ENGJELL ZERDELIA-Kongresi Arsimor i Tiranes – Dielli

NGA ENGJELL ZERDELIA/

Rexhep Mitrovica/

Delegatët e Kongresit Arsimor të Tiranës (gusht 1924 ), në mes Bajram Curri.

Kongresi Arsimor i Tiranës, Gusht 1924

(në prag të 95-vjetorit)

Ngjarjet klumore kombëtare, kanë bërë të mundur thirrjet e kongreseve arsimore në Shqipëri, S’kishte si të ndodhte ndryshe edhe pas fitores së Revolucionit Demokratik-Borgjez të Qershorit të udhehequr nga kryeministri i asaj kohe Theofan Stilian Noli në vitin 1924 u pa e arsyeshme që të organizohej një kongres kombëtar tjetër për arsimin, por ndryshe nga praktikat e ndjekura deri tani, që këto kongrese i afronte dhe drejtonte Ministria e Arsimit dhe qeverite përkatëse, ky kongres u pri nga vetë mësimdhënësit. Praktika dhe tradita e shndritshme fillon me nismën e arsimtarëve të Normales së Elbasanit; A.Xhuvani, A.Gashi, K.Lajrja, K.Ylli, S.Harri, Sh.Arra, A.Duhanxhiu, S.Sejdini, I.Xhaja, S.Paparisto, H.Zeka e të tjerë dhe gjen mbështetje të plotë edhe tek arsimtarët e Tiranës; Shadije Bogdo, J. Blakaçori, J.Minga, R.Zeko, M.Vokshi, J.Pano, J.Fekeçi, Z.Jarani e të tjerë.

Kjo nismë gjeti mbështetje të plotë në të gjitha krahinat shqiptare. Po të veshtrosh me vëmendje edhe përkatësia e emrave të mësuseve te saj shtrihet nga Zara e largët, Gjakova, Shkodra, Tirana, Elbasani, Berati, Vlora, Korca, Gjirokastra dhe Pogoni ne Camëri. Tek kjo listë s’ka se si të mos ndalesh dhe të analizosh me krenari pjesëmarrjen e gruas apo femrës moderne dhe bashkëkohere shqiptare që arsimimin e shikon si të vetmen rrugë të zhvillimit dhe përparimit të kombit tonë.

Kjo armatë mësuesish cohet më këmbë dhe thërret dhe kërkon emëruesin e përbashkët: “Shqypnia, nëpër shkollë, pret dritë”. Të vetëdijshëm, të drejtë dhe shumë korrekt lajmërojnë organet kopetente për mbarëvajtjen e këtij misioni të rëndësishëm, largpamës dhe historik.

Ministrisë së Arsimit dhe Punëve të Brendëshme/Tiranë

Këtu bashkangjitur kemi nderin t’ju paraqesim kopjen e deklaratës për mbledhjen e një kongresi arsimor në Tiranë, më 12 gusht; duke qenë se qëllimi i kongresit është zhvillimi i arsimit kombëtar dhe me anë të këtij, lehtësimi i barrës së rëndë që ka qeveria e sotme për zbatimin e parimeve të saj demokratike, lutemi të na jepni leje për çeljen e kongresit në fjalë dhe ndihmën morale të Qeverisë.
Sekretari M. Vokshi
Kryetari i Komisionit Nismëtar J. K. Minga

Delegatët e Kongresit Arsimor të Tiranës (gusht 1924 ), në mes Bajram Curri.

Nënprefektura e Tiranës
Nr.2063 Tirane, me 26.VII.1924

Në mbështetje të urdhërit 1731/I, të datës 26.VII.1924 të Ministrisë së Punëve të Brendeshme ju jepet leje për mbajtjen e kongresit … dhe të na njoftoni vendin dhe kohën e mbledhjes për të dërguar përfaqësuesin e prefekturës në çdo mbledhje.

***
Ministria e Arsimit
Nr.960/I Tiranë, më 26.VII.1924
Kryetarit të Komisionit Nismëtar Tiranë

Ju njoftojmë se Ministria e Arsimit duke çmuar dobinë dhe qëllimin e bukur që ka kjo mbledhje e këtij Kongresi, jep lejen e vet, duke shtuar se do të jetë gati kurdoherë për përkrahjen e tij moralisht e materialisht.

Për zav. Ministrin e Arsimit Pertef Pogoni

Deklarta e Arsimtarëve të Shqipërisë, me nismën e bukur të mësuesve të Normales së Elbasanit të prirë nga prof. A.Xhuvani dhe stafet pedagogjike të Tiranës gjeti mbështetje të fortë anekënd atdheut tonë të dashur.

Komisioni Nismëtar parashtroi këto pika:

1) Arsimi mbi parime demokratike drejt evolucionit të shpejtë të popullit,

2) Njësia shkollore mbi thmele kombëtare,

3) Përmirësimi i programit mbi baza të jetës reale,

4) Mos me hapë shkolla të reja, pa rregulluar nga çdo pikëpamje plotësisht shkollat e sotme,

5) Krijimi i një komisioni permanent për botimet e teksteve shkollore e të tjera,

6) Formimi i një lidhjeje të përgjithshme të arsimtarëve me këto qëllime:

a. Paralelizmi në rrogë me nëpunësit e tjerë;

b. Sigurimi i pensionit;

c. Gradimi me mënyra legale;

ç. Përhapja e jetës sportive

d. Konfrenca, shëtitje, muzeu e shkollës e të tjera;

dh. Lartësimi moral dhe intelektual i mësuesvet me libra, revista dhe botime të tjera në ndihmë të tij;

e. Lehtësim ekonomik i mësuesve me të dhanme tokë të shtetit;

f. Mbrojtja e të drejtave legale të mësuesit (emërime, transferime, ndëshkime e të tjera)

7….12) Sigurimi i detyrimit të arsimit edhe për femra Komisioni Nismëtar Shadije Bogdo, Jonuz Blakaçori, Jani Minga, Ruhi Zeko, Mehmet Vokshi, Jorgji Pano, Jozef Fekeçi, Zan Jarani.

Kongresi i Arsimtarëve të Tiranës çeli punimet, më 12.08.1924 në orën 17:00, pra mbasdite në shkollën femërore dhe merrnin pjesë 33 delegatë nga të gjitha trevat e Shqipërisë. Në bazë të traditës mbledhjen e hap më i moshuari i delegatëve dhe e kryeson zoti Jani Minga, i cili mbajti një fjalim patetik duke falenderuar me ngrohtësi delegatët që iu pergjigjën thirrjes së Komisionit Nismëtor. Ndër të tjera vlerëson rëndësinë e kongresit dhe është plotësisht i bindur dhe thotë se do t’i vëmë arsimit themele të shëndosha për të bërë të mundur rrugën e qytetërimit dhe përparimit. Ne kemi titullin më të lartë dhe meritimi i të cilit është një lavdi për ne. Vlerëson arsimtarin që është i zoti të ndreqë, jo vetëm fatin e vet, por edhe atë të gjithë kombit… me shpresë që vepra e këtij kuvendi do të japë pemët e duhura, po thërres:

A.Xhuvani J.Minga P.Pogoni

Rroftë kombi shqiptar!

Rrofshin arsimtarët!

***

Bisedimet e ditës së parë:

1. Zgjedhja e kryesisë së kongresit me kryetar zoti Ahmet Gashi, nënkryetar zoti Jani Minga, sekretarë zotërinjtë Kiço Konomi, L. Kromiqi, Jonuz Blakaçori.

2. U vendos dërgimi i një komisioni tek Kryeministri dhe tek Ministria e Arsimit për urim i përbërë nga zotërinjtë: Ahmet Gashi, Mihal Sherko dhe Xhevat Korça.

U vazhdua me pikat e tjera; leximi i programit, veprimi i Kongresit në orën 8.00-12.00 dhe mbasdite 15.30-19.00 dhe së fundi mbas një diskutimi të gjatë u vendos: arsimi të jetë mbi baza demokratike kombëtare dhe që shkolla shqipe të jetë e përbashkët në çdo vend e në çdo pikëpamje. Ky debat ishte shumë i nxehtë, saqë prej anës së mësuesve katolikë të prefekturës së Shkodrës me nxitje dhe mbështetje të fuksionarëve fetarë dhe të disa qeveritarëve, zotërinjtë Ndue Paluca, Kol Margjini dhe prej myslimanëve dr. Xhevat Korça, Ismail Anamali u larguan nga kuvendi. Kongresi u vu në rrezik edhe për shkak të indiferencës së Ministrisë së Arsimit dhe të Qeverisë së kohës, për këtë arsye u thirrën në polici: Ahmet Gashi, Aleksandër Xhuvani, Salih Ҫeka, Jani Minga dhe dy të tjerë. Për këtë ngjarje një grup delegatësh me në krye Ibrahim Fehmiun, vunë në dijeni ushtarakun, senatorin dhe atdhetarin e madh Bajram Curri që ndëryri energjikisht për mbylljen e këtij incidenti, ai erdhi vetë në Kongres,- thotë prfesor A.Gashi, – na përgëzoi për punën tonë dhe na dha zemër për të vazhduar më tej dhe bëri një fotografi bashkë me kongresistët.

Ahmet Gashi Xhevat Korca Kico Konomi

Vendimet e Kuvendit Arsimor të Tiranës

1. Arsimi në baza demokratike kombëtare.

2. Shkollat e Shqipërisë do të jenë një e të përbashkëta në çdo vend e në çdo pikëpamje.

3. Përmirësimi i gjëndjes kulturore të mësuesve që nuk kanë pasur fatin të bëjnë mësimet e nevojshme për mjeshtërinë e tyre duke i parashtruar Ministrisë së Arsimit si mjete të përmirësimit të këtyre organizimin e një shkolle normale për secilin sekt dhe dispensat.

4. T’i parashtrohet Ministrisë së Arsimit që të mos hapen shkolla të tjera, pa plotësuar ato që gjinden… të emërohen mësues të aftë me të tëra cilësitë e mësuesisë, ndërtesa të mira dhe mjete të nevojshme.

5. Për formimin e Lidhjes së Përgjithshme të Arsimtarëve u zgjodh një komision prej shtatë vetash…

6. U pranua që shumica e bursave të shtetit t’u jepej nxënësve që do të ndjekin degën pedagogjike duke parapëlqyer fëmijët e arsimtarëve dhe atyre që janë më në nevojë materiale.

7. Detyrimi i arsimit fillor të sigurohet si për femra dhe për meshkuj duke filluar prej moshës 7 vjeç…

8. T’i parashtrohet Ministrisë së Arsimit, krijimi i shkollës Normale Femërore dhe ndihma arsimore për kulturimin e gruas.

9. Stabilizimi i mënyrës së Internateve (konvikteve) mashkullore dhe femërore.

10. Krijimin e një fjalori të vogël me kredite arsimi…

Kongresi arsimor i Tiranës i vitit 1924 është i një rëndësie të veçantë në historinë e arsimit shqip, mendimit pedagogjik dhe shkollës shqipe, sepse nga njera anë tregonte shqetësimet, dobësitë dhe përpjekjet e armatës demokratike përparimtare, nga ana tjetër ndjehej ndikimi i vendimeve në lulëzimin e shkollës shqipe.

Engjëll ZERDELIA-New York