Nga Gavrosh Levonja/New York/
Ditët e fundit, një nga lajmet kryesore në mediat shqiptare, lidhet me mosrealizimet në shifra shqetësuese në mbledhjen e të ardhurave nga taksat në tatime e dogana. Ndërkohë, informacionet e publikuara në media konfirmohen jo vetëm nga institucione financiare, po dhe nga vetë struktura shtetërore, në radhë të parë Ministria e Financave si dhe drejtoritë përkatëse të tatimeve e doganave. Shqetësimi i shkaktuar në qeveri nga ky realitet i pakëndshëm pasqyrohet qartësisht në paralajmërimet e kryeministrit Rama për një fushatë energjike e të rreptë kundër evazionit fiskal, shoqëruar dhe me ndëshkime drastike deri në burg për evazorët dhe shkelësit e ligjeve dhe rregullave përsa i përket detyrimeve financiare. Alarmi i shkaktuar në qeveri lidhur megjendjen e mjeruar të arkës së shtetit, bëhet edhe më i prekshëm po të analizohet dhe rishikimi I buxhetit pas publikimit të shifrave të gjysmës së parë të vitit për të ardhurat në tatimë e dogana, pa përmendur dhe ndonjë projekt të Ministrisë së Financave për taksimin e pagave të ulta, i cili mbeti në tentativë sigurisht nga frika e pakënaqësisë dhe pasojave që do të shkaktonte. Duke filluar nga kryeministri e deri tek zyrtarët e tjerë të sektorit financiar përmendin si shkak vetëm evazionin dhe korrupsionit falë të cilit bëhet i mundur ky evazion. Jo më kot dhe fushata e paralajmëruar nga Rama e parashikuar të fillojë në shtator do të jetë e orientuar vetëm kundër evazionit dhe korrupsionit në tatime e dogana. Por, vënia e gishtit vetëm mbi evazionin fiskal dhe korrupsionin është gabim dhe vështirë se mund të pritet ndonjë kthesë rrënjësore në aspektin pozitiv përsa i përket rritjes së të ardhurave nga doganat e tatimet. Korrupsioni dhe evazioni nuk janë dukuri që u shfaqën në gjysmën e parë të këtij viti po kanë shoqëruar jo vetëm financat dhe ekonominë po të gjithë sektorët e jetës në Shqipëri gjatë gjthë këtyre 25 viteve nga momenti i ndryshimit të sistemit e megjithatë asnjë qeveri, ndonëse e kanë ngritur si problem duke marrë dhe masa për ta minimizuar, nuk e kanë paraqitur asnjëherë si shkakun kryesor të mosrealizimit të të ardhurave. Mosrealizimi i të ardhuravë më shumë se tek evazioni fiskal e korrupsioni duhet kërkuar tek politikat ekonomike e financiare të qeverisë. Logjikisht, nuk mund te justifikohen me evazion e korrupsion gropa me mbi 10% nga mbledhja e taksave. Qeveria e dalë nga zgjedhjet e dy viteve më parë gjëja e parë që bëri rriti taksat për bizneset me shpresën se do të rriste fluksin e të ardhurave në arkën e shtetit gjë që do t’I mundësonte kthimin në realitet të premtimeve elektorale më karakter social si mjekësia falas rritja efondeve për shtresat në nevojë etj, me të cilat erdhi në pushtet. Mirëpo teoricienët dhe strategët financiarë të Ramës nuk kishin marrë fare në konsideratë shkallën e zhvillimit të pjesës dërmuese të biznesve në Shqipëri në aspektin e asaj që sa do të ishin në gjendje të përballonin këtë rritje taksash. Cdo rritje taksash, nisur nga “tahmaja” për të mbushur arkën e shtetit duke i marrë frymën biznesit bën efekt të kundërt. Kështu rritja e taksave bëri që një pjesë biznesesh të pushonin aktivitetin, një pjesë tjetër të gjenin tek fshehja e të ardhurave e “marifete” të tjera mënyrën e vetme për të mbijetuar në kohen që nuk mungoi dhe largimi nga Shqipëria i ndonjë kompanie të huaj në ndonjë vend tjetër me taksa më të ulta apo lehtësira të tjera. Prandaj, do të kishte qenë më e udhës që qeveria para se të paralajmëronte kryqëzatën “antievazion” t’i hidhte një sy listës së biznesve që vazhdojnë të jenë aktive në vend, sa është numri i tyre si dhe përmasat e aktivitetit që zhvillojnë duke i krahasuar me një vit apo dy vjet më parë. Besoj se shifrat të cilat ilustrojne të dhënat në këtë aspekt nuk mund të jenë aq “rozë”. Gjithashtu lista në fjalë mund të pasurohet dhe me ato biznese që u shtrënguan të paguajnë detyrimet për energjinë elektrike, gjë që është normale dhe qeveria duhet përgëzuar për një hap të tillë, me të cilin synohej t’i jepej fund një absurditeti që kishte zgjatur mbi 20 vjet, por tek efekti mbi këto biznese, në listën e shpenzimeve të të cilëve energjia elektrike nuk llogaritej duke qenë se vidhej. Edhe kryqëzata kundër kultivimit dhe trafikimit të bimëve narkotike, e cila gjithashtu duhet mbështetur, pati efektet e saj negative në ekonominë e vendit duke qenë se një pjesë jo e vogël e popullsisë në fshatra e kishte mjetin kryesor të jetesës. Konkretisht, edhe sot kronikat e lajmeve nga Shqipëria janë të mbushura me lajmë për asgjësime parcelash të mbjella me kanabis. Mirëpo falimentimi, mbyllja dhe reduktimi I aktivitetit të bizneseve sjellin shtim të listave të të papunëve dhe zvogëlim të sasisë së të ardhuravë që shkojnë në xhepat e qytetarëve, pra, në fund të fundit varfërim të popullsisë. Pasojë e drejtpërdrejtë e kësaj është ulja e masës së konsumit, kërkesa për mallra konsumi bëhet më e vogël gjë që, nga ana e saj con në një tkurrje të mëtejshme të bizneseve, pra më pak të ardhura në arkën e shtetit nga tatimet. Gjithashtuzvogëlimi i kërkesës në treg për mallra konsumi bën që nga jashtë të vijnë më pak mallra, gjë që përkthehet në ulje të ndjeshme të parave të mbledhura në dogana. Për këto arsye, jam pesimist përsa i përket shpresave për një efekt të ndjeshëm pozitiv të kryqëzatës “antievazion” që do të fillojë muajin e ardhshëm e paralajmëruar kjo nga vetë kryeministri Edi Rama. E sigurt është se fushata kundër evazionit e korrupsionit do të shtojë listën e bizneseve të falimentuara dhe pasojat e tjera të përmendura më sipër. Me këtë nuk është se jam kundër luftës ndaj informalitetit, por më parë Rama dhe stafi i tij duhej të rishikonin politikat fiskale duke bërë ndryshime adekuate përsa i përket barrës fiskale jo vetëm për bizneset por edhe për qytetarët mbi kurrizin e të cilëve rëndon gjithcka.