Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Shtjefën Kurti*

by

NJE DESHMI E PROF.DR.LAZER RADI PER I LUMI DOM SHTJEFEN KURTI /

Nji pjesë e rinisë katolike dhe e nxansave të shkollës fillore të qytetit banim pjesë në korin e kishës, njifarë “scuola cantorum”, ku mësoheshin kangë kishtare, të cilat këndoheshin në meshat solemne dhe në të kremtet fetare. 

Drejtues i atij kori ishte nji klerik me emën, i quejtun dom Shtjefën Kurti, i cili kishte zbritë me shërbye në qytetin e lindjes, mbasi kishte krye me sukses studimet e nalta  fetare diku jashtë dhe qe shugurue prift. 

***

Dom Shtjefni nuk qe thjesht nji prift që kish veshë veladonin me predikue fenë kristiane. Jo! Nën zhgunin e priftit qe atdhetari e kët ndjenjë, në kushtet e vështira kur po instalohej regjimi i Beogradit, ai do të shfaqej haptas dhe pa asnji rezervë si njeri i shqiptarizmës. Ashtu i ri dhe entuziast, as nëpërmend s’i shkonte se veprime të tilla 

shqiptarie ishin të dënueshme, dhe mund ta paguente shtrenjtë edhe aty në Mbretninë e  sllavëve të jugut. 

Dom Shtjefni i ri, i posardhun prej studimeve jashtë Shqipnie, nisi me folë haptas për “fe e atdhe”. Shpesh, gjatë përgatitjeve të festave, ai na mblidhte e na shpjegonte se  shpirti liridashës i shqiptarve ishte gjallë; se bjeshkët ishin përplot me luftëtarë lirie; se Azem e Shote Galica bashkë me qindra trima ishin veç nji shembull, se plumbat e shkjeve mundeshin edhe me na vra, po kurrë s’do mundeshin me na zhdukë e me na nënshtrue si popull. Ai na shpjegonte se serbët po kërkonin me na mohue gjitha të drejtat, e me na kthye në nji koloni të tyne. Ata e donin Kosovën veç për pasunitë dhe begatinë e saj, për asgja tjetër… 

Krahas predikimit, dom Shtjefni ishte edhe nji mjeshtër i harmoniumit. Në kujtesën time ka mbetë e freskët mënyra si ai e shartonte fenë me shqiptarizmën, si mbrenda nji ligjërate mundeshe me gjetë edhe ungjillin edhe atdheun, dhe si në mbyllje të çdo kange  fetare ai gjente mënyrën me i bashkangjitë kangën patriotike. Te ai njeri unë s’mbrrita kurrë me kuptue se ku mbaronte përkushtimi ndaj fesë e ku niste dashnia për atdhe. Nuk di pse shumëkujt prej atyne që ndiqnin predikimet e tij, u pëlqente me e quejtë: Boletini me veladon. 

Çdo fillimdhjetori ishin përgatitjet e festës së Shën Kollit. Kori kishte punue për ditë me rradhë, kangën e mrekullueshme kushtue atij shenjtori: 

Deadati djalë dishiri 

kje grabitë e çue n’gurbet 

vjen Shën Kolli prej Misiri 

për hava e çon n’shpi t’vet… 

E ndërsa kanga jehonte, ai na nxiste me këndue me pasion dhe me zà sa ma të plotë, duke na shpjegue se fati i Deadatit ishte si fati i fëmijve të Kosovës; të cilët Zoti përmes figurës së Shën Kollit, kërkonte jo vetëm ai, po të gjithë ne, që nji ditë të ktheheshim te familja te atdheu e të ndjeheshim ma në fund si në shpinë tonë…

Mbasi ndigjonim fjalën e tij, atëherë kanga merrte edhe ma tepër zjarr e kumbim.Të gjithë ishim të angazhuem me shpirt. Entuziazmi e vrulli na përfshinte të gjithëve e na bante me u ndje me flatra. Dy vargjet e fundit të kangës përsëriteshin disa herë, fillimisht me tone të lehta e të ambla, mandej gjithçka ngjitej drejt nji shpërthimi të fuqishëm koral, i cili na krijonte përshtypjen sikur nga çasti në çast do të binin krejt muret e kishës nga rezonanca në bllok e atij kori të ekzaltuem. Nuk di pse ndjenim nji  vlim në shpirt, nji dëshirë që na rrëmbente të tanëve, nji emocion të papërshkrueshëm; nuk di pse midis Deadatit, heroit të Biblës dhe çdonjenit prej ne fëmijve aty, kishte diçka të ngjashme. Nuk di pse ne duhej të ishim “gyrbetçi në tokë tonë”, pse duhej të frikeshim për kangët tona, për festat tona, për gjuhën tonë, për traditat tona!? 

Në pushim të provave, të gjithë bashkë me dom Shtjefnin në krye delnim në çardakun e kishës. E kur futeshim mbrendë na pyeste: 

-A i mbyllët dyert djema? 

Mbasi sigurohej vetë se në kishë s’mund të futej askush na thonte: 

-E tash a nuk e ndërrojmë avazin; në vend të kangës së Shënkollit le t’u kthehemi kangëve tona.Kush nuk asht dakort le ta çojë dorën? 

Po ku kishte dorë që çohej! Mbas asaj pyetje të gjitha duert tona ishin të këputuna. 

Kur vendosej qetësia, ai niste me i ra harmoniumit, vegël të cilën e zotnonte mjeshtërisht. Mbas hymjes, i pari ishte ai që ia niste kangës. Mbas zanit të tij ngjitesh kori i zanave tonë. Nji hov i fuqishëm dukej sikur kërkonte me i shpërthye muret, po dora e dom Shtjefnit, me at lëvizjen karakteristike vazhdimisht i qetësonte shpirtnat tanë të trazuem. 

“N’kambë pra nipat e Kastriotit 

me lidh besë, me lidh besë 

me lidhë besë me armët ngjeshë” 

Eh, sa me qejf e sa me shpirt këndohej. Eh, si na vlonte gjaku e si na regëtinte zemrakur kanga mbrrinte kulmin. Entusiazëm djaloshar: vrulle të ndrydhuna, energji të gatshme me i dhanë flakë lirisë… Kishte romantizëm dhe mister aty midis nesh.Na dukej sikur ashtu në ilegalitet po banim nji punë të madhe e të vyeme; sikur prej atyne kangëve e prej shpirtit tonë mund të gatitej çlirimi i Kosovës së shtrenjtë prej bishave serbosllave. 

Natyrisht dinakëria e autoriteteve serbe, përmes hafijesh përpiqesh me depërtue jo vetëm atje ku kishte organizime fetare e shoqnore, po edhe mbrenda familjeve shqiptare. Ata ishin të interesuem me marrë vesh gjithçka, e ma mbas me gjetë mënyra e mjete me i luftue dhe shkatërrue organizimet tona. Qe e pamundun që guximi dhe veprimtaria e dom Shtjefnit mos t’u shkonte në vesh autoriteteve serbe. Ai vetë s’kishte as ma të voglin dyshim se po i shtrëngohej laku për me e kapë me “presh në dorë” e me ia gjetë rrfanën dhe me e burgosë. Në k’si rastesh, kur veprimtaria intelektuale përbante nji “rrezik për të ardhmen e mbretnisë” nuk përdorej burgu, po metodat e vjetra bizantine të eleminimit fizik të kundërshtarëve. 

Shpesh regjimi gjente njerëz të paguem, me vra e me zhdukë figurat ma të njoftuna e ma me reputacion në popull. 

Autoritetet lokale serbe, milicia dhe xhandarmënia, prej kohësh ndiqnin me vëmendje aktivitetin e dom Shtjefën Kurtit. Përmes nji rrjeti informatorësh e kishin vu në shenjestër emnin e tij. 

Kët ia tha nji ditë nji dashamir i tij, i cili jo vetëm e vuni në dijeni, po i kallzoi me hollësi pse jeta e tij ishte në rrezik.Po dom Shtjefni s’qe prej atyne që tremben e thyhen kollaj.Ai ishte i gatshëm me pague çfardolloj takse për lirinë e Kosovës, qoftë edhe jetën po ta lypte nevoja. Edhe pse e ndjente atmosferën e kërcënimit dhe survejimit, ai vazhdonte me programin e vet si të mos kuptonte asgja. Ne fëmijët që ishim në kontakt të përditshëm me të e shifnim fytyrën e tij që bahej përditë e ma e trishtë, e ma vrazhdë, po mbetej e paepun e burrnore.Nji ndjenjë dhimbjeje nisëm me ia lexue në sy. Shumë shpejt u mor vesh se ipeshkvia kishte vendosë transferimin e tij.Po dom Shtjefni, prift i ri, qe lidhë shpirtnisht me qytetin e tij të lindjes, qe lidhë me ne, nxansat e tij, dhe ai transferim i papritun nuk ishte i lehtë dhe as thjesht nji fjalë goje për të.Ndamja me dom Shtjefën Kurtin qe e dhimbshme. 

Lotët e tij mbetën ndër faqet tona po edhe lotët tonë lanë nji shije të hidhët dhimbjeje në faqet e tij.Transferimi i ngjante nji braktisjeje. Ai qe i bindun se ne kishim nevojë për të, ashtu si edhe ai kishte mjaft nevojë për ne.E kët gja ai do ta vuente si askush tjetër: largimin pa kthim prej Prizrenit! 

Kështu,nji ditë u nis me krye detyrën e priftit, me shërbye në vise të tjera, ku e kishte caktue kisha e tij… 

Dom Shtjefni iku, po figura e tij mbeti mes nesh.Mbetën mes nesh kangët e tij,shpirti i tij atdhedashës.Ma vonë morëm vesh se dom Shtjefën Kurtin e kishin transferue në Rumani. Shumë shpejt do të niste edhe atje bashkëpunimin me shtypin e kolonisë shqiptare të Bukureshtit, ku botoi nji varg artikujsh të randsishëm, ku me fakte të gjalla paraqitesh gjendja e Kosovës dhe vuejtjet e popullit kosovar nën sundimin serb. 

Artikujt e tij, nji pjesë e të cilëve u botuen në frengjisht, banë përshtypje të madhe në opinioni ndërkombëtar për ndriçimin e së vërtetës shqiptare. 

Pionerët e atdhetarisë shqiptare, ndër të cilët ban pjesë edhe dom Shtjefën Kurti, kishin mundësi krejt të pakta e rreziqe tejet të mëdha në misionin e tyne. Ata shpesh paguenin edhe me jetë idealet e tyne kombtare. E megjithatë, pa u epun ata luftonin me mbajtë gjallë frymën e lirisë dhe atdhetarinë, shpirtin rrebel të shqiptarit dhe flakën e dijes: at flakë drite, të cilës i qenë turrë mija bulshi stuhie me e shue njiherë e përgjithmonë, po që kurrë nuk ia kishin me ia mbrritë! 

*Marrë nga Libri “Mjegullnaja e nji kohe të largët. (Prizreni) Fq. 196 – 202 

BALLKANI-DESHMI NE SHTEPINE E BARDHE

by

Në Washington organizohet dëshmi për krizën politike në Maqedoni dhe çështja e (pa)zgjidhur shqiptare/
DioGuardi McCain.jpe
FOTO-Dielli-Arkiv: Nga veprimtarite e Liges Qytetare Shqiptaro Amerikane- LQSHA/
Kriza politike në Maqedoni sa vjen e po merre kahje të vijës së konfliktit ndëretnik me përmasa të problemit të gjerë në Ballkan dhe rreth tij.Këto probleme janë krijuar nga qarqet politike maqedonase dhe në këtë udhëkryq,popullin etnik shqiptar në këto hapësira e kanë shpallë fjator kujdestar,në mëynrë që statusi ndaj tyre mos të ndryshojë me tiparet e njohura demokratike për shkallën e barazisë kombëtare në shtetformues,e jo pakicë kombëtare,kështu thekson SHSHA në Çikago dhe bënë thirrje publike për të gjitha shoqatat,organizatat kombëtare shqiptaro-amerikane kudo në Amerikë,që me 17 maj 2017 të bashkohen në aktivitetin e LQSHA-së(Joe DioGuardi)në dëshminë që do të mbahet në Washington me Kongresmenë dhe Senatorë përkitazi me gjendjen aktuale në Maqedoni.
Aktualiteti politik karshi krizës në Maqedoni,ka rritur interesimin e shtetit amerikan që mos të lejojë skenarët e jashtëm të dirigjuar nga Rusia dhe Serbia,për ndezjen e zjarrit në Ballkan që ndër vite shpeshherë është bërë arenë e konflikteve në mes popujve të kësaj pjese të Evropës,thuhet në këtë thirrje publike të SHSHA-së në Çikago.(Skender Karacica)
***
SUBCOMMITTEE HEARING NOTICE COMMITTEE ON FOREIGN AFFAIRS U.S. HOUSE OF REPRESENTATIVES WASHINGTON, DC 20515-6128
Subcommittee on Europe, Eurasia, and Emerging Threats Dana Rohrabacher (R-CA), Chairman
TO: MEMBERS OF THE COMMITTEE ON FOREIGN AFFAIRS
You are respectfully requested to attend an OPEN hearing of the Committee on Foreign Affairs, to be held by the Subcommittee on Europe, Eurasia, and Emerging Threats in Room 2200 of the Rayburn House Office Building (and available live on the Committee website at http://www.ForeignAffairs.house.gov):
DATE: Wednesday, May 17, 2017
TIME: 2:00 p.m.
SUBJECT: The Balkans: Threats to Peace and Stability
WITNESSES: Panel I Mr. Hoyt Brian Yee Deputy Assistant Secretary Bureau of European and Eurasian Affairs U.S. Department of State
Panel II Gordon N. Bardos, Ph.D. President South East European Research and Consulting
The Honorable Joseph J. DioGuardi Founding President Albanian American Civic League (Former Member of Congress)
Daniel Serwer, Ph.D. Academic Director of Conflict Management School of Advanced International Studies Johns Hopkins University
*NOTE: Witnesses may be added.
By Direction of the Chairman
The Committee on Foreign Affairs seeks to make its facilities accessible to persons with disabilities. If you are in need of special accommodations, please call 202/225-5021 at least four business days in advance of the event, whenever practicable. Questions with regard to special accommodations in general (including availability of Committee materials in alternative formats and assistive listening devices) may be directed to the Committee.

Spaçi, dëshmi e brutalitetit njerëzor

by

Nga Donald LU*/
Ambasador i ShBA-ve në Tiranë/
Sot, së bashku me kolegët e mi, vizituam burgun e Spaçit, ku mbetëm të tronditur nga ironia e përplasjes së dëshmisë të brutalitetit njerëzor me bukurinë e peisazhit mahnitës malor të kësaj zone.
Vizita në burgun e Spaçit është një dëshmi e gjallë e sakrificave të atyre njerëzve që luftuan për liri dhe kundër tiranisë, dhe që shpesh humbën jetën gjatë kësaj përpjekjeje. Ne patëm fatin të kishim tre njohës të mirë të zonës, të cilët na rrëfyen historitë e atyre që jetuan dhe humbën jetën këtu – Gjet Gjoni, guida jonë vendase, si dhe Nedi Pjetri dhe Jonathan Eaton nga Shoqata e Trashëgimisë Kulturore pa Kufij.
Dje, unë kisha nderin të takoja Fabian Katin, i cili ka qenë i dënuar politik në Spaç në mesin e viteve ’80-të. Z. Kati ia ka përkushtuar jetën e tij qëllimit për të mos e lënë në harresë tragjedinë e Spaçit. Ai së bashku me ish të burgosur politikë të tjerë në Spaç, po punon për të ndërtuar një muze në ish burgun komunist, në mënyrë që edhe brezat e ardhshëm të njihen me këto histori të rëndësishme. Gjithashtu, ai ka bërë disa filma dokumentarë dhe ka shkruar libra mbi ata që u zhdukën dhe ata që i mbijetuan kësaj përvoje çnjerëzore.
Stërgjyshja ime vdiq në një burg komunist në Kinë. Ajo u arrestua ndërsa ndihmonte familjet e tjera për t’u arratisur nga Kina gjatë revolucionit të Maos në 1947. Sot, unë përkujtoj stërgjyshen time, mijëra shqiptarë, dhe njerëz të panumërt kudo në botë, që luftuan për liritë që ne kemi sot.
Në oborrin e Ambasadës sonë ndodhet një pemë manjole, e mbjellë nga punonjësit tanë. Nën këtë pemë, është një pllakatë, ku është gdhendur një citim i Maya Angelou, i cili thotë, “Historia, pavarësisht dhimbjes së saj therëse, nuk mund të zhbëhet, por nëse përballohet me kurajo, nuk ka pse të përjetohet sërish.”
Unë dua t’i nxis të gjithë të rinjtë shqiptarë që të vizitojnë Spaçin dhe të njihen me historitë e atyre shqiptarëve guximtarë që mbijetuan apo humbën jetën në këtë vend. Shumë shpejt, do të jetë përgjegjësia juaj që këto histori t’ia ritregoni fëmijëve tuaj.
****
My colleagues and I visited Spaç today and were struck by the irony of the story of human brutality at this prison juxtaposed against the beauty of the rugged mountain landscape of this area.
A visit to the prison at Spaç is a sobering reminder of the sacrifices made by those who fought for freedom and against tyranny, and all too often died in that pursuit. We were fortunate to have three experts tell us the stories of those who lived and died here — Gjet Gjoni, our local guide, and Nedi Petri and Jonathan Eaton of the NGO Cultural Heritage without Borders.
Yesterday, I had the honor of meeting Fabian Kati, who was a political prisoner at Spaç in the mid-1980’s . Mr. Kati has devoted his life to making sure we do not forget the tragedy at Spaç. He, together with other former prisoners at Spaç, is working to establish a museum in the former communist prison so that these important stories will be shared with future generations. He has also produced documentary films and written books about those who perished and survived this brutal ordeal.
My own great-grandmother died in a communist prison in China. She was arrested while helping other families escape from China during the Maoist Revolution in 1947. Today, I remember my great-grandmother ,thousands of Albanians, and countless others from around the world who fought for the freedoms that today we all enjoy.
On our Embassy grounds there is a magnolia tree, planted by our community. Beneath this tree, there’s a plaque, engraved with a quote by Maya Angelou that reads, “History, despite its wrenching pain, cannot be unlived, but if faced with courage, need not be lived again.”
I encourage young Albanians to visit Spaç and to hear the stories of those brave Albanians who survived and perished in this place. Soon it will be your responsibility to retell these stories to your children.
* Marrë nga faqja e fb të Ambasadës Amerikane në Tiranë