Danilo Taino – Dielli

ITALIA DHE G20 PËR TË VAKSINUAR GJITHË BOTËN

February 21, 2021 by dgreca

Nga DANILO TAINO/*

Bëhet fjalë për të vaksinuar botën: “askush nuk është i sigurtë deri sa të gjithë nuk janë të sigurtë”, është fjalia e përsëritur vazhdimisht. A mund të ketë Italia dhe qeveria Draghi një rol në nisjen e fushatës së imunizimit global të bllokuar në këtë çast? Në datën 17 shkurt ishin vënë në punë 188,35 milionë doza vaksinash në botë (burimi, Ourwoldindata.org). Prej tyre 56 milionë në Shtetet e Bashkuara, 24 milionë në BE, 18 milionë në Mbretërinë e Bashkuar, shtatë milionë në Izrael, 40 milionë në Kinë (më 9 shkurt).

Në pjesën tjetër të Vendeve, pak më shumë se 40 milionë gjithësej, e në shumë prej atyre më të varfër perspektiva e një vaksinimi është tepër e largët. Është e dukëshme që për të drejtuar një fushatë globale duhen mobilizuar Vendet më të pasura, mbasi të kenë vënë në vijë rrugën për imunizimin e qytetarëve të tyre. Ka një sërë nismash të prirura për të mbështetur zotimin e Organizata Botërore e Shëndetësisë ka krijuar Covax, një aleancë bashkëpunuese për të vaksinuar gjthë të rriturit e planetit. Ajo që mungon është ndihmesa konkrete për të mbushur zbrazësitë që në shumë pjesë të botës janë dhe pengojnë që fushata të fillojë.

Bëhet fjalë për të shtuar prodhimin nëpërmjet lejeve, të organizohen zinxhirët e furnizimit shpesh të ngatërruar për karakteristikat e vaksinave, të krijohet prapavija për mbarështimin, të gjinden teknikët që janë t’aftë të bëjnë gjithë këto. E të vihen në dispozicion fondet për këtë sipërmarrje të rëndësishme. Vetëm ekonomitë më të pasura, ato të G20 kanë muskujt dhe arkat për të mbështetur një bashkëpunim botëror të këtij lloji.

Mirë: Italia ka këtë vit kryesinë e G20-ës, ka një qeveri të re të drejtuar nga një kryeministër me një autoritet absolut ndërkombëtar. Ka mundësinë të nxisë e të drejtojë njëzet ekonomitë më të fuqishme drejt një përpjekjeje të përbashkët të domosdoshme për të gjithë. Dhe duhet t’a fillojë duke futur në lojë aleatin më të fortë, atë Joe Biden që duhet të rifitojë për Shtetet e Bashkuara prestigjin historik të drejtimit në mbarështimin e krizave, të humbur në 2020 për shkak të America First. Kështu dhe Italia do të rigjejë kuptimin e vetvetes.

* “Corriere della Sera”, 20 shkurt 2021

Përktheu Eugjen Merlika

PESHA RELATIVE E KINËS MBI BE

December 24, 2020 by dgreca

Nga DANILO TAINO/ Perktheu:Eugjen MERLIKA/

Si duhet t’a shohim Kinën ne, evropianët? Me sytë e ekonomisë, siç kemi bërë gjatë dhjetëvjeçarëve të shkuar, apo me ata të politikës? Vëndet e BE a kanë të gjithë të njëjtën pikëpamje, apo Gjermania e Angela Merkel është shrregullimi, duke mbajtur parasysh marrëdhëniet e ngushta të saj me Pekinin? Pa dyshim, fuqia ekonomike kineze është e madhe: nga 2000 deri në 2019, vëllimi I shkëmbimeve me BE është rritur pesë herë, në 560 miliardë euro, simbas një studimi të shpallur të martën e shkuar nga Mercator Institute for China Studies (Merics), më i madhi think-tank evropian (gjerman) i përqëndruar mbi Perandorinë e Mezit. Kina është tashmë ortaku i dytë tregëtar i Evropës, mbas Shteteve të Bashkuara. Hiperbola e viteve të shkuara mbi peshën e saj ekonomike duhet relativizuar, thotë Merics. Investimet e përfshira kineze n’Evropë janë vetëm 5 % t’atyre të përgjithëshme, megjithë nxjerrjen në pah që presidenti Xi Jinping i bën politikës hapësinore të Belt and Road Initiative: bëhet fjalë për rreth 200 miliardë në krahasim me një grumbull prej 1.800 miliardë me prejardhje amerikane.

Edhe në import – export mallrat dhe shërbimet janë më të mëdha në drejtimin transatllantik se sa n’atë evroaziatik: rreth 600 miliard kundrejt mijës; veçanërisht eksportimet e Vendeve të BE drejt Kinës janë 2,4 % të atyre të përgjithëshme, ata drejt SHBA 5,7 % (67 % janë brënda në tregun e përbashkët): i vetmi përjashtim është eksporti i Bullgarisë. Në kuadrin e Vëndeve të BE, Gjermania shkëputet nga gjithë të tjerët, në sajë të diplomacisë ekonomike të themeluar nga Merkel që nga 2005. 48,5 % e eksportit të BE drejt gjigandit aziatik është gjerman: 4,6 herë më shumë se ai francez që është i dyti. Në tremujorin prill – qershor 2020 Kina është bërë, për të parën herë, tregu më i madh i eksportimit për ndërmarrjet gjermane, më i rëndësishëm edhe se cilido treg tjetër evropian. Në një fazë në të cilën, kur trajtohet me Pekinin, arsyet e gjeopolitikës bien në kundërshti me ato të ekonomisë, afërsia tregtare e Gjermanisë me Kinën mund të jetë një fre kundrejt zgjedhjeve evropiane. Duke mbajtur parasysh kthesën autoritare e agresive të Xi-ut, edhe Berlini duhet të relativizojë kuptimin e vartësisë së BE nga Kina: kërcënimet e Pekinit për të shkaktuar ndëshkime ekonomike për arsye politike kanë pak dhëmbë: “Rrallë herë janë më shumë se retorikë” vë re Merics.

“Corriere della Sera”, 18 nëndor 2020 Përktheu Eugjen Merlika

SHËMBULLI KINEZ PO PUSHTON BOTËN

November 3, 2020 by dgreca

Nga DANILO TAINO-Corriere della Sera/

George Kennan, një nga strategët më të mëdhenj të politikës së jashtëme amerikane të shekullit të shkuar, më 1946 dërgoi nga Moska në Washington një Long Telegram, në të cilin përimtonte natyrën e Bashkimit Sovjetik dhe propozonte një metodë për të përballuar regjimin e Stalinit. Telegrami i gjatë përfundonte kështu: “Më së fundi, rreziku më i madh që mund të kemi në të përballuarit e komunizmit sovjetik do t’ishte që ne t’i lejonim vetes të bëhemi si ata me të cilët matemi”. Ishte një ftesë për të bërë dallimin e Shteteve të Bashkuara e të Perëndimit nga diktatura kolonialiste e BRSS, për të mos ndjekur gjurmët e saj me iluzionin për të fituar n’atë mënyrë belegun e mbasluftës. Me këtë logjikë Kennan qe njëri ndër arkitektët e Planit Marshal të 1948.

Në këta muaj kemi hyrë si sonambulë në rrezikun që diplomati amerikan e quante si “më të madhin”, të verbuar natyrisht jo nga Bashkimi Sovjetik por nga regjimi kinez. Shëmbulli kinez është bërë zotërues duke filluar nga përgjigja ndaj Covid-19.

Kundërveprimi ndaj pandemisë i Evropës, i Shteteve të Bashkuara dhe i demokracive të tjera ka qënë, në panikun e krijuar nga vrulli i virusit, pa e menduar gjatë, pothuajse si një refleks i kushtëzuar: të mbyllemi në shtëpi, siç ka bërë Kina. Ndoshta i kuptueshëm në fazat e para të rritjes epidemike, kur bota ishte e papregatitur: nuk e njihte koronavirusin, shihte të vdekurit, nuk kishte strukturat për të përballuar krizën. N’ata çaste u vendos – së pari n’Itali – të ndiqej shëmbulli i zbatuar nga Pekini: lockdown. Ndoshta ishte e pashmangëshme: kush befasohet nuk ka kohë të arsyetojë. Problemi është se zgjidhja kineze është e zbatueshme me sukses vetëm në Kinë, në fakt duket se ka funksionuar mjaftueshëm (e kuptueshme retorika ngadhnjyese e presdidentit Xi Jinping). Në demokracitë – ku nuk mund të vendoset një polic para çdo apartamenti të infektuar, ku informacioni nuk mund të jetë i kufizuar, ku kritikët nuk mund të futen në burg – është e pamundur të kallkanoset jeta. Për fat është e pamundur.

Është kjo kundërshti që ka penguar Evropën dhe Shtetet e Bashkuara të mundnin pandeminë, prandaj ende sot numërojmë të infektuarit e të vdekurit. Kemi zgjedhur një mënyrë për të përballuar krizën që nuk mund të ishte e jona, që nuk mund të kishte sukses. Jemi bërë mjaftueshëm kinezë, në kuptimin e pasuesve të Partisë komuniste kineze, dhe jemi duke paguar pasojat. Të thuhet se gjëndja është jashtë kontrollit, ose rrezikon të jetë është pranimi i pamundësisë për të kontrolluar një dukuri me metodat dhe instrumentët e një diktature. Ajo që ishte në mos e ligjësueshme, së paku e kuptueshme në kohët e para të pandemisë, është e papropozueshme sot: nëse një mënyrë nuk funksionon, nuk ka kuptim të ngulet këmbë në të e për më tepër të përsëritet.

Problemi është se pandemia do të zgjasë shumë. Nuk do të zgjidhet në nivel Kombesh të veçanta, përfshirë edhe Kinën, do të mbetet e rrezikëshme deri sa virusi të jetë mundur në një pjesë të mirë të botës. A është e mundur të mbetemi në perspektivën e një lockdown-i mbas një tjetri, të një stop and go të shoqërive dhe ekonomive të tëra? Ndoshta për gjithë vitin 2021 e përtej? Me përfundimin e shkatërrimit të bashkësive të tëra, të varfërimit të vëndeve që tani të varfëra dhe t’atyre gjithënjë më pak të pasura, të vërdallosjes së burrave e grave nga frika me rezultate sëmundjesh shkatërrimtare psikologjike e shoqërore? Të vazhdohet të ndiqet sot modeli kinez pa patur asnjë mundësi për t’u barazuar me të, nuk do të thotë vetëm një dënim për një kohë të gjatë me varfërim dhe ankth në çdo vështrim të jetës: do të thotë edhe t’i jepet shëmbullit totalitar, iliberal e policor kinez një fitore mbi pjesën tjetër të botës, mbi demokracitë, t’arritur madje pa luftuar, çeljen e një faze t’errët, e me gjasë jo paqësore për gjithë botën.

Me koronavirusin do të na duhet të bashkëjetojmë për shumë kohë. Duhet të fuqizojmë masat shëndetësore, veçanërisht për të mbrojtur infermierët, mjekët, të moshuarit e të sëmurët më shumë në rrezik. Do të na duhet të investojmë për të pakësuar vdekjet. Por në të njëjtën kohë duhet të rihapim botën simbas shëmbujsh të ndryshëm nga ata që zhvillon Kina si pasojë e drejtpërdrejtë e mënyrës së qeverisjes në diktaturë. Pa kulturë, pa liri zgjidhjesh e lëvizjesh, pa të drejtë rrahje mendimesh e kritikash do të jemi të gjithë jo vetëm më të varfër e më të angështuar: do të jemi edhe të njëjtësuar me modelin e Vëndit nga u nis pandemia. Përgjegjësia e shoqërive demokratike e të lira është t’a shmangin, siç këmbëngulte 75 vite më parë George Kennan. Të dyshohet se qeveritë nuk janë në gjëndje t’a bëjnë është e ligjëshme. Por më e ligjëshme është të vihen para përgjegjësive të tyre.

“Corriere della Sera”, 27 tetor 2020 Përktheu Eugjen Merlika

E VEÇANTA E GJERMANISË – DO TË JETË M’E FUQISHME N’EVROPË

July 2, 2020 by dgreca

Nga DANILO TAINO/*

Përktheu “Corriere della Sera” Eugjen Merlika/

Koronavirusi ka nxjerrë në dukje brishtësinë e Evropës – ka thënë Angela Merkel para parlamentit gjerman që diskutonte mbi Këshillin evropian në lidhje me Recovery Fund.Atë që kancelariagjermane nuk e tha e nuk mund t’a thonte për voli ishte fakti që në këtë brishtësi ka një Vend që bën përjashtim e ky është Gjermania. E cila po del nga faza e parë e pandemisë pa dyshim më mirë se sa Franca, Italia, Spanja dhe Britania e Madhe pas-Brexit. Të njëjtit gjermanë, mund të mendohet. Në të vërtetë mbarështimi shëndetësor dhe ekonomik i lockdown-it është i paracaktuar të ndryshojë marrëdhëniet dhe dinamikat evropiane. Që Berlini ngurues e dëshëron apo jo, që kryeqytetet e tjerë e pranojnë apo jo, Evropa e s’ardhmes do të jetë dukshëm më gjermane.

Berlini jo vetëm e ka përmbajtur më mirë virusin e kufizuar numurin e vdekjeve, jo vetëm po mbështet më me efekt ekonominë: ka marrë një rol udhëheqës kur Merkel i ka hapur rrugën Recovery Fund-it të Komisionit BE. E ka bërë duke përvehtësuar projektin e Macronit, por me këtë ka shënuar një kthesë në paradigmën zotëruese deri n’atë çast, kthesë që vetëm Gjermania mund t’a bënte: vënien në bashkësi të rezervavepër të kapërcyer krizën në një kalim historik që po ndryshon barazpeshat e botës. “Është sfida m’e madhe në historinë e Evropës – tha Merkel përpara Bundestagut – e mënyra se si Evropa do t’a përballojë këtë pandemi në krahasim me të gjthë rajonet e tjera të botës, do të përcaktojë mirëqënien e qytetarëve evropianë dhe rolin e Evropës në botë”.

Në këto çaste, vdekjet nga koronavirusi në Gjermani kanë qënë rreth nëntëmijë (në 84 milion banorë). Në Francë , pothuaj 30.000, n’Itali pothuajse 35 mijë, në Spanjë më shumë se 28 mijë; mbi popullsi dukshëm më të paka në numër. Njëstudim i krahasuar i Oxford Economics mbi mënyrat se si katër ekonomitë më të mëdha të BE po i përgjigjen krizës arrin në përfundimin se do të jetë një “gjallërim jo i njëjtë, me dy shpejtësi” e mbi bazën e sasisë e të cilësisë së stimujve të përdorur nga qeveria e Berlinit dhe të16 Länder- ve, Gjermania do të dalë nga pandemia me një ekonomi të përforcuar në krahasim me të tjerat e kontinentit. Kjo nuk do të thotë se problemet e vjetra të Vendit janë zhdukur: kriza e sektorit automobilistik mbetet e thellë, sektori i shërbimeve është pak garues, financa e bankat çalojnë. Megjithatë Gjermania vendoset në qëndrën e çështjeve evropiane, siç nuk kishte qënë asnjëherë që nga 1945.

Megjithë vatrën e fundit në Vestfalinë Renane Veriore, në mbarështimin e krizës shëndetësore ka treguar se zotëron një aftësi drejtues si pak Vende të tjera. Ka rigjetur një farë qëndrueshmërie politike, me demokristianët e Merkel-it të rikthyer fuqishëm në sondazhe. Ka vërtetuar se, nëse do të duhej, që modeli i saj i defiçitit zero e borxhit publik nën kontroll është përcaktues për të patur hapësira bilanci në çastet e krizave. Po fuqizon hegjemoninë e saj në Vendet e Veriut të Evropës, të cilët, në një farë mënyre, do të pranojnë Recovery Fund; n’ata tëLindjes që do të mbahen afër nëpërmjet bilancit të BE për vitet 2021 – 2027; n’ata mesdhetarë në sajë të ndihmave evropiane të paracaktuara për ta dhe të faktit që zinxhirët e prodhimit të vlerave, në brëndësi të të cilave Italia ka një rol të rëndësishëm , priren gjithënjë e më shumë të kenë zemrën e tyre në Gjermani. Për më tepër boshti me Francën është bërë i qëndrueshëm.

Jo vetëm aq. Ndërmjet Vendeve të mëdha të botës, me gjasë Gjermania do të jetë ajo që do të dalë më pak e dëmtuar nga kriza: më mirë se Shtetet e Bashkuara me dobësitë e tyre të brëndëshme e mungesën ndërkombëtare, më mirë se sa Kina të cilën bota e quan përgjegjëse për pandeminë; më mirë se sa Hindia e Brazili (ndoshta vetëm Japonia, ndërmjet të mëdhejve, mund të ketë rezultate të ngjajshme me ata gjermane, por në një fushë shumë të ndryshme). Një vlerësim i fuqishëm global i Gjermanisë do të pasqyrohet mbi raportin e forcave në BE.

Barazpesha e re evropiane që po krijohet ndryshon pritshmëritë politike për të gjithë kryeqytetet e për të gjitha qeveritë. Edhe Roma, veçanërisht Roma, siç është parë këto ditë, duhet t’a studjojë.

*“Corriere della Sera”, 28 qershor 2020- Përktheu Eugjen Merlika