Shkruar nga FEDERICO FUBINI-“Corriere della Sera”/
E përktheu Eugjen Merlika/
Turravrapi për të marrë Afrikën është ajo periudhë ndërmjet viteve 80 të shekullit të nëntëmbëdhjetë dhe luftës së parë botërore në të cilën fuqitë evropiane bënin bërryla me njëra tjetrën për të ndarë kontinentin më të dobët. Turri drejt Evropës është stina për të cilën mund të shohim sot paralajmërimet: lufta e brrylave ndërmjet fuqive të mëdha të shekullit 21, të vjetra e të reja, për të ndarë një kontinent, një kohë i madh dhe sot vetëm i pasur. Një tokë pushtuesish po kthehet në një tokë pushtimi për fajin e vetë miopisë së saj, të vetë paaftësisë së saj për të bashkërenduar fuqitë e mëdha që ende zotëron. Mbasi ka humbur një dhjetëvjeçar e përthyer mbi krizën e saj, pastaj mbi përgjigjet e gabuara apo të vonuara asaj, Bashkimi Evropian po zgjohet nën kërcënimin për mat në një kuadër ndërkombëtar tashmë të panjohshëm. Le t’a shohim për një çast, tani që katërqind milionë votues do të thirren para kutive të votimit për të thënë (edhe) se çfarë vëndi duan të zënë të gjithë së bashku në botë. Tani Donald Trump-i e ka shtyrë për më tutje çdo vendim mbi automobilët evropianë, por në këtë pikë mund të vendosë taksa të reja doganore brënda fundit të vitit. Edhe vetëm rreziku, jo i pakët që kjo të ndodhë, i kujton zonës euro cënueshmërinë e saj të dyfishtë: e varur në mënyrë kronike nga eksportimet për rënie të numurit të popullsisë dhe zgjedhje të lirë të kombeve të mëdha si Gjermania dhe Italia, që tani gjëndet e ekspozuar më shumë se çdo tjetër zonë e botës kundrejt luftës tregtare mes Shteteve të Bashkuara dhe Kinës. Nuk është e rastit që në dy ekonomitë industriale më të mëdha të zonës, të Gjermanisë dhe Italisë, rritja është më e ulët, shumë afër zeros.
Ndërkaq vetë ata Vënde dhe e gjithë Evropa kuptojnë papritmas se janë shkurtabiqë teknologjikë. Tregu më i madh, me nivel jetese tërësor më të lartin në botë, rendit një grup të vetin ndërmjet njëzet kolosëve të parë digjitalë madje dhe atë mbrapa në renditje (gjermania Sap). Evropa është me vonesë në standartin e ri të telekomunikacioneve G5, e paracaktuar të kthejë pothuajse gjithshka në trafikun urban e në zinxhirët e furnizimeve globale, aq sa Evropa është gjithënjë e më e hapur pikërisht ndaj mësymjeve të kinezes Huawei, që Shtëoia e Bardhë dhe vetë Google e kanë vënë në listën e zezë. Vëndet evropiane, Gjermania dhe Italia mbi të gjithë, nuk kanë kuptuar në kohë revolucionin teknologjik dhe sot udhëtojnë me vonesë përballë kinezëve, amerikanëve e koreanëve në zonat ku është grumbulluar vlera më e madhe e këtyre teknologjive: zgjuarsia artificiale dhe bateritë me litium. Mbi të gjitha, makinat elektrike, motorri i të cilave përbëhet nga një pjesë e vetme, të cilën ende askush n’Evropë nuk mund t’a prodhojë vetë, kërcënojnë të lënë në rrugë miliona prodhues të pjesëve (përsëri veçanërisht gjermanë e italianë).
Ndërkaq është lënë të merret kontrolli i të gjithë ndërmarrjeve strategjike të Greqisë e Portugalisë me një grusht miliardësh nga pak grupe kinezë, gjithmonë pranë pushtetit politik. Është lejuar që Pekini të formalizonte një marrëveshje strategjike me gjashtëmbëdhjetë Vende të Evropës qëndrore e lindore, deri në kufijtë e Italisë, të Austrisë e të Gjermanisë. Kushedi nëse kanë të drejtë francezët kur shqetësohen për ndërlikimet që mund të sjellë hyrja e kinezëve në limanet e Triestes e të Gjenovës: ato marrëveshje sjellin investime shumë pozitive, por si do t’i përgjigjemi nesër Pekinit nëse do të dëshirojë të sigurojë rrugët e tij mesdhetare duke shoqëruar anijet tregtare me anijet e tij të luftës?
Lista e shtigjeve të hapura që po e bëjnë Evropën tokë pushtimesh nga të mëdhenjtë e botës mund të vazhdojë. Rusisë Berlini i ka lejuar ndërtimin e një gazsjellësi drejt Gjermanisë, që le mënjanë Poloninë dhe Ukrainën, duke i bërë ato më të cenueshme. Kjo e fundit prej vitesh është coptuar në kuptimin e vërtetë të fjalës nga Vladimir Putin, që ndërkohë garon me Trump-in e ( me më shumë urtësi me kinezët) për të siguruar marrëdhënie të mira me kampionin e demokracisë iliberale hungareze, Viktor Orban. Në Libi shemëria e përjetëshme e tashmë e shterpët italo – franceze i ka hapur portat e Vendit ndikimit luftarak të fuqive, krejt tjetër nga trasparente e demokratike, si Arabia Saudite, Katari, Emiratet arabe, Egjypti e vetë Rusia. Me të vërtetë duam që në dyert e shtëpisë sonë të jenë ata që të bëjnë motin e mirë apo të keq, në vend që të gjindet një marrëveshje me Parisin?
Në mbrojtjen nuk shkon më mirë. Administrata Trump sapo i ka shkruar një letër ndalese Brukselit, duke e lajmëruar se evropianët nuk duhet as të provojnë t’a çojnë përpara projektin e mbrojtjes së përbashkët (edhe sepse do të pakësonte porositë ndaj grupeve t’armatimeve të Shteteve të Bashkuara). Disa ditë më parë Mike Pompeo, Sekretari i Shtetiit amerikan, ka fshirë në çastet e fundit një takim me Angela Merkel, sikur të mos bëhej fjalë për drejtuesen e aleatit më të madh të Washingtonit n’Evropë. Marrëveshja mbi bërthamoren iraniane, suksesi më i madh diplomatik i Brukselit në këta vite, është copëtuar nga Washingtoni e nga vetë Teherani. Dhe evropianët rrinë vite larg nga synimi i përdorimit të euros si një instrument të trysnisë gjeopolitike, siç bëjnë amerikanët me dollarin p.sh. nëpërmjet sanksioneve jashtëterritoriale mbi cilindo që tregëton me Iranin. Jo vetëm që jemi nën kërcënim mati, por po bëhemi një tokë për t’u ndarë mes fuqive të këtij shekulli, të gjithë ne evropianët, ndërsa zihemi me njëri tjetrin. Kur votohet, duke filluar që sot, është kryesisht, për të thënë nëse është me të vërtetë kjo e ardhmja që duam. Apo ndoshta ka ardhur çasti që të zgjohemi e të bashkëpunojmë më shumë e më mirë ndërmjet nesh.
“Corriere della Sera”, 23 maj 2019 E përktheu Eugjen Merlika