Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Në Amerikë përkujtohet roli i shqiptarëve në shpëtimin e hebrejve

by

Nga Ermira Babamusta/
Shqipëtarët i pritën hebrejtë si miq dhe jo refugjatë ishte tema e ceremonive të veçanta zhvilluar në Sh.B.A. në përkujtim të shqiptarëve që shpëtuan hebrej. Në shtetin Teksas të Sh.B.A.-së janë zhvilluar dy ceremoni përkujtimore në nderim shqiptarëve që kanë shpëtuar hebrej dhe të viktimave te Holokastuit. Me 16 prill 2016 në kryesinë Kruqi Kuq Mbrojtja Blu e Teksasit, organizuar nga Komiteti i Diversitetit në Teksas u zhvillua programi me titull “Upstanders Not Bystanders: Albania and the Holocaust” (Shpëtues dhe jo vëzhgues: Shqipëria dhe Holokausti).
Doc Vranici, Drejtori i Qendrës Kulturore Shqiptaro-Amerikane në Teksas foli gjatë programit përkujtimor për heroizmin që treguan shqiptarët në shpëtimin e hebrejve nga persekutimi nazist. Shqipëria është i vetmi shtet në botë ku hebrejtë janë shpëtuar njëqind për qind nga holokausti.
“Shqiptarët kanë bërë diçka të jashtëzakonshe. Gjatë luftës së dytë botërore, populli shqiptar refuzoi t’ia dorëzojë hebrejtë forcave okupatore. Duke iu referuar kodit të nderit shqiptar ‘Besës’ për të mbrojtur mikun edhe me jetën, shqiptarët mbrojtën hebrejtë, dhe mijëra arritën të hyjnë në kufijtë shqiptare. Shqiptarët ishin shpëtues, jo vëzhgues. Shpëtues është ai që vepron kur shikon të tjerët që keqtrajtohen,” tha Earl Bills, drejtori i komitetit organizues të ceremonisë përkujtimore të Holokaustit.
Në një ceremoni tjetër dy ditore përkujtimore të viktimave të holokaustit u nderua sërish roli i shqiptarëve. Programi u zhvillua me 18-19 prill 2015 nga sinagoga Beth Torah në Teksas organizuar nga Ed Matisoff, Jeff Markowitz, Earl Bills, Laura Matisoff, Steve Popik dhe Rabbi Elana Zelony. Gjatë ceremonisë u ndezën 11 qirinj në kujtim të 11 milion viktimave të holokaustit. Qiriu i njëmbëdhjetë u ndez “në nder të gjithë njërëzve shqiptar që shpëtuan hebrejtë brenda kufijve” nga Doc Vranici dhe Beso Buranaj Hoxha. Të gjithë pjesëmarrësit thanë me një zë së bashku “Ne nuk do harrojmë” pas ndezjes të secilit qiri dhe simbolizmit të tij.
“Holokausti edhe pas 70 viteve është shumë i vështirë për ta konceptuar. Vetëm brenda gjashtë viteve, Gjermania naziste me aleatë vranë gjatë million hebrej. Përveç këtyre janë vrarë edhe gati pesë deri në gjashtë milion të tjerë që i përkasin kombësive dhe kulturave të tjera. Secili nga këta persona kishin një emër. Secili kishte një histori. Ne i nderojmë ato teksa mundohemi të kuptojmë humbjen, duke i lexuar emrat e tyre për 24 orë. Programi “Çdo person ka një emër” thekson urgjencën dhe rëndësinë e mbledhjes së historisë gojore të holokaustit para se gjenerata e të shpëtuarve të largohet nga jeta,” tha Ed Matisoff, drejtor i Programit “Leximi i Emrave” në sinagogën Beth Torah.
Viti 2015 shënon 14 vjetorin e programit “Çdo person ka një emër” dhe deri tani janë lexuar mbi 75,000 emra, gati 5,000 emra në vit. Emrat lexohen për 24 orë, ku pjestarë të ndryshëm shqiptojnë emrat e viktimave. Në 2014 komuniteti shqiptar i Teksasit mori pjesë për herë të parë në këtë përkujtimore, nën drejtimin e Besmir Buranaj Hoxha.
Duke vënë re pjesmarrjen e jo-hebrejve Ed Matisoff tha, “ne nuk jemi vetëm”. Ndërsa Beso Buranaj Hoxha gjatë fjalimit deklaroi, “sa te ketë shqiptarë në këtë tokë, hebrejtë do kenë mbrojte përherë”.
“Disa nga emrat e viktimave të holokaustit nuk janë folur apo shqiptuar për 70 vjet. Shumicën e kohës, viktimat njiheshin vetëm nga numri, dhe disa kurrë nuk morën një memorial të duhur,” tha Ed Matisoff.
Me 19 prill 2015 u zhvillua një ekspozitë fotografike në kuadër të “Ditës së Kujtesës dhe Heroizmit” organizuar dhe prezantuar nga Besmir Buranaj Hoxha i organizatës “Rrënjët Shqiptare”, me hulumtues Gjergjian Gjeloshi and Pirro Bardha. Në këtë ekspozitë Besmir Buranaj Hoxha prezantoi histori shpëtimi nga Kosova dhe Shqipëria ku thjeksoi edhe historinë shëptimit nga familja Beqir dhe Rabihane Babamusta (me fëmijët Qemal, Neki, Merushe dhe Bukurije), Ibrahim Babamusta dhe Qamil Babamusta (shoqëroi hebre nga Kavaja në Itali), familja Zylo (Zel, Dyl dhe Haxhi), familja Mehmet dhe Fitnete Babamusta (vajza Fatime). Mehmet Babamusta bashkë me vëllain e tij Isuf Babamusta dhe Mihal Lekatarin gjatë punës në Gjykatën e Kavajës kanë pajisur me pasaporta dhe identitet shiqptar qindar hebrej (178 Arshiva Shtetërore, Tiranë). Ish Ministri i Financave E’them Cara dhe Ibrahim Babamusta kordinuar veprimet nga Tirana per gjetjen e strehimit të hebrejve dhe transportimit të tyre nëpër qytete.
Neki Babamusta kujton një familje hebre, rrobaqepës, burrë grua dhe dy fëmijë. Ishte vetëm 8 vjeç kur prindërit e tij strehuan hebre në vitin 1943. “I dhamë besën hebrejve dhe i pritëm si miq për t’i bërë të ndjehen si në shtëpinë e tyre,” tha profesor Neki Babamusta. “Edhe pse ushtarët e Gestapos na drejtuan armët ne fëmijëve gjatë kontrollit nazist, nëna ime nuk tregoi ku ishin fshehur hebrejtë.”
Haxhi Zyba sot 90 vjeç kujton familjen strehuar te Rabihane dhe Beqir Babamusta. Dhe mban mend se në shtëpine e tij janë strehuar familjet e dy vëllezërve hebrej: Luiz, rrobaqepës, me grua dhe dy fëmijë (për të cilët ka deklaruar dhe Neki Babamusta në dëshminë dorëzuar Yad Vashem); dhe vëllai i Luiz, me emër David, marangoz, me grua dhe katër fëmijë. Haxhi kujton se si ndërtuan varkën dhe familja u çua në Bari të Italisë te miqtë Italian të Beqir Babamustës, me të cilën Beqiri bënte tregti në atë kohë. Haxhi Zyba tregon se familja e tij ka patur korrespondencë me hebrejtë pas luftës, kur ato ishin kthyer në Izrael.
Fatime Babamusta, vajza e Dëshmorit të Kombit Mehmet Babamusta, mban mend se në shtëpinë e saj janë strehuar disa hebrej, babai hebre me emër David, grua, vajza 1-2 vjeçe Adela dhe motra e Davidit. Në një rast tjetër kujton një vajzë hebre, babi i së cilës ishte i strehuar në një familje tjetër në Kavajë. Familjet Babamusta dhe Zyba janë në kërkim të këtyre familjeve sot.
“Shqiptarët kanë treguar kurajo dhe humanizëm të jashtëzakonshëm kur strehuan hebrej në shtëpitë e tyre për t’i fshehur nga gjermnët, duke dhënë besën. Talmud na mëson se ai që shpëton një jetë njeriu kujtohet sikur ka shpëtuar botën. Në fakt, unë sot jam këtu, kam 4 fëmijë, 14 nipa dhe 16 stërnipa. Kjo nuk do kishte ndodhur nëse nuk më shpëtuan shqiptarët,” tha Johanna Neumann, hebre shpëtuar në Shqipëri gjatë luftës.
“Çdo vit kur përkujtojmë viktimat e holokaustit, mësoj diçka të re. Zakonisht i shtohet ndjenjave të mia të humbjes, por këtë vit mësova diçka që ishte si shkëndija në errësirë. Mësova që komuniteti shqiptar ka shpëtuar hebrej dhe kjo më lehtësoi që të kem më pak dhimbje në zemër,” tha Rabbi Elana Zelony e sinagogës “Beth Torah”.
Gjatë programit me 19 prill 2015 u shfaq filmi “Besa: Premtimi” drejtuar nga Rachel Goslins, edituar nga by Christine S. Romero, me personazhe kryesore historinë e shpëtimit të familjes të Rexhep Hoxha dhe fotografit të mirënjohur hebre-amerikan Norman H. Gershman. Pas shfaqjes së filmit, Doc Vranici i Qendrës Kulturore Shqiptaro-Amerikane dha fjalimin për rolin e shqiptarëve në shpëtimin e hebrejve dhe tolerancën fetare në Shqipëri. Beso Buranaj Hoxha i Rrënjëve shqiptare prezatoi ekspozitën me titull “Historia e Refugjatëve Hebrej në Shqipëri” dhe mori pjesë në forumin e pyetje përgjigje.
Në Shqipëri janë shëptuar mbi 3,000 hebrej dhe Shqipëria është i vetmi vend në botë ku në kufijtë e saj ka patur më shumë hebrej pas luftës (1945) sesa para fillimit të luftës së dytë botërore (1940). Kjo tregon se hebrejtë gjetën strehë dhe vend të sigurtë në mikpritjen dhe bujarinë e popullit shqiptar.

Beth Torah Holocaust Remembrance: In Albania Jews welcomed as guests, not refugees

by

By Ermira Babamusta, Ph.D./
“Unto Every Person There Is a Name” was the theme for the Holocaust Memorial Day 2015 two-days service held on April 18-19, 2015 at Congregation Beth Torah in Richardson, Texas. Eleven commemorative candles were lit in remembrance of the 11 million victims who died in the Holocaust. A memorial candle was lit at the special Beth Torah service paying tribute to the Albanian people who helped save over 3,000 Jews during the Second World War. The annual Holocaust Remembrance Vigil is organized by the Congregation Beth Torah Men’s Club Yom HaShoah Committee, namely, Ed Matisoff, Jeff Markowitz, Earl Bills, Laura Matisoff, Steve Popik and Rabbi Elana Zelony.
“The Holocaust, after more than 70 years its enormity is still hard to grasp. In just six years, Nazi Germany and their allies methodically murdered six million Jews and an estimated five to six million people of various nationalities, persuasions, and cultures. Each of these individuals had a name. Each had a story. We honor them as we try to comprehend our loss, by reading as many names during a 24 hour period. ‘Unto Every Person There Is A Name’ highlights the urgency of gathering oral histories on the Holocaust before the generation of survivors passes from the scene,” said Ed Matisoff, co-chair of Reading Names Program at Congregation Beth Torah.
Rabbi Elana Zelony welcomed everyone to the Congregation Beth Torah, followed by Jeff Markowitz who gave the opening remarks. Earl Bills read the poem titled “Unto Every Person There Is A Name,” written by the Israeli poetess Zelda. The program continued with the candle lighting ceremony and with the name reading. Since 2014, Albanian community leaders have been included to participate in the Beth Torah Holocaust memorial service. In 2014 and 2015 Beso Buranaj Hoxha presented an exhibit of Albanian rescue stories of the Jews.
“Last year was the first year that Albanians participated. At the end of the event, Jeff Markowitz noted the record participation of non-Jewish groups and said simply, ‘We are not alone’,” stated Earl Bills, who is in charge of community outreach for the Committee.
“As long as there are Albanians on this earth, there will always be somebody to protect the Jews,” said Beso Buranaj Hoxha during the Beth Torah presentation “History of Jewish Refugees in Albania”.

24-Hour Reading the Names

This year marks the 14th Annual 24-Hour Reading of the Names and “Bearing Witness by Listening” sponsored by Congregation Beth Torah Men’s Club, recipient of the 2003 Solomon Schechter Silver Award for Excellence in Synagogue Programming. Over the years, Beth Torah in Texas has mentioned nearly 75,000 spoken names thus far, about 5,000 names are read each year. The names have been gathered from United States Holocaust Memorial Museum, YadVashem, and the B’nai B’rith International Center for Jewish Identity.
The Saturday, April 18, 2015, 9:00 pm service began with the Havdalah service, which marks the end of the Jewish Sabbath. Usually Havdalah is a joyous ceremony, but this on night Rabbi Zelony related each of the Havdalah symbols (wine, spice, fire) to the Holocaust.The evening continued with a special candle lighting ceremony, followed by the reading of the names for 24 hours.
Reading of the Names began on Saturday, April 18 at 9:00 pm at Beth Torah in Richardson, and continued throughout the night. On Sunday morning, April 19, participants gathered for breakfast and to watch the film “Besa: The Promise,” which tells the story of Albanians risking everything to shelter Jews during World War II. Reading of names was continued by Roz Prupes of Dallas the following day at noon. At 8:45 pm, the community joined together in the traditional “Circle of Life” as the members took turns in reading names of the Holocaust victims from the lists and from their own families. This is a very moving and meaningful ceremony as the Yom Hashoah Vehagvurah (Day of Holocaust and Heroism) evokes a very personal meaning for each participant and the community.
“Many of the Holocaust victims’ names have not been mentioned or spoken in over 70 years. Most of the time, the victims were only known by their number, and never received a proper memorial. The Dallas Community has the opportunity to rekindle the victims’ spirit and honor the 11 million who were mass murdered as we try to understand our loss by reading and listening to the victim names during a 24-hour vigil,” said Ed Matisoff.

The Candle Lighting Ceremony

On April 18, 2015 eleven candles were lit during the candle lighting ceremony held at Congregation Beth Torah in Dallas to remember 11 million Holocaust victims of all faiths and nations. Six memorial candles were lit, each symbolizing one million murdered Jewish Souls. An additional five memorial candles were lit, each symbolizing one million Non-Jewish murdered Souls, including one to honor the Albanian people who saved Jews during the war.
The Shamash Candle (“helper” or “servant”) was lit in honor of all Veterans. The eleven candles were lit in memory of all the lives lost in the Holocaust, including: “all the spiritual leaders lost in the Holocaust, all the boys who did not live to become men, all the girls who did not live to become women, all the children lost in the Holocaust, all the unborn generations lost in the Holocaust, the past and present generations of the Jewish Community that will forever be affected by the Holocaust, all the Righteous Gentiles lost in the Holocaust, all the leaders lost in the Holocaust, all the families lost in the Holocaust, all the academic communities lost in the Holocaust, and for the Albanian people who saved the Jews.”
The Eleventh candle was lit “in honor of the Albanian people who saved the Jews within their borders” by Doc Vranici and Beso Buranaj Hoxha. “We shall not forget!” was chanted by the audience after each lighting of the candle and reciting of its symbolism.

The Role of Albanians in Rescuing Jews

The award winning documentary “Besa: The Promise” was screened on Sunday, April 19, 2015 as part of the Beth Torah Holocaust remembrance program in Dallas, Texas. The compelling documentary tells the story how Albanians risked their lives to rescue Jews during WWII, motivated by the Albanian moral code “Besa”, a sacred promise and pledge to offer protection and care. For an Albanian, Besa is an obligation protected with his/her life, a sacrifice every Albanian is willing to make to keep the honor code of Besa.
The documentary follows Rexhep Hoxha in his quest to find the Bulgarian Jewish family his family sheltered and Norman H. Gershman, a renowned Jewish-American photographer who documents first person accounts of Albanians who rescued Jews during the war.
Directed by Rachel Goslins and edited by Christine S. Romero, the documentary “Besa: The Promise” shows the rescue of Jews in Albania as a unique experience in the Holocaust history, “where fleeing Jews were welcomed not as refugees, but as guests.” Because of this Albania became the only country in occupied Europe that had more Jews at the end of WWII in 1945, than it did at the beginning of the war in 1940.
Following the movie, Doc Vranici, the Executive Director of the Albanian-American Cultural Center gave a speech about the meaning and reasoning behind “Besa” and the religious tolerance in Albania. Beso Buranaj Hoxha presented the exhibit titled “History of Jewish Refugees in Albania.”
“Someone asked me a question the other day while sitting at the Synagogue, ‘why’ she asked! And my answer was “because we can relate to the Jews”. We can relate to the exodus, to the diaspora, to the ethnic oppression, and to the genocide. And as long as we have that painful connection, our relations will always be grand, our alliance will be crucial, and our cause will be noble,” said Beso Buranaj Hoxha.
‘
“History of Jewish Refugees in Albania” Exhibit

Beso Buranaj Hoxha of Albanian Roots Organization presented an exhibit showcasing Albanian Jews and Jewish refugees in Albania, followed by Q&A. The exhibit was a collaborated effort of the research team Beso Buranaj Hoxha, Gjergjian Gjeloshi and Pirro Bardha. The presentation included rescue stories from Albania and Kosova, among others highlighting the rescue stories of the Babamusta family: Beqir and Rabihane Babamusta (Qemal, Neki, Merushe and Bukurije); the Zyba family: Dyl, Sel and Haxhi Zyba; another Babamusta family: Mehmet, Fitnete and Fatime Babamusta, etc. In the city of Kavaja, Albania hundreds of Jews were rescued, only 178 Jews are recoded in the Albanian State Archives thus far.
Neki Babamusta was eight years old when his parents Rabihane and Beqir Babamusta risked their lives to shelter the Jews, who were later sheltered at the Zyba family and then safely escorted to Bari, Italy by Qamil Babamusta on boat.
“My father, Beqir, communicated with the Jewish family in Italian. My mother, Rabihane treated the Jews as members of our family, looked after them with care and love, to make them feel at home. I was eight years old and I would be on guard with my siblings at the house gate to inform my parents when detecting any movement of German soldiers in our neighbourhood street. We lived under fear of control, afraid that the Nazis would discover we were hiding the Jews and would shoot us all. We also were afraid of German inspections because my brother Qemal, was a partisan in the mountains of Peza fighting against the Germans. When in danger, my mother would stay hidden with the Jewish family at the hiding place, the animal cottage, ready to sacrifice her life to protect the Jews. One frightful night, the Nazi soldiers turned everything upside down in the house, even checked the attic under the roof. They threatened to burn the house and directed their guns at us the kids, screaming at my mother to tell where the Jews were hiding. Luckily, at this time of the house control, we had sent the Jews to the Zyba family, in preparation to send them to Italy at our Italian family friends. My parents gave their besa to rescue and save the Jews. No one in Albania turned in the Jews to the Nazis. Every single Jews was rescued,” said professor and historian Neki Babamusta, witness to the Holocaust persecution events, whose family sheltered Jewish refugees during WWII.
Haxhi Zyba, today 90 years old living in a small village near Kavaja, Albania recalls rescuing two Jewish families of two brothers: David, a carpenter, his wife and four children, and Luiz, a tailor, his wife, son and daughter. The Jewish families were escorted safely to Bari, Italy on a boat they build themselves, escorted by Beqir’s nephew, Qamil Babamusta. Haxhi Zyba also remembers written correspondence with the Jewish families, years later when they were in Israel.
Fatime Babamusta, the daughter of Mehmet and Fitnete Babamusta also remembers her family sheltering several Jews. She recalls David, his wife, daughter Adela (1-2 years old at the time), and David’s sister, and on a separate a young Jewish woman.
Mehmet Babamusta (court secretary, National Hero), his brother Isuf, and Mihal Lekatari (named Righteous Among Nations) worked at the Court of Kavaja. They worked in hiding to prepare Albanian IDs/passports for the Jews that took refuge in Kavaja, Albania, a total of 178 Jews as per Albanian State Archives. Albania’s Minister of Finance, Et’hem Cara and Inspector of Education Ministry Ibrahim Babamusta, also helped from the capital, Tirana in coordinating efforts to find shelters, transportation and other needed services. Additionally, Ragip Babamusta, Halit and his wife Hamide from Vlora, would provide information about the Jews hiding in Vlora, to find them shelters in Albanian families in Kavaja town.
Today the Babamustas and the Zyba families are trying to reconnect with the Jewish families they sheltered during the war.

The Albanian Promise “Besa”

“The Albanian people showed extreme courage and humanity when they took Jews into their homes to hide them from the Germans. They did it as a matter of fact with no demand for compensation. In fact when one of the Jewish families after the war wanted to pay their savior, he was told “BESA” is never for sale!” said Johanna Neumann, who was rescued in Albania during the Holocaust.
“Our Talmud teaches us that he who saves one human life is as though he has saved the world. Indeed, I am here, I have 4 children, 14 grandchildren and 16 great-grandchildren. That could not have happened if it had not been for the Albanians who saved us!” she added.
Inspired by the documentary “Besa: The Promise” Rabbi Elana Zelony wrote a poem with the same title.
“Every year when we commemorate those killed in the Holocaust I learn something new. Often it only adds to my feelings of loss, but this year I learned something that was a spark in the darkness. I learned that the Albanian community saved Jews, and it helped my heart hurt a little less,” said Rabbi Elana Zelony of Congregation Beth Torah.

Upstanders Not Bystanders: Albania and the Holocaust

To honor and commemorate the role of Albanians in saving Jews during the war, Blue Cross Blue Shield of Texas’ “Texas Diversity Committee” presented a special program at the company’s Richardson headquarters on April 16, 2015. The program was titled “Upstanders Not Bystanders: Albania and the Holocaust” featuring Doc Vranici of the Albanian American Cultural Center.
Doc Vranici talked about the heroic actions of Albanians of saving Jews from Nazi persecution. Albania is the only country where 100 percent of Jews in Albania were rescued from the Holocaust.
“The people of Albania did something extraordinary. During World War II, the people of Albania refused to hand over their Jewish neighbors to occupying Axis forces. Citing ‘Besa,’ the Albanian code of honor that requires uncompromising protection of a guest, even to the point of forfeiting one’s own life, Muslim and Christian Albanians protected their Jewish neighbors and thousands of others who managed to reach their borders. They were upstanders. Upstanders are those who stand up for others when they see them being mistreated. An upstander is not a bystander,” said Earl Bills. (Fotos by David Duchin.)

Basketball Star Edon Molla supports Emma Watson’s #HeForShe campaign

by

By Ermira Babamusta/
Good will Ambassador Emma Watson called on everyone to participate in the UN’s HeForShe campaign. The campaign is based on the premise that “gender equality is not only a women’s issue, it is a human rights issue” that requires everyone’s participation. “Lifting women up lifts up our economy, and lifts up our country. We have got to make sure that somebody is standing up for them,” said President Obama in support of the campaign. UN Women aims to engage 1 million men and boys as agents of change for achievement of gender equality by taking the HeForShe pledge (www.heforshe.org).
Basketball star Edon Molla joined the solidarity movement in support of “HeForShe” campaign. Molla was also selected to give a speech regarding gender equality recently through the HeForShe campaign. He will continue to advocate toward raising awareness for the many injustices towards women in the world. The HeForShe campaign was started by British actress Emma Watson in September of 2014, when she addressed the issue of gender equality at the United Nations headquarters in New York. The name of the campaign, “HeForShe”, represents the importance of male involvement and support of feminism. It calls on men who agree with gender equality and is a cause that Edon Molla supports and is advocate of.
At St. Anthony High School, where Edon served as Team Captain, he won three New Jersey State Championships, two Tournaments of Champions Titles, and two U.S.A. National Championships. Edon Molla and his teammates were honored by the Governor of New Jersey Chris Christie for their first national championship and the New York Yankees at Yankee Stadium for winning their second national championship, back to back national titles.
At College, Edon Molla and his team had a record of 25 wins and 12 losses; they won the regular season conference championship and played in the NIT playoffs where they lost to the University of Richmond. Edon has two more years of college basketball and is looking to improve over the summer and have a bigger role in leading his team toward a championship. Edon is also an honor roll student with a 4.00 GPA.
According to Molla, “School comes first. If I had to pick between school and basketball I would pick school. I currently have a 4.0 GPA and plan to keep that up. I would like to go to Harvard, Columbia or New York University for a master’s degree; such schools are considered elite universities in the United States and the world. It is a constant battle between academics and basketball, but I think finding that balance is what keeps me going and pushing to be the best that I can be.”
During an interview with KTV Interaktiv Bujar Mehmeti and Xhemajl Rexha, Edon said he was ready to play for the Kosova National Basketball Team and that his brother is in contact with the Basketball Federation. “My family and I have been in contact with the Basketball Federation of Kosova, hopefully everything works out. I think Kosova can have a great national team and can compete against other countries. A lot of good players in Kosova. I really think we can compete and have success in the international level.”
A few other European teams have also reached out to Molla, but for now he has two more years with his current team. “I would love to play basketball in Europe because all of my family is in Europe and that would be great. Basketball in Europe is getting better every year so it would be great opportunity. A lot of NBA players have played in Europe for a few years and then have had a chance to play in the NBA afterwards. The dream is to play in the NBA one day, it’s what I work for every day, I definitely think with hard work and dedication I can achieve it. I’ve played with and against a lot of players in the NBA, I’m good friends with a few players. That gives me confidence and persistence to work harder toward that dream.”
Molla attributes his work ethic to his parents who support him all the way. At 13 years old Edon appeared in his first newspaper article, the Brooklyn Currents, where his dedication and sacrifices were captured. A reporter saw Edon along with his mother, Merita, and brother, Edon waiting for the bus after the game. The interview spoke about how Edon, along with his family were willing to travel four hours using various trains and buses to make it to the games and practices. This work ethic was based on his parents’ values who immigrated to the United States escaping the war in their homeland, Kosova. Edon Molla was also recently featured in an article in Respect Magazine by Peter Eboli where he discussed the family’s sacrifices.
Outside of juggling school and basketball, Edon Molla will be modeling for CATM an agency in NYC and hosting a basketball camp with Xharra Group over the summer in Prizren.

Actor and Martial Artist Klement Tinaj Cast in “Fast & Furious 7”

by

By Ermira Babamusta/
Klement Tinaj is an actor, director, producer and martial artist. His latest major films include “Fast & Furious 7”, “The Second Coming of Christ” and 4Got10. Tinaj initially worked in various roles in theatre impressing the audience with his remarkable characterization of the characters and his profoundly moving performance. While pursuing his acting career he trained in Tae Kwon Do and teaches students at different levels. His love for martial arts led him to create two action films, “The Attacker” and “Bad Fate”, which he wrote, directed, produced and starred in. Tinaj directed, produced, and fight choreographed the play “Some Kind of Love Story” written by Arthur Miller, which opened in the Dix Hills Performing Arts Center and at Producers Club Theatres in NY.
In 2014 Klement Tinaj finished filming “Fast & Furious 7”. Furious 7 is an American action film directed by James Wan and produced by Michael Fottrell, Vin Diesel, and Neal H. Moritz. Klement Tinaj is credited for Furious 7 as the “Race Wars Racer”. Tinaj had a chance to meet, greet, and work with Vin Diesel, Michelle Rodriguez and Iggy Azalea. Tinaj said, “sharing the big screen with some of the biggest action stars such as Jason Statham, Dwayne Johnson and Tony Jaa was a dream come true”. Furious 7 is now in theaters everywhere.
Klement Tinaj admits the film premier was both beautiful and emotional as he and the cast miss Paul Walker and are reminded what an amazing person and actor he was.
“The premiere for Furious 7 was on April 1st in the Chinese Theater in Hollywood Blvd. I attended the premiere with my best friend and my co-worked Roman Xing. I cried twice when I saw the film. Growing up watching Pawl Walker in all Fast & Furious films and knowing that this is going to be the last Furious for Paul was really sad. I feel very blessed to have been part of the Furious 7 family,” said Klement Tinaj, cast member of Fast and Furious 7.
“The scenes that I am in where shot in a racing track in California. It was the desert and it was super hot. What I like about the cast and crew is that no one ever complained because everyone had one goal about this film – to make Paul Walker proud!” added Tinaj.
Klement Tinaj is also excited about the upcoming film “The Second Coming of Christ”, where he plays the role of the “Captain”. It is a brilliant feature film coming out late this year, directed by Daniel Anghelcev, featuring Tom Sizemore, Jason London, Al Sapienza, Natalie Burn and Quinto Aaron. Tinaj said, “what made this film fun and more special is that I got to work with both of my friends Roman Xing and Leandro Simozza”.
Klement Tinaj just finished filming “4Got10” directed by Timothy Woodward Jr, featuring Hollywood action stars Dolph Lundren and Danny Trejo. Tinaj plays the role of the “Detective”. On February 23, 2015 Status Media & Entertainment announced that Dolph Lundgren, Vivica Fox and Danny Trejo joined Michael Paré and Johnny Messner in their latest action/thriller “4GOT10”.
“Director Timothy Woodward Jr.’s vision created a modern, semi-western style which he’s described as “Django Unchained” meets “Memento”. In addition to his talent, Timothy is known for giving his actors the freedom to improvise, and encourages their creative input to help the scenes flow organically.” (www.statusmedia-ent.com). This feature film is expected to be released in 2015.
The multi-talented Klement Tinaj has also been busy writing, acting and producing his own films aside from playing supporting roles in major films. Klement Tinaj acted, produced and co-wrote “Helping Hand” with George McGrath who was nominated for an Emmy Award “Pee-wee’s Playhouse in 1986”.
Tinaj wrote, acted and produced both “Helping Hand” and “Last Chance”. Both films will premiere in New York City on April 12, 2015 at 6:00 pm in Producer Club Theater (www.klementtinaj.com).
“Since I received my MFA I haven’t been back to New York so I am super excited for the April 12 screening. Not just because of my film premieres but also to see my family and friends. I want to extend my thanks and appreciation to my agent Chris and my management for all their hard work and support,” stated Klement Tinaj.
Tinaj received his B.F.A in Theatre Arts in December 2012 and his MFA in Acting for Film in January 2015. Tinaj dreams of making it big as an action hero. As an actor he has the elements that make an action star. He is also great with martial arts choreography and it is natural for him to write, act and direct.

“Gruaja Ndërkombëtare Humanitare”, që punoi me Obamën

by

Nga Flora NIKOLLA/
Ermira Babamusta, eksperte e punëve të jashtme, në Manhattan , Nju Jork, 16 vitet e para të jetës së saj i ka kaluar në Shqipëri. Por po aq vite ka kaluar në Amerikë, një dimër në Prishtinë, një verë në Francë-Gjermani-Bruksel-Hollandë-Luksemburg, një verë tjetër sërish në Prishtinë dhe një vit në Angli. Nga Shqipëria thotë se ka mësuar bujarinë, tolerancën, kulturën, mirësinë dhe traditat shqiptare. Nga Amerika ka mësuar drejtësinë, demokracinë, pavarësinë e individit dhe ndjenjën e komunitetit. Nga Franca mësoi artin dhe vlerat e barazisë (égalité)dhe nga Kosova mësoi vullnetin e një kombi për demokraci dhe zhvillim, mikpritjen madhështore shqiptare, bukuritë dhe aspektin kulturor. Nga Anglia thotë se ka mësuar ndjenjën e drejtësisë dhe të drejtat e njeriut, ashtu si në Amerikë, si dhe historinë mijëvjeçare mbretërore, tradita që ruhen edhe sot. Aspektet e tjera në jetë ja ka dhënë përvoja dhe përgatitja që ka bërë. Ajo thotë se në Amerikë suksesi është një mundësi e barabartë për të gjithë, për atë që punon shumë, i dedikohet punës dhe përgatitet mirë për të arritur synimet në jetë. Kjo e drejtë demokratike duket se i ka dhënë vizion, të ketë synime të larta sepse si tregon Ermira në këtë intervistë, pjesë e librit “Zonjat shqiptare në Nju Jork“ të Albanian Excellence, shoqëria amerikane vlerëson atë që punon. Në aspektin politik ka mësuar nga vetë institucionet që bëjnë politikë: Senati dhe Kongresi Amerikan gjatë punës me kongresmenët e nderuar Tom Harkin dhe Mark Kennedy në Washington DC, departamenti i paqes i OKB-së në New York, si dhe puna për zgjedhjen elektorale të Presidentit Barak Obama në 2008 dhe në 2012. Aty mësoi nga afër se si funksionon demokracia dhe diplomacia, dhe përfshirja e popullit amerikan në sistemin elektoral. Senatori Tom Harkin dhe kongresmeni Mark Kennedy bashkë më stafin e zyrës kanë patur një respekt të veçantë për të dhe Ermira thotë se e ka ndjerë veten si në familje në zyrat e tyre. Ermira kujton në këtë intervistë vitin 2008, kur aplikoi si organizatore e fushës në përgatitjet parazgjedhore të Presidentit Obama dhe ku mori trajnimin e duhur nga “Obama për Amerikën”. Me aftësitë e saj u ngrit në detyrë duke u zgjedhur “Team Leader” (Drejtuese e Ekipit) dhe më pas Drejtoreshë (GOTV Director). Ermira u zgjodh një nga drejtueset që organizoi Kuvendin Nacional të Partisë Demokratike në Kolorado, në 2008 me 75,000 pjesmarrës. Grupin që drejtonte në Florida e kish sjellë me vete në Kolorado. Ndërsa në 2012 e kërkoi vetë administrata nga eksperienca që kishte në fushatën e parë në Filadelfia, ku jetoi gjatë fushatës duke patur përsipër Ohio dhe Penssylvania. Ermira Babamusta pati nderin të marrë ftesë nga Shtëpia e Bardhë në janar 2009 dhe 2013 në Washington DC për të qenë e pranishme në inagurimin e President Obamës me rastin e fitores, në dy momente historike. Ka qenë nder i veçantë për Ermira Babamustën, vlerësimi që ka marrë si “Gruaja Ndërkombëtare Humanitare” dhe babai i saj, Neki Babamusta si, “Mbrojtës Ndërkombëtar i Demokracisë” nga Kongresi Amerikan për punën e tyre për demokraci, dipomaci dhe forcimin e lidhjeve shqiptaro-amerikane. F.N: Si ka qënë Ermira e vogël, cilat ishte jeta e saj në Shqipëri?
E.B: Kur isha e vogël më pëlqente të shkruaja poezi dhe e kaloja kohën duke lexuar libra. Kam qenë 13 vjeç kur kam mbaruar katër volumet e novelës historike të Tolstoit “Lufta dhe Paqa” dhe më tërhiqte historia e Napoleonit dhe ushtrisë franceze. Babai, mësues historie, me tregonte më tepër për figurën historike të Francës, Napoleon Bonaparti, i cili hartoi kodin penal dhe civil të Francës për themelimin e një shteti modern. Ishte ushtarak ambicioz dhe arriti të ngrihet nga hierarkia e ulët deri në perandor. Kujtimet e tjera të fëmijërisë, përveç konkurseve të letërsisë dhe matematikës i kam me Institutin Jeta e Re, misioni kristjan në Tiranë “Albania Campus Crusade for Christ”. Në vitet 1995-96 kam kaluar verën duke udhëtuar me misionarët amerikanë në Veriun e Shqipërisë. Bujaria shqiptare na bëri mikpritjen tradicioinale madhështore. Edhe në shtëpinë tonë kemi mbajtur familje dhe studentë amerikanë dhe evropianë që vinin me programin fetar-kulturor në Shqipëri. Ndërsa në 1996 kemi shpërndarë ndihma për familjet në nevojë me xhipat e NATOs, Unicefit dhe Ambasadës Amerikane nëpër Shqipëri. Në vendet e thella malore ku nuk udhëtohej me makinë përdornim helikopter për të shpërndarë ndihmat.
F.N: Kishit menduar që jeta juaj do të vazhdonte në Amerikë ? Ishte këmbëngulja që ju çoi në kontinentin e lirisë apo fati?
E.B.: Shqipëria gjithnjë ka përkrahur diversitetin kulturor, mësimin e gjuhëve të huaja dhe respekton kultura të ndryshme. Institucionet shqiptare i kanë hapur dyert studentëve dhe profesionistëve nga vende të ndryshme të botës që ato të njihen nga më afër me kulturën, traditat dhe inteligjencën shqiptare. Po ashtu, dhe shume vende në botë kanë pranuar shqiptarë të trajnohen dhe marrin ekspertizë në fusha të ndryshme. Ky këmbim në njohuri, përvojë dhe kulturë prezanton lidhjet e një bote jo kaq të largët nga njëri tjetri dhe nxit më tej zhvillime në fusha të ndryshme në dobi të njerëzimit. Konkretisht, këtë verë tre studentë amerikanë nga Universiteti i Miçiganit i Sh.B.A.-së do kenë mundësinë të bëjnë praktikën tek Ministria e Zhvillimit Ekonomik në Shqipëri. Mbi 60 studentë shqiptarë kanë marrë pjesë në programin “Shkëmbin Rinor dhe Edukues” (YES, Youth Exchange and Study) financuar nga Departamenti i Shtetit Amerikan. Ambasada Amerikane në Tiranë ka përkrahur nxënës shqiptarë të kalojnë një vit akademik me bursë në Amerikë dhe të njihen me jetën, kulturën dhe historinë amerikane. (http://yesprograms.org/country/albania) Në 2014-15 pata mundësinë të marr pjesë në diskutimet për Programin e Diasporës për Shqipërinë dhe Kosovën me Ministrinë e Diasporës, Punëve të Jashtme dhe grupet përkatëse shqiptare në Amerikë. (http://rd.rks-gov.net). Universiteti i Harvardit ka parashtruar Projektin për Rritje Ekonomike në Shqipëri dhe këtë verë studentë nga Harvardi do kenë mundësinë të bëjnë praktikën në ministri të ndryshme të Shqipërisë. (http://projects.iq.harvard.edu/albaniagroëthlab)
F.N.: Si u përballët ju më Amerikën, si kishit menduar ju këtë vend të madh dhe si u gjetët ju në të?
E.B.: Amerika më priti dhe më pranoi si bijën e saj, dhe kam gëzuar të drejta të plota. E kam ndjerë vetën të barabartë si të tjerët. Mentori im i parë ishte senatori Tom Harkin për të cilin kam punuar në Senatin Amerikan në Washington DC. Për 40 vitet e shërbimit të tij në politikën amerikane Senatori Harkin i është përkushtuar popullit dhe shoqërisë amerikane. Mësova prej tij proçeset legjislative dhe demokratike në shërbim të publikut amerikan. Në vitin 1998 fitova të drejtën e studimit për në Amerikë ku mbarova vitin e katërt të shkollës së mesme me notat më të larta (me mesataren 4.00 GPA). Më pas fitova bursën për edukimin e lartë duke patur ekselencë akademike në programet e baçelorit, dy mastera dhe doktoraturën në shkenca politike dhe punë të jashtme. Pata fatin po ashtu në vitin 2013 të pranohem në programin e Harvardit “Mbrojtje Kombëtare dhe Strategji” dhe të mësoj nga profesorë të shkëlqyer si Dr. Graham Allison, drejtori i qendrës për punë të jashtme në Harvard “Belfer Center” dhe këshilltar special për mbrojtje gjatë administratës së Presidentëve Regan dhe Klinton. Vetëm më pak se gjysma e studentëve të pranuar arritën ta përfundojnë me sukses programin e Harvardit dhe të akordohen me çertifikatën e mjeshtërisë. Gjatë studimeve të doktoraturës në Universitetin e W. Virxhinia kam jetuar dhe kryer programin e Strasburgut në Francë në degën “Ligji Europian dhe Institucionet e BE-së” me bursë dhuruar nga Qendra e Gruas si grua me arritje akademike dhe profesionale. Ndërsa në New York kam përfunduar dhe programin e avancuar “Diplomaci e OKB-së”, ku dhe kam punuar në Departamentin e Paqes të OKB-së në Manhattan.
F.N.: Sot çfarë është për ju Amerika? Si do ta zbërthenit ju jetën që bëhet në kontinentin amerikan?
E.B.: Amerika është vendi që dua dhe respektoj, më ka edukuar dhe dhënë shumë mundësi të shkëlqyera në jetë. Vlerësoj drejtësinë, demokracinë dhe lidershipin amerikan dhe dashamirësinë e popullit amerikan. Falë politikës së jashtme të Amerikës ndaj shqiptarëve, sot Kosova dhe Shqipëria gëzojnë një aleate të fuqishme që interesohet në zhvillimet e dy vendeve. Jeta që bëhet në Sh.B.A. reflekton një kulturë të mrekullueshme të popullit amerikan dhe një politikë transparente të drejtuesve. Identiteti amerikan i vë rëndësi aftësisë dhe punës që bën individi, si dhe shërbimit për të zhvilluar komunitetin. Në 2009 dhe 2011 kam punuar si Këshilltare e Fakultetit në Këshillin e Kongresit Amerikan për Lidershipin e Rinisë në Washington DC dhe Nju Jork. Në këtë program vinin grupe studentësh nga e gjithë bota, duke përfshirë edhe nxënës të shkëlqyer nga Shqipëria për të marrë aftësi në diplomaci, negociata dhe si të bëhen drejtues të ardhshëm. Kemi vizituar Departamentin e Shtetit, Shtëpinë e Bardhë, OKB-në, Bankën Botërore, ambasadën e Izraelit dhe ambasada të tjera. Një nga spikerët e preferuar të programit ishte profesor doktor Gary Weaver, nga Universiteti “American University”. Më kujtohet shumë mirë leksioni i tij mbi ndryshimet përtej kulturave, illustruar në modelin ajsbergut i ndarë në tre kategori: (1) sjellja, e dukshme në majë të ajsbergut, (2) besimet, vija që prek sipërfaqen e ujit, dhe (3) vlerat dhe modelet e të menduarit, të padukshme nga sipërfaqja, zhytur poshtë në ujë. Sipas Weaver, kultura e një shteti mund të kuptohet nga këto tre shtresa. Një pjesë e kulturës e një vendi është “mbi ujë”, është e dukshme dhe lehtë për të njohur si përshembull traditat kulturore-artistike, veshtjet tradiconale, gatimet, gjuha, feja etj. Por 9/10 e ajsbergut është e mbuluar nga uji, ku janë elementat e thella të kulturës si koncepti për drejtësi, zgjidhja e problemeve, lidhjet interpersonale, edukimi, normat dhe konteksti social (Gary Weaver, Cross Cultural Orientation, 1986). Gary Weaver i ndan kulturat në dy

kategori: (1) “to do” (të bësh) dhe (2) “to be” (të jesh). Kultura amerikane dhe disa kultura të zhvilluara evropiane identifikohen me kategorinë e parë, ndërsa Ballkani, disa vende të tjera evropiane, aziatike dhe afrikane me kategorinë e dytë. Kultura “të bësh” karakterizohet nga disa cilësi si: statusi i fituar, arritje të individit, veprimi i individit, barazia, mbështetja në vete, pavarësia, konkurrenca individuale dhe individualizmi. Ndërsa kultura “të jesh” ka këto cilësi: status të përshkruar ku lidhjet fisnore dhe familjare kanë rëndësi, përkatësia dhe lidhjet, përkatësia, pabarazia, mbështetja në të tjerët, ndërvarësi, bashkëpunim dhe kolektivizmi. Një amerikan identifikohet me punën që bën, është një mjek apo avokat. Ndërsa një ballkanas ose një afrikan identifikohet me prejardhjen e familjes, përshembull i biri i…e bija e ….nga ky qytet… Sot globalizmi po afron vende të ndryshme të botës dhe nga këto dy kultura janë krijuar kultura të “përziera” duke huazuar elemente midis kulturës “të bësh” dhe “të jesh”.
F.N.: Çfarë keni mësuar ju nga Amerika dhe ju në Amerikë?

E.B.: 16 vitet e para të jetës time i kam kaluar në Shqipëri dhe 16 vjet të tjera i kam kaluar në Amerikë, një dimër në Prishtinë, një verë në Francë-Gjermani-Bruksel-Hollandë-Luksemburg, një verë tjetër sërish në Prishtinë dhe një vit në Angli. Nga Shqipëria kam mësuar për bujarinë, tolerancën, kulturën, mirësinë dhe traditat shqiptare. Nga Amerika kam mësuar drejtësinë, demokracinë, pavarësinë e individit dhe ndjenjën e komunitetit. Nga Franca mësova për artin dhe vlerat e barazisë (égalité), dhe nga Kosova mësova vullnetin e një kombi për demokraci dhe zhvillim, mikpritjen madhështore shqiptare, bukuritë dhe aspektin kulturor. Ndërsa nga Anglia ndjenjën e drejtësisë dhe të drejtat e njeriut, ashtu si në Amerikë, si dhe historinë mijëvjeçare mbretërore, tradita që ruhen edhe sot. Aspektet e tjera në jetë m’i kanë dhënë vetë përvoja dhe përgaditja që kam bërë. Në Amerikë suksesi është një mundësi e barabartë për të gjithë, për atë që punon shumë, i dedikohet punës dhe përgatitet mirë për të arritur synimet në jetë. Kjo e drejtë demokratike më ka dhënë vizion, që të kem synime të larta sepse shoqëria amerikane vlerëson atë që punon. Në aspektin politik kam mësuar direkt nga vetë institucionet që bëjnë politikë: Senati dhe Kongresi Amerikan gjatë punës me kongresmenët e nderuar Tom Harkin dhe Mark Kennedy në Ëashington DC, departamenti i paqes i OKB-së në New York, si dhe puna për zgjedhjen elektorale të Presidentit Barak Obama në 2008 dhe në 2012. Aty mësova nga afër se si funksionon demokracia dhe diplomacia, dhe përfshirja e popullit amerikan në sistemin elektoral. Senatori Tom Harkin dhe kongresmeni Mark Kennedy bashkë më stafin e zyrës kanë patur një respekt të veçantë për mua dhe unë e kam ndjerë veten si familje në zyrat e tyre.

F.N.: Si arritët të punoni në administratën e Obamës si drejtore për zgjedhjet presidenciale të fushatës elektorale 2008 dhe 2012?
E.B.: Në të dyja pozitat u zgjodha kandidate për intervistë dhe fitova vendin e punës se kisha kualifikime të forta. Kam patur nderin të punoj në dy fushatat elektorale presidenciale në Sh.B.A. Në 2008 aplikova si organizatore e fushës në përgatitjet parazgjedhore, ku mora trajnimin e duhur nga “Obama për Amerikën”. Me aftësitë e mia u ngrita në detyrë duke u zgjedhur “Team Leader” (Drejtuese e Ekipit) dhe më pas Drejtoreshë (GOTV Director). Kam patur përsipër shtete kyçe gjatë fushatës si Florida, Ohio, Pennsylvania dhe Kolorado, ku kam jetuar gjatë fushatës presidenciale.
Gjithashtu u zgjodha një nga drejtueset që organizova Kuvendin Nacional të Partisë Demokratike në Kolorado, në 2008 me 75,000 pjesmarrës. Grupin që drejtoja në Florida e solla me vete në Kolorado dhe kemi qenë një ekip shumë i mirë dhe efektiv. Ndërsa në 2012 më kërkoi vetë administrata nga eksperienca që kisha në fushatën e parë në Filadelfia, ku jetova gjatë fushatës duke patur përsipër Ohio dhe Penssylvania. Pata nderin të marr ftesë nga Shtëpia e Bardhë në janar 2009 dhe 2013 në Washington DC për të qenë pranishëm në inagurimin e President Obamës me rastin e fitores, dy momente historike.

F.N.: Presidenti Obama, ju është përgjigjur personalisht, një letre që ju i jeni drejtuar. Shtëpia e Bardhë ju ka vlerësuar me dekorimin e lartë nga Presidenti për shërbim kombëtar.
E.B.: Kultura politike amerikane mirëpret komunikim nga populli sepse bazohet në ideologjinë demokratike “për popullin, nga populli”. Në tema që më interesojnë si qytetare amerikane i jam drejtuar senatorëve amerikanë dhe Shtëpisë të Bardhë të cilët janë shumë korrektë dhe kthejnë përgjijge. Ky sistem është për t’u admiruar sepse tregon një politikan është i hapur të dëgjojë mendimet e popullit dhe vepron në bazë të tyre dhe interesave të shtetit, që në princip reflektojnë edhe interesat e popullit. Përveç korrespondencës, banorët e shtetit kanë mundësinë të takojnë dhe vetë senatorët dhe kongresmenët e tyre në zyrat e Kongresit Amerikan në Washington DC. Pra influenca e popullit nuk mbaron me votën në ditën e votimit. Por është një marrëdhënie e vazhdueshme ku dyert e politikanëve janë të hapura për të marrë parasysh çështjet dhe shqetësimet banorëve në politikën që bëjnë në institucionet qeveritare. Vlerësoj tepër nderin e madh dhënë nga Presidenti Obama, me çmimin e lartë me medalje flori për shërbim kombëtar “President’s Volunter Service Award”. Besoj se duke i shërbyer komunitetit krijojmë një të ardhme më të mirë për të.
F.N.: Në 2007 dhe 2012-13 keni kryer dy misione diplomatike-kulturore në Kosovë për njohjen e pavarësisë në Kosovë, mbrojten e paqes, demokracisë dhe drejtësisë në vend, dhe lobimin e integrimit europian të Kosovës. Si e shihni ju perspektivën e Kosovës?
E.B.: Kosova është në rrugën e duhur e një shteti të ri demokratik. Progres ka patur në bisedat me BE-në dhe përmirësimin e marrëdhënieve në rajon. Këto ecuri i vlerësoi edhe Sekretari i Shtetit Amerikan z. John Kerry, i cili theksoi dedikimin e Amerikës ndaj Kosovës dhe përkrahjen e saj në integrimin e plotë drejt familjes evropiane. Për çështjen e Kosovës kam bërë një punim shkencor botuar në New York “Kosovo Status Talks: A Case Study on International Negotiations” dhe tani po përfundoj të dytin. Pata mundësinë të marr pjesë në dy misione diplomatike-kulturore në Kosovë dhe sot vazhdoj të përkrah pavarësinë, zhvillimin e saj dhe rrugën demokratike të vendit për t’u bërë një shtet i fuqishëm dhe i dobishëm për rajonin.
F.N.: Çfarë është Kosova për ju?
E.B.: Kam jetuar dhe punuar në Prishtinë. Unë kam prejardhje nga Kosova. Familja e mamit “Cani” janë me origjinë nga Kosova (Malësia e Madhe) që janë shpërngulur në Shqipëri me kohë. Fisi Cani është një nga fiset më të vjetra në qytetin e Peqinit, që ka kontribuar për lirinë dhe çështjen shqiptare. I pari i dokumentuar i këtij fisi është Mahmud Cani në vitin 1810 në Dibër. Disa nga patriotët e këtij fisi janë: Ymer Cani (1840), Mustafa Cani (1870), “pjesëmarrës dhe kontribues në ngritjen e flamurit me 26 Nëntor 1912 në Peqin, organizator dhe përkrahës i Luftës së Vlorës. Ramazan Cani (1882-1921), gjyshi i mamit tim, Komandant i Çetës së Peqinit dhe Elbasanit në vitin 1908-1912. Komandant i forcave që morën qytetin në nëntor në vitin 1912 dhe shpallën mëvetësinë e Peqinit dhe ngritjen e flamurit në qytet në 26 Nëntor të vitit 1912, shoqërues dhe sigurues i karvanit të Ismail Qemalit. Komandant i Fuqisë së Peqinit në mbrojtje të Kongresit të Lushnjes. Për veprimtarinë e tij patriotike është dekoruar “Dëshmor i Rilindjes Kombëtare”, “Qytetar Nderi” i Peqinit, “Mësues i Popullit”, dekoruar nga Kongresi Amerikan. Qamil Cani, shoqërues delegate në Kuvendin e Vlorës më 28 Nëntor 1912. Mal Cani, luftëtar me grupin e e vullnetarëve të Peqinit, vritet në luftën e Vlorës në vitin 1920. Halit Cani, Adem Cani pjesëmarrës në Luftën Nacionalçlirimtare.” (Genc Gripshi, Historia e Peqinit, 2014, f. 264). Me shpalljen e pavarësisë të Kosovës në 2008 themelova gazetën “Prishtina Press” si mjet i diplomacisë publike Prishtinë-Neë York-Londër. Prishtina Press ishte shtyp javor i pavarur me 3,000 kopje në anglisht dhe në shqip në Prishtinë, botuar nga 2008-2010. Aktiviteti i gazetës vazhdoi online deri në 2013. Gazeta kishte për qëllim përkrahjen e diplomacisë shqiptaro-amerikane, përhapjen e vlerave kulturore dhe demokratike shqiptaro-amerikane dhe promovimin e artistëve shqiptarë në Neë York dhe vendlindje. Stafi i gazetës ishte gjithëpërfshirës i diasporës shqiptare nga Shqipëria, Kosova, Amerika, Anglia, Franca, Zvicra, dhe Maqedonia.
F.N.: Kongresi Amerikan ju ka nderuar atë e bijë, Neki dhe Ermira Babamusta për herë të dytë për veprimtarinë e tyre demokratike dhe diplomatike midis dy kombeve shqiptaro-amerikane (2004 & 2013). Cila është lidhja që këni ju me babain tuaj?
E.B.: Ka qenë nder i veçantë vlerësimi që mora unë “Gruaja Ndërkombëtare Humanitare” dhe babai im “Mbrojtës Ndërkombëtar i Demokracisë” nga Kongresi Amerikan për punën tonë për demokraci, dipomaci dhe forcimin e lidhjeve shqiptaro-amerikane. Falenderoj Amerikën dhe qeverinë amerikane për punën e tyre të pandarë për paqe, demokraci dhe të drejta. Që në vitin 1918 Kongresi Amerikan ka mbështetur drejtësinë dhe të drejtat e shqiptarëve dhe kombeve me diplomacinë e hapur të Presidentit Wilson. Po ashtu në 2008 qeveria amerikane mbështeti vetëvendosjen e shtetit të Kosovës dhe vazhdon të përkrahë zhvillimin e Shqipërisë dhe Kosovës. Unë dhe familja ime përkrahim këtë traditë miqësie dhe mirëbesimi midis dy popujve. Kjo miqësi simbolizon punën e përbashkët drejt prosperitetit, lirisë, dinjitetit dhe barazisë për njerëzimin. Vlen të theksohet se Amerika ndjek një politikë të jashtme që bazohet në ideologjinë “të ndihmojmë të tjerët të ndihmojnë vetveten”. Kjo është një strategji shumë e fortë me efektivë afatgjate. Për babain kam respektin më të lartë dhe e konsideroj hero, i cili ka rrezikuar jetën të shpëtojë mbi 80 njerëz në Shqipëri nga vëllavrasja dhe bëri pajtimin e gjakrave. Gjatë luftës babi (Neki) me gjyshërit e mi (Beqir dhe Rabihane Babamusta) kanë strehuar një familje hebre në shtëpinë e tyre në Kavajë. Bashkë me familjen Babamusta (Mehmet, Isuf, Ibrahim, Ragip, Halit Babamusta, etj) kanë shpëtuar jetën e 178 hebrenjëve në 1943. Në 1991 Neki Babamusta dhe dhe kolegët e tij themeluan Shoqatën Patriotike Kombëtare “Bajram Xhani” (1991-2003). Me 15 mars 1992
Shoqata “Bajram Xhani” priti me madhështi Ambasadorin e parë Amerikan në Shqipëri, William Rajerson, me 20,000 pjesëmarrës. Ka përkrahur të persekutuarit politik, loboi për çështjen e Kosovës dhe ndihmoi të strehojë 8,000 shqiptar nga Kosova në Kavajë gjatë luftës. Për lirinë e Kosovës ka luftuar me çetën e tij edhe gjyshi im Ramazan Cani, bashkëpunëtor me Bajram Currit, Isa Boletinit, vëllëzërit Myslim dhe Shyqyri Peza si dhe gjyshi tjetër Beqir Babamusta, i cili u plagos në luftë. Neki Babamusta, ka zhvilluar lëvizjen arsimore në Shqipërinë e Mesme dhe Kosovë, ka mbajtur kumtesa historike në Durrës dhe Tiranë tek Ministria e Arsimit dhe ka kontribuar me materiale historike tek Instituti i Historisë në Tiranë. Ka ngritur 3 kabinete mësimore shembullore historike në shkallë republike, ku mësues vinin të merrnin eksperiencë nga shumë rrethe të Shqiperisë: 1965 gjimnaz, 1968 në Shkollën Fiqiri Kurti, 1973 Shkollën Mehmet Babamusta. Ai është dekoruar me titullin “Mësues për Ndërgjegje të Lartë” për metoda bashkëkohore në mësimdhënie” dhe “Mësues i Merituar” si dhe nga Kongresi Amerikan.
F.N.: Ju jeni shprehur se :”dua të ndjek në hapat e zonjës së parë, Michelle Obama, e cila ka dhënë kontribut të veçantë për komunitetin amerikan, sidomos për të rinjtë dhe familjet e veteranëve”. Si i realizuat këto qëllime me iniciativën “Aksioni Për Paqe”?
E.B.: Zonja e Parë Michelle Obama me të vërtetë më inspiron dhe është një shembull shumë i mirë i gruas. Ka lançuar disa iniciativa për t’i shërbyer rinisë (Let’s Move/Le të Lëvizim), familjeve të veteranëve (Joining Forces/Forcat e Bashkuara) dhe edukimit (Reach Higher/Arri më Lart). Në 2013 unë isha pjesë e programit të shërbimit kombëtar të presidentit në Neë York. Po ashtu edhe në vitin 2008 në New York kam qenë pjesë e programit Korpusi Amerikan “AmeriCorps Vista” në shërbim të komunitetit. Në 25 shkurt 2015 u ftova të marr pjesë në festimin e 50 vjetorin e programit, themeluar në vitin 1965 nga Presidenti John F. Kennedy. Fondacioni Aksioni
për Paqe (Peace Action Foundion) ishte një iniciativë dhe projekt i imi, në mënyrë vullnetare, që e kam drejtuar për dy vjet që në 2013 në New York. Kjo nismë ishte tribut i ngjarjeve të 11 shtatorit, për të kujtuar dhe vlerësuar veprimet heroike të atyre që luftojnë për lirinë dhe të drejtat tona sot. Qëllimi i organizatës bamirëse ishte i natyrës së aksionit, veprimit dhe shërbimit publik, dhe jo monetar. Pra, të sillnim ndryshim në komunitetin tonë për të krijuar një shoqëri sa më demokratike, të drejtë dhe humanitare duke i shërbyer shoqërisë. Kryesisht projekti ishte i ndarë në pesë ekipe: (1) Grupi i Paqes, që kishte për synim drejtësi dhe demokraci sidomos për të rinjtë, për t’i fuqizuar ato në shoqëri; (2) Grupi për shëndetësi, i angazhuar për ngritjen e vetëdijes për shëndetin, parandalimin e sëmundjeve dhe kujdesin mjekësor; (3) Grupi për shpëtimin e kafshëve, për të promovuar kujdesin dhe adoptimin e tyre; (4) grupi i ciklimit, për të promovuar mbrojtjen e zonave naturale, historike dhe kulturore; dhe (5) Grupi në Mbështetje të Heronjve, për të ndihmuar veteranët e luftës dhe familjet e tyre, si dhe të mbijetuarit. I jam mirënjohës të gjithë anëtarëve që vullnetarisht janë përfshirë në këtë projekt dhe kanë dhënë kontributin e tyre për dy vjet që ka qenë në funksion projekti. Përkatësisht falenderoj Drejtuesit e Ekipit (Team Leaders) që kanë dhënë ndihmë humanitare për të rritur rëndësinë e çështjeve sociale dhe përballuar sfidat globale si, Egzon Bunjaku, Drejtues i Ekipit “Cycle for Nature Team/Ciklim për Natyrë” nga Prishtina; Halil Gashi, Drejtues i Ekipit “Health Aëareness Team/Grupi për Shëndetësi” në Gjermani; Michael Moloi, Rachel Bergsieker dhe Katelyn Hughes-Lofton, Drejtues të ekipit “Run for Peace/Vrapo për Paqe” në Sh.B.A., etj. Në vitin 2013 Aksioni për Paqe ka qenë një nga përkrahësit dhe bashkëpunesit e Tour De Culture, që është një aktivitet çiklist jogarues dhe organizohet çdo vit në Kosovë. Tour de Culture është iniciativë e Trashëgimisë Kulturore pa Kufij (CHwB) dhe Programit të
Mbështetjes së Planifikimit Hapësinor Komunal (MuSPP) i UN- HABITAT, me përkahje nga Ambasada Suedeze. Dy drejtuesit të Aksionit për Paqe në Kosovë, Egzon Bunjaku dhe Halil Gashi morrën pjesë në këtë aktivitet dhe prezantuan projektin humanitar të Aksionit për Paqe. Aktiviteti u zhvilluar në 2013 gjatë Javës Evropiane të Mobilitetit, që pati mbështetje nga 7,000 pjesëmarrës. Për këtë projekt, Aksioni për Paqe bashkëpunoi dhe me organizatën e njohur bamirëse në Neë York, Charity Miles, me themelues Gene Gurkoff, ku pjesëmarrësit në këtë aktivitet, nëpërmjet aplikacionit në smart phone “Charity Miles” mund të përkrahin shoqata bamirëse si Stand Up Against Cancer, Un Foundation, Habitat for Humanity, Wounded Warrior Project, World Food Program, The Michael J Fox Foundation, etj. Për çdo metër të kryer në çiklim korporatat i dhurojnë direkt ndihmë këtyre organizatave jo-fitimrurëse.
F.N.: Në SHBA ka një komunitet të konsiderueshëm shqiptarësh si e shihni ju këtë komunitet? Po gruan shqiptare në këtë komunitet?
E.B.: Kam bashkëpunuar me komunitetin shqiptar në Miçigan, Nju Jork, Washington DC, Teksas, Connecticut dhe Massachusetts në Sh.B.A si dhe në Londër. Kur kam jetuar në Miçigan bashkë me babain kemi lobuar për çështjen e Kosovës dhe genocidit ndaj shqiptarëve. Më pas çështjen e mbrotjes së drejtave të shqiptarëve dhe pavarësisë së Kosovës e vazhdova gjatë punës në Kongresin Amerikan në Washington DC. Në Nju Jork u lidha me komunitetin shqiptar, me organizatën Vatra, Rrënjët Shqiptare, Kosovo Diaspora, Konsullatën e Kosovës, Ministrinë e Diasporës të Kosovës, festivale të filmit shqiptar dhe kemi promovuar diplomacinë, kulturën dhe vlerat shqiptare-amerikane. Këtë vit jam angazhuar me diasporën shqiptare në Angli, Neë York dhe Washington DC për të fuqizuar rolin e diasporës në zhvillimin ekonomik të vendit Shqipëri-Kosovë dhe kordinimin e investimeve të diasporës. Gruaja shqiptare është një faktor i rëndësishëm i diasporës në aspektin e bashkëpunimit ndërkombëtar, fuqizimin e gruas brenda dhe jashtë vendit. Kam bashkëpunuar me gra intelekualte që kanë dhënë kontribut në arsim, art, kulturë, politikë, biznes, media, dhe në fusha të tjera. Si ndërmjetëse kulturore në Amerikë gratë shqiptare dhe diaspora shqiptare kanë organizuar aktivitete të ndryshme për të përforcuar rolin e shqiptarëve në sfera të ndryshme. Diaspora dhe gruaja shqiptare janë një forcë e fuqishme që nxisin dhe avancojnë bashkëpunimin ndërkombëtar për zhvillim ekonomik, paqe, prosperitet dhe pasuri kulturore për t’i bërë Shqipërinë dhe Kosovën modele suksesi në Evropë dhe botë. Puna e Qeverisë së Shqipërisë, Kosovës, Amerikës, Anglisë dhe Gjermanisë ka forcuar më tej këto përpjekje.
F.N.: Cili mendoni se është imazhi i gruas shqiptare në shekullin e XXI?
E.B.: Për të kuptuar sot imazhin e gruas shqiptare të shekullit XXI duhet reflektuar në historinë e imazhit dhe kontributit të gruas shqiptare ndër vite. Edit Durham, e njohur nga shqiptarët si “Kralica e Malësorëve” (Mbretëresha e Malësorëve) në vitin 1908 udhëtoi nëpër Shqipërinë e Veriut. Në librin e saj “Shqipëria e Epërme” shkrimtarja e famshme britanike përshkruan traditat e burrneshave, jetesën e malësorëve dhe mbron çështjen shqiptare në konfliktet e kohës në Ballkan (Edit Durham, High Albania, 1909). “Virgëreshat shqiptare” në betimin e tyre për beqari të përjetshme marrin rolin mashkullor dhe zotohen “burrnesha” në mungesë të burrit të shtëpisë ose ndarje nga martesa me mblesëri (Dr. Mark Tirta, Shqiptarja, 16/1/2012). Kjo traditë e virgjëreshave paraqet një dimension fisnik dhe emancipues të shoqërisë shqiptare, ku gratë, sikurse burrat, ishin gati të luftojnë dhe të ruajnë nderin e familjes “për lumturinë e tyre, për lumturinë e familjes dhe për lumturinë e gjithë fisit” (Antonia Young, Standard, 2/7/2014). Betimi i burrneshave, shpeshherë i ndërmarrë vullnetarisht, konsiderohet si një akt pozitiv i mirëpritur, i lavdëruar dhe i respektuar nga shoqëria shqiptare. Virgjëreshat në fillim të shekullit XX paraqesin një imazh pozitiv dhe të fortë të shoqërisë shqiptare, ku gratë: (1) kanë mundësuar një jetë të mirë dhe mirëqenie familjare me punë, (2) kanë forcuar mikpritjen tradicionale në sofrat shqiptare, (3) kanë vendosur paqe duke ruajtur nderin e familjes nga gjakmarrja, (4) kanë ruajtuar pasurinë familjare për familjet pa trashgimtar mashkull, dhe (5) kanë marrë vendime të rëndësishme sikurse kryeplaku familjar duke jetuar një jetë të pavarur. Revista Kanadeze “Chatelaine” i përshkruan burrneshat shqiptare si mjet barazie ku femrat betohen të jetojnë si burra për të fituar të drejta civile dhe për të marrë identitetin social. “Hakije ka lindur femër në një fshat të vogël pranë Kukësit, në rrafshnaltat e Shqipërisë. Ajo ka jetuar gjithmonë si një mashkull, gjë që nuk habit asnjë person në këtë zonë. Në këtë krahinë të izoluar vendasit janë mësuar me këtë traditë të hershme, ku femrat kanë marrë identitetin social të gjinisë tjetër në këmbim të privilegjeve që i përkasin meshkujve: pronësia e tokave, jeta indipendente, puna dhe pirja në lokale. Por Hakija dhe të tjerë si ajo janë fundi i një historie traditash patriarkale 600 vjeçare të gjatë, që po vdes me përballjen me modernizimin. Ka më pak se 20 virgjëresha të betuara, siç njihen ndryshe, të mbetura në vend” (Marion Quillard, Revista Chatelaine, “Gratë që jetojnë si burra,” 13/1/2012). Ky realitet gjinor shqiptar theksuar në Veriun e Shqipërisë nuk arrihet të kuptohet mirë nga bota e jashtme dhe keqinterpretohet duke e lidhur gabimisht me tendenca seksuale dhe jo me identitetin social. Toleranca e shoqërisë shqiptare ka lejuar dhe pranuar transformimin gjinor – fenomeni “virgjëreshat e betuara”. Kjo tolerancë e shqiptarëve vihet re edhe në harmoninë midis besimeve fetare në vend dhe dëshirën për paqe ndër kombe. Tradita e veçantë e burrneshave filloi të zhduket me ardhjen e modernizimit. Historia botërore moderne e lëvizjes feministe në fund të shekullit XX karakterizohet nga përpjektet që gratë të fitojnë të drejtën e votimit, arsimit dhe punësimit. Shqipëria është ndër të parat që i jep grave të drejtën e votimin në vitin 1920, të njëjtin vit kur në Amerikë iu dha e drejta e votimit për gruan në të gjitha shtetet e Sh.B.A.-së. Në Amerikë e drejta e votimit për gratë filloi në shtetin e Nju Xhersit në vitin 1776 (e cila u hoq në vitin 1807 bashkë me të drejtën e votimit të burrave me ngjyrë), vijuar nga Kentaki në vitin 1837. Ndërkohë në Angli grave iu dha e drejta e plotë e votimit në vitin 1928, në Francë shumë vite më vonë në 1944 dhe në Itali në 1945. Gratë e para u zgjodhën në Kuvendin e Shqipërisë në vitin 1945, 6 femra dhe 76 meshkuj. Në periudhën 1970-1991 “përqindja e grave në Kuvend ishte relativisht e lartë duke u rritur 30%” (INSTAT, Raporti UN Women “Femrat dhe Meshkujt në Shqipëri,” 2014, f. 67). Viti 1974 rezulton numrin më të lartë të femrave në përbërjen e Kuvendit të Shqipërisë me 83 femra dhe 167 meshkuj. Në legjislacionet e viteve 1997, 2001 dhe 2005 pjesmarrja e grave në Kuvend ishte konstante mbi 10%, ndërsa në vitin 2013 ka arritur në 18%, me 25 femra dhe 115 meshkuj (Instat, 2014, f. 67). Dr. John Kolsti diskuton progresin e statusit të gruas shqiptare gjatë viteve 1960-80 në librin “Gratë, Shteti dhe Partia në Europën Lindore” (Women, State and Party in Eastern Europe, 1985, f.138-151). Sipas Dr. Kolstit revolucioni kulturor në vitet 1960-të solli në qendër të drejtat e grave në Shqipëri të cilat ishin faktori i mbijetesës së qeverisë dhe kombit shqiptar. Në vitet e pasluftës (1940-50) gratë shqiptare vullnetarisht dolën partizane në grupe, por nuk kishin jetë politike. Revolucioni kulturor (1960-70) në Shqipëri, ndryshe nga e kaluara Otomane ku gratë ishin të shtypura dhe pa të drejtë arsimi, solli ndryshim në qëndrimin e qeverisë shqiptare duke i përfshirë gratë në parti, ministri dhe duke i dhënë rëndësi edukimit dhe emancipimit të tyre. Vitet 70-të theksuan një imazh të ri të gruas shqiptare me modernizimin e vendit dhe zhvillimin e industrisë dhe agrikulturës. Kontributi i gruas në këto vite shihet në forcën punëtore, në qendrat e reja për të transformuar shoqërinë shqiptare drejt shërbimit social, punës jashtë shtëpisë dhe përkujdesit të familjes dhe përhapjen e shkollave edhe nëpër qytete dhe fshatëra. “Në vitin 1978, 47 % e popullatës në shkollat shqiptare ishin femra; 44% e atyre në programe të avancuara ishin gra” (John Kolsti, f. 148). Dr. Kolsti thekson se ndryshe nga Europa Lindore, ku gratë avanconin vetëm në parti, gratë në Shqipëri avancuan në shumë fusha. Emancipimi i grave në Shqipëri në vitet 1973-76 inkuadroi gratë në strukturat politike, në sektorin ekonomik, trajnime në ushtri dhe në ministri (Kolsti, f. 148). Imazhi i gruas shqiptare u zhvillua nga ajo e heroinës në figurë e rëndësishme politike. Në shekullin XXI gratë fitojnë gjithnjë e më shumë të drejta në jetën sociale, ekonomike dhe politike. Në ditët e sotme shteti shqiptar ka bërë reforma drejt integrimit evropian.
Sipas raportit të OKB-së “në sektorët e Shëndetësisë dhe Arsimit femrat zenë peshën më të madhe e të punësuarve, përkatësisht 68.2% dhe 72.4%” ndërsa shumica e gjygjtarëve në Gjykatat Administrative në vitin 2013 janë gra, 60%, 10 meshkuj dhe 15 femra (INSTAT, 2014, f. 63). Në misionet diplomatike shumica janë gra në pozitën ministër fuqiplotë (76% femra) dhe sekretar i parë (26 femra, 19 meshkuj), ndërsa 17% ambasadore. Pavarësisht këtyre zhvillimeve dhuna fizike ndaj grave mbetet një sfidë. Raporti i OSBE-së flet për veprimtaritë e organizuara nga qeveria për rritjen e ndërgjegjësimit të publikut dhe të rinjve për dhunën në familje. “Dhuna në familje vijon të përbëjë një problem të mprehtë social në Shqipëri Qeveria nisi një fushatë ndërgjegjësimi për dhunën në familje dhe punoi për fuqizimin ekonomik të grave, duke krijuar mundësi për formimin profesional dhe punësim. Prezenca zhvilloi një sërë forumesh ndërgjegjësuese për të rinjtë mbi dhunën familjare për zbatimin e kuadrit ligjor përkatës” (Raporti i OSBE-së për Shqipërinë, 2014). Parlamenti i Kosovës me 7 prill 2011 zgjodhi Presidente Atifete Jahjaga, gruaja e parë në Ballkan që mban këtë detyrë të lartë, duke siguruar 80 vota nga 101 deputetët, vijuar nga presidentja e Kroacisë, Kolinda Grabar-Kitarovic, zgjedhur në shkurt 2015 me 50.74% të votave. Gjatë vizitës në Japoni në 18-22 mars 2015 Zonja e Parë amerikane Michelle Obama promovoi nismën globale “T’i lëmë vajzat të mësojmë” (Let Girls Learn). Programi me mbikqyrje nga Korpusi i Paqes të Sh.B.A-së, përfshin edhe Shqipërinë ndër 11 vende të tjera dhe ka për synim arsimimin e 62 milion vajzave në botë (Shtëpia e Bardhë, 18 mars 2015). Shqipëria sot ka bërë shumë hapa për të bërë të mundur pranimin e saj si pjesë e Evropës. Shqipëria sot reflekton një shoqëri demokratike, ku gruaja shqiptare gëzon pavarësinë e saj femërore.(Kortezi:ATSH)