Vllehtë e Greqisë për të mbuluar bashkëpunimin e tyre me gjermanët dhe italianët, ju vërsulën shqiptarëve në Çamëri për tua mveshur fajin atyre si bashkëpunëtor të pushtuesve./
Shkruan: Arben LLALLA/Historian/
Shpesh herë historianët grek dhe shteti i tyre me ligje kushtetuese e justifikojnë përzënien e çamëve në vitin 1944-1945 me pretekstin sepse kanë qenë bashkëpunëtorë të gjermanëve. Për shumë vite historianët grek kanë bërë fallcifikimet e dokumentave dhe të fotografive të cilat më tej i kanë paraqitur si fakte që shqiptarët nga Çamëria kanë qenë ushtarë në trupat Vullnetare SS dhe bashkëpunëtorë të italianëve dhe gjermanëve gjatë Luftës së Dytë Botërore. Pas shtatë dekadash ende mekanizmat shtetërore greke përpiqen të fshehin të vërtetën e përzënies së popullsisë së pafajshme shqiptare nga Çamëria duke bërë fallcifikime primitive në kohën e teknologjisë moderne. Sot për lexuesit do të vërtetojmë me fakte të pamohueshme se çamët nuk kanë bashkëpunuar me gjermanët, por grekët dhe në veçanti vllehët ishin ata që bashkëpunuan nazistët për spastrimin e Greqisë nga shqiptarët, hebrenjtë, bullgarët dhe sllavo-maqedonasit.
Bashkëpunimi i Vllehëve të Pindit me italianët dhe gjermanët
Gjatë Luftës së Parë Botërore 1917-1918, forcat ushtarake italiane për të gjetur mbështetje në Greqi hodhën idenë për themelimin e Principatës së Pindit. Në krye të këtij projekti u zgjodh Princi Alqiviadhis Diamanti, një vlleh nga Samarina e Thesalisë me profesionin avokat. Gjatë kësaj lufte ky projekt nuk gjeti përkrahje nga popullsia vllahe e Pindit dhe Princi Alqiviadhis Diamanti e braktisi Greqinë pas mbarimit të Luftës së Parë Botërore, u vendos në Rumani.
Në Luftën e Dytë Botërore ushtria greke e drejtuar në përgjithësi nga ushtarakë të lartë me origjinë vllahe u dorëzua lehtësisht tek italianët dhe gjermanët. Më 20 Prill, 1941, e Diela e Pashkëve, gjenerali i Korpusit të Parë, Panajot Dhemestihas, gjenerali i Korpusit të Dytë, Gjeorgjio Bako, Mitropoliti i Janinës, Spiridon, i cili edhe ky ishte vlleh nga Pogonia, nënshkruan dorëzimin dhe bashkëpunimin e ushtrisë greke të Epirit me gjermanët dhe italianët. (Mitropoliti i Janinës, Spiridon, ishte një antishqiptar i tërbuar, ai ka qenë ministër i brendshëm në qeverinë e Autonomisë së Veriut të Epirit më 1914. Mitropoliti i Janinës, Spiridon në vitin 1949-1956, ishte Kryepeshkop i Greqisë, ai njihej në popull me emrin Spiridon Vllehu, por mbiemri i familjes ishte Sito.)
Pasi dorëzuan ushtrinë greke të Epirit dhe të Maqedonisë greke, gjeneralët grek me origjinë vllahe përfituar privilegje në rang ministrash gjatë qeverive 1941-1944. Në 29 Prill të 1941, ushtaraku i lartë gjerman, Afred Jodl dhe ai italian, Alberto Ferrero zgjodhën në krye të qeverisë greke kryeministër Jorgo Çolakoglu, me origjinë vllahe. Pasi u zgjodh kryeministër vllahu, Jorgo Çolakoglu vendosi ministër të brendshëm gjeneralin Panajot Dhemestihas që ishte vllah, prefekt të Trikallas u vu ushtaraku tjetër i lartë, Theodhor Sarantin i cili edhe ky ishte vlleh. Tashmë vllahët drejtonin Greqinë dhe kjo i ndihmonte për shpalljen e pavarësisë së Principatës së Pindit. Në vitin 1941, Alqiviadhis Diamanti rikthehet në Greqi me mbështetjen e kryeministrit Jorgo Çolakoglu dhe të ushtrive gjermane e italiane.
Në vitin 1942, Princi Diamanti bashkë me Nikolaos Matusi dhe me mbështetjen e qeverisë greke, ushtrisë gjermane dhe italiane themeloj me vllahët e Larisës, Legjinonin Romak ushtarak që përbëhej nga vllahët e Greqisë. Ai pretendonte se nga 140.000 vlleh që jetonin në Thesali, rreth 25% e tyre do ti bashkoheshin Legjioneve të tij për të fituar pavarësinë nga Greqia. Sipas historianëve grek për të realizuar projektin në fjalë pas shumë përpjekjesh mundi të kishte rreth 1.000 ushtar të kombësisë vllahe, të cilët ishin vendosur në dy baza, Larisë dhe Elassona. Kryeministër i Principatës së Pindit dhe Komandant i trupave vllahe ishte Nikolaos Matusi, vllah nga Samarina. Veshja ushtarake e ushtarëve të Legjioneve ishte e njëllojtë me ata të italianëve. Trupat ushtarake vllahe vepronin bashkërisht me ushtrinë italiane në Epir dhe Maqedoninë greke si në Trikalla, Elasona, Samarina, Grevena, Meçovo, Kallabaka, Larisë, Farsa. Këta terrorizonin popullsinë, u grabitnin ushqimet dhe pasurinë e tyre. Disa herë Legjionet Romake të vllahëve u sulmuan nga trupat partizane greke të ELAS-it.
Në fund të vitit 1943, pasi po shikohej se boshti i gjermanëve po humbte luftën, drejtuesit e Legjioneve vllahe dhe pjesa më e madhe e tyre braktisën këtë uniformë dhe ju bashkuan trupave të Napolon Zervës. Princi i Pindit, Alqiviadhis Diamanti pasi u largu nga Greqia u vendos në Rumani. Me ardhjen në pushtet të komunistëve atje, ai u arrestua në vitin 1948, vdiq pak muaj pas arrestimit në burg.
Kryeministri i Principatës së Pindit dhe komandanti i përgjithshëm i forcave ushtarake të Legjioneve Romake, Nikolaos Matusi shkoj në Rumani, pasi u kap nga komunistët u burgos si bashkëpunëtor i gjermanëve. Me kërkesë të Greqisë në vitin 1964, u transferua atje për të vazhduar burgun, por për çudi ai bëri vetëm disa muaj burg dhe e liruan. Vdiq në moshë të thellë në vitin 1991, në Larisë. Nikolaos Matusi në Greqi gëzonte privilegje deri në armëmbajtje me leje edhe pse kishte qenë bashkëpunëtor i gjermanëve e italianëve ai kurrë nuk u dënua nga gjykatat greke.
Përfundimi
Popullsia vllahe e Pindit edhe pse të dokumentuar zyrtarisht dalin bashkëpunëtorë të italianëve dhe gjermanëve, ata nuk u përzunë nga Greqia, përkundrazi morën në dorë drejtimin e Greqisë, dhe pjesë direkt në masakrat që ju bënë popullsisë shqiptare në Çamëri. Janë vllahët e Pindit ata që grabitën pasuritë e çamëve. Të gjithë ato histori se ekzistojnë fotografi apo dokumentë që implikojnë popullsinë shqiptare në Çamëri si bashkëpunëtor të italianëve dhe gjermanëve nuk ekzistojnë, janë gënjeshtra, histori të shpikura. Teoria e bashkëpunimit të çamëve me gjermanët dhe italianët është teori e konspiracionit e cila u ndërtua nga vllahët për të mbuluar historinë e tyre të errët për Pavarësinë e Principatës së Pindit. Pas vitit 1944, politikanë, qeveritarë, kisha greke, historian, publicistë, etj., ju përveshën punës për të hedhur baltë mbi shqiptarët e Çamërisë. Nuk mund të vërtetohet apo të dokumentohet që shqiptarët e Çamërisë kanë bashkëpunuar me italianët dhe gjermanët, sepse historia e gënjeshtrës nuk mund të quhet histori e vërtetë. Asnjë akademik apo historian grek nuk ka vërtetuar shkencërisht bashkëpunimin e çamëve me italianët dhe gjermanët. Ata gjithnjë kanë ngritur akuza politike, një metodë klasike e njohur tashmë për tu mbyllur gojën atyre që thonë dhe mbrojnë të vërtetën.
Ndoshta ka pasur individë çamë që kanë qenë spiunë të gjermanëve, por nuk mundet të përfaqësojnë të tërë Çamërinë dhe të persekutohet një popull i tërë në emër të tyre.
Historiani grek Jorgos Margaritis shkruan se shqiptarët e Çamërisë u rreshtuan në Ushtrinë Çlirimtare Popullore Greke e Shqiptare në shifra rreth 3.000 njerëz.
Në fillim të vitit 1944, në Qeramicë të Filatit u krijua Batalioni IV i përbashkët shqiptaro-grek “Ali Demi” diku me 500 luftëtare, Batalioni hyri në përbërjen e Regjimentit te XV të Ushtrisë Nacional-çlirimtare greke. Në komandën e tij ishin Spiro Shqevi, Muharrem dhe Tahir Demi, Dervish Dojaka, Vehip Hyso, Ali Shane, Kasem Demi, Izet Osmani, Hasan Minga.
Nga Greqia u përzunë për mos tu kthyer më edhe ata shqiptar që ishin rradhitur në forcat partizane greke, një rast e të tillë kemi të dokumentuar rastin e prof.Petrit Demi, babai i politikanit të njohur Leonard Demit. Mësuesi Panajot I. Mici nga Finiqi kujton se Petrit Musa Demi ishte partizan në rradhët e ushtrisë greke ELAS. Në Mars të vitit 1943, një grup partizanësh greke kishin qenë në disa fshatrat e minoritetit për ti mbrojtur nga gjermanët. Midis këtyre partizanëve grek kishte qenë edhe Petrit Musa Demi. Minoritari Panajot I. Mici ka edhe një foto të këtyre partizanëve ku tregon se cili ishte Petrit Musa Demi.
Tashmë e vërteta dihet përse shqiptarët e Çamërisë u përzunë nga Greqia dhe ju hoq shtetësia greke. Pas shumë vitesh kërkimesh dhe vizitash që kam bërë në Epirin grek, në disa fshatra që njihen historikisht si vendbanimet që kanë jetuar shqiptarët erdha në përfundimin se në shumicën e këtyre fshatrave janë vendosur vlleh dhe emigrantë të ardhur nga Azia e Vogël. Këta ardhacak u grabitën shqiptarëve të Epirit n; Greqi, historinë e lavdishme, veshjen popullore, këngët, shtëpitë dhe pronat. Pjesa më e madhe e shqiptarëve ortodoks nga Epiri emigruan për ti shpëtuar racizmit shtetëror jashtë Greqisë dhe brenda saj, thellë në Athinë e Selanik. Disa familje ndërruan edhe mbiemrat e tyre për të humbur gjurmët. Sot, disa deputet dhe kryetar bashkive në Çamëri janë njerëz që vijnë nga familjet e vllahëve që kanë qenë bashkëpunëtor të italianëve dhe gjermanëve.