Solli ne Gjuhen shqipe:SPIRO GJIKONDI/ New York/

 Shkrimtari francez Andre Morua (Andre Maurois, 1885-1967,) midis veprave te shumta letrare, monografike e memoriale, ne vitin 1930 botoi librin “Bajroni”, kupershkruan e analizon jeten dhe veprimtarine letrare te poetit te madh anglez Xhorxh Gordon bajron. Libri u perkthye ne anglisht nga Hamish Miles dhe u botua ne Amerike ne vitin 1964. Sipas nje reviste te kohes se botimit te pare, kjo eshte monografia me e sakte dhe me e lexueshme per poetin romantik te Anglise. Ne nje kapitull te vecante te librit pershkruhet udhetimi i pare i Bajronit ne vende te ndryshme te Evropes, ne te cilin vend te vecante i ka lene autori kalimit te poetit neper Shqiperi. Me poshte po japim te perkthyer nga anlishtja pjese qe permbajne opinione dhe detaje te autorit per Shqiperine dhe shqiptaret qe mendojme se jane me interes edhe aktual.

   ***

Me 26 qershor, 1809, te dy shoket, Bajroni dhe Hobhauz 1) hypen ne anijen “Bijte e Kapitenit”, qe shkonte ne Lisbone. Hobhauz, te cilit i silleshin neper tru copeza shenimesh arkeologjike, kishte mare me vete rreth njeqint pena, dy gallone boje shkrimi dhe disa pako me letra te bardha. Ndersa Bajroni ishte shnderuar ne nje “magnet natyror” per nje trupe te tere shoqeruesish. Meri plak, do te ishte me ta gjer ne Gjibraltar, pasi era e detit i bente shume mire shendetit te tij. Detyrat e tanishme te sherbetorit te trupes i ishin besuar Flecerit, garderobistit te Njustedit, icili kohet e funddit ishte martuar dhe qahej shume se po ndahej nga gruaja e tij, Sely. Vargu plotesohej nga Robert Rashton, nje pazh i ri i njohur si Bob, djale fermeri qe Bajroni e pelqente “sepse, ashtu si une, edhe ai duket si nje “kafshe pa shoqeri”, si dhe nga nje garderobist gjerman qe ja kishte rekomanduar dr. Batler i Harrout.

            Hoxhson mori nje pershkrim ne vargje heroiko-komike per kete prag-udhetimi dhe per Hobhauz qe villte here ushqimin e mengjezit dhe here pershtypjet e tij per ate udhetim te pare. “Donte Providenca te futej midis tij dhe njerezve te tjere qe vuanin, duke i cuar nje here ndrydhjen e kycit te dores dhe nje here derdhjen e bojes se shkrimit, qe ai te mos shkruante.” “Po e le Angline me keqardhje, ( do shkruante Bajroni, shen.yni S.Gj).- Do te kthehem serish pa qejf. Une jam si Adami, i denuari i pare per tu larguar, por une s’kam Eve dhe s’kam ngrene molle te ndaluar, por dicka qe eshte me e tharte se gaforja.” Edhe Zonjes Bajron ai i shkroi letren e ti te lamtumires: “Bota eshte e gjitha para meje dhe po e le Angline pa keqardhje e pa ndonje deshire per te vizituar serish c’permban ajo, vec teje dhe baneses tende te tanishme.” E kishte lene ate te kujdesej per arushen, qenin e gjahut dhe vajzat gazmore…

Ne pershkrimin e kalimit te bajronit ne Shqiperi Morua thote:

Shqiperia ne ate kohe ishte nje vend pothuajse i panjohur. malet e eger i kujtonin Bajronit Skocine, te cilen ai e kishte njohur qe ne femijeri. Burrat vishnin fustanella qe u shkonin deri ne gju, jo tamam si keltet, si dhe guna te dhirta. Aliu, Pashai i Janines, nje burre i njohur per guximin dhe ashpersine e tij, ishte njoftuar prej Ministrit Anglez per ardhjen e xhentelmenit te ri prejfamiljeje fisnike dhe e ftoi per vizite ne sarajet e tij. Cdo gje qe e rrethonte e magjepste Bajronin. Shqiptaret e veshur me tunika te qendisura, Tartaret me kapucet e gjate, sherbetoret zezake, kuajt, daullet, madje edhe muezini qe therriste nga maja e minarese se xhamise: “Nuk ka Zot tjeter vec Allahut.”

(Te plote mund ta lexoni ne numrin shume faqe te DIELLIT me 28 Nentor)