ka një kontradiktë mes faktit që e keni çuar në Gjykatën Kushtetuese për interpretim pikërisht për këtë çështje dhe sërish i keni dekretuar të dy, pra edhe shkarkimin, edhe emërimin e Ministrit të ri?

Presidenti Nishani: Pyetja juaj është shumë e drejtë. Në fakt edhe unë i kam ndjekur me qetësi nga zyra, por edhe me një lloj habie faktin që kryesisht nga qeveria dhe segmente të qeverisë artikulime krejt të paarsyeshme, të pa baza ndaj punës normale të Presidentit të Republikës, të cilit i është dhënë nga Kushtetuta një afat i caktuar për të vendosur për shkarkimin dhe emërimin e ministrave.

Gazetari: U krijua përshtypja se ju nuk do ta respektonit afatin 7-ditor që do të thotë se ju do të prisnit që Gjykata Kushtetuese të jepte një shpjegim ose një interpretim për këtë çështje dhe pastaj do të vijonit me dekretin?

Presidenti Nishani: Pikërisht këtu qëndron fakti sepse në çështje të tilla që kanë të bëjnë me kushtetutshmërinë, me zbatimin e Kushtetutës dhe të ligjeve, nuk shikohet ana ligjore dhe ana kushtetuese e një çështjeje të caktuar, por me nxitim përfshihen në debate politike dhe e trajtojnë edhe qëndrimin kushtetues dhe institucional të Presidentit të Republikës si një qëndrim politik, pa marrë në referencë situatën institucionale, të drejtën institucionale. Unë kam qenë në kohën time kushtetuese, në përmbushje të misionit tim në mënyrë krejt normale, madje mund të them që e kam dekretuar edhe para afatit kushtetues emërimin e ministrave të rinj, por në të vërtetë ka pasur një tentativë për të krijuar një ngërç institucional mes Institucionit të Presidentit të Republikës dhe Parlamentit, një tentativë e nisur në seancën…

Gazetari: Nuk është hera e parë që krijohet ky lloj ngërçi. Kam përshtypjen se ka pasur përplasje dhe tensione edhe më parë midis mazhorancës dhe Presidentit edhe për çështje të tjera. Së fundmi ishte ajo për vizitën e Xhon Kerrit dhe prania juaj në pritjen e tij në aeroport, por do t’i kthehemi më pas asaj. Çështja thelbësore, aty ku u krijua keqkuptimi i parë lidhej me faktin se ju shkarkuat Ministrin e Financave, i cili është ende në detyrë për sa kohë Parlamenti nuk e ka votuar, Shkëlqim Canin dhe nuk e dekretuat njëkohësisht zotin Ahmetaj, që po ashtu ishte Ministri i Ekonomisë. Ndërkohë që kjo ka ndodhur në të gjitha rastet paraardhëse. Pra, shkarkimet e Veliajt, të Nasip Naços apo të Ilirjan Celibashit?

Presidenti Nishani: Më duhet të them që ata, të cilët referuan faktin se nuk ka ndodhur më parë ndryshimi i kohës së shkarkimit me kohën e emërimit, nuk janë korrektë, pasi janë të dyja format dhe të dyja mënyrat e dekretimit të shkarkimit dhe të emërimit…

Gazetari: Ç’do të thotë ka dy forma?

Presidenti Nishani: Ka raste kur shkarkimi dhe emërimi janë kryer brenda së njëjtës ditë me dekrete të ndryshme natyrisht. Ka edhe raste kur janë kryer në afate të ndryshme shkarkimi dhe në afate të ndryshme emërimi i një ministri. Ju përmendët disa raste. Edhe gjatë Presidencës sime kam pasur raste kur i kam dekretuar në të njëjtën ditë: edhe shkarkimin, edhe emërimin, por më duhet t’i sjell në vëmendje edhe opinionit publik që në të gjitha rastet, kanë qenë për shkak të dorëheqjes së ministrave. Pra, dekreti i shkarkimit dhe i emërimit të pasardhësit të tij ka ardhur për faktin se ndryshimi i Kabinetit qeveritar është bërë mbi bazën e dorëheqjes së parevokueshme të ministrit. Edhe në rastin e zotit Celibashi…

Gazetari: I cili në këtë rast nuk qëndron, sepse Shkëlqim Cani nuk kishte dhënë dorëheqjen, por thjesht u zëvendësua nga Kryeministri?

Presidenti Nishani: Po ashtu edhe në rastin e shkarkimit të zotit Veliaj si Ministër i Punës dhe i Mirëqenies Sociale dhe i emërimit të zotit Blendi Klosi si Ministër, janë bërë në kohë të ndryshme. Nëse nuk gaboj, shkarkimi i zotit Veliaj është bërë në fillim të muajit maj të vitit 2015, ndërsa emërimi i zotit Klosi është bërë në fund të muajit maj 2015. Ka raste dhe modele të ndryshme qoftë të shkarkimit dhe të emërimit në të njëjtin çast, ashtu siç ka edhe raste dhe modele të emërimit dhe të shkarkimit në afate të ndryshme. Në rastin konkret i dërgova Parlamentit për t’i dhënë fuqi dekretit të shkarkimit të zotit Shkëlqim Cani, për faktin sepse unë si President kam nxjerrë një dekret për emërimin e zotit Shkëlqim Cani si Ministër të Financave. Dhe dekretin…

Gazetari: I cili është vlerësuar në Parlament…

Presidenti Nishani: Jo vetëm është vlerësuar, por i është dhënë fuqi në Parlament. Unë nuk kam mundësi që të nxjerr një dekret për shkarkimin e zotit Cani dhe për emërimin e ministrit të ri pa u shfuqizuar dekreti i mëparshëm me të cilin unë e kam emëruar zotin Cani.

Gazetari: Por kjo mund të ndodhte me votim zoti Nishani. Që do të thotë se ju do të çonit dekrete të veçanta. I pari do të votohej shkarkimi dhe pastaj do të vinte emërimi i ministrit tjetër?

Presidenti Nishani: Pikërisht kjo duhej të ndodhte në Parlament. Unë me keqardhje kam ndjekur që drejtuesja e seancës së Parlamentit të datës 18 shkurt, në shkelje të hapur të ligjit, ka bllokuar votimin e dekretit të shkarkimit të dy ministrave në Parlament, dekrete të cilat kanë qenë në rendin e ditës, dekrete të cilat janë miratuar nga seanca plenare në rendin e ditës dhe në mënyrë të pakuptueshme për opinionin, por për mua tërësisht për shkaqe politike, drejtuesja e seancës e bllokoi hedhjen e tyre në votim për t’i dhënë pra fuqi. Nga ana tjetër, pyetja juaj ka edhe një kontekst tjetër, e cila sjell rezultatin e sjelljes së Presidentit të Republikës nëse një dekret i tij – po flasim për dekretin e shkarkimit, – nuk do të marrë fuqi në Parlament, pra nuk do të votohet dhe nuk do të miratohet nga anëtarët e Parlamentit.

Gazetari: Atëherë nuk futet as dekreti tjetër për emërimin e ministrit tjetër?

Presidenti Nishani: Por ama dekreti është i nxjerrë nga Presidenti i Republikës. Ky është një dekret, i cili tashmë është formalizuar nga Presidenti i Republikës. Dhe në rastin e një, teorikisht gjithnjë…

Gazetari: Ka të drejtë Parlamenti mos ta përfshijë apo është i detyruar ta fusë edhe dekretin e dytë, edhe po ra dekreti i parë?

Presidenti Nishani: Po nuk mund ta fusë pra dekretin e dytë. Në rast se dekreti i parë bie, pra…

Gazetari: Pra këtë përzgjedhje e bën Parlamenti?

Presidenti Nishani: Pikërisht. E bën Parlamenti, por e bën mbi bazën e vullnetit që duhet të shprehë për miratimin e dekretit të shkarkimit. Nëse Parlamenti nuk e ka vullnetin politik për të miratuar dekretin e shkarkimit…, atëherë dekreti i emërimit nuk mund të bie poshtë, sepse atë mund ta rrëzojë vetëm Parlamenti. Dhe Parlamenti nuk mund të fusë procedurialisht në votim…

Gazetari: Sepse mund të votohen dy ministra njëkohësisht…?

Presidenti Nishani: Absolutisht që mund të votohen dy ministra. Ka një nonsens juridik në këtë mes, sepse unë kërkova që për ta shmangur si fenomen, për ta shmangur si mundësi, e cila do ta vinte në pozitë të vështirë Parlamentin nga njëra anë, dhe nga ana tjetër do të vinte në pozitë të vështirë edhe Presidentin e Republikës, që të ishim brenda afatit kushtetues, i kërkova Parlamentit që të votonte dhe t’i jepte fuqi – sepse votimi është dhënie fuqie e dekretit të Presidentit për shkarkimin e ministrave. Dhe menjëherë pas dhënies së fuqisë, do të kishim një vakancë. Dhe deri në momentin që dekreti i shkarkimit nuk votohet, nuk i jepet fuqi, ne nuk kemi vakancë të një ministri, sepse është ministri në detyrë. Ministri nuk shkarkohet as thjesht me propozim të Kryeministrit…

Gazetari: Me votim të Parlamentit?

Presidenti Nishani: As nga dekreti i Presidentit, por kur të dy këta bashkë gjejnë reflektim në vullnetin politik të Parlamentit.

Gazetari: Po në qoftë se Parlamenti do të votonte dekretin e shkarkimit dhe dekreti i emërimit tjetër nuk do të kishte shkuar akoma, do të kishim një vakuum?

Presidenti Nishani: Absolutisht jo! Sepse në ligjin për Organizimin dhe Funksionimin e Këshillit të Ministrave, në postin e zëvendësministrit e kemi anëtar qeverie. Pra zëvendësministri merr pjesë në mbledhjet e Qeverisë…

Gazetari: Pra do të merrte funksionet e ministrit në periudhën tranzitore?

Presidenti Nishani: Dhe ka pasur praktika të tilla në Shqipëri. Edhe njëherë: Zëvendësministri merr pjesë në mbledhjen e Qeverisë i deleguar nga Ministri dhe është pjesë e vendimmarrjes kolegjiale të Këshillit të Ministrave.

Gazetari: Me të njëjtat të drejta?

Presidenti Nishani: Me të njëjtat të drejta dhe nuk ka asnjë lloj vakuumi në Qeveri.

Gazetari: Kam disa pyetje që janë më shumë politike: Ju kishit thjesht të drejtën tuaj kushtetuese, pra këtë çështje po e quaj një ngërç juridik apo kishit një pakënaqësi ndaj emrit konkret të Ministrit Ahmetaj?

Presidenti Nishani: Unë nuk jam futur në pjesën substanciale të dekretit, pra për të verifikuar nëse zoti Ahmetaj apo zonja Ekonomi e meritojnë plotësisht për të qenë ministra, sepse kjo është e pashprehur qartazi në Kushtetutë. Dhe një nga pyetjet që i kam drejtuar për sqarim Gjykatës Kushtetuese është edhe kjo që a ka të drejtë Presidenti i Republikës, kur dihet botërisht, dihet faktikisht, edhe nga Kushtetuta, edhe nga sistemi politik që në fakt e drejta, tagri kushtetues është i Kryeministrit për zgjedhjen e ministrave. Kryeministri i vendit ka fituar zgjedhjet. Është mandatar nga Parlamenti për të krijuar Qeverinë dhe është tërësisht e drejta e tij për të krijuar Kabinetin qeveritar. Por duhet të kemi parasysh që kushtetutë-bërësi i ka lënë një afat shtatëditor Presidentit të Republikës…

Gazetari: Përse e ka këtë afat atëherë? Në qoftë se Presidenti është thjesht kundër-firmues…?

Presidenti Nishani: Kuptimi sipas meje është që Presidenti të ketë mundësi të verifikojë disa kritere dhe disa standarde kushtetuese dhe ligjore të kandidatit për ministër.

Gazetari: Përmes instrumenteve që Presidenti ka?

Presidenti Nishani: Përmes instrumenteve, por natyrisht që kjo nuk është e shprehur qartë në Kushtetutë dhe nuk ka asnjë akt tjetër ligjor dhe nënligjor, i cili t’i njohë Presidentit të Republikës…

Gazetari: Pra jeni thjesht një kundër-firmues i kërkesës së Kryeministrit?

Presidenti Nishani: Presidenti i Republikës ka një detyrim kushtetues, pra e ka detyrë kushtetuese, detyrim të detyrës së tij për të dekretuar propozimet e Kryeministrit.

Gazetari: Dy pyetje: Në qoftë se ju nuk pranoni ta dekretoni brenda shtatë ditësh, çfarë ndodh? Hyn në fuqi dekreti apo bie kërkesa?

Presidenti Nishani: Kjo është një nga pyetjet që i kam drejtuar Gjykatës Kushtetuese?

Gazetari: As kjo nuk është e qartë?

Presidenti Nishani: As kjo nuk është e qartë dhe kjo nuk është e parashikuar në Kushtetutë dhe as në ndonjë akt tjetër. Fakti që Presidenti i Republikës vazhdon, madje edhe një nga elementet që solli ky debat, është konfirmimi i asaj që unë e kam shprehur vazhdimisht si një shqetësim institucional që nga dita e parë se kjo Qeveri vazhdon ta konsiderojë Presidentin e Republikës si një institucion armiqësor, si një institucion që mundësisht të mos ekzistojë. Fakti që drejtuesja e seancës së Parlamentit të 18 shkurtit për mendimin tim ka dhunuar të drejtën kushtetuese të Parlamentit për t’u shprehur, sepse vetë Gjykata Kushtetuese në vitin 2002 i ka kërkuar Parlamentit që t’i gjykojë dekretet, jo përmes heshtjes, por përmes votimit pro apo kundër tyre. Që do të thotë se ka qenë me siguri një urdhër politik, çka për mua tregon një kontroll të fortë të pushtetit ekzekutiv mbi Parlamentin, mbi legjislativin, që duhet të jetë e kundërta. Në sistemin tonë politik Parlamenti është pushteti më i lartë. U tentua që ky kontroll t’i imponohej edhe Institucionit të Presidentit të Republikës që natyrisht nuk mund të pranohej nga ana ime. Për këto shkaqe, edhe për arsye të tjera, edhe për mjaft paqartësi natyrisht që i jam drejtuar Gjykatës Kushtetuese. Sot është depozituar kërkesa e Presidentit të Republikës në Gjykatën Kushtetuese. Keqardhja ime kryesore ka qenë ajo që ju përmenda në fillim: që një debat, i cili duhet të ishte tërësisht kushtetues…

Gazetari: U kthye në debat politik?

Presidenti Nishani: U kthye dhe u trajtua si një debat politik, madje duke tejkaluar çdo limit të etikës, të kulturës politike, të kulturës institucionale dhe të së drejtës politike duke bërë akuza nga më të fundit ndaj Presidentit të Republikës…

Gazetari: Kam edhe një pyetje tjetër juridike: A keni ju tagër zoti President, që në qoftë se Kryeministri, kushdo kryeministër qoftë jo vetëm ky, mund të emërojë një figurë me probleme që do të thotë: sot në Parlamentin e Shqipërisë kemi persona, të cilët po tentojmë t’i nxjerrim jashtë përmes ligjit të dekriminalizimit, të përfshirë në trafiqe, kontrabandë, të dënuar me vendime të formës së prerë nga gjykata evropiane apo shqiptare? Në qoftë se Kryeministri do t’ju niste për të dekretuar një figurë nga këta, keni ju tagër ta ktheni mbrapsht apo jo?

Presidenti Nishani: Aktualisht Presidentit të Republikës nuk i njihet kjo e drejtë nga Kushtetuta edhe nga aktet aktuale dhe një nga këto…

Gazetari: A bëheni bashkëfajtor duke firmosur një dekret të tillë? Teorikisht gjithmonë?

Presidenti Nishani: Natyrisht që do të bëhesha bashkëfajtor. Ndaj ka qenë edhe arsyeja pse unë i jam drejtuar Gjykatës Kushtetuese, edhe për këtë çështje që ju ngrini, sepse në fakt askush nga ne nuk besonte se në Parlamentin e Shqipërisë do të vinin njerëz me të kaluar kriminale, deri para se sa Parlamenti vetë të angazhohej me një legjislacion të posaçëm për të filluar tani dekriminalizimin e Parlamentit, që do të thotë largimin e personave me rekorde kriminale nga Parlamenti…

Gazetari: Duke shpresuar që do të ndodhë, sepse kam përshtypjen se akoma po zvarritet…!

Presidenti Nishani: Aktualisht nuk jemi në një situatë supozimi, me “nëse”. Jemi në një situatë që ka ndodhur në Parlament dhe ajo që ka ndodhur në Parlament mund të ndodhë edhe në Qeveri. Pra tek Presidenti i Republikës mund të sillen si të propozuar për ministra persona me rekorde kriminale. Aktualisht tagri kushtetues është i Kryeministrit për të përcaktuar emrin e ministrit. Kushtetuta nuk është e shprehur qartë nëse Presidenti ka të drejtë të verifikojë nga pikëpamja substanciale kandidaturën e ardhur nga Presidenti. Kushtetuta nuk është e shprehur qartë nëse Presidenti ka mundësi ta rikthejë për rishqyrtim kandidaturën bazuar në informacione dhe kritere të tjera, të cilat Presidenti mund t’i verifikojë përmes instrumenteve të tjera të shtetit, që ta rikthejë këtë kandidaturë tek Kryeministri. Dhe këto kanë qenë pikërisht edhe elementet shtesë të cilat më kanë detyruar që duke ruajtur gjithmonë kontekstin e debatit kushtetues, duke ruajtur seriozitetin me të cilin ne duhet të dominohemi nga mënyra e sjelljes institucionale dhe e dialogut dhe e komunikimit midis institucioneve, duke anashkaluar, padyshim edhe duke hedhur ndonjëherë tej krahëve nxitime dhe retorika politike të panevojshme që nuk tregojnë aspak angazhimin dhe investimin për të ndërtuar shtet, por për fat të keq, shpeshherë e çojnë në kontekstin e një tahmaje të madhe për pushtet, Presidenti i Republikës do të vazhdojë të qëndrojë në një pozicion shumë serioz, duke i konsideruar çështjet e punës ndër-institucionale të shtetit shqiptar si çështje që nuk i takojnë vetëm një individi, por çështje të imazhit të shtetit dhe për t’i parë gjërat në mënyrë të ftohtë dhe të qetë, në mënyrë të tillë që ne t’i japim dimensionin e komunikimit institucional. T’i japim dimensionin e imazhit të shtetit – atë dimension serioz që shteti meriton ta ketë.

Gazetari: Zoti President, ndërkohë ka pasur një debat lidhur me faktin që ju dolët për të pritur Sekretarin e Shtetit, zotin Xhon Kerri në aeroportin e Rinasit pa pasur një takim kokë më kokë me të qoftë në sallën VIP, qoftë edhe në ndonjë vend tjetër. Përse dolët për ta pritur dhe a ishte një anashkalim i Sekretarit Kerri për t’u takuar me ju, por ishte thjesht çështje e agjendës së tij protokollare?

Presidenti Nishani: Po pse, mund të mendoj ndonjëri që unë kam dalë incognito përpara Sekretarit të Shtetit ?

Gazetari: Që do të thotë se nuk ka pasur një traditë të mëparshme në rastet vizitave të tjera të Sekretarit të Shtetit apo presidentëve të Shteteve të Bashkuara gjatë vizitave në Tiranë?

Presidenti Nishani: Vizita e Sekretarit Kerri ishte e një karakteri të veçantë, karakteri tërësisht pune, i cili erdhi në Shqipëri për të pasur disa mesazhe konkrete pune me kryetarin e qeverisë dhe me liderin e opozitës. Ka qenë një dëshirë e veçantë personale e Sekretarit Kerri, e cila më është përcjellë përmes Ambasadës së Shteteve të Bashkuara…

Gazetari: Pra ishte e rakorduar me Ambasadën e Shteteve të Bashkuara të Amerikës…?

Presidenti Nishani: Pra dëshira e Sekretarit Kerri, e përcjellë zyrtarisht nëpërmjet Ambasadës së Shteteve të Bashkuara të Amerikës tek unë personalisht që me rastin e këtij qëndrimi të Sekretarit Kerri në Shqipëri, donte të takonte në shenjë respekti institucional për Presidentin e Republikës, edhe Presidentin. Ishte e pamundur të realizohej një takim protokollar të gjatë për shkak të agjendës dhe kohës që kishte në dispozicion edhe të mesazheve që kishte me vete Sekretari Kerri për institucionet përfaqësuese të Shqipërisë. Nga ana tjetër ne duhet të kemi parasysh që në rastet…, unë jam takuar edhe në raste të tjera me Sekretarin Kerri në institucione, qoftë në Uashington, qoftë edhe në takime ndërkombëtare, por ne në se mendojmë të krijojmë një precedent strikt, protokollar, ceremonial me Shtetet e Bashkuara në Amerikës, ata që e thonë, për mendimin tim e kanë gabim, sepse kur ka vizita të tilla pune, nuk është në thelb dhe nuk është në kontekst pjesa protokollare, për më tepër që kemi parasysh që ne jemi një vend shumë i afërt dhe partner, aleat i ngushtë me Shtetet e Bashkuara në Amerikës. Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë bërë për Shqipërinë dhe shqiptarët, përtej natyrës protokollare, aq shumë, kontribute dhe kanë dhënë një ndihmë të jashtëzakonshme, në aspektin politik, diplomatik në aspektin ushtarak, në aspektin institucional. Kështu që besoj se pikërisht edhe mesazhet që Sekretari amerikan i Shtetit donte t’i përcillte Presidentit të Republikës, bazoheshin të kjo marrëdhënie speciale dhe e veçantë…

Gazetari: Cilat ishin këto mesazhe?

Presidenti Nishani: Shqipëria është një nga aleatët më të ngushtë të Shteteve të Bashkuara të Amerikës në aspektin e garantimit dhe të kontributit për të garantuar paqen dhe sigurinë, edhe në vende të ndryshme të botës. Mos harrojmë që Shqipëria si një anëtare e re e NATO-s ka qenë mjaft aktive dhe pranë Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe natyrisht këtë mirënjohje për Shtetet e Bashkuara të Amerikës të popullit shqiptar dhe për shtetin shqiptar do t’ia përcjellim përmes Kreut të Shtetit shqiptar, edhe elementë të tjerë, të cilët kanë të bëjnë pikërisht me partneritetin strategjik që Shqipëria ka me Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe institucioni, i cili përfaqëson zyrtarisht që të gjithë qytetarët shqiptarë, jo vetëm ata që janë anëtarë partie, të njërës apo tjetrës parti, të gjithë qytetarët shqiptarë është Presidenti i Republikës. Ndaj kjo dëshirë, shumë e nderuar për mua, por edhe për të gjithë shqiptarët që vetë Sekretari Kerri kishte për t’u përshëndetur, për t’u takuar dhe për t’i shprehur këto mesazhe Presidentit të Republikës në momentet që ai do të mbërrinte në Shqipëri, besoj që është një vlerësim për gjithë qytetarët shqiptarë.

Gazetari: A rakorduat ju me Protokollin e Shtetit, i cili praktikisht varet nga qeveria dhe a ishte në dijeni qeveria që ju do të dilnit për të pritur Sekretarin?

Presidenti Nishani: Nuk e di se sa ka qenë në dijeni qeveria, sepse vizita e Sekretarit të Shtetit ka qenë e rakorduar nga stafi i Sekretarit Kerri dhe Ambasada e Amerikane me institucionet përkatëse dhe takimi im me Sekretarin Kerri ka qenë i rakorduar nga stafi i zotit Kerri, të cilët kanë mbërritur një ditë më parë…

Gazetari: Drejtpërsëdrejti me stafin tuaj…?

Presidenti Nishani: Drejtpërsëdrejti me stafin tim. Kanë vizituar Presidencën dhe në bashkëpunim e së bashku me stafin tim kanë rakorduar të gjitha detajet e takimit tim, ashtu siç kanë rakorduar edhe me të gjithë aktorët e tjerë që Sekretari Kerri është takuar.

Gazetari: Zoti President, ndërkohë thatë, dhe ju ndërpreva një moment kur ju po flisnit për raportet e tensionuara mes jush dhe maxhorancën, pra do të thotë mes Institucionit të Presidentit dhe maxhorancës. Çfarë po ndodh realisht, cilat janë raportet me Kryeministrin Rama?

Presidenti Nishani: Jam përpjekur dhe do të vazhdoj të përpiqem maksimalisht që të ofrojë të gjithë seriozitetin dhe të gjithë gatishmërinë institucionale për të përmbushur detyrat e mia. Përmes përmbushjes së detyra institucionale, Presidenti i Republikës garanton një marrëdhënie korrekte institucionale me çdo institucion tjetër, por edhe trajtimi më i fundit i këtij rasti, cili u trajtuar dhe u tentua të trajtohej dhe spekulohej politikisht, tregon që Presidenti i Republikës që nga dita e parë e kësaj qeverie nuk është konsideruar dhe nuk pranon të konsiderohet si një institucion real, institucion kushtetues. Kjo është e papranueshme dhe kjo tregon gati-gati një mentalitet…

Gazetari: Ju po i referoheni deklaratës së zonjës Felaj apo dhe më gjerë?

Presidenti Nishani: Deklarata le të themi e përfaqësueses së qeverisë shqiptare, sepse ajo nuk është një deklaratë personale, nuk është një deklaratë që ka lindur ashtu vetiu zonjës në fjalë: në fakt ndonjëherë bëhemi edhe të keqardhur për nivelin ku degradon, le të themi serioziteti dhe standardi i njerëzve që marrin përsipër mandate përfaqësuese në Shqipëri, – është një qëndrimi i qeverisë shqiptare krejt i papranueshëm, sepse Presidenti ishte tërësisht në ushtrimin normal të detyrës së tij, të kohës së tij kushtetuese, të funksioneve të tij kushtetuese. Por kjo tregon edhe njëherë atë mentalitet, i cili më shumë i përngjason një mentaliteti otoman ndaj konceptit për pushtetin edhe shtetin se sa qëndrimi shtetar, një qëndrimi civil, një qëndrim i cili kërkon një kulturë minimale politike dhe institucionale në Shqipëri.

Gazetari: Dhe pyetja e fundit z. President: Maxhoranca vazhdimisht ka akuzuar dhe akuzon, ose nënvizon faktin që ju keni mbajtur qëndrime që shkojnë më për shtat qëndrimeve të Partisë Demokratike, pra qëndrime të njërit krah, se sa qëndrime të Institucionit të Presidentit të Republikës që duhet të jetë mbi palët. A keni qenë ju i radhitur me opozitën në një betejë politike që ajo ka me maxhorancën ?

Presidenti Nishani: Unë besoj që edhe rasti më i fundit e çimentoi pikërisht këtë denoncim që unë i kam bërë gjatë gjithë periudhës kur kam qenë nën sulmet politike të qeverisë, e cila për shkak të pamundësisë për të vënë nën kontroll edhe Institucionin e Presidentit të Republikës, ka tentuar ta njësojë qëndrimin e tij si një qëndrim politik me të opozitës. Pra, ky rast më i fundit e konsolidoi fort këtë spekulim të qeverisë për të krijuar këtë perceptim të gabuar dhe të padrejtë tek opinioni publik, por unë besoj që edhe rasti i fundit e diskreditoi akoma më shumë pavërtetësinë e një qëndrimi dhe një pretendimi të tillë, sepse Presidenti, edhe njëherë, ka qenë në të gjitha rastet brenda ushtrimit të funksionit të tij. Në se Presidenti i Republikës nuk i duhet si institucion vendit, qeveria të dalë dhe të thotë publikisht që vendit nuk i duhet Institucioni i Presidentit të Republikës. Qeveria të dalë dhe t’i thotë vendit që nuk i duhet më pushtetit legjislativ, nuk i duhet më pushteti gjyqësor, nuk i duhet më shoqëria civile, nuk i duhet më media, mjafton të kemi një qeveri dhe një kryeministër, pra këto janë gjëra të cilat kanë të bëjnë me standardin e një serioziteti, për të cilin unë kam një kut tjetër nga ai, me të cilin jam ndeshur në raport me përfaqësues të qeverisë.

Gazetari: Personalisht keni pasur përplasje me Kryeministrin Rama?

Presidenti Nishani: Jo nuk kanë qenë përplasje personale. Qëndrimet tona, edhe në se reflektojnë dhe patjetër që reflektojnë edhe kulturën individuale edhe formimin personal padyshim, por janë qëndrime që bëhen edhe në emër të institucioneve. Përfitojnë për shkak të institucionit dhe fuqisë që ka institucioni që përfaqësojnë, përfitojnë nga infrastruktura, mekanizmat, që ka në dorë institucioni që ne përfaqësojmë për një afat dhe mandat të caktuar, por unë nuk i kam konsideruar dhe nuk i konsideroj këto raporte personale, por natyrisht që në raportet ndërinstitucionale kanë ndikim të fortë edhe kultura individuale nga formimi civil dhe i përgjithshëm, individual i njerëzve që udhëheqin institucionin.

Gazetari: Faleminderit!

Presidenti Nishani: Edhe për mua ishte një kënaqësi.

C’po ndodh me politikanët e inkriminuar?

February 7, 2016 by dgreca

Nga Blendi FEVZIU/
Të dyja palët ranë dakort! U desh më shumë se sa një vit e gjysëm debat; u desh që PD të largohej nga parlamenti; u desh që ndërkombëtarët të ndërhynin me forcë në nivelet më të larta; u desh që opinioni publik të bëhej i gjithi njësh e solidarë dhe më në fund të dyja palët ranë dakort. Ranë dakort që “dekriminalizimi” të nisë menjëherë dhe që të mos përseritet më. E bënë me bujë dhe me zhurmë. E firmosën nën vështrimet shpresëdhënëse të shqiptarëve që besuan se më në fund kjo gjë nuk do të përsëritet më. Sepse të gjithë e dimë. E dimë që Parlamenti është i mbushur me njerëz problematikë! Që administrata e lartë shtetërore ka në nivelet më të larta të saj persona që kanë pasur probleme me drejtësinë shqiptare apo europiane! E kemi dëgjuar përditë, për më shumë se dy vjet. E kemi publikuar në artikuj dhe përmendur në emisione. Kemi bërë lista dhe kemi sjellë në studio dënime gjykatash dhe krime monstruoze që të lenë pa frymë. Jemi bashkuar të gjithë në idenë që ky vend ka nevojë për një pastrim të thellë dhe që kjo gjë nuk duhet përsëritur më kurrë.
Por një muaj që nga aprovimi i ligjit (Ka hyrë në fuqi më 5 Janar 2016), asnjë personazh i politikës shqiptare apo i administratës së lartë nuk ka dorëzuar dorëheqjen e tij. Ligjerisht, çdo person që preket nga ligji i dekriminalizimit duhet të japë vetë dorëheqjen. Ky është hapi i parë. Dhe këtu pritershin lëvizjet më të mëdha.
Hapi i dytë është firmosja e një formulari të vetdeklarimit, në të cilin, personi do të pranojë që s’ka pasur asnjë problem me drejtësinë për krimet që parashikon ligji në fjalë. Formulari i hartuar edhe me ndihmën e ekspertëve amerikanë pritet të jetë gati shpejt dhe përbën fazën e dytë. Por këtu ka një problem. Nëse dikush mbush formularin dhe nuk i deklaron problemet e tij të shkuara, nëse do vërtetëhet se ka gënjyer, pra se ka pasur probleme që si ka thënë vetë, mund të merret i pandehur. Sipas nenit 190 të Kodit Penal ai mund të dënohet nga 6 muaj deri në 7 vjet burg për fallsifikim të formularëve.
Faza e tretë është ajo e verifikimit të formularëve përmes dokumentave shtëtërore, por edhe përmes shenjave të gishtrinjve, për të cilit u debatua aq shumë. Kjo pritet të jetë edhe faza finale.
Për çudinë tonë në fazën e parë nuk është seleksionuar askush. Asnjë person i vetëm. Duke e ditur kërcënimin që vjen nga fallsifikimi i formularit, mund të ngresh tre hipoteza:
Ose ligji është bërë më një mënyrë të tillë që mos të prekë asnjë prej kriminelëve të veshur me pushtet politik. Që do të ishte një katastrofë.
Ose kriminelët janë aq të papërgjegjshëm sa besojnë se do të gënjëjnë sërish. Pra do t’ja hedhin.
Ose në politikën shqiptare nuk ka persona me të shkuar kriminale.
Kjo e fundit padyshim që bie. Pritet të shohim se cila nga dy hipotezat e para do të vërtetohet. Por pavarësisht kësaj, të gjithë ata që e njohin anën e errët të së shkuarës së tyre, do ishte mirë të largoheshin vetë. Nëse politika do të tentojë t’i mbrojë. Nëse komisionet do të fshehin fakte, ose nëse ligji do lexohet si gjithnjë me syze pa xham, ky vend nuk ka më shpresë./opinion.al

Mentor Çoku, një histori ala Grim!

August 21, 2015 by dgreca

* Drejtonte një Union Islamik, por jam i sigurt se islami ishte gjëja që i interesonte pak për të mos thënë aspak. Thjeshtë, kjo kishte qenë mënyra më e mirë për t’i siguruar një jetë komode në atdheun e tij të dytë./
*… Dyshoj se e kishte njohur Enver Hoxhën dhe as besoj se i kishte nisur një kartolinë, siç mburrej ku i kishte shkruajtur: Ti je një gjysmë evgjit. Dhe e kishte postuar me adresën: Enver Hoxha, Kryetar i Shtetit, Tiranë – Shqipëri./
* Ai shkoi në Triste. Takoi Fatos Nanon që përfaqësonte PS-në dhe Sali Berishën e Aleksandër Meksin e PD-së. I ftoi të gjithë për darkë, një darkë misterioze në dukje, por që padyshim ka qenë shumë e thjeshtë. Një tentativë e tij e fundit për të marrë ndoshta atë që ëndërronte atë ditë: Presidentin e Shqipërisë./
NGA BLENDI FEVZIU*/
E paharrueshme dhe që nuk kam nevojë ta shënoj askund për ta rikujtuar me saktësi. Që prej 15 vjetësh nuk kam shkelur më kurrë atje, kam harruar numrin e urbanit që merrja në Termini për të arritur, emrin e stacionit ku ndaloja e madje edhe pjesën e Romës ku është vendosur, por jam i sigurt se njeriun që më priste aty nuk do ta harroj asnjëherë. Quhej Mentor Çoku, ishte diku në prag të të 80–tave kur e njoha dhe kam bindjen se si një personazh i famshëm i Graham Grinit tek Komendianët, asnjëherë, askund në jetë, askush nuk e ka kuptuar se çfarë ishte me saktësi.
E njoha në një ditë dhe në rrethana krejt të veçanta në 1 Prill 1991! Kisha mbërritur në Romë dy ditë më parë bashkë me Armand Shkullakun si dy gazetarë të rinj të gazetës së opozitës, ende studentë dhe po atë ditë Shqipëria mbante zgjedhjet e para të lira në historinë e saj. Zgjedhjet e 31 Marsit. Ishim vërtitur nëpër qytetin e panjohur me entuziazmin e udhëtimit të parë jashtë Shqipërie në moshën 22-vjeçare dhe me shqetësimin e asaj që ndodhte tek ne; kishim shpresuar gjatë në fitoren e opozitës, edhe pse thellë-thellë e dinim se rezultati pak rëndësi kishte për ne. Shqipëria kishte hyrë në rrugën e transformimit dhe kjo ishte tashmë e vetmja gjë që nuk kthehej më mbrapsht. Kishte kaluar nata e parë, magjepsja e qytetit dhe ideja që ndodheshim këtu dhe mbeteshim tashmë në pritje të asaj tjetrës, rezultatin e zgjedhjeve në Shqipëri. Në fakt, Perëndimi nuk kishte qenë aq mikpritës për ne në takimin e parë me të. Kishim fjetur një natë të tërë jashtë, rrugëve të Vatikanit dhe mëngjesin e datës 1 Prill, në pritje të rezultateve të votimit, telefonuam të vetmin numër me prefiks të Romës që kisha me vete, atë të Mentor Çokut. Nuk e dija ç‘ishte, ç‘moshë kishte dhe me se merrej. Një ditë përpara ikjes, Shpëtim Nazarko, shefi i informacionit i PD më kishte dhënë me lehtësi, duke më thënë se dukej në moshë, se kishte telefonuar disa herë në selinë e PD dhe se kishte pyetur se me se mund të na ndihmonte nëse kishim nevojë. Në fakt, nevojat tona qenë aq të mëdha në atë kohë, por aq të papërfillshme karshi entuziazmit që bartnim, me idenë se komunizmin po e linim pas dhe se në betejën finale me të, koha na kishte dhënë të drejtë.
I telefonova nga një kabinë pranë “Shën Pjetrit” dhe ai m’u përgjigj i gatshëm nga ana tjetër e telefonit. Më shpjegoi se në Shqipëri i kishim humbur zgjedhjet, por se komunistët s’kishin fituar asnjë nga qytetet e mëdha; se Ramiz Alia ishte sfiduar nga një inxhinier i panjohur dhe se kjo ishte një fitore e madhe morale. Më tha se atë ditë ishte pushim, Pashkë, por se ai po na priste në zyrën e tij: Corso Triste 90!
E takuam pak kohë më vonë. Afër të 80–tave, i pashëm, i veshur shik dhe me një qetësi të admirueshme. Fliste ngadalë, me një logjikë të hekurt dhe nuk e di pse më ngjante se ai dinte çdo gjë e gjithçka. Ishte President i Unionit Islamik të Europës Perëndimore, një shoqatë që e kishte krijuar vetë dhe që besoj se i sillte përfitime jo të pakta nga donatorët e pasur arabë, përfshi Libinë. Kishte ndikuar fort në ndërtimin e një xhamie në Romë dhe ruante lidhje perfekte në Vatikan e në politikën italiane.
Në ditë të gjata bisedash me të më tregoi se kishte njohur gjyshin tim, se kishte qenë mik me Enver Hoxhën në Belgjikë në mes të viteve ’30–të dhe se më pas kishte luftuar me nacionalistët kundër komunistëve. Ishte larguar me çetat e fundit në nëntor 1944 dhe qe vendosur në Itali. Kishte qëndruar gjithnjë aty, por fare pak fliste për jetën e tij në Romë. Njihte pothuaj gjithë komunitetin shqiptar të pas luftës, i rralluar tashmë ndjeshëm dhe kishte filluar të vendoste lidhje perfekte me komunitetin e ri. Nuk e di sa i sinqertë ishte në rrëfimet e tij. Më pas kam dyshuar shumë për këto. Pata gjithnjë bindjen edhe pas vdekjes së tij në Prill 1996, se një ditë do të më shfaqej në ëndërr dhe si ai personazhi i famshëm i Graham Grimit do të më thoshte:
Blendi, ti besove seriozisht? Gabim! Por edhe unë nuk të gënjeva. Të thashë ato që besoj edhe vetë, pavarësisht se sa të vërteta janë. Në fund të fundit, a nuk jemi të gjithë nga pak komendianë?
Në fakt, ai duhej të ishte një komedian i përsosur, për të mos thënë brilant. Drejtonte një Union Islamik, por jam i sigurt se islami ishte gjëja që i interesonte pak për të mos thënë aspak. Thjeshtë, kjo kishte qenë mënyra më e mirë për t’i siguruar një jetë komode në atdheun e tij të dytë.
Fliste për beteja dhe ideale, por siç e preka më pas në librat e historisë, pak lidhje kishte pasur me to. Kishte qenë gjithnjë aty, por në periferi të tyre.
Dyshoj se e kishte njohur Enver Hoxhën dhe as besoj se i kishte nisur një kartolinë, siç mburrej ku i kishte shkruajtur: Ti je një gjysmë evgjit. Dhe e kishte postuar me adresën: Enver Hoxha, Kryetar i Shtetit, Tiranë – Shqipëri.
Druaj se nuk kishte bërë asnjë nga këto. Kishte qenë në krahun e nacionalistëve dhe qe larguar nga Shqipëria vërtet në nëntor 1944, duke lënë pas vajzën e vogël disa muajsh që nuk e merrte dot. Kishte qenë relativisht aktiv me emigracionin dhe siç rezultonte nga një studim që shërbimi sekret jugosllav kishte bërë në atë kohë dhe që u botua në vitin 2001, ishte një nga njerëzit besnikë të Xhaferr Devës. Ky vetë e niste shpesh me mision në Turqi, vendet arabe e SHBA dhe nuk përjashtohej mundësia që të kishte punuar një kohë edhe për CIA-n apo për dërgimin e diversantëve në Shqipëri.
Druaj se ai ishte nga ata njerëz për të cilët besohet gjithçka thuhet, edhe pse asnjëherë nuk je i sigurt se çfarë është realisht e vërtetë. Ndaj shumë herë kam besuar se ai mund të ishte edhe një ndërmjetës në tregtinë e naftës me Libinë siç u akuzua, edhe një trafikant armësh siç thoshte një gazetë italiane, edhe një njeri me zemër të madhe që priste refugjatët, e ndoshta edhe një shenjt. Ishte thjeshtë nga ata njerëz që iu besohet gjithçka dhe që sekretin e vërtetë, portretin e tyre real, e marrin me vete nga kjo jetë.
Por të gjitha këto dukeshin tejet të harruara në pranverën e vitit 1991. Në prag të të 80–tave, ai kishte luksin të bëhej dëshmitar i asaj që të tjerët nuk e arritën dot: dështimit të komunizmit, triumfit të bindjes së tij dhe të takonte, pas plot 46 vitesh, vajzën e tij që e kishte lënë fëmijë në Tiranë.
Dukej se kjo e kishte përtëritur fort jetën e tij. Nuk e di nëse mendonte dhe besonte se kjo hapje do të krijonte një mundësi të fundit karriere politike për të. Në biseda të gjata në Romë dhe në Tiranë pata përshtypjen se gjatë vitit 1991 e deri në fitoren përfundimtare të PD-së në Mars 1992, ai kishte një ambicie për të qenë President i vendit. Nuk besoj se këtë e shihte si një lloj përfitimi personal. Besoj se në jetën e tij, ky mund të ishte shpërblimi më i madh që mund t’u jepte gjithë bashkëmoshatarëve dhe gjithë njerëzve që kishin pasur apo vuajtur të njëjtin ideal me të. Ishte një shpërblim që ia jepte që nga Mithat dhe Mehdi Frashërit e deri tek të ikurit e thjeshtë, punëtorë në SHBA, që komunizmi i kishte dënuar me një ekzil 46-vjeçar, për një arsye të vetme, se kishin një ëndërr tjetër dhe nuk e besonin atë. Në këtë vështrim, jam i sigurt se ky ishte misioni më fisnik i jetës së tij. Një mision që nuk e përmbushi kurrë…
Më 1991, ai ishte padyshim njeriu më aktiv i diasporës në raport me Shqipërinë. Zyra e tij ishte gjithnjë plot dhe ai priste me një pasion dhe përkushtim të pashoq dhjetëra emigrantë shqiptarë në ditë. Njerëz të hutuar, plot probleme, që kishinCorso Triste 90! Më duket se ende sot, 17 vjet më pas, ajo mbetet e njëjta adresë e patjetërsueshme lënë pas atdheun për një jetë më të mirë, por plot entuziazëm për atë që i priste më pas. Aty jam përballur me dhjetëra prej tyre dhe jam i sigurt se kudo ndodhen, me çdo lloj statusi, ata e kanë të vështirë ta harrojnë atë emër dhe atë adresë.
Në zyrën e tij punoheshin pothuaj gjithë materialet e rëndësishme që lidheshin me opozitën, vinin e iknin funksionarë të lartë të saj dhe organizoheshin takime me një rëndësi të madhe. Përfshi atë më memorialin prej tyre, Takimin e Triestes. Takimin që dukej se me keqkuptimin e tij mbajti peng për shumë vite politikën shqiptare. Dhe që protagonistët, sa më shumë tentuan ta sqarojnë për boshësinë e tij, aq më shumë u keqkuptuan.
Ndodhi që të isha dëshmitar i paratakimit. Në Janar të 1992 isha në një vizitë në Kuneo të Italisë dhe prej andej udhëtova me tren për Romë. Mentor Çoku më priste në zyrën e tij, mbushur pothuaj gjithnjë me shqiptarë dhe një lloj vendtakimi komun. Shumë gjëra kishin ndryshuar në ato muaj mes nesh. Isha tashmë një nga njerëzit me lidhje të forta në PD dhe punoja prej kohësh me Preç Zogajn, që PD-ja e kishte zgjedhur të drejtonte Ministrinë e Kulturës në Qeverinë e Stabilitetit. Ylli i Zogajt ishte padyshim në majat e tij në atë kohë. Çoku ishte i qetë. Më sqaroi se PS-ja italiane kishte një kongres në Trieste dhe se atje do të merrte pjesë edhe Nano, por se ai kishte insistuar të thirrej edhe Berisha. Ja kishin konfirmuar dhe pritej që ai t’i takonte të dy atje.
– I kam ftuar për darkë, më tha dhe dua që të vish edhe ti. E ndërroj biletën e avionit dhe fluturon që andej.
Refuzova me një justifikim të fortë për kohën, por që më pas më vjen për të qeshur sa herë e kujtoj. Pas dy ditësh në Tiranë zhvillohej konkursi i parë i “Miss Albanias” dhe unë si organizator dhe anëtar jurie duhej të isha aty. Mund edhe të mos kisha qenë, por ndodhi fare thjeshtë kështu. I thashë Mentorit se nuk mundesha dhe të nesërmen u nisa për Tiranë.
Ai shkoi vërtet në Triste. Takoi Fatos Nanon që përfaqësonte PS-në dhe Sali Berishën e Aleksandër Meksin e PD-së. I ftoi të gjithë për darkë, një darkë misterioze në dukje, por që padyshim ka qenë shumë e thjeshtë. Një tentativë e tij e fundit për të marrë ndoshta atë që ëndërronte atë ditë: Presidentin e Shqipërisë. Njohës i mrekullueshëm i rregullave të lojës së perëndimit, në një kohë që ne ende sa po hynim në të, ai kishte vendosur t’ua paraqiste këtë të gjitha palëve njësoj. Atyre që përbënin trashëgimtarët e forcës politike që e kishte ndarë nga vajza dhe e kishte lënë 50 vjet në mërgim dhe atyre që paraqisnin shpresën e tij të madhe për ndryshim.
Nuk e di ekzaktësisht se ç‘ka qenë ajo bisedë. Jam i sigurt se nëse është bërë ose jo, siç pretendojnë të gjithë, ky ka qenë thelbi i atij takimi.
E takova sërish kur ëndrra e tij qe tretur tashmë. Më 28 nëntor 1992 i ftuar zyrtarisht në Tiranë për të marrë pjesë në festimet e 80-vjetorit të Pavarësisë. Rrinte në vilën e vjetër të Mehmet Shehut dhe dukej se nuk ndihej mirë për këtë. Eshtë e keqe më tha, siç dinë t’i bëjnë të gjitha gjërat komunistët. Kur erdha vjet në hotel “Dajti”, edhe pse i vjetër, ishte shumë më mirë.
Nuk e di nëse ishte vërtet kështu apo hotel “Dajti” përfaqësonte një jetë që ai e njihte dhe që rikthimi në Tiranë pas 47 vjetësh ia kishte reduktuar ndjeshëm. Ai kishte gjetur ca gjurmë të Tiranës që kishte lënë, por shumë më tepër nga Tirana e re e komunizmit. Duke nisur që nga njerëzit.
– Do ta keni të vështirë më tha një ditë ndërsa pinim kafe në një kioskë të porsahapur pranë Korpusit të Universitetit. Ky regjim ju ka deformuar njerëzit dhe t’i kthesh ata në drejtimin e duhur nuk është si të kthesh një parlament.
Jeta e gjatë dhe mundi i kishin dhënë një eksperiencë impresionuese. Mbi të gjitha për ne që vinim nga një botë e zbehtë dhe e shuar. Më vonë kam menduar se nëse do ta kisha njohur në një kohë tjetër të jetës sime, do të kisha përfituar shumë prej tij. Por e njoha në një kohë ende të paqartë, kur entuziazmi e mbyste dëshirën për dituri dhe kur besonim me një shpresë thuajse fëminore dhe gjithçka pas kësaj për ne do të ishte një ditë e bardhë. Por gjithsesi, mendoj gjithmonë se jam me fat që e njoha. Shumë vite më pas, jam i bindur se midis modeleve të së djathtës që na ofroheshin, midis simboleve të antikomunizmit, ai ishte padyshim më brilanti. Një i djathtë i vërtetë, me bindje të plota dhe filozofi, siç ende nuk kam njohur një të dytë sot.
Pas 1992–1993 jeta e tij nuk pati ndonjë kulm për t’u shënuar. Erdhi disa herë në Tiranë, krijoi një lidhje të fortë mes sindikatave shqiptare dhe CISL në Itali. Priste këdo që shkonte në Itali nga Shqipëria dhe kam bindjen se ndihej mirë kur shihte se shqiptarët po ingranoheshin në jetën atje. Kjo do të ndodhë lehtësisht më thoshte, se kemi qenë gjithnjë një popull i adoptueshëm kollaj, nuk ngeleshim kurrë në rrugë.
Kur vdiq, diku në prill të 1996, Shqipëria e kish marrë rrugën e saj. Druaj se ai nuk kishte më shumë për të bërë aty, por padyshim që kishte parashikuar shumë nga trazimet e saj të mëvonshme. Televizioni shqiptar dha një lajm të plotë për vdekjen e tij, ndërsa gazetat e përcollën jo pa nderim. Atë ditë, duke biseduar me Arben Imamin për mikun e përbashkët ndjeva dhimbje. Kishte ikur një njeri që kishte shënjuar dhe lidhur fort raportin tim të parë me perëndimin, por në fakt, kishte ikur nga kjo botë edhe njeriu i vetëm që kisha njohur me një filozofi të plotë të një të djathti të vërtetë.
Nuk e di ku prehet dhe asnjëherë nuk jam interesuar më për këtë. Do të doja që varri i tij të ishte në Shqipëri. Në shumë vite mërgimi ai e kishte ëndërruar atë ditë. Nuk ishte bërë kurrë një italian i vërtetë, edhe pse nuk ishte një shqiptar si gjithë ata emigrantë që trokisnin në derën e tij në pranverën e vitit 1991. Kishte mbetur një model i parë dhe i jashtëzakonshëm shqiptari që nuk besoi se kjo botë dhe kjo shoqëri do ta sjellë sërish…
* Takimi i Triestes: Nga e djathta- Aleksander Meksi, Sali Berisha, Mentor Coku dhe Fatos Nano