• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

KOSOVA DHE UNIVERSI LIRIK I VARGUT TË KRISTALTË

July 29, 2014 by dgreca

(Gentiana H. Muhaxhiri, Heshtje e trazuar, Amanda Edit, Bukuresht 2014)/
Shkruan nga Bukureshti:Baki Ymeri/
Ja edhe një vepër e re e një autori nga Kosova që e sheh dritën e botimit në Bukureshtin e rilindësve tanë! Sipas autorit të parathënies (Daniel Marian), metafora e poemave të Gentianës është e interpretuar si një rrugë e ekzistencës apo e artit, një rrugë simbolike e përshkuar ndërmjet realitetit dhe poezisë. Duke cituar eseisten Carmen Firan lidhur me Fuqinë e fjalëve, konstatojmë se fjala e përshtatshme në momentin e përshtatshëm, përfaqëson provokimin që e propozon krijuesi, duke i dhënë prioritet funksioneve të gjuhës poetike, artit të komunikimit dhe shpëtimit shpirtëror përmes përforcimit të forcës së fjalës, e aftë të na influencojë fatin dhe të na optimizojë ekzistencën.
Një mendim i tillë shkon edhe në adresë të Gentianës. Si mund ta shfrytëzojmë metaforën për të tejkaluar përkufizimet, për t’u çliruar nga tmerret e jetës dhe për t’u pajtuar shpirtërisht me vetveten? Cili është roli i metaforës shëruese në jetën e përditshme dhe si mund ta bëjmë atë aleate? Andrei Codrescu nga SHBA, thekson se në momentet kur një botë e vjetër shpartallohet dhe një tjetër e re ngrihet mbi themelet e saj, fenomene të çuditshme e shndrisin qiellin. Kështu ngjet edhe me Kosovën. Është koha kur shkrimtarët e bekuar me dhuntinë e kundrimit dhe me shansin e përkushtimit, e zbusin penën në materien stelare duke konfiguruar ardhmërinë.
Gentiana Muhaxhiri ka edhe talentin, edhe ndjenjën e kohës. Dëgjon në poezinë e saj se si kthehet rrota e kohës, e sheh se si ndryshojnë gjendjet, përjetimet, provokimet. Ndjen përpjekjen e dhembshme të njerëzve për të shpëtuar nga tirania e historisë, duke e gjetur shpëtimin në krahët e dashurisë. Ajo e boton librin e saj, i dyti apo i treti sipas radhës, në moshën më të bukur të jetës. Vargu i saj ta përkujton pasditen e një engjëlli, heshtjen e trazuar, shkrumbin e një kohe të perënduar, iluzionet e një parajse të re. Pse? Sepse, sipas saj: „Hapave të vargut të kristaltë/ E tashmja më flakëzon pranë vetes/ Jam ëndrra, jam hiri, jam bija e saj”.

Tejtamatë vetvetes kur dielli i ri e sjell qetësinë time

Nga një diskurs i zgjedhur deri në përshkimin e fjalëve sipas prejardhjes së koncentruar të ekzistencës, dhe në të njëjtën kohë e ndërgjegjësuar, e matur, me një nivel të lartë linguistik, lind poezia e qartë. Rrugët janë të shumta, por të gjitha duke patur për qëllim të përbashkët shkreptimën e atyre ideve të transponuara mbi faqen e paprekur kurrë më parë nga nënhija e penës. Libri i Gentiana Muhaxhirit përfaqëson një univers lirik të magjepsur, absolutisht mahnitës, ku jeta, vdekja, pasioni, vuajtja dhe koha, janë të përshkruara definitivisht nga një vetëdije poetike e denjë për ta admiruar.
Nëse nuk dimë nga ta kapim të paparashikueshmen, nganjëherë madje të pamundshmen, kurse në një moment të dhënë edhe infinitin, atëherë me siguri duhet të kërkojmë „Përtej vetvetes”: “Copëzohem shkrumbeve të së kaluarës/ Hapave të vargut të kristaltë/ E tashmja më flakëzon pranë vetes/ Jam ëndrra, jam hiri, jam bija e saj”. Ja pra, një poezi që zhvillon përreth bërthamës së saj një atmosferë të ritualit dhe magjisë, një përvojë milenare të një shpirti të ri e të frymëzuar.
E ardhur me dëshirën për të përcaktuar gjërat dhe për t’i shpënë ato nga ngjyra e përhirtë drejt universales, jo medoemos të definuara, por me siguri në pragun e definimit, Gentiana rimemoron rrënjët drejt një kërcelli të tërë, një trung i famshëm që të magjeps me kalimin e kohërave. „Heshtja e zgjuar” mund të kundrohet dhe kuptohet si një fakt, si një rifabrifikim i të pathënave, i shmangieve, i përpjekjeve të rënda për hulumtim, i interseksioneve të shkëputura dhe të dëshmuara të jetës. Mu për këtë duhej të ekzistojë „Dielli i ri”. Thjeshtë dhe natyrshmërisht, ashtu siç duhet të jetë sublimja: „Kërkoj një flakë/ Kalldrëmeve të qytetit tim/ Një flake/ Dhe ta flak tutje çdo trishtim/ E nesër/ Një tjetër diell le të lindë/ Të ma kthejë sërish/ Flakën e shpirtit tim”. Prej këtu fillon aspekti i një bote ku çdo gjest të shpie në kotarin e një kuptimi simbolik.
Pa patur asnjë gjurmë konfuzioni, zemërimi vazhdon gjithsesi i pazbutur. Del në pah nevoja kategorike për një qetësi magjike: “Mes rrugësh të krisura/ Që s’çajnë kokën për ne/ Mes qiejsh që zemërimin/ Hedhin me rrufe/ Të gjeta ty/ Qetësi e grisur e shpirtit tim.” (Qetësia ime). Është qetësia e poetes, e pahomologuar në kalendarët e shpirtit, madje as në muzeumet e memories. Është qetësia e kundruar nga një këndvështrim i shpirtit absolut. Shqetësimi i Gentiana Muhaxhirit përfaqëson vokacionin poetik për të gjetur motive të reja të vuajtjes, për zbutjen e tyre. Është një urë e shëndetit për purifikimin e mundimit.
Mrekullia e kalimit nëpër shtresat e jetës ndahet ndërmjet emancipimit të pa fshehur, i përforcuar me barrën e përditshmërisë, duke arritur deri te zhgënjimet e natyrës: “Mos ma hesht fjalën qyteti im/ Të përgjërohem/ Në agimet e panumërta/ Që pritëm të dy// Fjalën mos ma hesht/ Se më rrënohen kështjellat e durimit/ Se rrënohemi vetë/ E s’i ik dot zhgënjimit” (Mos ma hesht fjalën), – dhe ja më në fund kundërshtimi i kristalizuar, kur „Mbi heshtje vara dhimbjen/ Dhimbja heshti/ Heshti dhe cicërima përtej/ E diku larg kënga ndali fjalën/ Melodi e zbrazët si nata/ Tha diçka/ Diçka tha…/ Por qyteti i mbylli dyert e fjalës”. (Pa fjalë). Autorja sjell kështusoj një qetësi të trazuar e të përbujshme, e denjë për të lindur pyetje e përgjigje, kujtime nga paraekzistenca e heshtjes, të gjitha në një amallgamë përfytyrimesh dhe gjendjesh ekstraordinare (të jashtëzakonshme).
Ajo “Melodi” nuk do të mbarojë kurrë. Mbetet si një jehonë në drejtim të kuptimit, gjithnjë e më i mbushur me kuptime: „Melodi kjo natë/ Melodi// Një notë e re lind/ Lind një varg i ri// Përjetësi kjo natë”. Kurse diku, në një moment të caktuar, vjen edhe hipostaza e konkluzivitetit, sidomos atëherë kur me çdo kusht duhet „Të vazhdojmë”: „Le të ecim sonte/ Po erdhi lodhja/ Le të vijë/ Ne të lodhur jemi edhe kështu// Le të heshtim sonte/ Më mirë pa fjalë/ Edhe ashtu nuk themi gjë// Le të vazhdojmë…”. Kështusoj, del në pah një anë e veçantë e poezisë shqipe në Kosovë, nëpërmjet lirizmit që manifestohet si rezultat i një gjendjeje të përjetuar. Poezia e Gentianës që vjen në gjuhën rumune falë përkthimit besnik të poetit Baki Ymeri, na sugjeron një shpirt të ri me një tension lirik të vetëpërmbajtur.
Nuk shoh se çka mund të jetë më e lartë se poezia. Autores i duket se transmetimi i idesë perpetuum mobile zhvillohet tani dhe këtu. Ja rezultati i disa sintagmave të jashtëzakonshme përmes të cilave reflektohet arti poetik dhe përlindja e universit: Përtej yllit të fatit, Flaka e shpirtit tim, Kështjellat e durimit, Qetësi e shkëputur e shpirtit tim, Loti i fjalës sime, apo: Qyteti i mbyllte dyert e fjalës, pas perdeve të heshtjes. (Daniel Marian)

BOX

Pasi botoi disa poezi nëpër gazetat e përditshme, Gentiana Muhaxhiri na vjen me përmbledhjen e poezive të cilën e titulloi “Ëndërrime”, ku janë përfshirë poezi të ndryshme. Ky vëllim lë përshtypjen se trajton një temë qendrore, që është tema e dashurisë dhe çështjet e ndërlikuara që dalin prej saj. Me aq sa na flasin poezitë e saj. Gentiana me anë të poezive bën përpjekje për të hyrë në jetën e vërtetë, por me një dozë frike. Ajo kërkon rrugë shpirtërore për t’i realizuar ëndrrat e veta. Të gjitha poezitë e këtij libri përbëjnë një poemë lirike, që flet për dashurinë si shpëtim, si zhgënjim, si fatbardhësi, si fatkeqësi, si mashtrim, si tradhti, si besnikëri, si ëndërr, si frikë. Gjatë këtyre meditimeve, poetja vë në shënjestër të keqen, të ultën njerëzore, atë që ndjehet si pengesë kryesore gjatë realizimit të dëshirave të saj. Poetja na bind me krijimet e veta se dashuria e vërtetë e ka vështirë të jetësohet në mjedise, ku ka primitivizëm, mashtrime të ngjyrave të ndryshme, ku ka idiotizëm, egoizëm, smirë, xhelozi, fanatizëm. Megjithatë, poetja bën përpjekje me vjershat e veta për të gjetur një shteg që do ta shpjente në botën e idealeve të saj, përkundër gjithçkaje që i del përpara si pengesë. (Cituar nga Din Mehmeti, Ëndërrime, 2008)

BIO-BIBLIOGRAFI

Gentiana H. Muhaxhiri u lind në Gjakovë më 25 tetor 1984. Magjistroi në Universitetin e Prishtinës, Fakulteti i Filologjisë, dega Letërsi Shqipe. Aktualisht është doktorante në Universitetin e Tiranës, Fakulteti Histori–Filologji, Departamenti i Letërsisë. Vepra letrare: Ëndërrime (vëllim poetik, Gjakovë, 2008); Kush jam unë (Panoramë e poeteshave të Gjakovës, Gjakovë, 2004); Antologji e poetëve të Malësisë së Gjakovës (antologji, Gjakovë, 2013); Korsi e hapur (antologji); Jam pjesë e qiellit tënd (antologji, Bukuresht 2014); Heshtje e trazuar (vëllim bilingv, Bukuresht 2014). Laureate e një serë çmimesh letrare, pjesëmarrëse në seminare dhe konferenca të ndryshme, redaktore e disa revistave shkollore, anëtare e Klubit Letrar “Gjon Nikollë Kazazi” në Gjakovë, pjesëmarrëse në Mitingun e Poezisë (2008, 2013, 2014). Që nga viti 2009 është ligjëruese në Universitetin e Prishtinës.

Filed Under: ESSE Tagged With: Baki Ymeri, DHE UNIVERSI LIRIK, i vargut, kosova, TË KRISTALTË

Artikujt e fundit

  • NJË FTESË PËR TË GJITHË SHQIPTARËT E AMERIKËS
  • Vatra Chicago, shans historik në përpjekjet për çështjen kombëtare
  • U THEMELUA DEGA MË E RE E VATRËS NË CHICAGO
  • Xhevat Kallajxhiu, kontributi patriotik e publicistik nga “Zëri i Amerikës” te gazeta “Dielli”  
  • Në veriun e Mitrovicës para 23 viteve serbët vranë e dëbuan shqiptarët
  • Boshnjakët dhe shqiptarët kërkojnë reciprocitet të të drejtave
  • Maya Angelou mbretëresha e poezizë zezake 
  • SHQIPTARO-AMERIKANËT SHËNOJNË 1-VJETORIN E VARRIMIT TË SENATORIT BOB DOLE
  • New Proposal on School Meals Includes First Limits on Added Sugars
  • Nga Dante Aligieri dhe piktori i famshëm italian Mariotto Albertinelli tek djali i Drenicës përndjekur nga genocidi serb
  • SHQIP NË ASPROPIRGO – ATHINË
  • 15 VJETORI I PAVARËSISË SË KOSOVËS NË NEW YORK
  • Emri im nuk është Marjuana!
  • PIKËPYETJE…
  • William McKinley, Presidenti i 25-të i ShBA

Kategoritë

Arkiv

Tags

alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Hazir Mehmeti Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT