Noli ka thënë: Ne shqiptarizmën e mësuam nga Faik Konica./
Nga KOLEC TRABOINI/
Sa lehtë e keqkuptojmë dhe sa rëndë e gjykojmë Konicën?! Lexova me shumë vëmendje shkrimin e Konicës ” Muhaxhirët” botuar në nr.8, faqe 21 të revistës së vet “Albania” 1901 ndryshe nga se shkruhet nga disa në median elektronike me një pasion mohues e me ndjenjë revoltuese për gabimin e”madh” Faik Konicës, duke u kapur pas shprehjes se “edhe të mëdhenjtë gabojnë”…- ju ktheva shkrimit sërish e sërish dhe nuk po e kuptoja se ku qënka ky gabim i të madhit që…”edhe gabon”. U përpoqa të jem edhe unë “kritizer” por ngado që e vërtita pozicionin tim, shkrimin “Muhaxhirët” nuk munda ta konsideroj kurrsesi një shkrim antishqiptar. Mendoj se ka ngutje në gjykimin e atij shkrimi dhe të mesazhit që përcjell autori tek lexuesit e vet këtu e një shekull më parë. Gjithashtu nuk shoh që ata të cilët e konsiderojnë shkrimin si antishqiptar, të kërkojnë ti referohen kohës kur është shkruar, rrethanave, shqetësimeve apo ngjarjeve të kohës, po fundja kujt i drejtohej me këtë stigmë. Më duket se ata që po duan ta e vënë përposhtë me kritika Konicën nga pozita fanatike, nisën nga sedra e tyre e besimit mysliman. Është krejt gabim që në gjykimin e një shkrimi të nisësh nga pozitat e besimit tënd. Duhet të jemi realist dhe të mos e fusim fenë si institucion në këtë mes. Në shkrimin e Konicës nuk është fjala për fenë si besim, por për individ apo grupe njerëzish që vinin në Shqipëri me qëllim që të bënin propogandë në dobi të pushtuesve otomane, ti bënin shqiptarët besnikë të verbër, dhe e lidhnin besnikërinë ndaj besimit me besnikërinë ndaj portës së lartë. Kjo kategori njerëzish, mish i huaj për mjedisin shqiptar tolerant, ishin një pengesë e madhe për zgjimin e ndërgjegjësimin e popullit. Ata kërkoni që edhe më tej ti mbanin shqiptarët të lidhur pas qerres së Stambollit e cila aso kohe ndjehej se do të merrte rrokullimën historike. I shqetësuar nga lajmet që vinin prej atdheut, Faik Konica merr penën e i stigmatizon muhaxhirët, siç i cilëson ai, ata sipas Konicës janë të huaj, nuk janë shqiptarë. Dhe në qofshin disa syresh shqiptarë nga origjina, ishin vegla qorre të pushtuesve. Ka që fjalën muhaxhirë e keqkuptojnë me fjalën mërgimtarë, por nuk është ashtu. Faik Konica me fjalën muhaxhirë nuk kishte parasysh mërgimtarët, emigrantët, sepse edhe vetë ishte mërgimtar.Ai nuk mund të konsideronte muhaxhirë mërgimtarët shqiptarë nëpër botë, si ta zëmë ata të kolonisë shqiptare të Bukureshtit apo Misirit që ishin bërë vatra të zjarrta atdhetarie. Me fjalën muhaxhirë ai ka parasysh misionarët ardhacakë e që fanatizonin e përçanin popullin, që bëheshin pengesë për punën e mëmëdhatarëve rilindas. Faik Konica që në krye të shkrimit të vet bën një sqarim se është fjala për ata që po lënë vendin e tyre e po na vinë në Shqipëri… që vijnë e bëhen spijun të qeverisë,….që fusin shqiptarë në burg…. e në fund konkludon se ….duhet të ishin çuar në Anadoll. Pra e përsëris është fjala për ardhacakë e jo për vendas. Është fjala për tradhëtarë. Është fjala për spiun të qeverisë turke. Ku e gjeni antishqiptarizmin e Konicës, ju lutem! Jo vetëm që stigma “Muhaxhirët” është një shkrim me frymë atdhetare por shkrimi më duket edhe aktual. Pse harruam kaq shpejt sa e sa muhaxhirë e sa e sa shoqata gjoja bamirëse fetare u shfaqën, e sa ndër to ishin vegla të organizatave terroriste. Harrojmë se terroristët që u zbuan nga Shqipëria në vitet ’97-98 ndonjë madje shkoi në litar në vendin e vet, siç është rasti i dy egjyptianëve. Le të sjellim një përqasje historike të shkrimit të Konicës me çfarë ngjau në vitet e para të demokracisë në Shqipëri. A mos është sot ndonjë shprehje shqiptarizmi po të shkruash se kushdo që vjen në Shqipëri si misionar i fshehtë( muhaxhirë pra) , a që gjëndet në Shqipëri dhe e ndjen vetën të huaj, që punon për agjentura të huaja nën etiketën shoqërive bamirëse, apo firmave pseudo tregtare, ngado qofshin, por veçmas ato nga Lindja a Afërme dhe e Mesme, Arabi Saudite, Siri, Libi, e co. që kanë tendencë për radikalizimin e fese, duhen çporruar. Të shkojnë ku të duan, në tërë hapsirat e botës por jo në Shqipëri. Më duket se mesazhi që sjell Konica është aktual. Ti thërrasim mendjes. Të mos e përdorim fenë si casius beli për të krijuar përçarje, e mos o zot, gjakderdhje në mes të shqiptarëve. Dhe ata që llomotisin gjithë ditën për të mirat që na kanë sjellë pushtuesit, mjaft më se jeni bërë vërtetë të neveritshëm. Pa le kur një historian na thotë se “ne me turqit e sunduam Ballkanin për pesë shekuj”. Çfarë çmendurie. Çfarë njerëz me lëkurë të shitur në Anadoll. Nuk ka pushtues e pushtim që i sjell lumturi një populli, veç në qoftë ky një popull urithësh të cilët nuk ja ndjejnë nevojën dritës. Nuk ka qënë kurrë Faik Konica antishqiptar. Ka qënë antitradhëtar. Ka qënë antifanatik. Ka qënë kundër atyre që kërkonin ta shkatrronin kombin e nuk donin ta linin që Shqipëria të shkëputej prej kthetrave grabitqare të sulltanëve të Stambollit. Ka qënë modern. Ka përçuar idetë e qytetërimit perëndimor sepse tek ajo shihte të ardhmen e popullit shqiptar. Nëse Lindja, në vitin 1901 kur e ka shkruar shkrimin, do të ishte më e përparuar, padyshim do të predikonte lindjen. Faik Konica ka qënë i vërtetë. Ka qënë realist në gjykimet e tij. Përjashto afrimin me Zogun, që ka qënë një afrim për mjete jetese e jo për shkak të ideve, të cilat i kishin të kundërta, nuk gjen ndonjë qëndrim inkoseguent në jetën e tij prej mëmëdhetari. E sot na del një zë e na thotë se shkrimi i tij është antishqiptar. A mos po rifillojmë ta dënojmë Faik Konicën, burrin më të madh të pavarësisë, siç e dënoi regjimi i komunistëve fanatike Hoxha, Shehu, Kapo? Sa lehtë e keqkuptojmë dhe sa rëndë e gjykojmë Konicën i cili prej të gjithëve është konsideruar babai i shqiptarizmës. Para se Konica të shkonte e të hapte revisten “Albania”në Londër kurrkush në Europë nuk i vinte në hesap shqiptarët në të drejtën e tyre për autonomi, se për pavarësi as që mund të mendohej. Më tepër respekt për Konicën, ju lutem. Duhet të mendojmë thellë para se të flasim një fjalë për të. Fjalë të rëndë kurrsësi. Këtij kombit tonë nuk i lindin përditë njerëz si beu madh i Konicës, burri më mendjendritur ndër shqiptarët e kohës së vet, për të cilën edhe Noli i madh e pranonte se ishte mësuesi ynë i shqiptarizmës.
KONTRIBUTI I FAIK KONICES NE GJUHESI
Shfletojme ALBANINE e ustait te gjuhes shqipe, ish editorit te Diellit dhe kryetarit te Vatres, Faik Konica/
Eruditi Faik Konica ka nje kontribut te jashtzakonshem edhe ne fushen e gjuhesise. Në përpjekje për të ringjallur gjuhën shqipe, atij nuk mund t’i mohohet roli i prijesit. Në vitet më të vështira për shqipen ai dha kontribut të rrallë për pasurimin dhe modernizimin e saj, sidomos të leksikut deri atëherë të rrudhur, të cunguar e të asfiksuar prej hegjemonisë gjuhësore turke./
DIALEKTET SHQIPE DHE NEVOJA E SHKRIRJES SË TYRE
Dy dialekte të mëdha, – të cilat ndahen vetë në dialekte të tjera, por shumë pak të rëndësishme, – e ndajnë Shqipërinë në mes: dialekti gegë në Veri dhe dialekti toskë në Jug. Një lumë, Shkumbini, shënon pikënisjen e dy dialekteve. Duke studiuar, qoftë edhe përciptas, natyrën e gegërishtes e të toskërishtes, nuk vonojmë të vëmë re se dallimet mes tyre nuk janë më të mëdha nga ato që shquajnë mënyrën e të folurit të një normani nga ajo e një guaskoni. Në fund të fundit mund të thuhet se ky dallim kufizohet në ngjyrime shqiptimore. Por në një vend ku traditat shkollore mungojnë, këto ndryshime shqiptimore janë theksuar në vend që të zbuten; dhe shqiptarët, duke mos pasur për udhërrëfyes drejtshkrimor as fjalorë, as akademi, doli se – kur menduan të lëvrojnë gjuhën e tyre – ata nuk ndoqën tjetër rregull drejtshkrimore veç asaj që t‘i shkruanin fjalët siç shqiptoheshin. Në këtë mënyrë, po qe se do t‘i jepnit një shqiptari të veriut dhe një shqiptari të jugut një tekst për të përkthyer, do të kishit dy përkthime, gjuha e të cilave, në pikëpamje të morfologjisë, do të ndryshonte thuajse aq sa ndryshon spanjishtja nga italishtja. As rreziku i bashkëjetesës së këtyre dialekteve të kundërta, as vështirësia për t‘i shkrirë së bashku, nuk do t‘u shpëtojnë shqiptarëve të pajisur me njëfarë largpamësie. Nuk është çështja të hiqet gegërishtja apo toskërishtja dhe as të shtyhen shqiptarët të ndryshojnë, në përdorimin e përditshëm, dialektet përkatëse për të mbërritur në njëfarë njësie të gjuhës; kjo është e pamundur. Dhe nga ana tjetër do të ishte pa vend, sepse të duash të ndryshosh të folurën e një populli, do të thotë të ndryshosh karakterin e tij dhe të shkatërrosh personalitetin e tij; dialekti toskë, i gjallë, i përpunueshëm, i hollë, në zhvillim të vazhdueshëm, e përmbledh mirë natyrën toske, që përbëhet nga dhuna e përmbajtur, mendjemprehtësia, shkathtësia, intriga e paqëndrueshmëria; dialekti gegë, përkundrazi, i ngadalshëm, i rëndë, i pandryshueshëm, i zhveshur nga shprehjet me dy kuptime, përmbledh për mrekulli karakterin gegë, i përbërë nga serioziteti e çiltërsia e pastër, shpesh pa ligësi, e mbi të gjitha armik i risive. Çështja është të arrihet të krijohet, përtej bashkëjetesës paralele të të folmeve toske e gege, një gjuhë letrare, një gjuhë e shkruar, që të jetë e përbashkët për të gjithë shqiptarët.
Po të dëgjosh disa shqiptarë të mësuar, të cilët i pyetëm për mendimin e tyre, kjo çështje as që duhet shtruar fare. Sipas tyre, do të vijë një ditë kur dialekti toskë – pasi të ketë mbërritur, me një zhvillim të cilin e shohim për ditë të përparojë, në lartësinë e gjuhëve të mëdha moderne – do ta përthithë fatalisht dialektin gegë, i mbetur pa lëvruar; dhe citojnë, në mbështetje të mendimit të tyre, këtë fakt, në të vërtetë i saktë, që shumë shqiptarë gegë përdorin toskërishten kur shkruajnë. Por ne nuk e kemi këtë mendim, pasi, përveç se fakti që ata përmendin nuk na duket shumë bindës, dialekti gegë përmban qindra shprehje frazeologjike të humbura nga toskët dhe që janë thesarë të vërtetë të lënë trashëgim nga të parët tanë që nga lashtësia. […]
Ndoshta çështja do të gjente një zgjidhje të lehtë e të shpejtë, në qoftë se do ta ruanim toskërishten si gjuhë të prozës dhe gegërishten si gjuhë për poezinë. Natyra përkatëse e të dy dialekteve do të përshtatej pa dyshim me këtë rol. Mënyra e gjerë dhe fisnike, edhe pse pak e përpunueshme, e gegërishtes, duket se i shkon për shtat ritmit të mendimeve e të ndjenjave; ne kemi botuar së fundi (Albania 91) një sonet të admirueshëm, të parin të botuar në gjuhën tonë, të një shkodrani të ri, i cili jep një përfytyrim të asaj çka mund të bëhet dialekti gegë në duar të afta [soneti Vorri i Skandërbegut me autor, pas gjasash, Filip Shirokën, botuar te Albania 1897/6 – K.J.]; ne kemi botuar herën e fundit dy sonete të tjerë [Hovi i Mirditës n‘luft dhe Gaireti i shqyptarve n‘luft botuar botuar pa emër autori te Albania 1897/9 – K.J.], gjithashtu të një autori gegë, bukuria e shëndetshme e të cilave e përforcon këtë përshtypje. Por, të themi të drejtën, sendërtimi i këtij mendimi nuk do të ishte aspak i mundur në një vend ku njerëzit, në përgjithësi pak të rysur në njohjen e dialektit të tyre, janë aq më pak të aftë të mësojnë të shkruajnë dialektin fqinj. Jo! Zgjidhja më e mirë e problemit, më praktikja, do të ishte krijimi i një gramatike – të miratuar nga shqiptarët e mësuar dhe albanologët – ku të gjitha elementet dialektore, të mbledhur në grupe, të pajtuar, të bashkërenduar sipas një metode racionale e shkencore, do t‘i jepnin shkas lindjes së një gjuhe të përbashkët për të gjithë shqiptarët, ashtu si grekët kishin Koïnê glôssa-n e tyre. (botuar në frëngjisht te Albania, 1897/10)
ETIMOLOGJI E LOJËRA FJALËSH.RRETH NJË LIBRI
Ka një numër fjalësh në greqishten e vjetër, prejardhja e të cilave duket qartë se është shqipe: fakt që nuk duhet të na çudisë aspak, nëse mendojmë që këto dy gjuhë kanë qenë në kontakt qysh në antikitetin më të hershëm. Por numri i fjalëve që ka dhënë hua gjuha shqipe nuk është asgjë në krahasim me ato që ajo ka marrë. Ky nuk është mendimi i gjithkujt; dhe, duke ndërruar rendin e fakteve reale, disa pretendojnë se të gjitha fjalët që shqipja ka të përbashkëta me gjuhë të tjera, janë të gurrës shqipe. Për më tepër, duke marrë shkas nga disa përkime tingullore të rastit, ata duan të na tregojnë gjithandej rrënjë shqipe. Shkenca e Gustav Meyer-it tashmë i ka vënë përfund këto fantazi; fryt i një pune të mundimshme e madhështore, punimet e albanologut të shquar të Gracit ia kanë nënshtruar shqipen një analize racionale, kundërshtare të përfytyrimit. E megjithatë, duket se vargu i talljeve gjuhësore është larg së shteruri.[…]
(botuar në frëngjisht te Albania, 1897/6)
NEOLOGJIZMAT DHE LIGJET E ZHVILLIMIT FONETIK NË GJUHËN SHQIPE
Nuk do të ishte një përfytyrim bosh t‘i krahasonim gjuhët me organizmin njerëzor. Ashtu si trupi i njeriut formohet, zh villohet dhe rritet duke marrë fuqi e shëndet, falë ndihmës së lëndëve të huaja, po ashtu një gjuhë arrin në një fuqi shprehjeje e në një jetë të vetën vetëm me anë të huazimit paraprak të një sasie elementesh të huaja. E po ashtu si trupi tret ushqimet, ashtu edhe gjuha shndërron, për t‘i përthithur, fjalët që merr nga një gjuhë tjetër. Po ky shndërrim që një gjuhë u bën fjalëve të huaja – para se t‘i bëjë të vetat, para se t‘i injektojë, si të thuash, në damarë – nuk është një punë e rastit ose e trillit: është një funksion i vërtetë që, ashtu si funksionet e tretjes, ka ligjet e veta: janë ligjet e zhvillimit fonetik.
Gjuha shqipe, e varfër mbi të gjitha, madje më fort e varfëruar, ka ndier – sapo ka filluar të lëvrohet pak seriozisht – nevojën për të shtuar fjalorin e saj: që këtej ka ardhur një tufë neologjizmash, që vetëm sa shtohen nga dita në ditë. Këto neologjizma janë dy llojesh. Disa shkrimtarë krijojnë terma të reja thjesht duke bashkuar fjalë shqipe ekzistuese, një mënyrë sintetike shumë e mirë, e cila mund të qortohet ndonjëherë si e pamjaftueshme; nga ana tjetër, ata që e përdorin shpesh herë bëjnë gabimin që i ngjisin keq fjalët e bashkuara, dhe që e përdorin tepër shpesh prapashtesën disi të pakëndshme -ës. Shkrimtarë të tjerë, për të dhënë mendime që shqipja nuk mund t‘i shprehë, marrin lëndë nga fjalori i latinishtes e i greqishtes klasike: një mjet i ligjshëm, meqë është i nevojshëm; edhe ne vetë e kemi përdorur shpesh, por pa lënë pas dore mënyrën e sintezës. Por duhet thënë se, nëse neologjizmat e kategorisë së parë, në të shumtën e rasteve, janë të rëndë e të trashë, të tjerët janë thuajse gjithnjë të patretshëm, të vrazhdë, të papërshtatur. Shkrimtarët që merren e krijojnë të tilla, duket se nuk e kuptojnë që një fjalë, e zhvendosur siç është nga latinishtja në shqipe, stonon mes fjalëve të tjera, tingëllon keq në vesh, ruan një fizionomi barbare, që e bën qesharake: me këtë ata vërtetojnë se nuk njohin ligjet më elementare fonetike të gjuhës shqipe.
Këto ligje janë të shumëfishta: për t‘i nxjerrë e formuluar të gjitha do të duheshin njohur të gjitha etimologjitë e fjalëve shqipe. Filologu i madh Gustav Meyer e ka shtruar më parë rrugën me punimet e tij të shkëlqyera; por unë dyshoj nëse ai i ka shmangur gjithmonë hamendësimet dhe sidomos nëse është krejt i plotë. Sidoqoftë, ne tashmë i dimë parimet e këtyre ligjeve […] (botuar në frëngjisht te Albania, 1897/6) BUKURI, DOBl, VDOBËSI E GJUHËS INGLISHT Sot për sot është vënë re në të gjith‘ anët që gjuha in glisht ka marë dhe po mer një rëndësi të madhe. N‘Evropë, më të pasurat e më të mëdhatë fëmijëra [familje – K.J.] e quajnë për nder të rritin djemt‘ e tyre me një mësonjëtor inglis; në shkollat e Francës, e Gjermanisë, e Belgjisë, e Hollandës dhe tjatërkund, mësimi i gjuhës inglisht është dëtyrë.
Kur kërkon njeriu shkaket për cilët kio gjuhë zjen në të gjith‘ anët, më parë gjen bukurin‘ e saj. Dhe me të vërtet, gjuha inglisht është një nga më të bukurat e dheut; letratura e inglizëve s‘ ka shoqe në faqe të dheut; gjenia e aedhëtorëve [poetëve – K.J.], si Shakespeare (këndohet: Shekëspir), Milton, Pope, Byron (Bairën), Shelley (Shele), Tennyson, ka enthusiasur mijonëra të ditur dhe artistë. Në krye të XIX shekull poezia mori në Francë një sulmë të re; kryetorët e kësaj sulmës ishin Lamartini dhe Hugua [Viktor Hygo – K.J.], cilët kishin ushqyer mënden e tyre me këngat e Shakespearit dhe Byronit.
Përveç bukurisë, gjuha inglisht ka dhe një dobi të madhe. Statistikat dëftejnë se inglishtia kuvëndohet prej treqint mijon njerëzve; dhe ky numër dita me ditën po shtohet. Kudo që të veni, me inglishten u kanë për të kuptuar: s‘ ka nukë vetëm qytet, por as pshat n‘ Evropë ku të mos gjendet njeri të marë vesh këtë gjuhë; përveç Inglëdheut [Anglisë – K.J.], inglishtia flitet në tër‘ Amerikën e Nordit, në Hindi dhe në shumë të tjera vise.
Pastaj, s‘ësht as nonjë gjuhë e rëndë për të msuar. Ka, për kundrë, vdobësi [lehtësi – K.J.] të madhe. Gjithë ata qi kanë msuar fillollogjinë, e dinë fort mirë që inglishtia, pas persishtes, është gjuha cilës gramatika është më e tarrura [e qëruara – K.J.] nga gjëmbat.
Një fjalë për të mbaruar: Në gjuhën inglisht – miaft çudi! – ka ca fjalë qi janë si në shqipen. P.tr.: Jam inglizët i thonë I am, derë i thonë door, ju i thonë you (këndohet ju). Për këtë do të bëjmë fjalë gjër‘ e gjatë më tutje. (Albania, 1897/5)
MËNDIME GJUHËSIE
Tedesk – gjerman Një bashkëpunëtor i ALBANIËS ka dhënë këtu një vijë të mirë për të begatuar gjuhën me fialë të ra. Duhet shtuar një shënim për emërat e kombeve, të popujve, të viseve, etj. Këto fialë, kur nuk i kemi, duhet 1. a t‘ i lëmë shqip si janë në gjuhë të vetë 2. a, kur nukë bien mirë në vesh, t‘ i marim nga latinishtia duke i shqipëruar. Pas kësaj rregulle, shqipëtarët e veriut s‘ bëjnë mirë që thonë tedesk. Ç‘ është kio fialë italiane? A thomi dot shqip Deutcher, sikundër i thonë vetes tedeskët? Jo! Ahere le të marim fialën Germanus, shqip gjerman. (Albania, 1902/5)
15 DHJETOR 1942-15 DHJETOR 2012- 70 VJET NGA VDEKJA E FAIK KONICES
Me 15 Dhjetor 1942, 70 vjet te shkuara, pushoi së rrahuri zemra e “njërit prej bijëve më të mëdhenj të Shqipërisë, një nga kampionët më të mëdhenj të indipendencës Kombëtare, ustait më të madh të shkrimit të gjuhës sonë, njeriut që rizbuloi Flamurin e Skënderbeut”, Faik Bej Konicës. I futëm brenda thonjëzave cilësitë që i numëroi miku dhe kundërshtari i tij i dikurshem, Fan S Noli në përcjelljen e fundit.
Në fakt Faiku ishte ndjerë keq që pasditen e së Hënës të datës 14 dhjetor, kur pësoi hemoragji cerebrale. Ai ishte rrëzuar në banjë dhe aty e kishte gjetë shërbyesja Hati Uilliams, e cila kërkoi ndihmën e sekretares së Faikut, Charlotte. Doktori Oden, mik i Faikut, erdhi pas telefonatës dhe pasi i mati tensionin pa se shifrat ishin katastrofë: 250/140. Këshilloi që të dërgohej në spital ose të merrej një infermiere. Charlotte qëndroi gjithë natën me të.
Hollësitë i ka sjellë studiuesi Ilir Ikonomi në librin “Faik Konica-Jeta në Washington”.
Charlot kishte vënë re se Faiku kishte vështirësi në frymëmarrje, por nuk dukej aq keq. Fliste përcart. Vone, sekretarja shkoi të merrte një sy gjumë në dhomën tjetër dhe u zgjua ne pesë të mëngjesit të 15 dhjetorit. Faiku dukej se flinte. Nga ora tetë Charlottë shkoi ta shohë përsëri të sëmurin. Ai nuk kishte lëvizur fare, ishte ashtu sic e kish parë ajo në 5 të mëngjesit; I shtrirë në kurriz, me krahun e majtë nën kokë. Charlotte i telefonoi Dr. Oden, që e mjekonte Faikun prej 14 vitesh dhe i tregoi gjendjen. Ai e udhëzoi që t’i prekte dorën. Dora ishte akull.E kuptoi: Faiku kishte vdekur.
Pas formaliteteve trupi i pajetë i Faikut iu përcoll Shtëpisë së Funeraleve Waterman& Sons, Inc në Boston. Trupi kishte mbërritur nga Washingtoni të shtunën në mëngjes(pat ndërruar jetë të martën). Ceremonia mortore u bë të dielën me 20 dhjetor.
Ilir Ikonomi na përcjell atë ditë pikëllimi për shqiptarët:”Jashtë binte një acar i tmerrshëm. Të ftohtët kishte thyer cdo rekord dhe temperaturat arrinin në minus 20 gradë Celsius. Megjithatë, në Boston kishin ardhur dërgata të degëve të Vatrës nga disa shtete….
Ahmet Zogu e ndjeu thellë humbjen e Faikut. Ai kishte porositur nga Londra një kurorë të madhe, madje kishte kërkuar që t’i paguante vetë shpenzimet e varrimit por Vatra nuk pranoi.
Homazhet kishin nisur në orën 11 në një nga sallat e ndërtesës New England Mutual.
Ikonomi shkruan se nuk pati ndonjë ceremoni fetare. Arkivoli ishte mbuluar me Flamurin kuq e Zi të Gjergj Kastriotit Skënderbeu, që Faiku e pat rizbuluar. Organisti lunate pjesë të zgjedhura nga Noli, që Faiku i kishte për zemër në të gjallë. Mes tyre shquante muzika e Wangnerit, sidomos dy pjesët më të pëlqyera nga i ndjeri, Marshi i madh nga opera Tannhauser dhe Marshi Funeral i Zigfridit nga Gotterdammerung…
Në orën 3 pasdite muzika pushoi dhe Fan Noli eci me hapa të ngadaltë drejt podiumit. Meqenëse në mort kishte dhe të huaj, Noli foli në fillim në anglisht. Ligjërata e tij qe e gjatë, por disa fjalë do të mbahen mend. “Faik Konica- tha ai-ishte një nga mbrojtësit më të mëdhenj të pavarësisë së Shiqpërisë. Ishte sigurisht mjeshtri më i madh i prozës shqipe. Për më tepër, ishte njeriu që rizbuloi Flamurin e vjetër shqiptar të Skënderbeut.”
Këta janë tre tituj që edhe kundërshtarët e tij më të hidhur nuk do të ëndërronin t’ia mohonin”, – tha Noli, i cili dikur kishte qenë vetë ndër ata kundërshtarë.
Më pas Noli foli shqip…
Ceremonia e varrimit nisi në orën 4 pasdite. Noli ishte në krye të kortezhit, pas tij vinte arkivoli, që mbahej nga kryetarët e degëve të Vatrës dhe gjithë të tjerët. Një varg i gjatë makinash; dy të mbushura me kurora me lule. Gjithësej 42 kurora. Kortezhi ecte ngadalë drejt për në varrezat Forest Hills të Bostonit.
(Më shumë do të lexoni në Diellin e printuar)